Katalog

10 1 OCAK 2021 CUMA İNCELEME Gazeteciliğe Cumhuriyet’te başlamamla çakışan 1960’lı yılların ikinci Gazete kâğıdının değerli olduğu bir süreçte, sayfa çalışmasına Ecevit’in çok yarısından başlayan “Cumhuriyet’ten Tanıklıklar” sayfalarına nokta koymanın kısacık, (26 Ocak16 Kasım 1974) başbakanlık süreci ile nokta koymayı seçmiş zamanı geldi. Virüsün aramıza girmesiyle zorunlu yönelmeden mutluyum. olmam, rastlantı değil. Birkaç aya sığdırılmış o kadar güçlü antiemperyalist Dönemin içinden, tanıklıklarıma karşılık, galiba elleri taşın altında olan bir iktidar duruşu geçerli ki.. Aynı zamanda 12 Mart darbesi ile Demirel, tüm tarafların da içine düştükleri yanılgı ile ülkeyi geriye döndürmede “12 şapkasını alıp gittikten sonra, “Morison Süleyman” duruşu ile sağ siyasetin Mart yetmedi, 12 Eylül yaratıldı”ya inanmışlardandım. Amerikancı darbeler odağında öylesine belirleyici ki.. “Lüks Anayasa” tezi üzerinden arşiv taraması zincirinin, içeriden Amerikancı sağ siyaset liderlerinin de katkıları ile en zor yapmaya kalkıştığınızda, karşınıza 12 Mart’ın iki dönem başbakanı Nihat olan geriye dönemeç taşlarının 12 Mart’ta örüldüğünün tanıklıkları ile yüzleşmiş Erim’in çalışmalarından da “Lüks Anayasa” savaşımı çıkıyor. Sol gösterip sağ oldum. Umarım Cumhuriyet’in haber sayfaları taranmış olarak, arşivdeki vuran, provokasyon operasyonlarda kan akıtılan, intikam idamları ile damgalı emekçi arkadaşlarım sayesinde belgelenmiş kimi önemli bilgiler, duyarlı 12 Mart’ın, ağır işkencelerle alınmış suç itiraflarında gerçek suç kanıtının araştırmacılar için yol gösterici olacak. bulunamaması, beraat kararlarının gelmesi.. Amacına ulaşmışlığını gölgelemiyor. 12 Mart, Cumhuriyet’in devrimler kazanımlarına, Amerikancı darbelerle geriye dönemeç taşı Amerikancı darbelerin güçlü ittifakları, toplumu en yukarıdan tabana inen, can yakan, şiddetle ezen icraatları adım adım meyvelerini toplarken.. Cumhuriyetin devrimlerle birbirlerine eklemlenmiş, evrensel ölçekleri yakalamış kazanımlarının tabandaki ittifak gücü, hiç beklenmedik bir biçimde sandıktan antiemperyalist ittifaka yarayacak siyasetlerin, liderlerin önünü açıyor. Sorumlu sahipliği sorgulanmamış Yassıda mağduriyeti üzerinden, Demirel’in AP’si en önde, sağda güçlü partiler ittifakları oluşumundan sonra 12 Mart öncesinde sahnelenen, 12 Mart’la doruğa ulaştırılan Amerikancı projelerin tabandaki toplumsal birikimi, kazanılmış hakları yutması gerçeğinde, karşı refleksler de güç kazanıyor. İnönü çekiliyor, Ecevit geliyor. Ulusalcı sağ içinden de Erbakan’lı MSP’nin oy yükselişi çıkıyor. Ulusalcı bir programla toplumun karşısına çıkmaları, daha programları görüşülürken Meclis’te çıkan kavga güç önleniyor. Ecevit Hükümeti’nin kuruluş tarihi 26 Ocak, Meclis’te kavganın gazetemizdeki manşet haberinin tarihi 5 Şubat. Beslenen toplumsal umutları 22 Şubat tarihli sayfamızda yayımlanmış Ali 22 Şubat 1974 Ulvi’nin karikatürüyle paylaşmış olalım. 18 Mart tarihli haberimizde traktör fabrikası için verilmiş yabancı sermaye izninin kaldırıldığı haberi yer alıyor. 21 Mart tarihli sayfamızın manşetine çıkan haberimize göre ise Dünya Bankası’ndan “Kalkınma hızınızı düşürün” talimatı geliyor. 23 Mart günlü haberimizde gümrüklerdeki içki ve sigara satışını yalnız Tekel’in yapacağı kararı geliyor. Dışişleri ile Planlama arasındaki ortak pazar kavgası dört günlük dizi konusu oluyor. 30 Mart tarihli Cumhuriyet’in manşetinde ise DPT’nin Dünya Bankası önerilerini kınadığının haberi yer alıyor. Demirel’den sağ cephe çağrısı 24 Mayıs tarihli gazetemizde, Demirel’in, Celal Bayar’ı ziyaret ederek elini öpmesinin haberi var. Demirel, haberimizde manşete alındığı üzere, “Milli Cephe her zaman vardır” diyor. 5 Mayıs tarihli haberimizde ise sağ cephe için çalışırken AP, DP ve CGP’nin hükü26 Mayıs 1974 mete karşı saldırıya geçtiği de duyruluyor. DP Başkanı Bozbeyli, Bayar’ın önderliğinde bir milliyetçi cepheden söz açıyor. Bu haberleri 26 Mayıs tarihli Ali Ulvi’nin karikatürü ile paylaşabiliriz. Aynı tarihli gazetemizde yer alan haber kupürüne göre de Demirel, hükümete yönelttiği suçlamaları yoğunlaştırıyor. Milliyetçi cephe oluşmadan 31 Mayıs tarihli haberimizden okunabileceği üzere, Ecevit iktidarına yokluklar yaratma hamleleri olarak okunabilecek girişimlerden bir örnek geliyor. 31 Mayıs tarihli haberimize göre, margarin darlığını gidermek üzere devlet piyasaya 8 bin ton soya yağı sürüyor. 16 Haziran tarihli gazetemizde yağ üretim bölgelerinde stokçuları saptamak üzere 20 ekibin görevlendirildiğinin haberi veriliyor. 2 Temmuz tarihli gazetemizde “milliyetçi cephe” konusunda AP ile DP’nin birbirlerini suçlamaları haberi yer alıyor. 8 Temmuz tarihli Ali Ulvi’nin milliyetçi cephe karikatürü yaşanan durumu daha çarpıcı, anla8 Temmuz 1974 şılır kılıyor. Demirel’in MSP tabanını da hedef alan sağ cephe çalışmalarından daha hızlı sonuç çıkıyor. Koalisyonda çatlak yaşanıyor 15 Eylül tarihli Cumhuriyet’in manşetinde CHPMSP ortaklığının uzlaşmaz noktaya vardığını haber veriliyor. MSP, Ecevit’e temsil yetkisi vermiyor. 19 Eylül tarihli manşet haberimizde ise Ecevit’in istifasını cumhurbaşkanına sunduğu açıklanıyor. Türkiye’ye askeri yardımın şartlı olarak kesilmesini onaylıyor. Yapılan fiyat artışlarının bağlı olduğu bakanlıklar ayırımı üzerinden sorunlu kararların tartışması yapılıyor. Bütangazı sıkıntısı üzerinden 30 Ekim tarihli haberimiz tipik bir örnek. 15 Eylül 1974 30 Ekim 1974 19 Eylül 1974 Korutürk, yeni hükümet için görüşmelere başlıyor. Ecevit erken seçim istiyor, tarihte anlaşma olursa DP ile koalisyon yapabileceğini açıklıyor. 20 Eylül tarihli manşetimizden Korutürk’ün ilk turundan koalisyona dönük bir uzlaşmanın çıkmadığı anlaşılıyor. Hükümeti kurma görevi tekrar Ecevit’e veriliyor. 4 Kasım tarihli sayfamızdaki haberlere göre Demirel, Ecevit’in 9 önerisini de reddediyor. Kissinger, 9 Kasım’da askeri yardım ve Kıbrıs sorunlarını görüşmek üzere Ankara’ya geliyor. Makarios, Birleşmiş Milletler’in Kıbrıs’la ilgili kararını “kesinlikle memnunluk verici” olarak niteliyor. 6 Kasım tarihli sayfamızda Ecevit’in partisiz üye alarak hükümet kurma çabaları var. Pirinç ve yağ kuyruğunun fotoğraflı haberleri, akademilere bağlı okullarda öğrencilerin boykotları, fabrikalardan işçi direnişleri haberleri de dikkat çekiyor. 78 Kasım tarihli sayfalarımızda Ecevit’in hükümeti kurma konusunda karşı karşıya kaldığı güçlükler öne çıkıyor. Demirel, Erbakan, Bozbeyli ve Feyzioğlu azınlık hükümetine karşı çıkıyorlar. Bu arada sağ koalisyon çabaları da sonuç ver21 Eylül 1974 miyor. Feyzioğlu’nun önerilerine Demirel kesin hayır diyor. Siyasi parti liderlerinin katılmayacağı seçim hükümetini Bozbeyli öneriyor. İlk isim 21 Eylül tarihli sizinle paylaşacağımız olarak Zeyyat Baykara’nın ismi 12 Kasım tarihli Cumhuriyet’in sayfası, dönemin taraflarının haCumhuriyet’te yer alıyor. Korutürk hükümet bunavasını yansıtması işlevi nedeniyle anlamlı bir ör lımına çözüm bulmak için, önce parlamentoda gruneği oluşturuyor. Ecevit koalisyon için henüz gi bu bulunan siyasi parti liderleriyle buluşuyor. Akrişimlerini başlatırken, ABD Senatosu Türkiye’ye şam tek tek görüşüyor. yardımın kesilmesini onaylıyor. AP’li Sezgin’den 13 Kasım 1974 13 Kasım tarihli gazetemizde, ilkbaharEcevit’e sorulmadan olumsuz yanıt geliyor. Ürgüpda seçim için uzlaşmaya varıldığı, başbalü, Ecevitçi iki CHP’liye yer verdiği için Sunay’ın, kanlık görevinin Prof. Sadi Irmak’a veBakanlar Kurulu listesini onaylamadığının açıklarildiği haberi var. 14 Kasım’da liderlermasını yapıyor. le görüşmelerini başlatıyor. Hizmet ve 1 Ekim tarihli manşetimize göre Ecevit’in hükümeseçim hükümeti kuracağını ilan ediyor. ti kuramayacağını bildirmesi üzerine, görev bu de15 Kasım günü Ecevit, hükümet kurulufa Demirel’e veriliyor. Ancak aynı haberin içinde AP şu ile birlikte erken seçimin güvence alsözcüsü, Demirel’siz bir sağ koalisyonun olanakdışı tına alınmasını istiyor. CHP, seçim tekliolduğunu açıklıyor. İlaç işverenlerinin zam isteklefini imzaya açıyor. Irmak, AP bakan verri karşılanmazsa ilaç darlığının artacağı açıklaması. mese de hükümeti kuracağını açıklıyor. Dış ticaret açığı ile işçi dövizi girişinin düştüğü yo16 Kasım’ın haberlerinde CHP ve DP’nin lundaki ekonomik sorunların yükselişini gösteren de hükümete katılmayacaklarının habehaberler sayfaya dağılmış görülüyor. ri var. Irmak’ın, hükümeti bağımsızlar2 Ekim tarihli sayfamızdaki haberlere göre ise Demirel, Ecevit ile görüşmeyeceğini, sağ koalisyon teklifine MSP olumlu yanıt vereceğini açıklıyor. Tarım işçilerinin dramı Hikmet Çetinkaya’nın dizi röportajının konusu. Irgatlar 1 lira almaya razı olmuşlar. Taban fiyatı açıklanmadığı için direniş var. 4 Ekim tarihli sayfamızda ise Bozbeyli tarafsız liderde ısrarcı görünüyor. 12Mart’ın, akıl sır ermez terör suçları senaryoları üretmek adına, işkencelerde alınmış ifadelerden üretilmiş davalarda, sonuçta kanıtlanmış suç yaratılamadığından, 197475 yılı sonlarına kadar, açılmış çok sayıda idam, ağır terör suçu istenmiş davalar birbir beraat, tahliye, düşme ile sonuçlanıyor. İdamlar, operasyonlarda öldürülenler ki sayıları tam bile sayılamıyor. Ödetilmiş bedeller ağır işkence, uzun tutukluluk, siyasal, toplumsal damgalama ile ya5 Ekim 1974 şamlarının, geleceklerinin karartılması olarak kalıyor. Gelin görün ki 12 Mart’ın sol gösterip sağ vurması gücünde, yıl5 Ekim tarihli sayfamızdaki gelişmelere gölara yayılmış bu “terör” damgalı yargılare, DP’nin Demirel’e cevabı hayır olunca, görevi Korutürk’e iade ediyor. 6 Ekim tarihli haberimiz malar süreçlerinde yaşatılanlar, kamuoyunun teslim alınmasında kullanılıyor. Korutürk’ün liderleri toplantıya çağırmasıyla ilişkili. Milli beraberlik hükümeti ya da başka çözüm yolları aranacak. 11 Ekim tarihli Cumhuriyet’in haberinde ise bu kez Korutürk’ün, hükümetin kurulması, 11 Ekim 1974 Cumhurbaşkanı’nın sorumluluğu üzerinden açıklamalarının yer aldığı basın toplantısı var. Sonuç olarak hükümeti kurma görevini tekrar Ecevit’e veriyor. Ecevit, azınlık hükümeti dahil bütün olanakları deneyeceğini açıklıyor. Güneş, Amerika’nın Bitmiş davalar için Cumhuriyet’in 50. yılına bağlanmış affa ilişkin denenmiş oyunları daha önceki sayfalarımızda uzun uzun anlatmıştık. CHPMSP koalisyonunun uzun ömürlü olamamasında, Demirel’in ustalıkla kullandığı, siyasal İslamcı, ülkücü tabanla, komando eylemleriyle, emperyalizme karşı ulusalcı cepheyi, koalisyonu sallamak taktiği belirleyici olmuştu. Anayasa Mahkemesi’nin Cumhuriyet affının zorunlu siyasal İslamcı suçlarla, Marksist kapsamda sayılan suçların ayrılamayacağı yolundaki kararları ile ancak durum dengelenmişti. Kitlesel sayılarda mahkumlu soldan davalardan tahliyeler de sağlanabilmişti. yardım baskılarına dönük deBitmemiş davalar için 1974 yılı sonuçları başlığımıza mecinde, baskı kararına karşı aldığımız çerçevelerde noktalanmış oldu. En son sayfaTürkiye’nin boynunu bükmeyeceğini söylüyor. larımızda uzun yıllara yayılmış Madanoğlu davası geliş12 Ekim sayfasında Ecevit’in bir azınlık hüküme melerini paylaşmıştık. Birkaç çarpıcı başlıklı davadan ti kurma arayışlarından söz ediliyor. ABD Temsilbirkaç örneği daha paylaşarak dönemin davalarının ciler Meclisi’nde Türkiye’ye yardımın iki ay sürdürülmesi önerisi de reddediliyor. Ekmeğe gelen zamma karşın denetim yetersizliğinden gramaj eksikliği önlenemiyor. 14 Ekim tarihli haberlerimize göre ise Demirel, Ecevit’in azınlık hükümeti kurmasına olanak verecek girişimlerine de karşı çıkıyor. MHP’li Bakan Korkut’un çabası ile TEK’in Çukurova Holding’deki payının düşürülmesine çalışılıyor. 19 Ekim tarihli haber dağılımımızda Ecevit’in erken seçimde uzlaşılması koşulu ile azınlık hükümeti arayışları sürüyor. TürkiyeAET Karma Parlamento çalışmaları Kıbrıs sorunu baskısı altında sorunlar yaşıyor. ABD Senatosu bir kez daha 9 Kasım 1974 11 Aralık 1974 Ecevit’in içine çok şey sığdırılmış 10 ayı bulmayan iktidarı içinde, 1970’lerin ikinci yarısında patlama yaşanan sol gençlik ve işçi hareketlerini hedef alan provokasyon yöntemleri, aynen hort18 Kasım 1974 dan oluşturacağı duyuruluyor. 18 Kasım sayfamızda Irmak hükümetinin bakanlar listesi de var. Korutürk, Meclis’i görevini icraya davetinin kaçınılmaz olduğunu söylüyor. Ecevit, Altan Öymen’e verdiği röportajda, erken seçimi isteme dönemine girdiklerini açıklıyor. 27 Kasım tarihli haberimi 27 Kasım 1974 ze göre ise Irmak’ın başkanlığındaki toplantıda liderler seçim tarihi üzerinden bir anlaşmaya varamıyorlar. Erken seçim tarihi için yeni toplantıların yapılacağı duyuruluyor. Yılın sonuna uzanan Irmak hükümeti dönemi sayfalarında, ekonomik sorunların büyümesine ilişkin haberler çoğalıyor. 2 Kasım sayfamızda gıda sanayiinin piyasaya girmesi ile pastörize sütün bulunmaz oluşunun haberi var. 16 Kasım tarihli haberimizde ise belediyenin yeni bir yöntemle İstanbul’da yağ stokçularını saptaması fotoğraflı anlatılıyor. 3 Aralık’ta 1.5 saatlik elektrik kısıntısı haberi geliyor. Dönemin gelişmelerine Na30 Kasım 1974 dir Nadi’nin 6 Aralık 6 Aralık 1974 tarihli “Ne cephesi?” başlıklı yorumundan birkaç cümlelik alıntı ile aynı günün Ali Ulvi karikatürüne, 22 Aralık tarihli karikatürünü de ekleyerek nokta koyalım mı? “Ne Cephesi? 22 Aralık 1974 ... Demirel’in erken seçimlerden özenle kaçınması da kendi sözlerine kendinin de pek inanmadığını göstermektedir. Yoksa söylediklerine yürekten inansaydı, gerçekleşmeyeceğini iyi bildiği (komünizme karşı milliyetçi cephe) çağrılarıyla zaman kazanmaya uğraşacak yerde ‘hodri meydan!’ der, CHP’nin bir yıldır savunduğu erken seçim önerilerine göğsünü gere gere o da katılırdı.” l NADİR NADİ bütünü için fikir vermek yararlı olacak.. Arkadaşlarımızın 15 Haziran tarihli Cumhuriyet’te özetledikleri bir habere göre, bitmemiş 10 dava içinde, sıkıyönetim askeri mahkemelerinde yargılanan 106 tutuklu sanık kalmış. En çarpıcı işkencelerin yaşatıldığı davalardan olan Bomba davası içinde 6 Şubat tarihli yargılamada sorgusu yapılan Talat Turhan verdiği ifadede “Bu dava Faik Türün tarafından hasımlarını bertaraf etme amacıyla açıldı” diyor. Aynı davada tanık olarak dinlenen Milli Birlik Komitesi üyesi Orhan Kabibay sanık Deniz’in cunta iddialarını yalanlıyor. 27 Mayıs devrimi ile 12 Mart’a uzanan tarihsel gelişmelerin bir özetini yapıyor. Memduh Eren, kontrgerillada gördüğü işkenceleri paylaşıyor, bilmediği bir heykeli dinamitlemekten yargılanan bir hastasının adını vermek zorunda kaldığını aktarıyor. Talat Turhan, 6.11.1975 tarihli ifadesinde ise “12 Mart döneminde, CHP’yi kapatmak için de” işkenceyle ifadelerin alındığını söylüyor. 4.11. 1975’te 9 ciltlik bir savunma ile mahkeme karşısına çıkıyor. Talat Turhan, DevGenç davasında tanık olarak dinlendiğinde ise Beyazıt Kulesi’ne kırmızı bayrağı MİT ajanlarının çektirdiğini söylüyor. DevGenç davasında aftan yararlanan 16 sanık salıveriliyor. En kalabalık, 256 sanıklı DHKP davasında ise sanık avukat Şener işkence gördüğünü anlatıyor. Lale Arıkal ise ifadesinin içinde Ulaş Bardakçı’nın öldürülüşünü anlatıyor. Bir avukat sıkıyönetim mahkemesinde bile bir sanığın dövüldüğünü Korutürk’e duyuruyor. 6 Temmuz 1974 tarihi ile THKP davasında üç idam cezası veriliyor. Bunlardan biri ömür boyu hapse, ikisi 24 yıla çevriliyor. Askeri Yargıtay 27 Eylül tarihli kararında THKO kararlarını bozuyor müebbet hapse mahkum dört tutuklu için tahliye kararı veriyor. 20 Kasım 1974 latılıyor. Fabrikalarda sendika seçimi nedeniyle işçiler işten atılırken üniversitelere, yurtlara, silahlı, palalı, polis korumasında komandolar tarafından baskınlar düzenleniyor.