Katalog

8 2 TEMMUZ 2020 PERŞEMBE EDİTÖR: MÜNEVVER OSKAY TASARIM: EMİNE BİLGET DİZİ MUZAFFER İLHAN ERDOST’UN KIŞILIĞI ÜSTÜNE NOTLAR: ACIYI BILINCE dönüştüren usta O SİVAS KATLİAMI’NIN , “dostun gülüyle” yaralanıp boynunda iple, dağlara doğru yürüyüp gittiğini gördükleri Pir Sultan... 27. YILI 68 Baharı’ndan Deniz, Yusuf, Hüseyin... Adını ekleyip muzaffer dolaşan kardeş İlhan... Kahramanmaraş’ta ALİ EKBER ATAŞ 1 öldürülen bebek, çocuk, genç yaşlı, kadın erkek Maraşlı bir Alevi.... Ankara’nın karlı bir sabahında katledilen Uğur Mumcu... Ahmet Taner Kışlalı, Abdi İpekçi, Çetin Emeç, Bahriye Üçok, Muammer Aksoy ve Turan Dursun’dur... Sivas kıyınında (katliam) yakılan 33 can... Bu yazıya başlarken Yaşar Kemal’in Orhan Veli’ye yazdırdığı türküleşen şiirinin bir dizesindeki gibiyim: “Düştüm bir deryaya yol belli değil.” Adı ve yaşamı “derya” ile özdeşleşen bir kişilikleyim. Birey olarak damlası, kişilik olarak bu deryanın kendisidir Muzaffer İlhan Erdost. Nasıl bir yazı ortaya çıkacak kestiremiyorum. Zira, hangi yönüne eğilsem, bir başka yanını anlatamayacağım duygusuna kapılırım. Bir dostumun Vedat Günyol için söylediği sözünü anımsattı yaşadığım bu duygu. Ben de bu sözünün çevirisini Muzaffer Ağabey için yapayım: “Muzaffer İlhan Erdost, bizim düşünce bahçemizde koca bir çınar. Onu neresinden kavrarsak kavrayalım, kucaklayamadığımız bir yanı kalacaktır mutlak...” Bu bilinçle yazıldı bu yazı ve bu bilinçle okunsun isterim... MAHMUT TURGUT Soran, sorgulayan... Sorusu olmayanın yanıtlardan yararlan ma hakkı yoktur... Bütün yaşamını düşündüğümde, soru so ran, sorgulayan, çözüm odaklı ve insan merkezli düşünen bir devrimci sosyalist, in Barışta ve Suları’nın (solda) babası Muzaffer İlhan Erdost... sancı bir Marksistle buluşurum. Çocuksu bir merakla sorayım aklımdan geçeni size: “Düşünür Muzaffer İlhan Erdost, şair Muzaffer Erdost’un nesi olur?” Ya da bir insanı anlatmak, onun ne kada Bir gece vakti sabaha karşı, şafakta, ağaran güneşe şemsiye tutup evlerinden alınarak götürülen, kalan ömürlerini uzun gözaltılarda azaltarak ansızın tamamlayayıp “O güzel atlarına binip giden, o güzel iki insan” Türkan Saylan ve İlhan Selçuk’tur... Gezi’de Berkin Elvan, rını bilmektir? Peki, onu bizim için tanınır, bilinir ya pacak, tanımlayabileceğimiz hangi yönleri kalmıştır? Ankara’da Ethem, Eskişehir’de Ali İsmail, Hatay’da Abdullah Cömert. Mehmet Ayvalıtaş, Medeni Yıldırım, Ahmet Atakan, Serdar Kadakal, Okmeydan’ı Cemevi’nde öldürülen Uğur Kurt... Soruların yanıt seçenekleri herke se göre belli, net. kıyınında (katliam) yakılan 33 can... Savaşımcı bir kişiliğin 90 yıla va Bir gece vakti sabaha karşı, şafakta, ran bir ömür eşliğinde acılardan ge ağaran güneşe şemsiye tutup, evlerin çerek ördüğü yaşam ayrıntılarında, den alınarak götürülen, kalan ömür lekesiz, apaydınlık bir hayatıdır bi lerini uzun gözaltılarda azaltarak, an ze kalıt bıraktığı. Üreten, kültür ya sızın tamamlayayıp “O güzel atları ratan, paylaşan bir insan. Çizgisin na binip giden, o güzel iki insan”; den sapmayan, eğilip bükülmeyen, Türkan Saylan ve İlhan Selçuk’tur... devrimci kişiliğinden ödün verme Gezi’de Berkin Elvan, Ankara’da Et den yaşamış bir çobanyıldızı. Onu ta hem, Eskişehir’de Ali İsmail, Hatay’da nıyan son insan ölünceye değin ya Abdullah Cömert. Mehmet Ayvalıtaş, şayacak. Medini Yıldırım, Ahmet Atakan, Ser Yarin gül yanağından... dar Kadakal, Okmeydan’ı Cemevi’nde öldürülen Uğur Kurt... O, Promete’den akıl, Hektor’dan Bu bağlamda, yazılan her yazı, ken yurt sevgisi, Marks’tan yüzlerce yıl disinin söylemediklerini tamamlayacak önce “Yarin gül yanağından gay bir başka yazıya çağrıdır aslında. Bu rı her şeyde, hep beraber” diyen, insanlığın ilk sosyalistlerinden (pro İlhan Selçuk, Muzaffer İlhan Erdost’la... yazım da kendi sınırlarından bakıp, görüş alanım içinde çizdiğim Muzaffer İl tososyalist) biri Mazdek’in düşün han Erdost portresi için, başka yazıla daşı. Onun öğretisinden “el almış” Bedreddin’in yoldaşı... “Dostun gülüyle” yaralanıp boynunda ip ra bir çağrıdır. Eksikliği yazanın. Geri le, dağlara doğru yürüyüp gittiğini gördük si okurundur. Mutasım tarafından elleri ve ayakları ke leri Pir Sultan... silerek, bir öküz derisine dikilip astıkla 68 Baharı’ndan Deniz, Yusuf, Hüseyin... İlk karşılaşma ve hayata ömür katan 89 yıl... Daha önce hiç görmemiştim. İlk tanışmış rı darağacında acılar içinde ölüme yatırılan Adını ekleyip muzaffer dolaşan kardeş İl lığımız kitaplarından, yazılarından. yüz yü Babek’in kavga dürtüsü. han... Kahramanmaraş’ta öldürülen bebek, ze karşılaşmamız ise 6 Mart 2006’da ol Cüce devler ülkesinde, “Enel hak!”, “Hak çocuk, genç yaşlı, kadın erkek Maraşlı bir du. Önce kitaplarından, sonra da Ankara’ya benim!” diyen Mansur... Alevi... Ankara’nın karlı bir sabahında kat onu görmeye gittiğimde, yüz yüze konuştu Yüzülen derisini, bir urbayı katlar gibi eli ledilen Uğur Mumcu... Ahmet Taner Kışlalı, ğumuz zamanlardan tanıdığım, Muzaffer İl ne alıp şehrin (Halep’in) on iki kapısından Abdi İpekçi, Çetin Emeç, Bahriye Üçok, Mu han Erdost’un bendeki portresidir kendim ? aynı anda çıkıp gittiğine inanılan Nesimi... ammer Aksoy ve Turan Dursun’dur... Sivas ce anlatacağım... AYDIN KİME DENİR, DEVRİMCİ NASIL OLMALIDIR O nun yaşamı, 93 Harbi zamanlarında Rus işgaliyle başlar: Kucağında kardeşini faşizme kurban vermiş bir ağabey. Oğlunu genç yaşta kaybetmiş, kızı yetim kalmış bir baba. Barışta ve Suları’nın anneleri, hayat yoldaşı Rana ablayı erken bir dönemde (ki, “Her ölüm erken ölümdür” C. Seber) yitirmiş bir eş. Kardeşinden iki armağan, Alaz ve Türküler’in amcası, her şeyi. Ardı ardına, trajik bunca acıyı yaşamış olmasına karşın; bunu, üreterek, yaratarak bilince dönüştürmüş bir usta. Yaşamdaki usta bu duruşu, toplumsalcı bilincin ürünü yapıtları onu, bütün zamanlarda yaşatacak ve konuşmalarımızın öznesi yapacak, bilge kişiliğinin bir yansımasıdır. Ödünsüz aydın... Bütün bunların bizi götürdüğü nokta şurası: Haklarını savunma konusunda ödünsüz birey olarak çıkar karşımıza. Kişi olarak hayata ve in sanlığa karşı olan ödev, görev ve sorumluluklarında duyarlı, bir üst bilinç sergileyen ve yaşamını, inandığı dünya görüşü doğrultusunda yaşayan bir aydın. İnsancı sosyalist, devrimci bir komünisttir. Lenin’in, “Bizden önceki kültürlerin mirasçısıyız” sözlerindeki ulusal geçmişi sahiplenme konusunda net bir duruş sergilemiştir. Sömürgecileri bu topraklardan söküp atan Mustafa Kemal devrimlerini ve ulusal kültürü de aynı bilinçle özümseyen bir Marksisttir. “Aydın kime denir, devrimci nasıl olmalıdır” sorularının yanıtıdır Muzaffer İlhan Erdost!.. Rönesans insanı Erdost’un, hayata ömür katan 90 yıllık yaşamının ayrıntılarına baktığımızda, izler bizi bugünkü kişilikle buluşturur. Vahap Erdoğdu, ölümünün ardından yazdığı “Muzafferdi O, Büyüdü Muzaffer İlhan oldu”, başlıklı yazısında şunlara söylüyor: “Muzaffer İlhan Erdost, Ardos’un yaylalarından Rus işgalinden kaçıp, Artova’nın çorak ovasına sığınan bir ailenin üçüncü kuşağıdır. Artova’nın Çiftlik köyünün tezek kokan, İbrahim Hoca’nın iki katlı kerpiç damında doğmuştur. Erdost doğduğunda, Cumhuriyetin ilk on yılını doldurmasına daha iki yıl vardır. Savaşın ata topraklarından sürüp getirdiği bozkırın bu topraklarını yurt edinme savaşımı kolay değildir. Seferberliğin’ Kurtuluş Savaşı’nın alazı, Tokat’ın bu bozkırlarını da tutuşturmuştur. Canlı canlı ateşe atılan insanların çığlıkları kulaklarda çınlamaktadır. Kongracılarla şeriatçıların köy meydanlarında kurdukları darağaçları, Gülhanım’ın belleğinde silinmez izler bırakmıştır.” Bu kısacık alıntı bile, farklı kimliklerini aynı kişilikte toplayan, çok yönlü bir “Rönesans” insanının, karakteristik portresini anlatır bize!.. YARIN: AYNI ELDEN ÇIKAN PLAN: CUMHURIYET BURADA KURULDU, BURADA YIKILACAK! Madımak’ta yakılan 33 canın ölümünün üzerinden 27 yıl geçti. Alevilik din öğretisi değil, bir felsefedir Sümerlere kadar geriye tarihlenen, bu tarihselliği, yaşadığı tüm kıyınlara rağmen, kendinde var eden, kendi düşünsel öğretilerini doğanın diyalektik yasalarını izleyerek oluşturan özgün bir kültür ve yaşayış biçimidir Alevilik. Her türlü özel mülkiyeti reddeder. Okullu bir düşünce dizgesidir. MS 500’lerde, Nuşirevan (Enuşirvan) tarafından oyuna getirilip göğsüne kadar toprağa ters gömülerek öldürülen, “Yarin gül yanağından gayri her şey ortak” diyen insanlığın ilk sosyalisti (protososyalisti) Mazdek’e, ondan “Taberi’nin dediğine göre (...) Mazdeki cemaatinden...” (Tuğrul Keskin. Babek, Everest Yayınları) bir halk isyancısı Babek ile sürer “makus” bu tarih. Sıffın (26 Temmuz 657), Kerbela (10 Ekim 680), Çaldıran (23 Ağustos 1514), Maraş (1629 Aralık 1978), Çorum (29 Mayıs 1980), Erzincan (25 Şubat 1975 ve 2728 Nisan 1977), Sivas (1978, 2 Temmuz 1993, OcakŞubat 1996) ve #Gezi (27 Mayıs 2013)... Aleviler, yine Aleviler, hep Aleviler... diye devam eder... Varlığın birliği “Bir sözcüğün kapladığı yer küçük, anlattığı ondan büyükse, o şiirdir” diyor Dağlarca. Dağlarca’nın sözünde dile getirdiklerinin anlam genişliğine yaptığı vurgu, şunları dedirtiyor insana: İnsan, içine doğduğu ve kendisini yeni zamanlara taşıyacak kültürünün özdeksel bir varlığıdır. “Varlığın birliği”dir (Vahdet el vücud) ve “varlığın birliği”ne inanır. Bu inanç ve düşüncede anlamlandırır kendisini Alevi. Alevi kültürü, varlığın özdeksel, diyalektik, her şeyin bir akış, bir değişim içinde olup geliştiğinin kendisidir. Düşünen, soru soran, sorgulayan, emekten, barıştan, eşitlikten, kardeşlikten, insan haklarından yana herkesin sözcüsüdür. Diline, dinine, inancına, rengine bakmaksızın, bir büyük insanlık ailesine inananların kültürüdür. Aykırılıklara düşman Akıl yürütmelerimizi geriye doğru tarihlendirdiğimizde, karşımıza Sümerleri (MÖ 40002350) çıkarır, ordan Hititlere (MÖ 20001200), uzanır bu kültür. Hitit kabartmalarında, “Ayini Cem” törenleri resmedilmiştir. Semah dönenleri, saz çalan ozanları, izleyen kralıyla... Alevilik din ve din öğretisi değil, bir felsefedir. Aleviliğin kutsal kitabının adı da “Kudret”tir. Söylemlerini, dinsel öğretinin terimleriyle değil, özdekçi dünya görüşünün kavramlarıyla dile getirir. Özdeksel (maddeci), insancı, toplumcu bir dünya görüşüdür. Peygamberi yoktur bu kültürün, mürşidi/mürşitleri (öğretmen) vardır. Ne yazık ki, Aleviliğin kutsal kitabı “Kudret”ten günümüze hiçbir yazılı eser kalmamıştır. Aleviler, öğretilerini deyişler yoluyla bin yıllardır taşımışlardır bugünlere [Esat Korkmaz (Esat Dede), “Aleviliğin Gerçek Tarihi ve Özü”) Bu geleneğin, bazı okulları şunlardır: Hacıbektaş ilçesindeki “Pir Dergâhı” ana üniversitesidir örneğin. Elmalı’daki “Abdal Musa Dergâhı” bir başkası. Geçmişte, Mısır’da Mukaddem Tepesinde (Kahire’de), “Kaygusuz Abdal Dergâhı”, Kerbela’daki “Kerbela Dergâhı” ve bugün, Yunanistan sınırları içinde bulunan “Kızıl Deli Dergâhı” başka üniversiteleridir (Esat Korkmaz, YouTube kanalındaki konuşmasından) Sazlı, sözlü gelenek Hacı Bektaş dergâhları, döneminin, aynı zamanda bir çeşit iş okullarıdır. Örneğin, Hacı Bektaş Veli’nin Yunus’u Taptuk’un tekkesine göndermesi ve onun, o tekkedeki hayat düzenine, işbölümüne, yaşayışlarındaki üreten kimliklerine tanık olduğunu öğreniyoruz, bu kültürün sazlı, sözlü geleneklerinden, yazılıp anlatılanlardan. Herkesin bir iş tuttuğu bu ortamı Sabahattin Eyüboğlu’nun satırlarından okuyalım: “...Kimi toprakta, kimi işlikte çalışır, kimi duvar örer, kimi aş pişirir: Yunus’a da odun taşıma işini vermişler. Kırk yıl sırtında odun taşımış Yunus, tekkenin ocağına. Hem ahlaya puflaya değil, özene bezene. Her getirdiği odun dümdüzmüş. Neden diye soran birine: Bu tekkeye odunun bile eğrisi giremez demiş Yunus...” (Sabahattin Eyüboğlu, YUNUS EMRE, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s.18) Vicdanın kabul ettiği Alevi kültürü, insanlığın geçmiş kültürlerin, aklın öngördüğü, vicdanların kabul ettiği bütün birikimlerinden yararlanmış ve kendini geleceğe hazır etmiştir hep. Bundandır, ilahların şimşeklerini, yıldırımlarını bir paratoner gibi adeta üzerlerine çekmesi. Peygamberlik makamı olmayan bu gelenek, gideceği ve izini süreceği “yol”un dört öğretmenine bağlıdır: n 922 yılında “Enel Hak”, “Hak benim” dediği için vücudu parçalara ayrıldıktan sonra yakılarak, külleri Dicle’ye atılan Hallacı Mansur’dur. Sünni İslamın nefretle andığı bu kimlik, “Alevi kültür, özgün adıyla Kızılbaşlık, birinci pir” olarak seçmiştir kendilerine. n XIV. yüzyılda İran coğrafyasında ortaya çıkan, Doğu’da Hindistan, Batı’da ise Anadolu ve Balkanlar’a kadar yayılan bu inanışın, felsefi bir düşünüş olan Hurufiliğin kurucusu, Fazlullah Hurufi’dir (d. Esterabad 1340ö. Şamahı 1394). Timur’un oğullarından Miranşah’ın buyruğu ile Fazlullah tutuklanıp hapsedilir. 1394 yılında Alıncak kalesinde sırtından bıçaklanarak öldürülür. Cesedi ayaklarına bağlanan bir iple çekilerek ibret olsun diye kentte dolaştırılır. n 1400’lerin başında Halep’te Ruhanilerce derisi yüzülerek asılan Nesimi’dir. Ve bilinen odur ki, Ruhaniler derisini yüzdükten sonra; “Sen ki Hak isen rengin niye sararır” diye sorarlar. Nesimi; “Ben sonsuzluk ufkunda doğan aşk güneşiyim. Batarken sararır güneş” der. Ve inanılan odur ki Nesimi, yüzülen derisi elinde, şehrin (Halep) on iki kapısından aynı anda çıkıp gittiğini görenler olmuş. n Ve 10 Ekim 680’de Kerbela’da katledilen direnişinin simgesi Hüseyin’dir (Esat Korkmaz) Yukarıdan beri saydıklarımız, bu felsefeye ve inanca bağlı Alevi Kızılbaşlar için yaşadıkları sürece onların tarihsel yükümlülükleridir. Anadan, babadan atadan; kızına, oğluna, torunlarına kendini her çağ ve dönemde yenileyerek yenilenerek geçen bir gelenektir...