Katalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr AVRO STERLIN FAİZ TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA 11 2 TEMMUZ 2020 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.8670 0.7 kuruş 7.7200 3.5 kuruş 8.5430 6.5 kuruş 9.38 Sabit 115.315 1.210 puan 2627.39 4.52 lira 389.94 6 kuruş Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, hedeflerin neden tutmadığını açıkladı Hükümetten acı itiraflar Garanti ödemeleri, Karayolları projelerinin belirlenen tarihten önce trafiğe açılması, Avrasya Tüneli için yapılan garanti ve katkı giderleri 2019 yılı bütçe hedeflerini vurdu. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe yar lira oldu. Hedefin tutmamasının, işverenlere sağlanan 5 pu Başkanlığı’nın “2019 anlık sigorta prim in Genel Faaliyet Raporu”, 2019 bütçesinde yapılan harcamaların MUSTAFA ÇAKIR dirimleri ile asgari ücretteki artış nedeniyle sosyal güvenliği ol neden hedefleri tutulmadı mayanların sağlık prim öde ğını ortaya koydu: melerinin artmasından kay 4 Cari transferler için ön naklandığı belirtildi. görülen 391.3 milyar lira 4 Hazine yardımları öde ödenek eklemelerle 402.2 neği 130.5 milyar liraydı. milyar liraya çıkarıldı. Ger Gerçekleşme 136.2 milyar çekleşme 400.3 milyar li lira oldu. Artışla ilgili ne ra oldu. Raporda, “görev za denler arasında Karayolla rarları, Hazine yardımla rı Genel Müdürlüğü’ne ya rı ve hanehalkına yapılan pılan garanti ödemeleri de transferler”e dikkat çekildi. sayıldı. Görev zararı çok 4 Hanehalkına yapılan transferler için 58.9 milyar 4 Görev zararlarına yöne lira ödenek öngörülmüşken, lik transferler için 79.6 mil 62.1 milyar lira harcama ya yar lira ödenek öngörüldü. pıldı. Rapordaki şu vurgu Gerçekleşme ise 91.3 mil dikkat çekti: “Karayolları Genel Müdürlüğü’nün yapişletdevret modeli ile yürütülen projelerde ödeme döneminde yapılan değişiklik ve bazı kesimlerinin planlanan tarihten önce trafiğe açılması. Bunun yanı sıra Avrasya Tüneli için araç geçişlerine bağlı olarak yapılan garanti ve katkı ödemeleri de artışta etkili oldu. Hazine taahhüdü 4 Kuzey Marmara Otoyolu KurtköyAkyazı ve KınalıOdayeri kesimlerinin dış finansmanı için Hazine, 4.4 milyar dolarlık borç üstlenim taahhüdü sağlandı. Böylece “kamuözel sektör işbirliği” ile yürütülen projeler için verilen taahhüt, 2019 sonunda 17.2 milyar dolara ulaştı. l ANKARA Merkez Bankası kurtardı Geçen yıl bütçe gelirleri 880.3 milyar lira hedeflenirken, 875.2 milyar lirada kaldı. 756.4 milyar liralık vergi geliri hedefi ise 673.8 milyar TL ile hedefin yüzde 10.9 altında gerçekleşti. Düşmeye gerekçe olarak vergi indirimleri, petrol ve doğalgazdaki eşel mobil sistemi, otomotiv sektöründe yaşanan daralma da gösterildi. Öte yandan bütçe vergi dışı gelir gerçekleşmeleri topla mının 106.2 milyar TL öngörülmüş iken,173.8 milyar TL ile hedefin yüzde 63.6 üzerinde gerçekleştiğine dikkat çekildi. Raporda, “2019 yılının ikinci yarısında Merkez Bankası yedek akçelerinin genel bütçeye aktarılması vergi dışı gelirler açısından en büyük katkıyı yapmıştır” denildi. Geçen yıl Merkez Bankası’nın 40 milyar liranın üzerindeki yedek akçesi bütçeye aktarılmıştı. l ANKARA ‘Üretim kaybının telafisi daha fazla çaba istiyor’ 500 BÜYÜK ŞIRKETIN KÂRI YÜZDE 44 ARTTI Türkiye’nin en büyük şirketleriyle ilgili “Fortune 500 Türkiye Araştırması”, bu yıl 13’üncü kez açıklandı. Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Şule Laleli ve CRIF Türkiye Direktörü Yavuz Arsoy’un dün tanıttığı araştırma, özellikle net kâr artışları açısından dikkat çekti: 4 2019 yılında 500 şirketin net satışları 2018’e göre yüzde 14.9 artarak 1 trilyon 825 milyar liraya çıktı. Net satış geliri 1 milyar lira sınırını aşan şirket sayısı 279’dan 323’e, 10 milyar lirayı aşan şirket sayısı da 29’dan 33’e çıktı. Ayrıca listenin ilk 10 sırasında yer alan şirketlerin toplam net satış gelirleri 527.6 milyar TL oldu. 4 Geçen yıl şirketlerin toplam net kârı yüzde 44.5 artarak 78 milyar liraya çıkarken, esas faaliyet kârı yüzde 2.26 artarak 134.3 milyar lirada kaldı. Ayrıca net zarar açıklayan şirket sayısı ise 119’dan 98’e düştü. 4 2018’de yüzde 125.8 artan ve 139.2 milyar lira olan finansman giderleri, 2019’da yüzde 22.7 düşerek 107.6 milyar lira oldu. Bu düşüş net kârdaki önemli artışa destek verdi. 4 Şirketlerin özkaynak büyüklüğü yüzde 24 artışla 665.2 milyar TL oldu. Walmart çok uzakta 4 Ayrıca 500 şirketin ihracatı TL bazında yüzde 14.6 artarak 515.8 milyar liraya çıkarken, dolar bazında yüzde 2.7 azalarak 90.9 milyar dolara geriledi. 4 İstihdam sayısı 2018’de 1 milyon 150 bin iken, 2019’da 1 milyon 240 bine yükseldi. 4 Öte yandan Fortune 500 Türkiye’nin toplam net satışları 321.8 milyar dolar olurken, Fortune ABD listesinin ilk sırasındaki Walmart’ın net satışları 523.9 milyar dolara ulaştı. l Ekonomi Servisi Mansur Yavaş’tan faturalara ‘taksit’ Gıda harcamaları yüzde 1.15 azaldı İstanbul Ticaret Odası (İTO), kentte perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme indeksinin haziran ayı verilerini açıkladı. Buna göre İstanbul enflasyonu haziranda aylık bazda yüzde 0.07; yıllık bazda ise yüzde 12.97 yükseldi. İTO’dan yapılan açıklamada, “Haziran 2020’de perakende fiyatlarda bir önceki aya göre kültür, eğitim ve eğlence harcamalarında yüzde 3.20, konut harcamalarında yüzde 1.75, giyim harcamalarında yüzde 1.32, ev eşyası harcamalarında yüzde 0.97 artış görüldü” denildi. Gıda harcamaları ise yuzde 1.15 azaldı. Ankara Büyükşehir Belediye (ABB) Başkanı Mansur Yavaş, su faturalarını ödemekte güçlük çeken yurttaşların borçlarını taksitlendirebileceklerini ifade etti. Yavaş, sayaç okumaya koronavirüs salgını nedeniyle verilen ara sebebiyle su faturalarını ödeme güçlüğü çeken yurttaşlar için getirdikleri çözümü açıkladı. ASKİ’ye başvuru Faturlarını ödeme güçlüğü çeken Ankaralıların borçlarını taksitlendirmeleri için ASKİ Genel Müdürlüğü’ne başvurmalarını isteyen Yavaş, “El ele verip zor günleri beraber atlatacağımıza inancımız tam” dedi. l ANKARA/Cumhuriyet İSO Türkiye İmalat PMI, haziranda 53.9 puana yükseldi ve şubattan bu yana ilk kez 50 olan eşik değeri geçti. İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI’nın (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) haziran ayı sonuçları, salgından büyük yara alan imalat sanayiinde olumlu gelişmeler olduğunu gösterdi. Açıklamaya göre mayısta 40.9 puan olan ve haziran ayında 53.9 puana yükselen endeks, şubat ayından bu yana ilk kez eşik değer 50 puanı da geçti. Salgın kısıtlamaların kaldırılarak normale yaklaşılması, imalatçıların üretim hacimlerini belirgin bir şekilde artırmasını sağladı. Endeksi hazırlayan IHS Markit Ekonomi Direktörü Andrew Harker’ın şu değerlendirmesi ise dikkat çekti: “Birçok alt endeks büyüme bölgesine geçti. Ancak Covid19 krizinin çok şiddetli olması nedeniyle, sal gının etkisinin en yüksek olduğu dönemde görülen üretim kaybının telafi edilebilmesi için önümüzdeki aylarda çok daha fazla çaba gösterilmesi gerekecek. Bu bağlamda büyümenin önümüzdeki aylarda daha fazla güçlenmesini umut ediyoruz.” Umut verici oldu İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan ise Covid19 salgınının ülke sanayisi üzerindeki olumsuz etkilerinin, sanayi ve üretim ayağında her geçen gün daha olumluya döndüğünü ve bunun umut verici olduğunu açıkladı. Bahçıvan ayrıca, doğalgazdaki indirimin sevindirici olduğu, benzer bir uygulamanın elektrik fiyatlarında da yapılmasını istedi. l Ekonomi Servisi Moody’s: Türkiye sert daralacak Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türkiye’de reel GSYH’nin 2020’de koronavirüs şoku nedeniyle sert daralmasını, 2021’de ise reel büyüme kaydedilmesini beklediklerini açıkladı. Dün Türkiye ile ilgili yayımlanan raporda şöyle denildi: “Türkiye’nin finans piyasaları 2019’da geçici olarak istikrar kazandı, ancak o tarihten bu yana politikaların yönü ve şeffaflık konusundaki yeni endişeler istikrarı bozdu. Jeopolitik tansiyonun tekrar artması 2018’deki kur krizi veya zorlu koşulların tekrarlanmasına yol açabilir. Enflasyon baskılarının azaltılmaması ve ülkenin sürdürülebilir büyüme patikasına oturtulmaması halinde indirilebilir.” Manisa’ya yapacağı fabrikayı Türkiye’nin Suriye’ye askeri harekâtı sonrası askıya alan Volkswagen, bu yatırım kararını pandemiyle birlikte tamamen iptal etti. VW tarafı, uzunca bir süredir sessizliğe bürünmüştü. VW’nin Manisa yatırımı iptal Alman otomobil üreticisi Volkswagen (VW), koronavirüs belirsizliği nedeniyle Manisa’da planladığı fabrika yatırımını durdurma kararı aldı. Şirket, Almanya’da otomobil sektörü yayını olan Automobilwoche’de yer alan haberin ardından kararını teyit etti. Yeni yatırımların ne zaman yapılacağına ilişkin ise herhangi bir karardan bahsedilmedi. 3 yıl toparlanmaz Türk yetkililer ise, Volkswagen’in koronavirüs belirsizliği ve küresel ekonomik büyümede beklenen yavaşlama nedeniyle Türkiye’de planladığı fabrika yatırımını durdurma kararı aldığını ifade etti. Alman devlerine soruşturma Rekabet Kurumu, Alman otomobil devleri Audi, Porsche, Volkswagen, MercedesBenz ve BMW’ye soruşturma açtı. Kurulun karar öncesi 11 Haziran’da konuyu müzakere ettiği vurgulandı. Kararın, Volkswagen’in Türkiye ya tırımını durdurduğunu açıkladığı güne denk gelmesi dikkat çekti. “Beşli grup” olarak adlandırılan firmalar hakkında açılan soruşturma, ceza verileceği anlamına gelmiyor. Şirketler soruşturma sürecinde savunma yapabiliyor. Şirketin gönderdiği mektupta, Covid19’un yarattığı krize yönelik tüm girişimlere rağmen ekonomik küçülmenin ve otomotiv sektörünün planlanan satış rakamlarına ulaşmasının iki ya da üç yıl süreceği belirtildi. Açıklamada, “Önümüzdeki yıllarda sadece satışlardaki düşüşü telafi etmeye çalışacağız. VW açısından gelecek birkaç yıl için ek üretim tesisleri gerekli değil. Küresel bir şirket olarak uluslar arası gelişmeleri dikkate almamız gerekiyor” denildi. Geçen yıl ekim ayında Manisa’da fabrika kurmak için Türkiye’de şirket kuran Volkswagen, yatırım kararını Türkiye’nin Suriye’ye yaptığı askeri harekâta gelen uluslararası tepki nedeniyle geçen yıl Ekim ayında askıya almıştı. l Ekonomi Servisi Bir aşı aranıyor, bir de ‘başka bir uygarlık’ Kapitalist uygarlık, küresel çapta iki yaşamsal krizle yüz yüze: Covid19 vakası 28 Haziran itibarıyla küresel çapta 10 milyon 273 bin 1 kişiye; ölü sa y0ıCsı da 505 bin 300’e ulaştı. Sibirya’da 68 ile dünyanın en soğuk yeri olma reko runa sahip Verkhoyansk kasabasında ön ceki cumartesi sıcaklık 38 dereceydi. Önce ekonomi, sonra insan Tükenmiş uygarlıkların egemen sınıfları, çürümüşlükleriyle ve aptallıklarıyla da kendilerini belli ederler. Yıllardır, doğayı, insan enerjisini sömürerek, kültürleri çözerek, bu sömürünün gereksinimlerine göre yeniden şekillendiren kâr makinesini beslemek için sağlık sistemini, sosyal hizmetleri ve eğitim sektörlerini aç bırakmak da bu çürümüşlüğün ve aptallığın sonucuydu. Ormanları kesmek, toprakları altüst etmek, ekosistemleri yıkmak küresel çapta tedarik zincirleri, küresel ısınmayı artırma pahasına ucuz ulaşımı ağları kurmak da... Bu çürümüşlük ve aptallık, Covid19 salgını başlarken süreci kendi haline bırakmayı, enerjisi kâr makinesine yakıt olacak genç nüfusa bağışıklık kazandırmak adına, yaşlıları, sağlık sorunları olan kesimleri, “nüfus fazlasını” (işsizler, evsizler, siyah etnik azınlıklar) feda etmeyi denediler. Aptallıkları ve acımasızlığı paylaşmayan toplumun sert tepkisi karşısında bu politikayı terk etmek zorunda kaldılar ama artık geç kalınmıştı, virüs toplumda yerleşmişti. Hızla “sosyal mesafe”, “evde karantina”, sınırları kapama gibi önlemler devreye girdi. Önlemler ekonomileri durma noktasına getirdi. Şimdilerde, bunlar, daha ortada bir aşı yokken, Hindistan’da, Latin Amerika’da, Afrika’da vakalar hızla artmaya devam ederken, insan yaşamı üzerindeki olası riskleri, bilim insanlarının tüm uyarılarını yadsıyarak, ekonomileri canlandırarak “normale” geri dönmek için önlemleri kaldırmaya ekonomileri “açmaya” başladılar. Güney Kore’den Almanya’ya, İngiltere’den ABD’deye Covid19 vaka sayısı yeniden artmaya, bölgesel karantina önlemleri geri gelmeye başladı. Dahası, aşı olmadığından, kapitalist uygarlığın dünyanın kaynaklarını tekeline almak için yarışan devletleri, şimdi remdesivir gibi Covid19 etkilerini hafifleten ilaçların stoklarının tekelini almak için yarışıyor. ABD tüm remdesivir stokunu satın almış! Yarın aşı bulunduğunda... Bu uygarlığın dayandığı özel mülkiyet hakları ve patent yasaları da küresel çapta yaşamı tehdit ediyor. Başka bir uygarlık gerekiyor Yarın Covid19 için aşı bulunsa bile artık dönülecek bir “normal” de yok. Kâr makinesini beslemek için kesilen ormanlardan, altüst edilen ekosistemlerden, çözülen buzulların topraklarındaki milyonlarca yılın organik kalıntılarından, vahşi evcil hayvan pazarlarından, biyolojik silah laboratuvarlarından yeni virüsler gelmeyecek mi? Bunlar yine küresel ticaret ve seyahat ağları üzerinden hızla yayılmayacak mı? Yine yeni aşılar bulunana kadar yüz binlerce, belki milyonlarca insan ölmeyecek, ekonomiler durmayacak, açlık krizleri yaşanmayacak mı? Bu çürüyen uygarlığı yönetenlerin aksine, işçi sınıfının yeni gelişmekte olan kesimleri (XZ kuşağı filan) aptal değil. Onlar “bir başka uygarlık” istiyorlar. Küreselleşmeye karşı protesto hareketleri bu arzunun ilk dalgasıydı, “kâr öldürür” sloganı yıllar sonra ilk kez meydanlardaydı. Yaklaşık on yıl sonra ikinci dalga meydan işgalleri, Arap isyanları, “Gezi Olayı” olarak daha kapsamlı taleplerle yükseldi. “Adamlar” devrildi, ülkeler yıkıldı. Bu dalga da geri çekildi. Şimdi III. dalga, ırkçılığa, kapitalizme, emperyalistköleci geçmişin mirasına, yeni faşizme karşı, kapitalizmin merkezlerinde ve tüm dünyada, 2019 sonunda başlayan “iklim krizine karşı”, “extinction” (yok olma) hareketiyle birleşerek yükseliyor, egemen kültürü, kâr makinesinin kodladığı öznellikleri de değiştiriyor. Siyahların, etnik azınlıkların, göçmenlerin, sağlık sisteminin, hizmet sektörünün hatta eğitim sisteminin, sanatın, bilimin, kısacası insan yaşamı için vazgeçilemez pratiklerin, çok değerli organik parçaları olduğu gerçeği, ırkçı ideolojileri delik deşik ediyor. Bu uygarlığın, kültür endüstrisinin ürünlerinin ne kadar beyaz, milliyetçi, emperyalist, cinsiyetçi, homofobik antikalardan oluştuğunun daha bir ayırdına varılıyor. Bir şeyler değişti, tarihte yine bir kapı aralandı. Ancak, ırkçı dinci faşistleri, kâr makinesinin normalleşme fantezilerini geride bırakmadan bu aralıktan bir başka uygarlığa geçmek olanaklı değil! Apple Türkiye’den tüm ürünlere zam Apple Türkiye, temmuz ayını zamla karşıladı. Artan kur sebebiyle beklenen zamlar, 1 Temmuz itibarıyla fiyatlara yansıdı. Apple’ın akıllı telefonları, bilgisayarları ve diğer aksesuvarlarına gelen zamla birlikte, kimi ürünlerde yüzde 30’a varan artış yapıldı. Buna göre bazı modellerdeki zamlar 1350 lirayı buldu. En düşük zam ise iphone 11 modelinde 600 lira ile yaşandı.