Katalog

28 HAZİRAN 2020 PAZAR YÜRÜRKEN TELEFON YASAK Japonya Yamato’da yürürken telefonla konuşmak yasaklanıyor. Yapılan araştırma, yayaların yüzde 12’sinin yürürken telefon kullandıklarını ortaya çıkarmıştı. Haziran başında şehir meclisine sunulan yönetmelik kararına göre, telefon kullanacak yayalar, trafiği aksatmayacak noktalarda duracak. 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek karara uymayanlara cezai işlem uygulanacak. Herkese Bilim Teknoloji dergisinin katkılarıyla hazırlanmıştır SAYISAL LOTO 6 BİLEN: 1.360.302.05 TL (2 kişi) 5 BİLEN: 995.85 TL 51124303941 4 BİLEN: 71.50 TL 3 BİLEN: 11.75 TL ikramiye kazandı. EDİTÖR: MÜNEVVER OSKAY TASARIM: EMİNE BİLGET 2025 YILINDA DAHA YAŞANABILIR BIR DÜNYA MÜMKÜN MÜ? Geleceğe dönüş Lisa Piccirillo Conway Düğümü problemi, 1970’te İngiliz matematikçi John Horton Conway tarafından gündeme getirildi. Lisa Piccirillo, bir haftadan daha kısa sürede düğümü çözdü. Doktora öğrencisine MIT kapısı açıldı Yarım asırlık düğümü çözdü ABD’de doktora öğrencisi Lisa Piccirillo, 50 Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) öğretim üyeliği göre yıldır çözülemeyen mate vine getirildi. matik problemi Conway Matematik düğümleri, Düğümü’nü, bir haftadan matematiğin topoloji adı kısa sürede, boş zamanla verilen alanının konusu. rında çalışarak çözdü. Topoloji çalışmaları, nes Teksas Üniversitesi’nde nelerin kırılmadan deforme doktora öğrenimi gören olduklarında, büküldükle Piccirillo, kendi rinde ve gerildiklerinde si de matema nasıl davrandıkları tikçi olan nı inceliyor. üniversi Gerçek ya tedeki şamdan ör profesö nek vermek rü Came gerekirse, bir ron Gordon ile konuşurken ga Conway Düğümü matematik düğümünün uçları birleşiyor. En yet rahat bir şe basit düğümse halka kilde hesaplamalarından şeklinde ve çözülemiyor. söz etti. Piccirillo, bilim haberle Kardeş düğüm ri sitesi Quanta’ya hocasıy Düğüm probleminin ar la paylaştığı o anı, “Birden dındaki isim, John Hor ‘Neden daha çok heyecan ton Conway (82), nisanda, duymuyorsun’ diye bağır Covid19’dan öldü. Picciril maya başladı. Çılgına dön lo, 11 farklı geçişi ve bükü müştü” diye anlattı. mü olan Conway Düğümü Piccirillo’nun çalışma problemine, üzerinde ça sı, geçen aylarda Annals lışması biraz daha az kar of Mathematics adlı bir bi maşık olan ve “kardeş dü lim dergisinde yayımlan ğüm” diye bilinen benzer dı ve problemi çözmesinin bir versiyonunu yaparak ardından Massachusetts yaklaştı. l BBC Türkçe 132 haneli mahallede soyadlar aynı Karadeniz fıkrası gibi: Yer gök ‘Sarı’ Çok değil, bundan 5 yıl sonra nasıl bir dünyada yaşıyor olacağız? Bu sorunun yanıtını vermek hiç de kolay değil ama teknolojinin başrol oynadığı bu dönemde aslında daha yaşanabilir bir dünya mümkün. Covid19 salgını, dünyamızın günümüzde insani ve ekonomik kargaşalara ne kadar duyarlı olduğu konusunda zor bir ders sunarken belki de tarihte ilk kez küresel işbirliğini, verilerde şeffaflığın ve hızın önemini gözler önüne serdi. Küresel ve büyüyen bir nüfusu doğru beslemek; sağlık hizmetlerine erişimin ve kalitenin iyileştirilmesi; iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini durdurmak için karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltmak... Aslında hepsi de yapılması gereken ev ödevleri arasında... Uzmanlar kuvantum bilgisayarlardan, korumacı sağlığa, enerji dönüşümünden, kanseri kronik olarak yönetmeye kadar 2025 için öngörülerini sıraladılar. n GENIŞ KAPSAMLI BIR ENERJI DÖNÜŞÜMÜ Tıpkı içkili araç sürmenin kabul edilemez olması gibi 2025 yılında da karbon ayak izimiz kabul edilemez hale gelebilir. Bireyler, şirketler ve ülkeler sıfır karbon ayak izine geçmenin en hızlı ve ekonomik yollarını arayabilirler. Sanayi Devrimi, ardından dijital devrimi yaşadık şimdi sıra enerji dönüşümü için bir inovasyon devriminde diyenler çok. Neden olmasın? Yenilenebilir enerjinin maliyeti fosil yakıtların marjinal maliyetinden daha düşük olacak. Küresel bir inovasyon ekosistemi, sorunların toplu olarak ele alınabileceği ve çözüm üretilebileceği ortam sağlayabilir. Dijital ikizlerin hızlı gelişimi fiziksel cihazların sanal kopyaları enerji sektörünün sistem düzeyinde dönüşümünü destekleyecek. Bundan böyle açık deniz rüzgâr kapasitesi rahatlıkla enerjiye dönüştürülebilecek. n SAĞLIK PARADIGMASI DEĞIŞEBILIR Besin yoğunluğu yüksek, tahıl ve Uzmanlar, kuvantum bilgisayarlardan korumacı sağlık paradigmalarına, enerji dönüşümünden kanseri kronik olarak yönetmeye kadar 2025 için öngörülerini sıraladı. Gelişen teknoloji, yapay zekâ aslında birçok ÖZLEM küresel sorunu çözebilecek güçte. Tabii istenirse... YÜZAK n DAHA ÇEVRECI ÜRETIM MÜMKÜN Tabii üretim hatlarında yapay zekâyı kullanarak... Akıllı algoritmalar ile üretim hatlarının daha verimli çalışması sağlanabilir ve toplam atık yarı yarıya azaltılabilir. n İNŞAATIN GELECEĞI ÇOKTAN BAŞLADI Daha hızlı, daha güvenli ve daha düşük maliyetli üretim süreci zaten bir süredir hayatta. Yapay zekâ, görüntü yakalama gibi şeylerin interneti ile süreç daha da gelişecek. n YENI BIR BILGI IŞLEM ÇAĞI 2025 yılında kuvantum bilgisayarlar çocukluk döneminden çıkmış olacaklar. İlk nesil ticari kuvantum cihazlar dönemi başlayacak. İlaç geliştirmeden yeni malzeme tasarımına birçok zaman alıcı ve yüksek maliyetli süreçler değişecek. Kuvantum dönemi ürün geliştirme döngülerini önemli ölçüde kısaltacak ve ArGe maliyetlerini azalacak. YÜZEYLERDEKİ MIKROSKOBIK SIRLAR bitkilerle zenginleştirilmiş bir beslenme sistemi ile koruyucu sağlık yaklaşımı benimsenebilir. Zaten Covid19 salgını da bunun önemini gözler önüne serdi. Doğru beslenme, güçlü bağışıklık. 7.7 milyar nüfuslu gezegende bu nasıl mümkün diye soracaksınız. Ama yapay zeka destekli ve sistem biyolojisi tabanlı teknoloji ile pekâlâ mümkün n KANSERI YÖNETMEDE YENI NORMAL Kanseri nasıl yönetebileceğimiz konusunda yeni bir normal ortaya çıkacak. Daha iyi genom sekanslama teknolojisi veya sıvı biyopsi gibi daha yüksek test kolaylığı, daha yüksek doğruluk ve uygun maliyet vaat eden daha erken ve proaktif tarama yapılabilecek. Dünya üzerindeki her yüzey, hem şimdiki hem de gelecekte olası pandemilerden kaçınmak için gerekli olan gizli bilgileri de taşır. Gerek bedenleriniz gerekse yaşadığımız çevre, bakteriyel, fungal ve viral ekosistemlerden oluşan mikrobiyomlarla dolu. Mikrobiyom verilerini hızla örnekleme, dijitalleştirme ve yorumlama yeteneğimizi hızlandıran teknoloji, patojenlerin nasıl yayıldığına dair anlayışımızı değiştirecek. Bu görünmez mikrobiyom veri katmanının ortaya çıkarılması, insanların ve grupların patojenleri ne zaman ve nerede sakladıklarını, hangi yüzeylerin ve ortamların en yüksek iletim riski olduğunu ve bu risklerin eylemlerimizden ve zaman içinde nasıl değiştiğini tahmin edebilecek genetik imzaları tanımlayacak. Bu süreç önümüzdeki 5 yıl içinde daha da hızlanacak. Bu bilgiler yalnızca salgın hastalıklardan kaçınmamıza yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda binalar, arabalar, metrolar ve uçaklar gibi ortamları nasıl tasarladığımız, işlettiğimiz ve temizlediğimize ilişkin bilgilerimizi de etkileyecek. ALK GENI ÜZERINDEN ŞIŞMANLIK TEDAVILERI GELIŞTIRİLEBILIR ‘Zayıflık geni’ Yazlık Mahallesi sakinleri, kimi yurttaşların hem kendi hem de baba adlarının aynı olduğunu belirterek “Burada Sarı’dan başka bir şey yok, yer gök Sarı” diyor. Ordu Perşembe’ye bağlı 132 haneli Yazlık mahallesinde herkesin soyadı “Sarı”. Aynı ad ve soyadı yüzünden insanlar lakap kullanmak zorunda kalıyor. Bu yüzden de çoğu zaman resmi dairelerde ve gelen postalarda karışıklıklar yaşanıyor. Mahalle Muhtarı İsmet Sarı, isim benzerliği olanların, soyadlarının da aynı olmasından dolayı karışıklıkların yaşandığını ifade ede rek “Dedelerimiz bir aileden Rize’den gelme olduğu için o yüzden herkesin soyadı aynı. Aramızda yabancı da yok, kan bağı var. Jandarmada kimi zaman karışıklık oluyor. Örneğin Ahmet Sarı aranıyor, aynı isimden 10 kişi var. İsim benzerliği olabiliyor. Daha sonra hepsi karakola gidiyor, orada anne ve baba isminden çözülebiliyor. Her insanın bir lakabı var” diye konuştu. l İHA Âşıklar, Yalan Dünya’yı tahrip etti 5 milyon yıl direnmişti NEDEN YALAN DÜNYA? Bir çoban ve ağanın kızı birbirine âşık olur. Aileleri izin vermeyince âşıklar, mağaraya gizlenir. Ancak çoban, çöken mağaranın altında kalır. Yöre halkı da mağaranın adını “Yalan Dünya Mağarası” olarak anar. l DHA Antalya Gazipaşa’da, 5 milyon yıllık tarihe sahip ve yöre halkı tarafından bir dönem ahır olarak da kullanılan Yalan Dünya Mağarası, 6 yarasa türüne ev sahipliği yapıyor. Her yıl 30 bin ziyaretçi ağırlayan mağaranın duvarlarına kazınan ve boyalarla yazılan Türkçe isimler ile kalp şekilleri dikkati çekti. Bazı insanlar ne kadar yerlerse yesinler kilo almazken kimilerine bir parça çikolata bile fazla kilo getiriyor. Bu tür gözlemler, fazla kilo ve şişmanlık üzerinde yaşam biçimi ve beslenme dışında başka faktörlerin de bulunduğu düşüncesini doğurmuştu. Ve bilim insanları insan kalıtımında şişmanlıkla bağlantılı olan 700’ü aşkın mutasyon tespit etmişlerdi. Ancak bir sorun vardı: Tüm bu gen varyantları birlikte ele alındığında bile bunların toplam etkisi insan bedeninin bireysel ağırlığının sadece yüzde 2 ila 3’ünü açıklayabiliyor. Bu nedenle etkili başka genetik faktörlerin de bulunması gerekirdi ve epigenetik değişimler dışında bilinmeyen genler de olmalıydı. 47 bini aşkın gen Avusturya Bilimler Akademisi’ne bağlı Moleküler Biyoteknoloji Enstitüsü’nden Michael Orthofer ve ekibi, bu genleri bulmak için yeni bir yöntem seçti: Şişman insanlardaki genetik ortaklıkları aramak yerine çok zayıf insanları inceledi. Bunun için de yaşları 20 44 arasında değişen 47 bin 102 insanın gen verilerini değerlendirdi. Ve bu şekil Bilim insanları, şişman insanlardaki genetik ortaklıkları aramak yerine çok zayıf insanları inceledi. Çok zayıf kişilerde farklı olan bir gen keşfedildi: ALK geni de çok zayıf insanlarda farklı olan bir gen keşfedildi: ALK geni. Çok zayıf insanlarda bu genin işlevi bir mutasyonla ya bloke olduğu veyahut da kısıtlandığı saptandı. ALK geni daha önce kanser araştırmalarında incelenmişti ama kanser dışındaki alanlardaki biyolojik rolü hakkında pek bir şey bilinmiyordu. ALK, metabolizma ve beden ağırlığı üzerinde ne şekilde etkiyordu? Araştırmacılar yanıtı, ALK geni doğuştan çalışmayan farelerde buldular. Bu hayvanlar diğerleri kadar çok yeme lerine ve aynı hareketleri yapmalarına rağmen çok daha zayıf kalıyorlar. Analizlere göre farelerdeki ALK geninin blokajı ile kan plazmasında serbest yağ asitlerini artırıyor; bu da daha fazla yağın yakılması anlamına geliyor. Araştırmacılara göre ALK geni bedende yiyecekleri ve enerji dolaşımını değerlendiren bir devre. Genin bloke olduğu insanlarda daha fazla yağ yakıldığı için hep zayıf kalıyorlar. Yeni bilgiler ışığında şişmanlık tedavilerinin geliştirilebileceğine inanılıyor. 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR TANOL TÜRKOĞLU YAPAY ZEKÂNIN EN ÇOK ETKİLEYECEĞİ 10 ALAN n Pazarlama n Bankacılık n Finansal Yatırım n Tarım n Sağlık n Bilgisayar Oyunları n Uzay Araştırmaları n Otonom Araçlar n Chatbot Yazılımları n Yapay Yaratıcılık Kaynak: Edureka.co NÜKLEER SİLAH Denemeler iklimi de bombalamış! 1950’li ve 1960’lı yıllarda büyük devletler tarafından yapılan nükleer silah denemeleri yüzünden, üst atmosfer tabakasına muazzam miktarda radyoaktif parçacıklar savrulmuştu. Bu yoğun enerjili radyonüklidler dünyanın her tarafına yayılarak dünyamızın etrafında yapay bir ışın kuşağı oluşturmuşlardı. Bunlar tropikal bölgelerde bile kutup ışıkları üretiyordu. Bu nükleer atığın büyük bir kısmı artık indirgendi ama bir kısmı hâlâ tespit edilebiliyor. Fakat atom bombası testlerinin başka etkileri de oldu. Reading Üniversitesi’nden Giles Harrison, İskoçya’daki Shetland adaları ve Londra yakınlarındaki Kew hava istasyonlarına ait ölçüm verilerini (1962 1964) ve farklı zaman dilimlerine ait diğer verileri inceledi. Veriler arasında bulut yoğunluğu, yağışlar, elektrik yükü ve havada radyoaktif kirlenmeyle ilgili bilgiler de var. Değerlendirmelere göre havadaki radyoaktif kirlenme arttığında Shetland Adaları’ndaki hava koşulları da kötüleşmiş. Nükleer silah testlerinin yapıldığı zamanlarda bulutlar yoğunlaşmış ve günlük yağış miktarı ortalama olarak yüzde 24 artmış. Bu artışlar atom bombası testlerinin sona ermesinden sonra yaşanmamış.