Katalog

SÖYLEŞİ TASARIM: SERPİL ÜNAY 9 4 MAYIS 2020 PAZARTESİ NEDEN ERKAN BAŞ? İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü mezunu. Bir süre İTÜ’de İnsan ve Toplum Bilimleri’nde misafir öğretim görevlisi olarak bulundu. TKP’de genel başkanlık yaptı, 2018’de HDP’den milletvekili seçildi, sonra ayrılarak Türkiye İşçi Partisi’ni kurdu. 23 Nisan’da TBMM’de hararetli bir konuşma yaparken birden yayın kesiliverdi, ancak tamamı sosyal medya aracılığıyla yayılınca bu kez daha da geniş kitlelere ulaştı, adeta bir fenomen oldu, bize de buluşup sormak kaldı.   AKP sıkıştığında tartışmayı din eksenine kaydırıyor Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Erkan Baş, türbanlı bir tekstil işçisini anlatıyor, “18 yıl önce sadece türbanı için AKP’ye oy verebiliyordu. Şimdi, ben türbanlıyım ama cipe binen türbanlıyla aynı değilim fikri bence fazla” diyor. Tayyip Erdoğan cezaevine girdiğinde ‘Erdoğan ile cezaevine girerim, yalnız bırakmam’ diye sıraya giren insanlar olduğunu söyleyen Baş, elindeki gücü kaybettiğinde yanında kaç kişi kalacağını merak ettiğini söylüyor. HDP ile aralarındaki farkı “Biz sosyalistiz, HDP radikal demokrat” diye anlatan Baş, yargı bağımsızlığıyla ilgili de şunları ifade ediyor: “Yargı, iktidarın sopasına dönüşmüş durumda. İktidar bunlarla yönetebilme hayali kuruyor bence. Tersten Bremen Mızıkacıları’na benziyor. Onlar hırsızları kovalamak için bağırıyordu. Bunlar da gerçek duyulmasın diye çok bağırıyorlar.” Baş ile işçi bir ailenin çocuğu olmaktan yola çıkarak kişisel hikâyesini, muhalefeti, 23 Nisan konuşmasını ve laiklik tartışmalarını konuştuk. n 23 Nisan’da TBMM’deki konuşmanız esnasında yayın kesildiğinde ne anlatıyordunuz? Egemenliğin artık millette değil, tek adama ait olduğunu söylediğim noktada kesilmiş. İlgili kanalların yöneticilerine teşekkür mesajlarımı gönderdim. İyi ki kestiler, böylece konuşma çok daha geniş kesimlerin dinleyebildiği bir hal aldı. O konuşmayla ilgili benim için birkaç durum var. Biri, biz parlamentoda grubu olmayan partilerin söz hakkı konusunda ciddi bir mücadele veriyoruz.   n Sadece üç dakika konuşma hakkınız var ama değil mi? Evet. 23 Nisan özel gündemli bir toplantı. Bu toplantı 80’lerin ikinci yarısı itibarıyla başlıyor parlamentoda. Başladığı günden itibaren parti tek bir vekille temsil edilse de herkesin süresi eşit. Taa ki geçen seneye kadar. İlk 23 Nisan konuşmasında, yani biz konuşacağımız zaman bu tartışma oldu. Ama 3 dakika konusunda ısrar ettiler. Tepkim 23 Nisan’da bile adaletsizlik oluşuna... İkincisi, 15 Nisan’da TBMM kapandı. Yoğun bir infaz görüşmesi trafiği olmuştu. 12 gün boşluk olması gerekiyordu. Ben de 10 gün boyunca o koronavirüs günlerinde sürekli Ankara’da olduğum için çocuklar ve ev nedeniyle bir günlüğüne İstanbul’a geldim, ertesi gün tekrar giderim dedim. Tesadüfen haber aldım ki, o akşam “İşçilerin işten çıkarılması yasaklanıyor” diye kamuoyuna anlattıkları yasa geçecekmiş. Normalde yasaya göre, patronunuz sizi ücretsiz izne çıkarabilir ama işçinin bunu kabul etmesi gerekiyordu. Ancak çıkardıkları yasada işçinin onay yükümlülüğü kalktı. Fiilen işten çıkarma hakkı bu aslında. Saat 16.00’da haber geldi, 20.00’de Ankara’ya yetiştim. Söz talebinde bulundum. 04.00’te son konuşmayı yaptım.   Muhalefetin de payı var n Sizin için “tek kişilik muhalefet” yorumları yapıldı. Muhalefetin bu noktada bir eksiği var mı? Tabii, kesin öyle. Tercihen muhalefete muhalefet etmiyorum ama iktidarın bu adımları bu kadar kolay atmasının arkasında maalesef muhalefetin de yeterince kararlı duramamasının payı var.   n “Şöyle davransalardı, şunu yaşamazdık” diyeceğiniz bir örnek verin... Koronadan sonra Tayyip Erdoğan’ın ilan ettiği 15 maddelik bir paket vardı örneğin. O arada Meclis’te başka bir torba kanun görüşüyorduk. Normalde ek madde gelmesi için bütün grupların onay vermesi gerekir. Maalesef onay verdiler ve 15 dakikada 15 madde çıktı. Akıl alır gibi değildi. Birtakım muhalefet vekilleriyle de tartıştım. “Yetmez ama evet”... “Biz hem patrona hem işçiye bazı haklar istiyoruz. İşçiye vermediler ama patronlara verdiler en azından. Sanayiciyi koruyalım” diye baktılar. Oysa sadece patrona ayrıcalık tanırsanız işçi ezilmeye devam eder.   n Ne yapmak gerek? Bir kere sırtımızı halka yaslamalıyız. Toplumla buluşmayan, sadece parlamentoda partilerin grup başkanvekilleri, genel başkanları arasındaki ilişkiye sıkıştırılmış muhalefetin kazanma şansı yok. n Sizin seçmeniniz kim? Esas olarak devrimcilerden, sosyalist ‘CİPE BİNEN TÜRBANLIYLA AYNI DEĞİLİM’ n Laiklik tartışmalarında gerginlik giderek tırmanıyor. Diyanet İşleri Başkanı’nın son açıklamaları, sonrasında Cumhurbaşkanı’nın desteği… Bu tartışmaları nasıl okuyorsunuz? AKP ne zaman sıkışsa bunu yapıyor. Ne zaman sıkışsa tartışmayı din eksenine kaydırıyor. Türban istismarıyla, yoksul, emekçi insanların masum dini duygularını kullana kullana bu günlere geldiklerini kendileri de biliyor. 18 yıllık iktidarına rağmen hâlâ bir mağduriyet yaratmak üzere eline geçen her fırsatı değerlendiriyor. İşe yarıyor mu, artık çok değil. Örneğin türbanlı bir tekstil işçisi AKP’nin ne olduğunu görüyor. 18 yıl önce sadece türbanı için AKP’ye oy verebiliyordu. Ama şimdi, ben türbanlıyım ama cipe binen türbanlıyla aynı değilim fikri bence fazla. Bize dönük ilgiden de görüyorum. İktidarın komünistlere karşı en temel silahlarından biri din düşmanı olduğu algısıydı.   Sarayına sıkıştı n Dindar seçmeniniz var mı? Var, çok fazla var. İktidarın en öcü gösterdiği kesimlere bile ulaşıyorsa bu tepkiler, bizimle buluşuyorsa bunun önemli olduğunu düşünürüm. AKP aklı, Saray ve Saray etrafına sıkışmış durumda. Daha önceden Fethullahçılarla falan ittifakının da esprisi buydu. AKP’nin aklını Za man gazetesi simgeliyordu. Bana göre ne kadar içi boş olsa da görüntüde vizyon sahibi akıl üretiliyordu. Şimdi galiba Yeni Akit’e daraldı. Ben mesela Tayyip Erdoğan’ın dünyanın en yalnız insanı olduğunu düşünüyorum. Sarayına sıkışmış durumda. Meclis’e gelmemesini eleştirirken, gelemiyor oluşunu da vurgulamak istedim aslında. Etrafında nemalanan bir topluluk var, gerçekten güvenebileceği biri olduğunu düşünmüyorum. Tayyip Erdoğan cezaevine girdiğinde “Erdoğan ile cezaevine girerim, yalnız bırakmam” diye sıraya giren insanlar vardı. Şimdi dost bildiklerinin hepsi onun elindeki güce dost.   lerden oy alıyorduk ama sanıyorum bu parlamento süreciyle beraber sesimiz daha geniş kesimlere ulaşmaya başladı. Esas organik ilişki kurmak istediğimiz işçi sınıfı, emekçilerle buluşmaya başladık. Bizim açımızdan sevindirici olan, “gri yakalı’ diye tarif ettiğimiz kesimle bağımız oluştu.   Yeni seçmen: Gri yakalılar n “Gri yakalılar”ı biraz açalım... Eğitimli işgücü... Beyaz yakalı gibi çalışıyor ama mavi yakalı gibi yaşıyorlar. Türkiye’de siyasetin temel problemi. Siyaset bir zengin uğraşı olarak görülüyor. Oysa bir virgülün yerinin değişmesi bir insanın emekliliğini 10 yıl etkileyebiliyor. Bir kelimenin başka türlü yazılması, sizin çocuğunuzu okula göndermek için dünyanın parasını kazanmanızı gerektiriyor. Milyonlarca insanın hayatını etkiliyor ama, “Siyaset pis bir iş” deniyor. Bizim temel mücadele alanımız bu. İşçinin, öğretmenin, öğrencinin, sokaktaki insanın siyasetteki belirleyici kuvvet olmasını istiyoruz. Dayanışma ağları kuruyoruz, sendikal faaliyetlere önem veriyoruz. Parti binası yerine dayanışma merkezi açıyoruz.   n Orada nasıl faaliyetler yürütülüyor? Mesela “Fazlaysa bırak, ihtiyacın varsa al” diye bir uygulamamız var. Şu anda insanların en çok ihtiyacı olan şey. Yiyecek ekmeğe ihtiyacı var insanların. Geçen hafta bütün dayanışma ağlarında siperlikler ürettik. Üç gün önce sokakta yaşayan insanlara yemek dağıtıldı. İktidar bir sadaka kültürü yerleştirmeye çalışıyor. Biz buna karşı çıkıyoruz. Yukarıda yüce bir güç var, siz avuç açacaksınız, o size sadaka verecek. Biz bunun yerine eşitlerin dayanışması dediğimiz yatay örgütlenmeyi hayata geçiriyoruz. Biz birbirimize yardım ediyoruz.    n Dayanışmadan söz etmişken CHP’li belediyelerin yardımlarının engellenmesini de konuşmak gerekiyor... Yerel seçimlerden önce ne diyorlardı, hatırlayın. CHP belediyeleri alırsa topluma hiç yardım gelmeyecek, bütün yardımlar kesilecek diyorlardı. Şimdi iktidar yol verse, bu söylediğinin yalan olduğu ortaya çıkacak. CHP’nin de herkese, hatta onlardan daha adil biçimde yardım ulaştırdığı ortaya çıkacak. Bunu engellemeye çalışıyor. Ellerinde devletin asker gücü, polis gücü, medya gücü var. Yargı iktidarın sopasına dönüşmüş durumda. İktidar bunlarla yönetebilme hayali kuruyor bence. Tersten Bremen Mızıkacıları’na benziyor. Onlar hırsızları kovalamak için bağırıyordu. Bunlar da gerçek duyulmasın diye çok bağırıyorlar. Bütün bunlar yaratıcılığı geliştiriyor. Örneğin Adana’da bedava ekmek veremezsin dediler, Başkan 5 kuruşa dağıtıyorum dedi. Muhalefet, “İktidar bize yaptırmıyor” diye bakmamalı, yapmanın yollarını bulmalı. Bunun için halka yaslanmak temel mesele. Otoriterleşme eğilimi n Koronavirüs sonrası dünya tartışılırken kapitalizmin sonu geldi deniyor. Bertelsmann Vakfı’nın Dönüşüm Endeksi’nde Türkiye “ılımlı otokrasi” olarak sınıflandırılıyor. Siz bir sosyalist olarak bu tartışmalara nasıl bakıyorsunuz? Buradan iki şey çıkar: Biri, daha otoriter iktidarlar. Kapitalizm geldiği noktada ancak otoriterleşerek yoluna devam edebilir. Siz insanların işini, eğitim hakkını, geleceğini elinden aldığınızda ancak sopayla yönetebilirsiniz. Bence buradan otoriterleşmeyi kuvvetlendirmeye çalışan bir eğilim çıkacak. Türkiye’deki iktidarın temel yönelimi bu. İkincisi, bunun çare olmadığını gören, parayı değil, insanı merkeze alan sosyalizm diye adlandırdığımız yeni bir hayatın uç vermesi mümkün. Ancak, dünya buradan kendiliğinden bir sosyalizme, komünizme doğru gitmez. İktidarlar bunu engellemek için her şeyi yaparlar. Dünyayı değiştirecek olan insanın bilinçli müdahalesidir. Bu olmazsa felakete doğru gidiyor. Hepimiz kendi kaderimizi elimize almak durumundayız ki hayal ettiğimiz güzelliklere ilerleyebilelim.   Biz sosyalistiz, HDP radikal demokrat n Meclis’e HDP’den girdiniz, sonra Türkiye İşçi Partisi’ni (TİP) kurdunuz. Aranızda çok mu görüş ayrılığı vardı da siyaset ittifaklarla yürürken bu yola girdiniz? Biz sosyalistiz, HDP radikal demokrat. Hiçbir zaman HDP’li olmadık. HDP bize bir ittifak önerdi. Gezi Direnişi’ni muazzam bir halk hareketi olarak düşünüyoruz ve Türkiye’deki sosyalist harekete önemli bir sorumluluk yüklediğini düşünüyorduk: “Sosyalist hareketin kendisini yenilemesi gerekir”. Kuruluş çalışmaları Mart 2018’de başladı. 17 Nisan’da Bahçeli erken seçim çağrısı yaptı, çok hızlı bir şekilde erken seçim kararı alındı. HDP’li arkadaşlar “Sizi milletvekili olarak düşünüyoruz” dediler. Üç temel kıstas koyduk: Biz güçlü olduğumuz yerden aday oluruz. Seçildikten sonra ayrılırız. Seçim çalışmamızı ayrı yaparız. Amacımız HDP’ye de faydalı olmaktı. ‘Gerçek yeni’ arayışı n Nişantaşı’nda oturan, hiç HDP seçmeni olmayan seçmen gidip Demirtaş’a oy verdiğini hatırlayın. Bu seçmen hareketi bir sonraki seçimde sizin partinize yönelir mi? Bence çok kuvvetle. Şunu kabul edelim, Selahattin Demirtaş’ın çok özgün katkıları oldu. Aşağı yukarı aynı kültürden geliyoruz. Selahattin de demokratik sosyalizm çizgisinden geliyor ve halkla doğrudan birlikte siyaset yapma perspektifine sahip genel başkan idi. İkincisi, şöyle bir fırsat yakaladı ve çok iyi değerlendirdi: CHP’nin Ekmeleddin İhsanoğlu gibi son derece yanlış tercih yaptığı bir noktada üçüncü bir seçenek olarak ortaya çıktı. Hemen arkasından da HDP’nin barajı aşması, AKP’yi iktidardan düşürecek bir hamle olarak ortaya çıkınca, bunları çok iyi değerlendirdi. Gezi Direnişi’nde heyecanlanan ve sokağa çıkan milyonlar iktidarı sevmiyor ama muhalefetin de kendisini temsil etmediğini düşünüyor. Gerçek bir yeni arayışı olduğunu düşünüyorum.   İşçiler için ne yaptınız? 4 Basit bir soru soruyoruz, bu 50 günde işçiler için ne yaptınız? Tek bir şey yok! 4 Resmi işsizlik yüzde 14 gibi bir rakamdı. Bizim iktisatçıların yaptığı araştırma haziran itibarıyla yüzde 25’lere çıkacağı yönünde. 4 İşsiz bir baba, “Eve çocuklar uyuduktan sonra giriyorum, uyanmadan çıkıyorum, ya benden bir şey isterlerse” diyor. Bu, kısa süreler idare edilebilir belki ama sonra? BABAM MAALESEF YAPTIĞI EVE GİREMEDİ n Biraz da kişisel hikâyenizi konuşalım. 1979’da Berlin’de doğdum. Babam 1974’te Almanya’ya giden işçilerden. Göçmen, Boşnak bir aileyiz. Dedem, babaannem, anneannem, üç dayım, bir teyzem, üç amcam, babam, annem, kız kardeşlerim hepsi işçi. Almanya’da bir Türk işçisinin çocuğu olunca aile temel olarak sizi okutmak istiyor doğal olarak.   n İşçi haklarının peşi sıra gitmenizde aileniz ne kadar etkili oldu? O ana gidelim: Ne zaman “Ben burada duracağım” dediniz? Deniz Gezmiş’in, Mahir Çayan’ın çok önemli bir yeri var. Onlara hayranlıkla başlıyor aslında. Benim için bu mücadelede geri dönülemez dediğim günü de hatırlıyorum. Babam 1974’te Almanya’ya gitmiş. Ben 1979’da doğdum, 1985’te Türkiye’ye geldim ilkokula başlayınca. Babam Almanya’da kaldı. Yılda 34 ay biz gidiyoruz, 34 ay babam geliyor. Babama bir çocuk olarak sürekli “Artık kesin dönüş yap” diyorum. Babamın yanımda olmasını istiyorum. Uzun süre babam “Bu yaz kesin dönüş yapacağım” dedi. En son konuştuk, “Bu yaz kesin dönüş yapacağım” dedi ve babamı 49 yaşında kaybettik. Çok genç öldü. Bütün hayatı boyunca Alibeyköy’de bir ev yaptı. Yazın geldiği üç ayda, inşaatta dedem, amcam, biz çalışıyoruz. Babam maalesef o yaptığı eve giremedi. Biz o yaz taşındık o eve, bitti ama babam giremedi. Dünyanın adil olmadığını fark ettiğim an olarak o anı söyleyebilirim. Bir işçi düşünün, 25 yıl boyunca çalışıyor. Babam çok kuvvetli bir adamdı. Metal işçisi aslında. 8 saat bir fabrikada çalışıyor ama para yetmiyor. Çünkü o evi bitirecek ve Türkiye’ye dönecek ya, işten sonra 8 saat de kaçak olarak inşaatlarda çalışıyor. Böbrek yetmezliğinden ölüyor. Bu adaletsizliği doğrudan kendiniz yaşadığınızda dönülmez nokta oluyor. Eğer dünyayı ve ülkeyi düzeltmek istiyorsak en çok ezilenlerin, yok sayılanların yükseltilmesi tek çıkış yoludur diye düşünüyorum. Hep devrimciydim ama “o an”ı soruyorsanız, budur.   n Politik biri miydi? Hayır, hiç. Hayatında bir kez oy kullanmış bir işçidir.