Katalog

16 22 MAYIS 2020 Korona ders verdi Doğa tahribatını durdurmazsanız daha kötü pandemiler kapınızda K oronavirüs en çok doğaya yaradı diyebilir miyiz? İnsan ortalık tan çekildi, denizler, ne hirler temizlendi... Solu duğumuz havanın kalite si iyileşti. Karantina ön lemleri küresel karbon emisyonunu İkinci Dünya ÖZLEM YÜZAK Savaşı’ndan beri en düşük seviyeye çekti. Doğa kendine gelmeye, so luk almaya başladı. Tabii biz de.. Ancak bi lim insanlarına göre, bu dramatik düşüş sür dürülebilir olmadıkça iklim değişikliğini ya vaşlatmayacak. COVID19 pandemisinden sorumlu tek bir tür var biz. Yani insan... İklim ve biyolojik çeşitlilik krizlerinde olduğu gibi, son pandemi ler de insan aktivitesinin doğrudan bir sonucu. Yaygın ormansızlaşma, tarım alanlarının kontrolsüz açılması, hızlı ve plansız kentleş me bizi zoonotik olarak tanımlanan ve hay vanlardan insanlara geçen virüslere daha yaklaştırıyor. 1.7 MILYON VIRÜS DAHA VAR Memelilerde ve su kuşlarında insanları enfekte ettiği bilinen 1.7 milyon virüs olduğunu biliyor muydunuz? Biyoçeşitlilik uzmanları uyarıyor: Doğanın bu hızlı tahribatının durdurulamaması durumunda çok daha kötü pandemiler ufukta. Ne yapacağız? Salgın kapımıza dayandığında yine evlere mi kapanacağız? Yeni ekonomik krizler, yeni işsiz orduları mı yaratacağız? Türler doğal yok olma oranlarından 1000 misli hızlı kayboluyor. Bu, insanlık tarihinin diğer dönemlerinden daha hızlı. Ekosistemler tüm yaşamın bağlı olduğu hayati sistemler tüm dünyada bozuluyor. ‘TEK DÜNYA, TEK SAĞLIK’ Temeli hayvan, insan ve çevre sağlığı alanında çalışan tüm meslek gruplarının işbirliği içinde olmasına dayanıyor. Tek sağlık geniş bir içeriğe sahip: Sağlıklı bir çevre: Sağlıklı bitki, sağlıklı su, sağlıklı toprak ve sağlıklı hava. Sağlıklı bir tarım ve sağlıklı bir ekosistem. Biyoçeşitliliğin korunduğu bir dünya. Tek sağlık, aynı zamanda tek dünya anlayışıyla sağlığın dünya çapında bir bütün olarak ele alınmasıdır. 2007 yılında Amerikan Veteriner Hekimleri Birliği ile Amerikan Tabipleri Birliği tarafından kabul edilmiş, Avrupa Veteriner Hekimleri Federasyonu tarafından da benimsenmişti. 3 Kasım her yıl “Dünya Tek Sağlık Günü” olarak anılıyor. “Tek Sağlık” yaklaşımının önemli bir bileşeni, yaban hayatından evcil hayvanlara ve insana geçebilecek sorunları ve sağlık sorunlarını tanımlamak için izleme yöntemi olabilmesi. Ülkeler çevre düzenlemelerini güçlendirmeli; insanların, hayvanların, bitkilerin ve ortak çevremizin sağlığı arasındaki karmaşık bağlantıların farkında olmalı ve karar alma süreçlerine yönelik “Tek Sağlık” yaklaşımını benimsemeli; kaynakları kısıtlı olan yoksul ülkelerin sağlık sistemleri desteklenmeli... Şunu görmeli artık insanlık: Bu basit bir fedakârlık değil; hem gelecekteki küresel salgınları önlemek hem de herkesin çıkarı için hayati bir yatırım. İklim aktivisti, ekogirişimci ve doğa koruma öncüsü 30 yaş altında gençlere verilen ödülü kazanan Atlas’la karantina günlerini, iklim krizini ve ödülü konuştuk. Atlas’tan çağrı: Lütfen artık bizi ciddiye alın. İstediğimiz şey çikolata ya da pahalı bir oyuncak değil. Daha rahat ve güvenli bir gelecek istiyoruz. Ama bütün canlılar için. Fotoğraf: Kurtuluş Arı Doğa affetmeyi seviyor HAZAL OCAK “Benim aklım hâlâ geçen senede. Yok olan Amazon Ormanları ya da Avustralya’da yanan tabiat... Haberlere neden çıkmıyor? Unutuldu. Felaketler çabuk unutuluyor.” İklim aktivisti 13 yaşındaki Atlas Sarrafoğlu, WWF’nin (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) 2020 Küresel Gençlik Ödülleri’ni kazanan dört gençten biri. Dahası bu ödülü şimdiye dek alan en genç isim. Greta Thunberg’in İsveç’te geçen yıl başlattığı “İklim İçin Okul Grevi”ni Türkiye’de organize eden çocuk. “Doğanın bizden intikam aldığını düşünmüyorum. Pandeminin çözümünde bilim insanlarına güveniyorsak iklim krizinin çözümü için de bilim insanlarına güvenelim” diyor. Hijyen zaten en üst seviyede. u Salgınla doğa ilişkisini sorsam... Yaban hayatı yok ederek yeni virüslerin ortaya çıkmasını sağlıyoruz. İklim krizine neden olan alışkanlıklarımız da bu hastalıkların daha hızlı yayılmasını sağlıyor. Arada büyük bir ilişki var. Ama doğanın bizden intikam aldığını düşünmüyorum. Çünkü doğa affetmeyi seviyor. Ormanlar yandıktan sonra bile yeşeriyor. Ama intikam insanların yaptığı bir şey. Bir de virüsün bu kadar hızlı yayılmasındaki en büyük sebep uçak seyahatleri. Uçaklar iklim krizine en fazla neden olan u WWF’den aldığın bu ödül senin için ulaşım araçları. ne ifade ediyor? Ben bu ödülden iklim krizini duyurmak için yaptığımız şeylerin fark edildi u İnsanlar evlere kapanınca doğa yenilenmeye başladı. Ne hissediyorsun? ğini anlıyorum. Bir de hareke Keşke bu soruyu sürüler halin te geçmek için cesaret etmenin güzel bir şey ol ÇOK de avlanan yunuslara sorabilsek. Ya da sokaklarda görülen ya duğunu. Tek başınıza olsanız bile her ÇALIŞIYOR bankeçilerine. Ya da sabah daha net seslerini duydu kesin iyiliği için bir Atlas Sarrafoğlu, İstek Kemal ğumuz kuşlara. 2.5 ay şeyler yapınca se Atatürk Okulları 8. sınıf öğrencisi. dır insanlar evlerine siniz duyulabili Çocukların oluşturduğu Gelecek İçin kapandı. Bu yüzden de TİymçirnMçkiooimüineleknrirsmcm.koitelAiekiuvnysşAumşee’eb.ltn’kleiaünWaktklyikrblaündiüWaişmrazkbPmieFudamökda’lredrseyierisıüezs’tlinoılarakCuiAkmpTtlruahiaükmntalguraaeykedykrlvniloaraye(çirşyFernzllad’ivealrdnarLeerireddiirıoçhnkyııaannmolaiynbacdrskcvliueoabruıefkkntoiroaıbrelurylarlhtiuioceatFrkakyuraytgyui,oaeslrevtyreuauçneg.ar.nmrieeJzyOneılsıaee.ml)lkactlkihiiukerşstiaüsktlsyelirkitaanseneerziekylnndıeeeyiaerntonie,rn.inbitedPcfüğeeahdeDşskentüearor.adğvnağcBliaeüfmlaat,myuannddaonıliedanrıuşlkauhşaayhmruabnrieaıiszas.nnzıiazıierrvzlbasaeabilezhnrariseamlrdghitvmdieüinayrisnlreeii. okutulması olacak. söylüyor. Tekrar aynı şekil de tüketmeye, uçmaya, fosil ya BITKI YETIŞTIRIYOR kıtları kullanmaya devam edersek u Karantinayı nasıl geçiriyorsun? Hayatımda hiç bu kadar çok evde vakit geçirdiğimi hatırlamıyorum. Neredeyse her şeyi internet üzerinden yapmaya çalışıyoruz. Dersler internette, toplantılar internette, do buna yenilenme demek zor. Belki de doğaya karşı yaptığımız savaşta verdiğimiz bir mola diyebiliriz. Savaşı düşünmek bana gerginlik veriyor. O yüzden kendimi biraz huzursuz hissediyorum. ğum günü kutlamaları bile internette. u Uzmanlar iklim için harekete geçilme Ama ben son günlerde internette daha az dikçe iklim kriziyle ilgili bir değişiklik olma vakit geçirmeye dikkat ediyorum. Babam yacağı görüşünde... la bitki yetiştirmeye başladık. Eğlenmek için Geçen hafta İstanbul’da son 109 yılın sı kâğıt kalem kullanmayı deniyorum. Zor ama caklık rekoru kırıldı. Dünyanın genelinde ekran bağımlısı olmamaya dikkat ediyorum. de durum böyle. İnternette geçen nisan ayı nın dünyada şimdiye kadar kaydedilen en sıcak ikinci nisan ayı olduğu yazıyor. (en sıcağı 2016 Nisan ayıymış.) Daha sıcak hava, daha fazla kuraklık demek. Kuraklık da daha pahalı gıda demek. Gıda pahalı olunca da hayat pahalı oluyor. Her şeye zam geliyor. İşsizlik oluyor, sonra işte protestolar, savaşlar, göçler oluyor. Neden bu kadar sıcak peki? Onun da bir rekoru var: Karantina yeni başladığı zamanlarda atmosferdeki karbondioksit oranı 416.08 ppm ile rekor kırdı. Yani iklim krizine neden olan fosil yakıtların dünyamızdaki zararlı izi çoğalıyor. Evde kalsak bile verdiğimiz zarar devam ediyor. ISTEDIĞIMIZ ŞEY GELECEK u Yapılması gereken şey aslında basit: İklim krizini durdurmak! 13 yaşındayım. Bunun nasıl olacağını size söylecek kadar bilgim yok. LGS’yi atlatınca bu konu hakkında düşünmeye başlayacağım. Şimdilik bu krizi durdurmak için bir şeyler yapılmasını istiyorum. İleride zaten bu konu üzerinde çalışmak zorunda kalacağız. Ama ne kadar işimizi kolaylaştırırsanız o kadar iyi. Lütfen artık bizi ciddiye alın. İstediğimiz şey çikolata ya da pahalı bir oyuncak değil. Daha rahat ve güvenli bir gelecek istiyoruz. Ama bütün canlılar için. u Keşke size kulak verilse! Covid19 bana insanların ne kadar savunmasız olduğunu gösterdi. Kabul edin, canımızın her istediğini yapabilecek kadar güçlü bir tür değiliz. En çaresiz zamanlarda da bilim insanlarından başka güvenecek kimsemiz yok. Aynı bilim insanları iklim krizinin de büyük bir küresel kriz olduğunu söylüyor. İklim krizinin çözümü için de bilim insanlarına güvenelim. Bilimin arkasında birleşelim. Bir de şunu eklemek istiyorum. İnterneti olmadığı için uzaktan eğitimi alamayan 3 milyon öğrenci var. Bu sorunun çözülmesi için bir şeyler yapılaması gerekiyor. Çünkü eğitim herkesin hakkı. Bİ DÜNYA İNSAN Özgür ruhlu yönetmen Lynn Shelton, Hollywood’a hep uzak durdu Sinema endüstrisinin ezemediği kadın yönetmen İyi bir sinema yazarının kaleminden sıkı bir yazı okuruz herhalde hakkında ama filmlerinden haberdar olan birisi olarak ben de söz edeyim istedim Lynn Shelton’dan. Teşhisi konulamamış bir kan hastalığından 54 yaşında Los Angeles’ta hayatını kaybetti Shelton. Her ölüm öyledir elbette ama bu da gerçekten çok erken gelmiş ölümlerden biri. Hollywood’a hep uzak durmuş, filmlerinin çoğunu, yaşadığı, çok sevdiği Seattle’da çekmiş bir yönetmendi. Amerikan Indie (Bağımsız) sinemasının önde gelenlerinden kabul edilen Shelton, hayli geç başladığı sinema kariyerinde kendine özgü bir tarz yaratmıştı. Humpday adlı filmi örnektir buna. Tıpkı bizim Yılmaz Güney gibi, senaryoya çok da bağlı kalmazmış filmlerini çekerken, oyuncularını da katkıda bulunmaya özendirirmiş. Bu yanıyla İngiliz yönetmen Mike Leigh’i andırır. Leigh de hem aksiyonu hem de karakterleri geliştirirken oyuncularıyla birlikte çalışırdı, denir. KÜÇÜK BÜTÇELİ FİLMLER Ünlü Fransız kadın yönetmen Claire Denis’la 2003 yılında tanışmış olması bir dönüm noktasıdır yaşamında herhalde. Denis de ilk filmini kırk yaşında çekmiştir, “ona bakarak benim biraz daha zamanım var film çekmek için dedim” diyor bir söyleşisinde. University of Washington School of Drama’da eğitim alan, bu kendine güven Manhattan Görsel Sanatlar re verilen John Cassavetes Ödülü’nü Okulu’nda fotoğraf eğitimi kazandı. Cannes Film Festivali’nde aldığı sıralarda da sinemayla de “Yönetmenler Bölümü”nde ilgiliymiş ama kendine özel gösterime alındı. güvenemediği için Shelton’un, başkası olsa as yönetmenliğe soyunmaya la kaçırmayacak fırsatları tep cesaret edememiş önceleri. tiği, daha doğrusu o fırsatla siz ama kararlı kadın “sektörün içine girmek için arka kapı” arayışı içindeyken küçük filmler yapmış bir yandan. Gelecekteki en büyük iş ortakları olacak olan Greta Gerwig, Duplass Kardeşler ile Joe Swanberg de dahil olmak üzere bir dizi film yapımcısı aynı şeyi ya Lynn Shelton ra bilinçli olarak sırt çevirdiği dönemlerdir bu dönemler. Bu başarıyla Hollywood’da bir yer tutabilirdi ama bunu yapmak yerine Seattla’da bir plato oluşturdu, hikâyelerini kısıtlı bütçelerle perdeye aktarmaya devam etti. “Your Sister’s Sister,” “Laggies” burada “Sword of Trust” ise Alabama’da çekilmiştir. pıyordu; yani küçük bütçeli, dijital or FESTİVALLERDEKİ BAŞARILAR tamda, yarı doğaçlama yapımlar bunlar. Shelton, Küçük ölçekli filmlerini yapabilmek için bir te 2006’da “We Go Way Back” adlı filmi yönet levizyon kanalında işe alım direktörü olarak çalış ti. Ardından yönettiği “My Effortless Brilliance” tı Shelton. “Fresh Off the Boat”, “Mad Men” ile adlı filmi 2009’da ödül aldı. “Little Fires Everywhere” adlı filmlerini böyle çek Ama kendisini “Bağımsız Sinema”nın en miştir. Your Sister’s Sister” 12 günde çekilmiş bir önemli figürü haline getiren filmi Humpday’dir. filmdir. İlk kez Seattle Film Festivali’nin açılış fil Bu filmiyle 2009’da Sundance Film mi olarak 2011’de gösterildi. Festivali’nde Jüri Özel Ödülü’nü, 2010’da da Bilinçli olarak uzak durduğu Hollywood’dan 500 bin doların altında bütçeyle çekilen filmle olanaklarından yararlanabilirdi. Bunu kabul edi yor, Vanity Fair’le yaptı MUSTAFA K. ğı bir söyleşide “bayrağı ERDEMOL nızı sallayacak, kimsenin görmezden gelmeyece ği bir makineniz yoksa hayatınızın en mükemmel işini de yapsanız bu çok az insana ulaşır. Bu bi raz yürek paralayıcı” deyişinden anlaşılıyor bu. Kendi filmlerini Hollywood’dan bağımsız yap tı ama bazı Hollywood yapımlarının yönetmen liğini üstlendi. Son olarak Reese Witherspoon ile Kerry Washington’un oynadığı Little Fires Everywhere’ün dört bölümünü yönetti. Amerika’da annelik, cinsellik, ırk ve sınıf hakkında yapacak çok şeyi olduğunu söyledi ğini de okudum bir yerde. Bağımsız filmlerin de Humpday’de bunun bir denemesini yapmış tır sanki diye düşündüm. Heteroseksüel iki erke ğin porno film çekme girişimleri son derece ne şeli bir biçimde aktarılmıştır bu Humpday’de. İki erkeğin derdi geylere heteroseksüellerin nasıl se viştiklerini anlatmaktır. Sanıldığı gibi pornonun p’si bile yoktur filmde. Esprilerin ne kadar zeki ce, ne kadar mesaj dolu olduğunu anlayabilir iz leyenler. Oradaki toplumsal taşlamayı görmemek olanaksız. O güzel filmleriyle adı elbette unutulmazlar arasındadır. Bir filmini bulup izlemenizi öneririm eğer bugüne kadar yapmadıysanız.