Katalog

SÖYLEŞİ TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 9 17 ŞUBAT 2020 PAZARTESİ NEDEN HALİL AKINCI? Ula’da doğdu, Mülkiye’de okudu. Dışişlerinde başkâtip, daire başkanı, genel müdür yardımcılığı, bakanlık müşavirliği yaptı. NATO Sekretaryası’nda Sovyet Uzmanı olarak çalıştı. Moskova Büyükelçiliği’nde başkâtip, müsteşar ve büyükelçilik görevlerinde bulundu. Eski Sovyet Coğrafyasından Sorumlu İkili Siyasi İşler Genel Müdürü de olan Akıncı, 45 yıldır Rusya ve TürkiyeRusya ilişkileri üzerine çalışıyor. Kimsenin HTŞ’yi kontrol edecek gücü yok İdlib’de tansiyon düşmüyor. Her ne kadar Türkiye ve Rusya dışişleri bakanları Münih’te bir araya gelse de, Cumhurbaşkanı, şubat sonuna kadar verdiği süreyi yineliyor, “Rejim çekilmezse gereğini yaparız” diyor. Bugün Türk heyetinin Rusya’daki temasları önemli, gözler orada olacak. Türkiye’nin eski Rusya Büyükelçisi Halil Akıncı’ya göre, Ruslarla bakkal hesabı ters gitti. Dış politikanın freni kalmadı. Peki, ne yapılmalı; Esad ile mi görüşülmeli? Akıncı, “Artık çok geç, Esad arazide güçlendi” diyor. “Türkiye kararlılığını göstermeli, Rusları da buna inandırmalı” ifadelerini kullanan emekli büyükelçi, “Heyet Tahrir elŞam’ın (HTŞ) kontrolüne gelince, kimsenin bunu yapacak gücü yok. Bunları temizlediniz, buradaki hücreler ‘ben sana gösteririm’ demeyecek mi? Bunu Rusya da biliyor” diye konuşuyor. n “Rejim” saldırdı, kayıplarmız var. Türkiye, Rusya’yı uyardı. Rusya’yı en yakından tanıyan isimlerdensiniz.. Bugünkü davranış biçimi için ne söylersiniz? Rusya, rejimi ayakta tutmaya çalışıyor. Bakın Esad’ı demiyorum, rejimi diyorum. Yarın Esad’ın yerine birini bulur, onu destekler. Kendisine müzahir davranan bir rejim istiyor. Ezelden beri Suriye’nin kendisi için stratejik önemi var. n Madem Esad’ı değil, rejimi destekliyor, niçin Esad’sız çözüme destek vermiyor? Şu anda Esad’dan başka alternatif yok da ondan. Rusya, her zaman için pazarlık payını saklı tutar. O düzen, ordu, muhaberat ayakta kaldıkça ve kendisine muhtaç oldukça yerinde durabilir.?Sonra başkası bulunup değiştirilebilir. Rusya için önemli olan sistemi korumak... Astana ve Soçi mutabakatları ikimize de vakit kazandırdı. İki tarafın da bunu bilmemesi mümkün değil. Biz terör unsurlarının temizlenmesini sağlayacaktık ama Rusya da rejimi frenleyecekti. Frenlemedi.   n Cumhurbaşkanı “Rejim Soçi’deki sınıra çekilmezse şubat ayı bitmeden gerekeni yapacağız” dedi. Rejim çekilir mi? Rejimin nereye kadar ne ölçüde davranacağı Rusya’daki görüşmelere bağlı. Herkesin müzakereye başlarken bir pozisyonu var. O pozisyon mümkün olduğu kadar korunur. Sayın Cumhurbaşkanı’nın sözlerinin arkasında askeri güç de var. Ancak sonuç, bir uzlaşma sonunda ortaya çıkar. Bu uzlaşmaya ulaşmak için başlangıç pozisyonunuzu korumanın mümkün olmadığı zamanlar da olur. Tabiatıyla İdlib’deki durumun özellikle mülteci akımını önlemek için hükümet baskısından kurtulmuş olması önemlidir. Şimdi çekilemezsiniz n Soçi Mutabakatı’nın fiilen sürdüğünü söyleyebilir miyiz? Her mutabakat?arkasındaki siyasi iradeyle geçerlidir. Nasıl ki Suriye’yle papaz olmuşken Putin Adana Mutabakatı’nı bize hatırlatıverdi.?Herkesin unuttuğu Adana Mutabakatı siyasi iradeyle tekrar?gün yüzüne çıktı. İdlib mutabakatı da çıkar ama şartlar çok değişti. Esad ve Rusya arazide iyice güçlü hale geldi. Sınırımızdan Barış Pınarı’yla Amerikalılar çıktı, gelip Rusya yerleşti, şimdi orada Rusya’nın himayesindeyiz. Yani biz Amerikalıları, Rusya gelip yerleşsin, Esad gelip sınırı kontrol etsin diye mi gönderdik? Orada bir hesap hatası yaptığımız muhakkak. KURTULUŞ ARI n Nasıl bir hesap hatası? Rusya ve Amerika daima şöyle yaparlar: Bir harekâta girişmeye izin verirken kolunuzu da bağlar. Biz sınır boyunca güvenli bölge yapmayacak mıydık, ne oldu? Önü de açık arkası da... Ne Irak hududuna gelebildik ne de arkadaki güvenliğimiz altındaki bölgelere. Şimdi İdlib’de “Mutabakata uydu, uymadı”, bunlar bahanedir. Türkiye’nin orada daha fazla nüfuz sahibi olmasını kimse istemez. Bizim Ruslarla bakkal hesabı çok ters gitti. Her şeyi vermek zorunda değilsiniz. Rusya ve Amerika’nın bizden aldığı somut, bizim aldığımız soyut. n Sürekli askeri sevkıyat var. Türkiye şu anda ne yapıyor? Orada tutunmaya çalışıyor. Askerlerine saldırı oldu, o da saldırıyı yapanlara karşılık verecek; bu kaçınılmaz. Bir de şunu unutmayın: Türkiye’de hem Amerikan propagandası, hem Rus propagandası çok güçlüdür. Şimdi mesela “Biz buradan çekilelim” diyenler var. n Aksini mi düşünüyorsunuz? Bu durumda çekilemezsiniz. Artık devam etmek durumundasınız. Keşke bu duruma düşmeseydik. Bu mümkündü. Şimdi Amerika ve Rusya’nın “izin verdiği ölçüde” hareket serbestliğimiz var. Hiçbir zaman tam bir hareket serbestliği vermezler. Amerika’nın bizim için kullandığı tabir “sadık”tır. Bizden beklenti bu, “sen işime yara, bir yere kadar git, daha ileri gidemezsin”. n Yine Rusya ile Amerika arasında kaldık; kimin yanında yer almalıyız? Hem hiçbirinin yanında, hem de ikisinin yanında olmalıyız. İnisiyatif alıp, dengeyi kurmamız lazım. n Kolay mı? Bakın Amerika ve Rusya asla karşı karşıya gelmezler. Çünkü bu çok tehlikelidir. Mesela bunlar Afganistan’da birbirleriyle savaştı. O zaman söylenen bir laf vardı: ABD ve Rusya, Afganistan’da son Afgan ölünceye kadar birbiriyle savaşıyor... Karşı karşıya gelmezler. Bu yüzden inisiyatif sizde olduğu müddetçe bir o tarafa, bir bu tarafa yanaşabilirsiniz. Sorunumuz dış politikada yöntem hatası yapmamız. Ben buna “Filtresiz dış politika” diyorum. Her sorunun özgül ağırlığı vardır. Diyelim ki, sınırdan biri geçti. En nihayet bu, sınır komiserinin meselesidir. Ancak bu alttan halledilir ve mümkün olduğu kadar yukarı sorun çıkarılmaz. Ama “Her türlü sorunu ben halledeceğim” diye en yukarıdan konuşulduğunda bu filtre ortadan kalkar. Muhatabınız sizden en yüksek düzeyde talepte bulunma imkânına kavuşur. Sizin devlet mekanizmanız ise muhatap bulamaz, işlevsiz hale gelir. n Erdoğan’ın Putin ve Trump ile ilişkisinden bahsediyorsunuz. Tabii. Her seferinde bir şey istiyorsunuz, onlar sizden alıyorlar. Bu önlenebilirdi. Madem illa keşke diyeceğiz anlatalım: Türkiye 2010’da nasıl pozisyondaydı, hatırlayalım. İsrail ile konuşan, arabulucuk yapan, zaman zaman akıl veren bir pozisyondaydı. Bu pozisyonu muhafaza etseydik, arkasından kriz çıktığında Süleyman Şah’ın sandukasını Filtreli diplomasiye mi geçiliyor? n Türk ve Rus dışişleri bakanları Münih’te buluştu. Bugün de heyetler Rusya’da görüşecek. Sonuç çıkar mı? Dışişleri Bakanlarının görüşmesi bir gün öne alındı, bu iyi bir şey. İlginç olan bugün heyetlerin Moskova’da buluşacak olması. Bu filtreli diplomasinin işlediğine işaret. Somut şeyler konuşulacak demektir.   PYD himayesinde sırtlayıp da kaçmasaydık, yani mekanizmayı işletseydik sonuç böyle mi olurdu? Soran yok, Süleyman Şah resmen sizin toprağınız, neden oradan sandukayı alıp kaçıyorsunuz? Arkasından madem PYD ile derdiniz var, neden Salih Müslim’e burada lahmacun yedirip sınırdan geçiriyorsunuz? 2011’de onu oraya yerleştirdikten sonra arkasından kalkıp da merhabayı keserek “Ben istemiyorum” diyebilir misiniz? Amerikalılar silahlandırıyor, ne olacağı belli. Irak’ta ne olduğu belli. Putin’i ele alalım. Sisi ile, Suudi Arabistan ve İsrail ile görüşüyor. Peki biz? Görüşmezseniz derdinizi nasıl anlatacak, nasıl taraftar sağlayacaksınız? Türkçede bir laf var: “Erkekseniz teker teker gelin” diye. “Hepiniz birden gelin” denir mi?   “Hepiniz gelin” denmez n Hatanın kaynağı ne? Dış politika duygusallığa teslim edildi, dış politikanın freni kalmadı. Padişahlık zamanından beri dış politika, filtre esasına göre işler. Abdülhamid de gidip her şeyi kendi konuşmuyordu. Veziriazam falan konuşurdu, biz bunu kaybettik. n Niye gelenekten vazgeçildi? Anayasa değişti, yetkiler tek kişide toplandı. Cumhurbaşkanı güçlü bir lider, buna da inanıyor. n Çark eskisi gibi dönseydi bugün İdlib’de fotoğraf başka mı olurdu? Tabii. Biz Suriye’ye karışmazdık. Fiilen de oraya girmezdik. Ne zaman girecekler korkusu verirdik. Bırak abd’yi, Rusya’yı! Senin çıkarın ne? n Koku alan ABD, burnumuzun dibinde bitti ve üst düzey temaslarla “Müttefikimizin yanındayız” diye Türkçe konuşmaya başladı. Rus basını “Türkiye’yi ABD’nin kucağına itmemek lazım” diye uyarıda bulunuyor. Böyle mi oldu sahiden? ABD’nin kucağında değil mi zaten? Türkiye, ABD’nin gazına gelmemeli. ABD, TürkRus ilişkilerini bozma, hatta koparma peşinde. Ama ben asıl şunu söylemek istiyorum. Bırak ABD’yi, Rusya’yı, senin çıkarın ne? İkinci Dünya Savaşı’na bakalım. Atatürk’ün bir özel liği vardı. Kendi yerini dolduracak kadroları bıraktı. Bir adım gerilemedi. Hem Almanya’yla saldırmazlık paktı, İngiltere’yle ittifak hem de Rusya ile iyi ilişkiler yürütüldü.   n Bugün aynı potansiyelde kadrolar yok mu? Dışişleri Bakan Yardımcısı meslekten değil. Personel Genel Müdürü meslekten değil. Bunlar kilit noktalar kadrolaşma için. Çok değerli insanlar olabilirler, hiç şüphem yok, tanımıyorum. Ancak bu noktalara dışarıdan adamları getirdiğiniz zaman orayı felç edebilirsiniz.   Türkiye’de hücreleri var n Rusya bizden İdlib’de teröristleri temizlememizi bekliyor; peki, neden kendisi rejimi durdurmuyor? Sonuçta mutabakatta o da var… “Aynı ağırlıkta değil” diyor. Bu bir laf çekişmesi. Rusya bal gibi biliyordu. Bizi imkânsıza zorluyor. Muhatap kim? 1.5 milyonun arasında kim sivil, kim terörist? Bizim PKK ile de aynı derdimiz yok mu? Gündüz vatandaş, gece PKK’li. Gayri nizami harpte böyle oluyor bu işler. Sonra bunların bir kısmı para, bir kısmı inanç için savaşıyor. Nasıl ayıklayacaksınız? Üstelik Türkiye’de ölü hücreleri var. Bunları orada temizlediniz, buradaki hücreler; “Sen şimdi buraya kadar bana müsamaha ettin, ben şimdi sana gösteririm” demeyecek mi? Ankara’da patlamalar olmadı mı? Bunu Rusya biliyor. Şimdi bakıyor ve düşünüyor: n Ne düşünüyor? Bu Türkler ne kadar kararlı. Herkes şaşırıyor bu söylediğime ama ben neden savaşa devam etmek gerektiğini anlatmak istiyorum. Çünkü başka çaresi yok. Artık kararlı olduğunuzu göstermek zorundasınız; kolay mı, hayır değil, çok zor. 34 gözlem nok tamız kuvvetlerin içinde. Ama artık mecbursunuz. n Kremlin Sözcüsü, “Türk tarafı İdlib’deki terör örgütlerini etkisiz hale getirmeyi taahhüt etmişti. Ancak bu örgütler Suriye ordusuna ve Rus askeri tesislerine saldırı düzenliyor” diyor. Türkiye büyükelçisi de “Teröristler onları kimsenin silahsızlandırmadığını görünce yüreklendi” diye yakınıyor.. Rusya için terörist olan bazı gruplar Türkiye için direnişçi mi? Çok karışık. Öyle hiç kimsenin bütün bunları disiplin altına alacak gücü yok, sızma olur, kimden talimat aldıkları bile belli değil. n Cumhurbaşkanı “Başıbozuk hareket edenlere artık taviz yok” dedi. Açıklamadaki “artık” vurgusu size ne söylüyor? Bizim yapımız terörist dincilere müsamaha gösteren bir yapı değil. Onlar bizi de düşman görüyor. Türkiye’de adı HTŞ, El Kaide, ne olursa olsun, eylem yaptı bunlar. İdlib’de bunlara bir şey yapılmadığı için buradaki hücreler bize zarar vermedi. Demek artık ne olursa olsun kontrol etmeye karar verildi. Yapabildiği kadar. Karşı tarafın anlaması gereken o. Akıncı: “Esad güçlendi. Durdurulması gerekirken adım adım ilerledi. Kendi nüfusunu budadı, fazla gördüklerini Türkiye’ye gönderiyor. Sonra da bize dönüp, eli silahlı teröristi temizle diyor. Çelişki ararsanız çok var. Ama kimin eli güçlüyse kararı o verir. Yapılması gereken ikiüç terörist hedefi vurmak. Karşı tarafın niyeti varsa işin pazarlığı başlar.”   İÇERİDE SEÇİM, DIŞARIDA GELECEĞİ KAYBEDERSİNİZ n Savaş çıkar mı? Çatışma var, ancak topyekun savaşın çıkacağını sanmıyorum. Ama Türkiye kararlılığı konusunda karşı tarafı ikna edemezse zarar görürüz. En iyi savaş yapılmamış savaştır. Korkuttuğunuz zaman yeter.   n Şu anda Türkiye bunu mu yapıyor? Evet, dengesiz biçimde asker sevk ediyor. Kararlı, ama önemli olan karşı tarafın ikna olması. Bakıyorlar, tartıyorlar. n MHP Lideri Bahçeli’nin “Türk milleti gerekirse, başka da seçenek görülmezse Şam’a girmeyi şimdiden planlamalıdır” sözlerini nasıl değerlendirirsiniz? Çok ilginç. Niyetiniz varsa söylemezsiniz. İdlib’le uğraşırken Şam’a nasıl gideceksiniz? Cemal Paşa, Birinci Dünya Savaşı’nda İstanbul’dan trene biniyor, cepheye gidecek. Şam’da karargâhı var. “Kanalı alacağız” di ye beyanat veriyor. Bu öyle bir aptallık ki, İngilizlere hazırlanın diyor. Turgut Özal, “Yarın PKK’nin mevzilerini bombalayacağız” diyor, PKK mağaraya giriyor. Bunlar iç siyasete yönelik söylemler. Dış politikanın ibresi içeri dönük. Halbuki içeride en nihayet seçim kaybeder ya da kazanırsınız. Ama dış politika kaybettiğiniz zaman bedelini çocuklarınız, torunlarınız öder, neyiniz varsa yitirebilirsiniz.   n İdlib’de işin içinden nasıl çıkacağız? Tam çözülmez. Suriye sorunu da tam çözülmez. Savaş durur, kesin çözüme kavuşmaz. Çünkü o zaman herkes zararlı çıkar. Halk sorar, ABD’nin, İran’ın, Rusya’nın burada ne işi var diye… Tam çözümden bir santim eksik olur. Ki halk onların varlığının istikrarı korumak için şart olduğunu düşünsün. n Sorun çözülünce onlar çıkamaz mı Suriye’den? Çıkmak istemezler ki. Bakın Irak’ı ne hale getirdi adam. Orası daima karışık kalsın ki İsrail rahat etsin istiyor. Burada da İsrail ve diğer Arap ülkeleri bu karışıklıktan besleniyor.   n Putin Türkiye’den vazgeçer mi? Vazgeçmez. Nasıl vazgeçecek, komşu. Üstelik öyle bağlar var ki, 1992’de bir anlaşma var, ilginçtir kimse hatırlatmıyor, oradaki maddede, “Her iki devlet de birbirlerini dost devlet kabul ederler” diyor. Bunu hatırlatmak kimsenin aklına gelmiyor.   n Esad ile görüşülmesinden yana mısınız? Şu anda değil, sandukayı sırtlamadan görüşecektiniz. Şimdi Esad’ı yerine oturtmadan görüşemezsiniz. Şu an güçlü olan o. Baştan bunu yapsaydık ne PKK/YPG belası olurdu ne İslamcı denilen mantar örgütler... Şu anda görüşmek isteseniz zaten reddeder. Baksanıza Ermeni tasarısı bile çıkardılar.