Katalog

EKONOMİ 11 1 ARALIK 2020 SALI Gayrisafi yurtiçi hasıla, temmuzeylül döneminde reel olarak yüzde 6.7 arttı Maliyeti yüksek büyüme Bu yılın nisanhaziran döneminde yüzde 9.9 küçülen Türkiye ekonomisi, salgın önlemlerinin büyük oranda kaldırıldığı, yurttaşın kredi borcuyla tüketime yönlendirildiği üçüncü çeyrekte büyüdü. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) merakla beklenen ve dün açıklanan “Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), III. Çeyrek: TemmuzEylül, 2020“ raporu, ikinci çeyrekte (nisanhaziran) ekonomik krize eklenen salgının etkisiyle yüzde 9.9 küçülen Türkiye ekonomisinin, üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine kıyasla reel olarak yüzde 6.7 büyüdüğünü ortaya koydu. Ancak detaylara bakıldığında salgın önlemlerinin büyük oranda kaldırıldığı, yurttaşın kredi borcuyla tüketime yönlendirildiği, doları baskıla‘SÜRDÜRÜLEBILIR DEĞIL’ l Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, yurtiçi talep artışının etkisine işaret ederek riskleri göz ardı etmediklerine vurgu yaptı. Elvan, “Makroekonomik, finansal ve fiyat istikrarını önceleyen politika çerçevemizle, dengeli ve istihdam oluşturan büyüme sürecini sürdürülebilir kılmayı amaçlıyoruz” dedi. l Prof. Veysel Ulusoy şu yorumu yaptı: “İşsizlik artarken büyümüşüz! Hikâye yazıyoruz!” l Prof. Dr. Cem Başlevent, büyümenin pandemi dönemindeki büyük kredi artışına dayandığını ve oranının sürdürülebilir olmadığı konusunda hemen herkesin hemfikir olduğunu söyledi. l Ekonomist Mustafa Sönmez, “Ucuz ve bol kredi pompalaması. Bekleniyordu, devamı gelmez. Son çeyrekte ekonomi yüzde 5 dolayında küçülür ve 2020 yüzde 1 küçülme ile kapanır” dedi. mak için Merkez Bankası rezervlerinin eritildiği bu dönemdeki büyüme, bundan sonraki süreçte Türkiye’ye ciddi bir maliyet de yükledi. Örneğin, TBB Risk Merkezi’nin verilerine göre, sadece bu dönemde bireysel kredi borcu olan kişi sayısı 474 bin kişi artararak 33 milyon 643 bin kişiye, bu tür kredi borcu ise 733 milyar liradan 837 milyar liraya çıktı. ‘Dolar’la küçüldü TÜİK’in üçüncü çeyrek sonuçlarına göre, GSYH TL bazında yüzde 22.6 artışla 1 trilyon 158 milyar liradan 1 trilyon 419 milyar liraya çıkarken, dolar bazında yüzde 3.3 azalarak 204.2 milyar dolardan 197.4 milyar dolara indi. Sektörel olarak bakıldığında en dikkat çekici reel büyüme yüzde 41.1 ile, kredi vermeye “zorlanan” bankacılık (finans) sektöründe görüldü. Sanayi kapsamında imalat sanayiindeki yüzde 9.3’lük büyüme öne çıkarken, bunun büyük oranda stok bazlı olması dikkati çekti. Tarım sektörü ise üçüncü çeyrekte de büyümeyi başardı. İhracat ‘negatif’ Büyümeye harcamalar açısından bakıldığında, üçüncü çeyrekte yurttaşın (yerleşik hanehalklarının) tüketim harcamalarının reel olarak yüzde 9.2 arttığı görüldü. Bu son yılların en yüksek tüketim artışı. Devletin nihai tüketim harcamaları ise yüzde 1.1 arttı. Uzun zamandır reel olarak sürekli gerileyen yatırım harcamaları gayrisafi sabit sermaye oluşumu) yüzde 22.5 arttı. Üçüncü çeyrek büyümesine ihracatın katkısı eksi (yüzde 22.4) oldu. İthalatın katkısı ise pozitife döndü, yüzde 15.8 artış olarak hesaplandı. l Ekonomi Servisi İLK 10 AYLIK ITHALAT 175.9 MILYAR DOLARA ULAŞTI Ticaret açığı 40 milyar dolar TÜİK’in “Dış Ticaret İstatistikleri, Ekim 2020” raporuna göre ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre ihracat yüzde 5.6 artarak 17.3 milyar dolar, ithalat yüzde 8.4 artarak 19.7 milyar dolar ve açık yüzde 34.4 artarak 2.4 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 90.3’ten yüzde 88’e indi. İlk 10 ayda ihracat yüzde 9.1 azalarak 135.6 milyar dolara inerken, ithalat yüzde 2.2 artarak 175.9 milyar dolar ve açık yüzde 76.2 artarak 40.3 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 86.7’den yüzde 77.1’e geriledi. Ekim ayında tüketim malı ithalatındaki artış da dikkati çekiyor. Bu tür mal ithalatı ekimde yüzde 25.3 artarak 2.4 milyar dolara yükseldi. İlk 10 aylık ithalat da yüzde 9.6 artışla 18.8 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Moody’s Türk bankalarının kredi değerliliğinin zayıf olduğunu belirtti Bankalar baskı altında GRAM 440 TL’YE INDI Dolar 7.74’e kadar geriledi Dolar yeni haftaya 7.86 TL’den, Avro ise 9.41 TL’den başladı. Dün açıklanan 3. çeyrek büyüme verisi açıklanmadan önce dolar 7.74’e kadar geriledi. Ardından yine 7.79’lara yükseldi. Dün, BIST100’de düşüş yüzde 2.5’e yaklaştı. Dolardaki “düşüşü” fırsat olarak gören yerel yatırımcının dövize kaçışı sürüyor. Lokal yatırımcılar Berat Albayrak’ın istifasının ardından döviz ve altın varlıklarını iki haftada 4 milyar dolar artırarak 228.2 milyar dolarla yeni tarihi zirveye çıkardı. Öte yandan, altın fiyatlarında son haftalarda yaşanan düşüş dün de sürdü. Gram altın fiyatı 440 TL’ye kadar indi. Ons altın ise 1770 doların altında. l Ekonomi Servisi ULAŞTIRMA ZIRVEDE Hizmet enflasyonu yüzde 20 arttı TÜİK’in dün açıkladığı Hizmet Üretici Fiyat Endeksi, Ekim 2020 verileri, hizmet enflasyonundaki artışın yıllık yüzde 20.4 arttığını ortaya koydu. Hizmet Üretici Fiyat Endeksi (HÜFE), 2020 Ekim’de bir önceki aya göre yüzde 1.14, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 21.23, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 20.40 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 13.53 yükseldi. Ulaştırma ve depolama hizmetlerindeki artış, aylık bazda yüzde 2.76, yıllık bazda ise yüzde 26.68 oldu. Konaklama ve yiyecek hizmetlerindeki enflasyon da aylık bazda yüzde 2.79 azalırken, yıllık bazda yüzde 20.06 yükseldi. l Ekonomi Servisi VATANDAŞ SERT ÖNLEMLER ISTIYOR Ipsos’un yaptığı Koronavirüs Salgını ve Toplum Araştırması, toplumun hafta sonu belirli saatler arasında uygulanan sokağa çıkma kısıtlamasını yetersiz bulduğunu ortaya koydu. Araştırmaya göre yurttaş, kapsamlı ve uzun süreli bir sokağa çıkma uygulaması bekliyor. 4 Toplumun yüzde 76’sı tam kapatma uygulanması gerektiğini düşünüyor. 4 Restoran, kafe gibi yeme içme yerlerinin sadece paket servis ve gel al hizmeti verecek şekilde faaliyetlerinin düzenlenmesinin toplumda karşılık bulduğuna dikkat çekildi. Buna göre, katılımcıların yüzde 68’i bu uygulamayı doğru bulduğunu belirtiyor. 4 Her 10 kişiden 4’ü ise AVM ve kuaför/berberlerin salgınla mücadele kapsamında tümüyle kapatılması gerektiğini savunuyor. Ipsos’un Türkiye Üst Yöneticisi (CEO) Sidar Gedik, “Bu tedbirler virüsün yayılmasını yavaşlatacağına, durduracağına dair güçlü bir kanaat oluşmadı. Her iki kişiden biri ya sınırlı etkisi olacağını ya da etkisi olmayacağını düşünüyor. Daha sert tedbirler alınması gerektiğini düşünüyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Moody’s, gelişen piyasalardaki finansal kuruluşları ele aldığı güncel bir rapor açıkladı. “Gelişen piyasa bankaları için 2021’de en büyük tehditlerden biri varlık kalitesi görünümü belirsizlikleri olacak” diyen kuruluş, gelişen piyasa bankaları için 2021 faaliyet koşullarının zorlu olmaya devam edeceğini belirtti. Aynı dönem için “Türk bankalarının kredi değerliliği zayıf ve baskı altında olmaya devam edecek” yorumunda bulundu. Kuruluşun değerlendirmesinde ayrıca gelişen piyasa sigortacılık şirketleri için 2021 görünümünün ise stabil olacağının altı çizildi. Yüzde 43 arttı Öte yandan bankacılık sektörünün kredileri, ekim sonunda geçen yıl aynı ayına göre yüzde 43 artararak 3.7 trilyon liraya çıkarken sektörün kârı 10 aylık dönemde yüzde 21 artarak 50 milyar TL oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) ekim ayı verilerine göre aktif büyüklük ise geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 39’luk artışla 6.2 trilyon liraya yükseldi. Mevduat ise 2019 sonuna göre yüzde 401. artışla 3.6 trliyon liraya çıkarken, özkaynak toplamı yüzde 16.3 artışla 572.6 milyar lira oldu. Sermaye yeterliliği standart oranı da yüzde 19.42. BDDK ayrıca, bankaların yurtdışı yerleşik finans kuruluşlarıyla yaptıkları bazı TL işlemlerin özkaynaklara oranında sınırı yüzde 0.5’ten yüzde 2.5’e yükseltti. l Ekonomi Servisi Dev satın alma Uluslararası kredi derecelendirme şirketi Standard And Poors (S&P) IHS Markit’i 44 milyar dolarlık anlaşma ile satın alacağını duyurdu. Söz konusu anlaşma 2020 yılının en büyük satın almalarından biri olacak. Londra merkezli IHS Markit, 37 milyar dolarlık piyasa değerine sahip. S&P’nin değeri ise yaklaşık 82 milyar dolar. Reuters hesaplamalarına göre, IHS’nin hisse fiyatı bu yıl şu ana kadar yaklaşık yüzde 22 arttı. Efsane Cuma’ya talep geçen seneye göre yüzde 110 arttı. Ortalama sepet 350 TL İndirimler 50 milyar TL kazandırdı Bu yıl pandemi tedbirleri nedeniyle internet üzerinden yapılan alışverişler, geçen yıllara oranla yüzde 25 yükseldi. Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) Başkanı Emre Ekmekçi, “Yalnızca kasım ayındaki ‘Efsane Cuma’ kampanyaları dönemindeki online alışverişe talep, geçen seneye göre yüzde 110’un üzerindeydi. Tüketicilerin sepet ortalaması bu sene 350 TL oldu” dedi. Salgının ikinci dalgasına denk gelen yılın son iki ayını da değerlendiren Ekmekçi, online alışverişe gösterilen bu talep ile kasım ve aralık aylarında 50 milyar TL gelir elde edilmesini öngördüklerini aktardı. En çok artış gösteren kategorinin geçen seneye göre 5 kat artışla süpermarket kategorisi olduğunu ifade eden Ekmekçi, yoga ve pilates mat’ı gibi ürünlerde ise geçen seneye göre yüzde 150 talep artışı yaşandığını dile getirdi. l AA Büyüme beklentiyi aşmış!.. Güzel haber kırıntısına büyük özlem duyulan günlerde, dünün gün boyu üst üste verilen ana haberlerinde, ekonomik büyümeye dair yılın üçüncü çeyreğine ilişkin resmi açıklama başı çekmekteydi. Birinci, ikinci çeyreklerden sonra yılın üçüncü çeyreğinde şeytanın bacağı kırılmış, geçen yıla göre yüzde 6.7’lik bir büyüme yakalanmıştı. Başlığa ünlem işareti eklemem, sadece kendi kafama göre değil. Ülkemizin büyük çoğunluğunun kendi yaşam koşulları nedeniyle ruhsal çöküşleri içindeki duygularının ortak tepkisinin altını çizme amaçlı. Gerçi bu resmi açıklamanın bütünlüğünde de ithalat ihracat karşılaştırmaları da içine katılınca, ithalat lehine olumsuz artışın altı çizildiğinde bile resmi büyüme açıklaması oranının ne anlam taşıdığını kendi mantığı içinde bile sorgulamak gerekirken, nedense ilk değerlendirmeler olumlu bir düzelmenin işareti gibi anlaşılmayı pazarlama hedefliydi. Sonrasında çok daha önemli, beklenmedik, ekonomiye doğrudan yansıyacak sorunlar üst üste baskın gibi gündemimize gelmezse, oldu bittili Saray, tek adam rejiminin yeni yeni icraatları yaşamımıza dayatılmazsa, belki doğruluğu, gerçekliği üzerinden de kimi açıklayıcı, gerçeği gösterici olgular da tartışılabilir. Çoğunluğun yaptığı üzere ben de zaman kazanmaya dönük olarak, elektronik posta adresime ulaşmış en son, en sıcak gündemli ana akım televizyon kanallarına hiç alınmayan, çok sınırlı kanalın sınırlı yayın saatleri içinde ancak verilecek haberleri, tartışmaları içinde yer alabilecek tek adam rejimi adına öne çıkarılmış gelişmelere ilişkin, ortak cephede değilse de Meclis’i çalıştıracak, en ideal çerçevesi ile güçlendirilmiş parlamenter sistem içinde buluşabilecek partiler, siyasilerden gelen en sıcak açıklamaları, şöyle bir göz atıp posta adresimin kilitlenmemesi adına temizliyorum.. HHH Meclis’e sunulmuş tüm icraatlar, kararnamelerde olduğu üzere istendiği, dayatıldığı verileri ile onaylanıp geçecek olan bütçe verilerinden bir sunuma takılmamak olanaksız. Açık bütçe ile bir ülkenin bağımsız kalamayacağı, öyle ya da böyle güne uyarlanmış yöntemlerle, Osmanlı’yı batıran kapitülasyonlardan çok daha çarpıcı acılı tablolarla karşılaşmamak olanaksızken, Saray’ın, tek adam bütçesinin son üç yıla ilişkin rakamları, kendilerinin sunduğu hali ile çırçıplak.. 1919 bütçe açığı 81 milyon, 2020 bütçesi açığı 139 milyon. 2021 yılı bütçesinin, ki kuşkusuz sunulmuş, öngörülmüş hali ile gerçekleşmesi sonrası, kaçınılmaz yeni olumsuz gelişmelerin üst üste binmesiyle nerelere varabileceği belirsiz, en iyimser hali için 202 milyon açık sunumu yapılmış. Kızılay İzmir Şubesi’ne dönük, minicik bir yolsuzluğun son haberinde, Kızılay’ın aile başına yapılmış 100200 liralık yoksulluk yardımı paketinin içinden 500 kişiye dönük eksiklik saptanmış, soruşturma konusu olmuş. Toplam 144 bin liralık açığı kaptmak üzere de yönetim, kendi çalışanlarından yardım istemiş. Türkçesi görev yerinde kendi çalışanlarından 1015 bin liralık zorunlu kesintiler yaparak açığı kapatma yolunu seçmiş. İzmir’den gelen taze haberler içinde işte böylesi trajikomik boyutlu olanları da var. Günlük haber akışını doldurmak adına sunulan haberlerde yaşanan acı gerçekleri, değerler erozyonunu sergilemede çok ama çok daha çarpıcıları dönüp durmakta.. Esnaf çaresizlikten kıvranırken, onlardan çok daha ağır dibe vurmuşlar içinden çıkan acımasız, vicdansız suç işleme eğilimleri, hırsızlıkların insan canını da hedef alan boyutları.. Esnafın gece nöbetleri, çaresiz çırpınışları, en acımasızından polisiye, çatışmacı, vurucu sahnelerin patlaması.. Çaresizlikte dibe vuranların akıl almaz intihar seçimleri içinde, gelen trenlerin altına atlamayı önlemek adına, en azından televizyon, gazete haberi yapılmaması türünden centilmenlik anlaşmaları.. Öğretmenler Günü’nde şiirsel öğretmen özverilerini yansıtan yayınları sevmemek, duygusal büyüsüne kapılmamak olanaksızdı. Arada bir kaçınılmaz, atanamayan öğretmenler, sözleşmeli çalıştırılıp sınırsız sömürülen öğretmenlerin yaşam gerçekleri üzerinden ortaya çıkan genel çoğunluk halleri.. Yaşayabilmek, çocuklarını aç bırakmamak adına, öğrencilerinden yüzlerini saklayarak pazarcılıkta geçici işle, geçici ek gelir bulmada çırpınan öğretmen öyküleri arada bir önümüzden geçse de çoğunluk öğretmen için ortaya çıkan gerçek, yasal öğretmenlik hakları gasp edilmiş olarak, kuralsız çalıştırmada patlamanın yaşanıyor olmasıydı. Bakanlığın yaptığı en son öğretmenlerin durumlarının saptanması raporunda bile, öğretmenlerin yüzde 86’sı çocuğunun öğretmen olmasını isteyemeyecek noktaya gelmiş, yüzde 51’i ay sonunda cüzdanında hiç para olmadığının altını çiziyor, yüzde 42 öğretmen üstüne krediyle borçlanmış..