Katalog

EKONOMİ DOLAR AVRO STERLIN FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA 11 13 EKİM 2020 SALI ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 7.8780 1.3 kuruş 9.3060 1.5 kuruş 10.3890 12.2 kuruş 13.53 SABİT 1.178 12.65 puan 3282.87 11.2 lira 487.12 1.25 lira Un fiyatları bir yılda yüzde 32.5, pasta maliyetleri 8 ayda yüzde 60 arttı Ekmeğe ‘sessiz’ zam Fırıncıların, maliyetlerindeki fahiş artışları gerekçe göstererek 2019 Aralık’tan bu yana talep ettikleri ekmek zammı, 2020 Eylül itibarıyla İstanbul Ticaret GAMZE Odası (İTO) koBAL misyonunda kabul edildi. Buna göre, İstanbul’da ekmeğin kilogram fiyatı 6.25 TL’den 7.50 TL’ye çıktı. 200 gram ekmek 1.25 TL’den 1.50 TL’ye, 240 gram ekmek de 1.50 TL’den 1.75 TL’ye yükseldi. Bu fiyatların ilçelerde peyderpey uygulanmaya Ekmeğe yüzde 20 zam talebi 10 ay sonra sessiz sedasız kabul edildi. 200 gram ekmek 1.50 TL’ye, 240 gram 1.75 TL’ye çıktı. Maliyet artışına dayanamayıp cezaları göze alan 6 ilçedeki bazı fırıncılar ise bir ekmeği 2 TL’den satıyor. başladığını öğrendik. Örneğin 200 gram ekmeğin 1.50 TL’den satıldığı ilk ilçeler Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa oldu. Kadıköy, Beşiktaş ve Sarıyer’in tamamında, Üsküdar, Maltepe ve Avcılar’ın ise bir kısmında bir ekmek 2 TL’den satılıyor. Kuru pasta da zamlanacak Un fiyatları başta olmak üzere maliyetlerindeki artışa dayanamayan esnafın cezaları göze aldığına dikkat çeken İTO 12 No’lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Başkanı Hasan Demir, “Güncellenen yeni fiyat tarifesine göre 265 gram ekmeğin 2 TL’den satılması yasal. Ancak 2 TL’den satılan ekmeklerin 265 gram olduğunu düşünmüyorum. 240 gramdır. Esnafı ikaz ettiğimizde ‘O zaman un fiyatlarını sabitlesinler, biz de zam yapmayalım’ ya da ‘Öyle batacağıma böyle batayım’ diye tepkiler alıyoruz” dedi. Demir’in verdiği bilgiye göre, 2019 Eylül’de 102 TL’ye satılan un, 2020 Eylül’de 135 TL’ye çıktı. Aralık ayında 150 liraya çıkacağının sinyalleri ise şimdiden geldi. Ayrıca pasta yapımında kullanılan yağ fiyatlarının da sürekli arttığını belirten Demir, “Kuru pasta yapımının vazgeçilmezi olan bir yağ, 8 ay önce 70 TL iken şimdi 112 TL. Kuru pastada da zam kaçınılmaz olacak” dedi. Öte yandan, ekmek zammı taleplerinin neredeyse 1 sene sonra kabul edildiğine dikkat çeken Demir, şöyle devam etti: “Bu süre zarfı içinde maliyetler sürekli zamlanmaya devam etti. Dolayısıyla aylar sonra kabul edilen zam miktarları da yetersiz kaldı. Şu anda bir ekmeğin İstanbul genelinde 2 liradan satılması gerekiyor. Bu talep esnaf genelinde yaygınlaşmaya başladı. 2021’e girilmesiyle beraber yeni bir zam talebinde bulunacağız.” MÜTEAHHITLER DE ZORDA Ortadoğu’da 3 milyar $’lık kayıp MUSTAFA ÇAKIR Suudi Arabistan ile yaşanan kriz en çok müteahhitleri vuracak. Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün, “Müteahhitlerimiz geçen yıl Türkiye aleyhine oluşturulan algı neticesinde Ortadoğu’da en az 3 milyar dolarlık iş kaybı yaşadı” dedi. Türk müteahhitlerin 2017 ve 2018’de Suudi Arabistan’da üstlendikleri yıllık yeni proje tutarı sırasıyla 2.1 milyar dolar ve 3 milyar dolardı. 2019’da bu rakam 559 milyon dolara indi. Bu yılın 9 ayında ise 21 milyon dolara düştü. Yenigün’ün verdiği bilgiye göre, bu yılın ilk 9 ayında Türk firmaları ülkede 21 milyon dolar bedelinde 4 proje üstlendi. Yenigün, müteahhitlerin üstlendiği toplam proje tutarının, Suudi Arabistan’ın, Ortadoğu ülkeleri içinde (Irak’ın ardından) ikinci ve tüm pazarlar arasında da 6. ülke konumunda olduğuna dikkat çekiyor. Müteahhitler, Ortadoğu bölgesinde bugüne kadar 107.3 milyar dolar tutarında 2 bin 111 proje üstlendi. Yenigün, “İnşaat firmalarımız tarafından ülkede bugüne kadar toplam 23.9 milyar dolar tutarında 371 proje üstlenilmiş olup bu tutar yurtdışı müteahhitlik hizmetlerimizin yaklaşık yüzde 6’sını oluşturmaktadır” dedi. Ancak iş dünyası çözüm beklerken hükümet ise uzun süredir sessiz. l ANKARA HAZIRGIYIMCI DERTLI Fiyatlar gerilese de satışlar canlanmadı Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, “Ağustos ve eylülde hazırgiyim fiyatları geriledi. Buna rağmen mağaza cirolarında belirgin bir artış kaydedilmemesi, sorunun sanılandan büyük olduğunu gösteriyor” dedi. Eylül ayı anket sonuçlarını duyuran Öncel, “Hazırgiyim mağazalarında yüzde 80 ciroyu yakalayamayanların oranı yüzde 63’e çıkıyor. Üyelerimizden yüzde 28’i AVM mağazalarında hâlâ geçen yılın aynı dönemindeki cirolarının yüzde 60’ına bile ulaşamadı” dedi. ÖZENSIZ BULUNDU Gıdada torba teklife tepki Gıdalarla ilgili bilimsel dayanağı olmadan yanıltıcı yayın yapanlar için planlanan 2050 bin TL’lik para cezasının öngörüldüğü torba teklif, sivil toplum kuruluşlarınca “özensiz” bulundu. Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, yasa teklifinde neyin yanıltıcı yayın kapsamında değerlendirileceği, bu değerlendirmeyi yapacak kişilerin kimler olacağının net olmadığına dikkat çekti. MADENCIYE POLIS ENGELI Ekim arasında aldığı toplantı ve gösteri yürüyüşünü yasakManisa’nın Soma ve Karaman’ın Ermenek illamasında “Ermenek’te 13 ay lama kararına rağmen işçiler dır ödenmeyen haklarımız ve direnişte kararlı. çelerinde maaş ve tazminatlarını alamayan maden işçilerilsin, işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri alınsın diye başCargill işçisinden selam ri, hakları ödenmediği için dün ladığımız, madenci, eşlerinin Tek Gıda, İş Sendikası’na iki farklı bölgeden Ankara’ya ve çocuklarının da olduğu yü üye oldukları için işten atılan yürüyüş yapacaktı, ancak rüyüşümüze jandarma plastik ve 909 gündür direnen Cargill Ermenek’te işçilerin yürüyüşü mermi ve biber gazı ile müişçileri ise bu hafta Cargill’in ne polis izin vermeyerek mü dahale etti” ifadelerine yer önemli müşterilerinden biri dahalede bulundu. Bağımverdi. olan Nestle Gıda’nın Şişli’deki sız Madenİş Sendikası, açıkManisa’da ise valiliğin 620 merkezi önünde bir araya gelerek hem taleplerini yineledi hem de maden işçilerine destek mesajı verdi. Tek Gıdaİş Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri İbrahim Ören, “İşçi hak ve özgürlükleri, patronların insafına, yerel yöneticilerin sorumsuzca aldığı kararlara teslim edilmeyecek kadar değerlidir ve biz, bu değer uğruna her türlü kavgayı vermeye devam edeceğiz” dedi. l Ekonomi Servisi ‘İŞ ARAMAYIP ÇALIŞMAYA HAZIR OLANLAR’ YÜZDE 78 ARTTI ‘Umutsuzlar’ çığ gibi Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜKİ) “İşgücü İstatistikleri, Temmuz 2020” raporuna göre, Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı temmuzda geçen yılın aynı dönemine göre 369 bin kişi azalarak 4 milyon 227 bin kişi oldu. İşsizlik oranı da 0.5 puanlık azalış ile yüzde 13.4’e indi. Gençlerdeki işsizlik oranı ise yüzde 27.1’den yüzde 25.9’a indi. İstihdam edilenlerin sayısı 1 milyon 254 bin kişi azalarak 27 milyon 263 bin kişi, istihdam oranı 2.9 puanlık azalışla yüzde 43.5’e düştü. Yine işgücü sayısı 1 milyon 622 bin kişi azalarak 31 milyon 491 bin kişi, işgücüne katılma oranı da 3.5 puanlık azalışla yüzde 50.3 olarak gerçekleşti. Buna karşın Türkiye’de işgücüne dahil olmayan kısım da hızla artıyor. Geçen yılın temmuz döneminde 28 milyon 394 bin kişi olan bu kesim, bu yıl 31 milyon 135 kişiye çıktı. İşgücü içinde sayılmayan kesimde yer alan “iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar”ın sayısı yüzde 78.5 artarak 4 milyon 201 bine, bu kapsamda “iş bulma ümidi olmayanlar”ın sayısı ise yüzde 117.4 artarak 1 milyon 335 bin kişiye çıktı. Gerçek yüzde 27.3 ILO tanımları üzerinden verileri değerlendiren DİSK Araştırma Merkezi (DİSKAR) ise şu vurguları yaptı: n TÜİK verilerinin aksine işsizlik düşmüyor, artıyor. Geniş tanımlı işsiz sayısı 2.4 milyon artarak 9.8 milyona yükseldi. Geniş tanımlı işsizlik yüzde 27.3. n Covid19 etkisiyle revize edilmiş geniş tanımlı işsiz sayısı ve iş kaybı Temmuz 2020’de 10.4 milyon olarak gerçekleşti. Yine revize edilmiş geniş tanımlı işsizlik ve iş kaybı yüzde 29.1 olarak hesaplandı. n Kadınlar Covid19’dan daha fazla etkileniyor: Kadın işgücü yüzde 7.5, kadın istihdamı yüzde 6.3 azaldı. Genç İşsizler Platformu ise Nisan 2018’den itibaren etkisi belirginleşen ekonomik kriz sürecinde 1534 yaş grubu genç çalışan sayısı 1 milyon 186 bin kişi azaldığına vurgu yaptı. l Ekonomi Servisi 39 LIRA MAHKÛMLARI 2 MILYONA YÜKSELDI İŞKUR’un “İşsizlik Sigortası Fonu Bülteni, Eylül 2020”ye göre nisaneylül döneminde ücretsiz izne çıkarılanların sayısı 2 milyon 45 bin 139 kişiye ulaştı. Bu kişilere “Nakdi Ücret Desteği” kapsamında verilen destek ise 5.2 milyar TL oldu. Fondan günlük 39.24 TL nakdi ücret desteği ödeniyor. Bu sayı, nisanağustos döneminde 1 milyon 976 bin 532 kişiydi. Yine “kısmi çalışma ödeneği” alan kişi sayısı, eylül ayı itibarıyla 1 milyon 24 bin 377 kişiye geriledi. İlk 9 ayda ödenen para da 20.4 milyar lira oldu. Kişi sayısı mayıs ayında 3 milyon 282 bin 817 kişiydi. CARI DENGE SADECE AĞUSTOSTA 4.6 MILYAR DOLAR AÇIK VERDI 8 ayda 26.5 milyar dolarlık açık Gram altın rekor kırdı: 490 TL Geçen hafta 480 TL’nin üzerine tırmanan gram altın, dün 490 TL’nin üzerini test ederek tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Çeyrek Altın 796 liradan; Cumhuriyet altını ise 3 bin 171 liradan satıldı. Dövizde ise hareketlilik sürdü. Geçen haftayı 7.85’ten kapatan dolar/TL, dün 7.90’ı aşarken Avro/TL de 9.34 seviyesinin üzerini gördü. Öte yandan Merkez Bankası TL zorunlu karşılıklara uygulanan faiz oranını yüzde 5’ten yüzde 7’ye yükseltti. ABD Doları cinsinden zorunlu karşılıklara uygulanan komisyonu da yüzde 0.0250’den, yüzde 0.0125’e indirdi. l Ekonomi Servisi Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi bilançosuna göre, Ağustos 2019’da 3 milyar 314 milyon dolar fazla veren cari işlemler hesabında, bu yılın ayın ayında 4 milyar 631 milyon dolara açık oluştu. İlk 8 ayda ise geçen yıl 5.3 milyar dolar fazla veren hesap bu yıl 26.5 milyar dolar açık verdi. Ağustos 2020 itibarıyla son 12 aylık cari açık da 23.2 milyar dolar oldu. Bu rakam Temmuz 2020’de 15.3 milyar dolardı. Dış ticaret etkili Cari açığın oluşmasında, dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3 milyar 948 milyon doları artarak 5 milyar 347 milyon dolara yükselmesi ve hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin geçen yılın aynı ayına göre 4 milyar 602 milyon dolar azalarak 1 milyar 179 milyon dolara gerilemesi etkili oldu. Öte yandan, ağustosta doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 374 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları 1 milyar 973 milyon dolarlık net çıkış kaydetti. l Ekonomi Servisi İnançlar, değerler, siyaset üzerinden kirlenmenin böylesi.. Medyanın, hukuk devleti ilkelerinin halen işler sayıldığı ülkelerde bile, uç noktalarda toplumları güdüleme gücünün katlandığı dünyamızda, siyasal, sermaye güçlerinin kirlenmesi, giderek kuralsızlaşan düzenin yoksun ve yoksulları ezmesi kaçınılmaz boyutlarda.. Dünya ölçeğinde otoriterleşme, köklü demokrasileri olduğu bilinen ülekelerde bile ağır kırılmalar, fiili haksızlık, hukuksuzluklar, insanlığı ezen boyutlarda katlamışken.. Otoriterleşmeye açık ülkeler, diktatoryal yönetim yapılarında işler vahim boyutlara varmış bulunuyor.. Hele de baskın inançlar, şeriat kurallarının geçerli kılınabildiği ülkeler ya da doğrudan geçerli kılınmış otoriter yönetim modellerinde ipin ucu sınırsız kaçmışken.. Günümüzde bir de minnacık virüsle henüz baş edilmede yeterli formüllerin üretilememesi bahane, ülkeler ölçeğinde milyonlar, dünya ölçeklerinde milyarlarla insana ödetilmesi olağanlaşıyorken.. Ülkemizde dayatılanın koşulları, kuşkusuz gerçekten en yoksul, en çaresiz ülkelerden farklı olmalı değil mi? Üstelik kültürlerin geçiş ülkesi, en son Cumhuriyet kazanımlarından beslenmiş olmaktan kaynaklanan, avantajlarımız bile varken. Oysa bizim iki ana kaynaktan beslenen, çok derin iki özel defomuz da var.. Dünyada bir benzeri akla getirilmemiş, geçerli kılınmamış bir ucube, adı başkanlık rejimi, kendisi partili başkanlığı da yaratabilmiş bir modelimiz var.. Referandum sonuçları tartışmalı dahi olsa, uygulama modelinde ülkeyi Saray, tekadam rejimi olarak kararnamelerle yönetebilme formülleriyle, (ne deve ne de kuş) örneği. Durumlara göre başkan, cumhurbaşkanı, yok hükmünde Meclis yapısıyla, içerikleri bilinmeden, Cumhur İttifakı oyları ile geçirilen yasama erkine aykırı yasa niyetinde kararnameleriyle, sabahtan akşama son dakikada lütfedilip duyurulan tekadam rejimi icraatlarıyla yıllar geçiyor.. Aynı Cumhur İttifakı üzerinden, siyasal İslamcılık adına, dinle, ahlakla bağdaşmasını unutun, inanç dayanışmasının kirli çıkarlar adına kullanılabiliyor olması gerçeği ile yüz yüze kalmamız cabası.. HHH Kimi sonuçlardan çok ama çok fazla kirli kokular ortalığa saçıldığında ancak kimi geri adımlar atılıyorsa da.. Zamanın geçişi, iktidar erki icraatlarının uygulanışları içinde, birbirlerinin kopyası gibi yeni yeni haksızlık, yolsuzluk, haksız, hukuksuz yeni yeni ihalelerin gerçekleriyle yüzleşiveriyoruz. İhale yolsuzluklarını saptayan yasal en üst denetim kurumlarının haberlerinin verilmesinin suç yapılmaya kalkışıldığı günlere geldik. Haksız, hukuksuzluklara ilişkin üst yargı kurumlarının kararlarına uyulması hak getire, kurumların denetim haklarının ortadan kaldırılmasının formülleri için, yasa niyetine, yamalı bohça olarak doldurulmuş toplu metinler içinden yeni yeni düzenlemelerin içinden “yeni yeni kuşlar!” çıkıyor. Sonuç olarak ülkemizin gelmiş olduğu iddialı konumda, kurumların varlığı, işlerliği tastamam görünüyor ya.. Biz en sıcak en yakıcı gündemler üzerinden siyasi cephelerle de yetinmeyerek, toplumun tüm uzmanlık taraflarını bir araya getirmiş olarak, gerçekten uzman kişilerini çok ama çok demokratik, özgür iradelerine dayalı, donanımlı görüşlerini 24 saat boyunca dinlemeye çalışarak, hangi konuda hangi gerçeklerin yaşandığını öğrenmeye, doğrulardan yana saf tutabilmeye çırpınıp duruyoruz.. Gerçek şu ki karabasan olumsuz gelişmelerin belgesi haberlerde azalma olacağına patlama yaşanıyor.. HHH Mustafa Pamukoğlu’nu uğurlarken HHH İşte tam da bu ortamda, ülkemiz adına, bu ülkede yaşayanlar adına, çok ilkeli, güçlü, değerler savaşımı vermiş bir sevgili dostu daha yitirmiş olmanın gerçeği ile yüzleşmek, insana daha bir ağır geliyor.. Cumhuriyet çatısı altında çok zorlu günlerde, çok ilkeli, yürekli duruşuna, çabalarına tanıklık ettim. Meslek birikimi, başarıları ile çoğunluğun çıkar cephesine kolaylıkla hizmet etmeyi seçtikleri koşullarda Pamukoğlu, insanların canını yakan rüzgârlara karşı durmayı seçmişler safında hep dik durdu. Bireysel sorumluluğu aramaksızın, mesleğinden gelen etkin gücü, savunduğu değerler, doğrular adına insanlardan yana, yararlı kulanabilme yolunda, hiç yorulmadan, yaşamın her alanına dönük kullanabilmek için çırpınıp durdu. Cumhuriyet gazetesinin iflastan çıkılmış en zorlu günlerinde, vakfının, Berin Nadi İlhan Sulçuk yönetimlerinin yanında çabaları unutulamaz. O aslında Cumhuriyet devrimleri, kurumlarından yana, sanatı da kapsıyor olarak sosyal, toplumsal pek çok kurumun sorumluluğunu yüreğinde duyarak, gönüllü çalışmalarıyla verebildiği desteklerin hiçbirinden kaçınmadı. O kadar çok, o kadar anlamlı katkılarına tanıklık ettik ki.. Çıkarları adına kirlenenlerin patlamasının yaşandığı bir düzende, rüzgâra karşı yürekli savaşımını yadsıyanların olduğunu da görebiliyorum.. İyi ki çoğunlukta olmasalar da onun gibiler bu dünyada insandan, haktan, güzelden yana ürettikleriyle, sevgiyle, saygıyla anılarak hep var olacaklar.. Işıklar içinde yatsın..