Katalog

10 5 HAZİRAN 2019 ÇARŞAMBA ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ EKONOMI Desteğe muhtaç ettilerÇiftçi maliyetlerin altında eziliyor. Buğday ekiminden uzaklaşan üretici bakliyata yöneldi Başta gübre olmak üzere tarımdaki girdi maliyetleri cep yakıyor. Girdi maliyetlerindeki artış, bu yıl gübre kullanımını 6 milyon tondan 4 milyon tona düşürdü. Artan girdi maliyetlerini karşılayamayan çiftçi, yıllar nın düştüğünü anlatarak “Çiftçinin alım gücü düştüğü için pahalanan dır ektiği ürünlerden vaz gübreyi alamadı. Özel geçip, daha az maliyetli ürünlere yöneldi. Gübre GAMZE BAL likle buğdaydan kaçış oldu. Arpa ve yulaf daha az fiyatlarına son bir yılda gübreyle de idare edebi yüzde 100’e varan zam olun len bitkiler olmasına rağmen ca, fazla gübre isteyen buğday arpadan da vazgeçen çiftçiler yerine, daha az gübre isteyen oldu. Gübre kullanamayan çift bakliyat ürünlerinin çiler, bakliyat ürünlerinden ekimi arttı. nohut ve mercimeğe yöneldi. Çiftçi Sendika Kuru fasulye de su istediği için ları Konfederas ekilemedi” dedi. yonu (ÇiftçiSen) Başkanı Abdullah Zamma yol açar Aysu, 2018 Bu üretim sezonunda gübre 2019 se kullanımının 66.5 milyon ton zonun dan 44.5 milyon tona düştüğü da güb nü belirten Aysu, “Bu durum, re kul buğday üretiminin 1.52 mil lanı yon ton azalmasına sebep ola mı bilir. Üretimde görülecek dü şüş, tüketiciye de zam olarak yansır. Ürünün tüccarın eline geçmesi, tüccarın da bekletip fiyatı artınca piyasaya sürme Abdullah Aysu si, ekmek, makarna ve büsküvi gibi ürünlerde zamlara sebep DIŞA BAĞIMLILIK olur” diye konuştu. Türkiye İstatistik BİTİRİLMELİ Kurumu’nun (TÜİK) 30 Mayıs’ta açıkladığı Bitkisel Üretim 1. Tahminine göre de, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Trakya Şube Başkanı Cemal Polat, Trakya Bölgesi’ndeki çiftçilerin, buğ 2019’daki buğday üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 2.5 azalarak 19.5 milyon tona gerileyecek. day yerine kanola ekimini artırdığına dikkat çekti. Bölge Yüzde 29 arttırıldı de bir diğer artış da tarımsal Toprak Mahsulleri Ofisi’nin desteğin ‘daha fazla’ olduğu (TMO) buğday alım fiyatı, ge ayçiçeğinde yaşandı. Kanolanın satış fiyatı nın buğdaya göre daha yüksek olduğunu aktaran Polat, “Gübre kullanımı 2016’dan beri azalıyor. Çiftçinin dört temel girdisi olan tohum, gübre, ilaç ve mazotta dışa bağımlılığın bitirilmesi gerek” ifadesini kullandı. çen yıla göre yüzde 29 artarak 1350 TL’ye yükselse de girdi fiyatlarındaki artış yüzde 100’lere ulaştı. Adana Ticaret Borsası Başkanı Şahin Bilgiç de, her geçen yıl hem Türkiye’de hem de Çukurova bölgesinde buğday ekim alanlarında daralma ve alternatif ürünlere yönelişin mevcut olduğunu belirtti. Çiftçinin kazancı eridi Ulusal Hububat Konseyi Başkanı Özkan Taşpınar, çeği ve bakliyat revaçta” diye konuştu. ürün desenindeki değişikli Taşpınar’ın ‘revaçta’ dedi ğin, kazancı azalan üreticinin ği mısır ve ayçiçeğine yöne getirisi yüksek olan ürünle lik ilginin artmasının bir diğer re yönelmesinden kaynaklan sebebi de, bu ürünlere veri dığını anlattı. Taşpınar, “Buğ len tarımsal desteğin diğer day ekim alanlarındaki azal ürünlere göre ‘daha faz ma eğiliminin nedeni 2017 ve 2018 hasat Çiftçi la’ olması. Tarım ve Orman Bakanlığı sezonunda fiyatla zarar nın 2018 Bitki rın düşük seyret ettiği için, sel Üretim Des mesi ve özellikle son 10 yılda 1.8 tekleme Birim sulu tarım alan milyon hektar Fiyatlarına gö larında alternatif ürünlerin (pamuk, patates, mısır, ayçiçeği, kano araziye hububat ekmekten vazgeçti. re, nohut, mercimek ve kuru fasulyeye verilen dekar başına la vb.) kârlılığının çok toplam destek 18 TL daha yüksek olması. Buğ iken, buğdaya verilen top day geçen sene istenilen ka lam destek 19 TL. Yağlık ay zancı sağlamadı. Mısır, ayçi çiçeği ve dane mısıra verilen dekar başına toplam destek ise 23 TL. Bu durum da çiftçiyi, tarımsal desteği yüksek olan ürünleri ekmeye yönlendiriyor. Ancak Türkiye’de tarımsal desteklerin hem artan maliyetlerin karşısında az olması hem geciktirilerek verilmesi sürekli tartışılıyor. Örneğin 2018’de üretilen ürünlerin destek ödemeleri yeni yapıldı. Bazı ürünlerin 2019 hasat dönemi başlamasına rağmen, bu yıl ekilen ürünler için yapılacak destek miktarları henüz belli değil. Çiftçilerin hangi ürüne ne kadar destek alacağı resmi olarak açıklanmadığı, destekleme kararnamesi yayımlanmadığı için 2019 destekleri 2020’de ödenecek. Çekirdek enflasyon korkusu Merkez Bankası’nın mayıs ayı enflasyonuyla ilgili değerlendirmesine göre işlenmiş gıda fiyatlarındaki yüksek artışa karşın, gıda yıllık enflasyonu, taze meyve ve sebze fiyatları öncülüğünde geriledi. Enerji fiyatlarında sınırlı bir artış gözlenirken yıllık enflasyon baz etkisiyle düştü. Hizmet enflasyonu bu dönemde yatay seyrederken, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonu, temel mal grubuna bağlı olarak ılımlı seyretti. Ancak “işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE”yi gösteren B endeksinde işlenmiş gıda kaynaklı olarak daha belirgin olmak üzere, çekirdek göstergelerin ana eğilimi bir miktar yükseldi. B endeksinin aylık artışı yüzde 1.57, yıllık değişim oranı 0.12 puan artarak yüzde 16.90 oldu. l Ekonomi Servisi Uzun vadeli belirsizliğe alışın JP Morgan Varlık Yönetimi Yöneticisi Alexander Treves AmerikaÇin arasındaki devam eden ticaret savaşına dair belirsizliklerin gelecek birkaç ayda çözülmeyeceğini söyledi. Treves, enflasyon görünümünün açık bir biçimde problem olmadığını düşündüklerini ve çok yakında ortaya çıkacak bir resesyon riski görmediklerini dile getirdi. G20’de veya sonrasında gelecek bir anlaşmaya ilişkin de Treves, ilk etapta uzun vadeye yayılmış bir belirsizliğe hazırlanmak ve alışmak gerektiğinin altını çizdi. l Ekonomi Servisi Öğretmenlerden süresiz grev Şili’de öğretmenler ülke genelinde süresiz grev başlattı. Şili Öğretmenler Birliği, devlet okullarındaki çalışma koşulları iyileştirilene kadar belirsiz süre derslere girmeyeceklerini açıkladı. Grev, Eğitim Bakanlığı ile yılbaşında başlayan görüşmelerden sonuç alınamaması üzerine başladı. Öğretmenler Derneği Başkanı Mario Aguilar “İste mediğimiz hiç istenmeyen üzücü bir durum. Belirsiz bir süre için ulus çapında grev başlattık. Hükümet uzlaşmazlığı, kibri ve öğretim kadrosuna saygı duymaması nedeniyle buna zorladı” dedi. Aguilar, 1 milyona yakın öğrencinin de derslerinden geri kalacağı konusunda uyarılarda bulunuldu. İsviçre’de kadınlar alanlara iniyor İsviçre’de kadınlar cinsiyetçilik, eşitsizlik ve kadına şiddete karşı ve eşit işe eşit ücret talebiyle 14 Haziran’da genel greve gidiyor. 14 Haziran 1991 tarihinde İsviçre’de ilk “İsviçre Kadın Grevi” düzenlenmişti. Bu greve 500 binin üzerin de kadın katılmış ve bu grev ülkede o dönemin en ses getiren eylemi olmuştu. 28 yıl aradan sonra, kadınlar yine alanlara iniyor. Grev için birçok kadın örgütü, kadın komiteleri, sendikalar ve göçmen örgütleri yoğun bir çalışma içinde. Kadın grev komiteleri ül kenin birçok şehrinde basın açıklamaları yapmaya, gruplar halinde bildiri dağıtmaya, köprülere, binalara pankart asmaya, cadde üzerindeki kadın heykelleri üzerine grev tarihi yazılı mor renkli afişler asmaya, ev emekçisi kadınları sembol eden süpürge bırakma ya başladı. Kadınlar sadece İsviçre’de değil ayrıca tüm dünya kadınlarına seslenip, 14 Haziran’da sosyal medya aracılığıyla onlara destek çıkmalarını ve onlarla dayanışma içinde olmalarını da bildiriyor. l Ekonomi Servisi Almanya’da yabancı yatırım yüzde 13 düştü Avrupa genelinde yapılan yabancı yatırımlardan Almanya’nın aldığı pay azalıyor. EY’ye göre Almanya’ya yönelik yatırımlar, araştırmaların başladığı 2005’ten beri ilk kez geriledi. Geçen yıl bu ülkeye yabancıların yaptığı yatırım yüzde 13 gerileyerek 973 projede kaldı. Böylece Almanya, yabancı yatırımlarda Avrupa sıralamasında ikincilikten üçüncülüğe geriledi. Aynı sıralamada yabancı ya tırımların en çok olduğu birinci ülkeyse İngiltere. Ancak İngiltere’de de yatırımlar yüzde 13 oranında gerileyerek 1054 projede kaldı. İkinci sıradaki Fransa’daysa yabancı yatırımların oranında hafif bir yükseliş oldu ve proje sayısı 1027’ye çıktı. EY Almanya Başkanı Hubert Barth, “Almanya’nın artık Avrupa’nın büyüme motoru olmadığı anlamına geliyor” yorumunu yaptı. l Ekonomi Servisi Apple iOS 13 sonbaharda geliyor Apple’ın merakla beklenen yeni mobil işletim sistemi iOS 13 resmen tanıtıldı. Koyu mod, gelişmiş fotoğraf ve kamera özellikleri, Apple ile giriş yapma ve yeni Harita Deneyimi gibi özelliklerle dikkat çeken iOS 13, bu sonbaharda son kullanıcılara sunulacak. iOS 13 ile iPhone’lara gelecek olan Koyu Mod, özellikle loş ışıkta daha iyi bir gö rüntüleme deneyimi sunacak. Apple, geliştiriciler konferansı WWDC 2019’da 1.5 TB’lik belleği olan yeni Mac Pro ile 6K çözünürlüğündeki yeni ekranı Pro Display XDR’ı da duyurdu. Büyük projelerle uğraşan, devasa veri setlerini analiz eden ve aynı anda çok sayıda profesyonel uygulama çalıştıran profesyoneller için geliştirilen Mac Pro, bugüne kadar bir Mac’te bulunan en büyük belleği barındırıyor. Vakıf enflasyonu Vakıf, belli bir amacı, hizmeti yerine getirmek için bağışlanmış, tüzelkişiliği olan mal varlığıdır. Vakfın oluşması için belli koşulların yerine getirilmesi gerekir. Ayrı bir varlığı, kişiliği olmak üzere bir malın belirli bir amacı, hizmeti gerçekleştirmek üzere bağışlanması, özgülenmesi gerekir. Vakfın amacı sürekli olmalı, gerçekleştirilmesi olanaksız olmamalı, kamuya hizmet niteliğinde eğitime, sanata yönelik olmalıdır. Vakfın, amacının gerçekleştirilmesine yeterli mal varlığı, gelirleri, hakları bulunmalıdır. Vakfın gelirleri, bağışlanan malların devamlılığını sağlayacak boyutta düzenli ve sürekli olmalı, vakfın amacının gerçekleştirilmesine özgülenmeli, tahsis edilmelidir. Vakıflar, mülhak ve mazbut olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Mülhak vakıflar mütevelli heyetler tarafından yönetilmekte olup yönetimleri mütevellilere bırakılırken mazbut vakıflar, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmektedir. Vakıf İslam hukukunda gelişmiş bir kurumdur. Kişinin malını vakfetmesiyle, mal üzerindeki mülkiyet hakkı sona ermekte, mal Allah’ın mülkiyeti altına girmektedir. Bu nedenle alınıp satılamamakta, vakfeden kişi dahi mal üzerine tasarruf edememektedir. Vakfedilen mallardan sağlanan yararlar, vakfın amacının gerçekleştirilmesine tahsis edilmelidir. İslam hukukunda vakıf kurumunun gelişmesinde, iyilik, hasanet ana amaç olmakla beraber, mallar Allah’ın mülkiyetinde olduğundan müsadereye, el koymaya karşı korunma da sağlanmaktadır. AKP iktidarı ile birlikte vakıfların yaygınlaştığı görülmektedir. Ancak bazı kurumlar vakıf olarak isimlendirilse, etiketlendirilse de öz olarak vakıf niteliği taşımamaktadır. Son dönemde kurulan vakıfların en azından bir bölümü amaç, mal varlığı yeterliliği, gelirleri açılarından bir vakfın sahip olması gereken niteliklerden yoksun bulunmaktadır. Vakıf, özel, siyasal yarar sağlama amaçlı olmamalı, amaç kamusal yarar sağlamak olmalıdır. Vakfın mal varlığı özel kişilerin bağışlarından oluşmalı, kamu kaynakları ile vakıf desteklenmemeli, beslenmemelidir. Vakıf, kamusal hizmetler sağlayarak kamunun yükünü paylaşmalı, kamuya yük olmamalıdır. Vakıf yönetiminde kamu yararını ençoklamak amaçlanmalıdır. Mal varlığı amaç için yeterli olmayan, sürekli geliri bulunmayan vakıflar bir şekilde kamudan destek, bağış almaktadır. Mal varlıklarını kişisel bağışlar, düzenli gelirleriyle değil, kamu destekleriyle artırmakta, kamuya yük olmakta, kamusal amaç yerine, özel, kişisel amaçla yönetilmektedirler. Vakıf üniversiteleri, yeterli mal varlıklarının, düzenli gelirlerinin bulunmaması, yönetim anlayışları, kapasitelerinin sınırlı oluşu nedeniyle bir vakıftan beklenen toplumsal katkıyı sağlayamamakta, gerekli eğitim hizmetini de verememektedirler. Çoğu vakıf üniversitesi, mal varlıkları, yerleşke oluşturacak, teknik donanım kuracak, düzenli gelir sağlayacak düzeyde olmadığından, bir hanı veya bir hanın birkaç katını kiralayarak toplama eğitim kadrosuyla, kâr amaçlı yönetim anlayışıyla faaliyetini sürdürmektedir. Vakfın kendine özgü yeterli geliri bulunmadığından, gelirin hemen hemen tamamı öğrencilerden alınan ücretlerden oluşmakta, eğitim kalitesine özen gösterilmemekte, diploma sağlamakta ödün verilmektedir. Düşük puanlı, öğrenme isteği ile değil, diploma alma amacıyla oluşan öğrenci topluluğu, derleme öğretim kadrosuyla yeterli eğitimi alamamakta, bu yaklaşım, eğitim değil diploma ticareti yapılıyor izlenimini vermektedir. Şirket yönetimi anlayışıyla yönetilen vakıf üniversiteleri, birkaçı hariç, dünya üniversiteleri sıralamasında ilk beş yüz, hatta ilk bin içinde dahi yer alamamaktadır. Vakıf etiketi taşımakla beraber, vakıf niteliğinden yoksun, gerçekte şirket veya dernek statüsünde olması gereken kuruluşların çoğalmasıyla ülkede vakıf enflasyonu yaşanmaktadır. Toplumsal açıdan yararlı olması gereken vakıflar, ne yazık ki saygınlık yitirmekte, özel, hatta siyasal amaçlı kuruluşlar haline dönüşmekte, kamudan aldıkları desteklerle de kamuya yük olmaktadırlar. KISA...KISA l ABD’nin Huawei’ye aldığı tavır sonrasında İngiltere’den henüz Huawei’ye ilişkin bir adım gelmedi. Birleşik Krallık Devlet Güvenlik Bakanı Ben Wallace, “Hükümet henüz altyapı sistemi ile ilgili bir karar vermedi” dedi. l Yunanistan İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, mevsim etkisinden arındırılmış Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) çeyrek bazda yüzde 0.2 oranında artış gösterdi. Yunanistan’da GSYH, yıllık bazda da yüzde 1.3 arttı. l Avrupa Merkez Bankası Yönetim Kurulu üyesi ve Fransa Merkez Bankası Başkanı Francois Villeroy de Galhau, giderek yükselen ticaret gerginliklerinin Avrupa’nın büyümesini tehdit ettiğini ve Avro’nun büyük ekonomik belirsizliklerle karşı karşıya geldiğini söyledi.