Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 115 NİSAN 2019 CUMA S&P, TL’de daha fazla değer kaybının şirketler ve bankalar için olumsuz haber olacağını vurguladı S&P’den çok çok kötü uyarısı Standard&Poors analistine göre, Türkiye için en büyük soru işareti ülke içinde TL’ye olan güvensizlik. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard and Poors (S&P), TL’nin daha fazla değer kaybetmesinin Türk şirketleri ve bankaları için “çok, çok kötü” bir haber olacağını bildirdi. S&P’nin canlı interaktif web yayınında Türkiye’nin ve Türk bankacılık sektörünün durumuna ilişkin değerlendirmede buluna kıdemli analist Frank Gill, “Şu anda Türkiye için en büyük soru işareti ülke içinde liraya olan zayıf güvenin nasıl tesis edileceğine dair belirsizlik. Şartlar değişmez ise Türk özel sektörü borç çevirmenin üstesinden gelebilecek gibi görünüyor. Li rada zayıflamanın devam etmesi Türk şirketleri ve buna bağlı olarak bankaları için çok, çok kötü haber olur” diye konuştu. Endişeler artabilir Türkiye’nin kredi notunun halihazırda tehlikede olmadığını düşündüğünü ifade eden Gill, bununla birlikte Türkiye’nin bilançosunda genişlemenin devam etme si halinde endişelerin artabileceğini vurguladı. Gill ayrıca, lirada daha fazla sıkıntı yaşanmasının daha çok sayıda şirketin kredilerini geri ödemekte problem yaşamalarına neden olabileceğini ve Türkiye’nin sorunlu krediler için resmi tahminlerinin halihazırda sistemdeki tüm problemli kredileri hesaba katmadığını da vurguladı. l Ekonomi Servisi EBRD’nin gözü batıkta AdrmldmrDegmuüuerüeuauınkkzArçdpslniırukvTlnrioıüeke.nvarülkieudUariıszbrdr,şprıdikalealşu“t(eaiTtedEnyEiısrlrusdİağBkeielimaentraaaRecersürlac,eDyraakaklrTıknreknly)lıvaüeeılkenadTneesrdpriüedzmkrıd,KiirıoiavFknTekyübairrliüiçnneeldeuyiksrzaa’reyünknyıöilinnmıneilraişyyDumnsüipmellgietauKrasıA’ilaiekddkcoaruBrltkeealanirrna.aatururrdarsTönrıiinzıdıuouvr”tııel. Denetimsiz geldilerPatates ve soğanın, gümrüklerde kontrollerden geçmeden piyasaya sürüldüğü savunuldu 2018’de Suriye’den 509 bin dolara ithal edilen 4 bin ton patatesin, gümrükte kontrol edilmeden tüketiciye sunulduğu iddia edildi. Bu yıl ithal soğanların da kö tü çıkması analizlerden geçmediğini gündeme getirdi. Soğan ve patateste üretimin düşmesi ve fiyatların fahiş oranda süreci ve pestisit analizleri soğanda 2436 saat arasında tamamlanırken, pa zamlanmasıyla başta tan tateste bu süre bir hafta zim çadırlarında satılmak için Türkiye’ye dışarıdan getirilen ürünlerin, analiz GAMZE BAL ya kadar çıkabiliyor. Ancak her ürün için farklı aşamalardan oluşan bu lerinin yeterince yapılmadığı analizlerin ne kadarının yapılıp konuşuluyor. ne kadarının yapılmadığı hâlâ Geçen yıl Suriye’den ithal edi soru işareti. Çünkü son dönem len 4 bin ton patatesin, gümrük de Mısır’dan ithal edilen ve tan te herhangi bir analize tabi tu zim adı altında büyük market tulmadan iç piyasaya sürüldüğü lerde kilosu 2 TL’den satılan iddia edildi. İthal edilen her bir kuru soğanların ya içinin yu ürünün gümrükten geçebilmesi muşak çıkması ya da çürük ol için, yapılacak analizlerin ayrı mevzuatları bulunuyor. Ancak, geçen yıl Suriye’den alınan patateslerin analiziyle ilgili herhangi bir mevzuat oluşturul ması, yurttaşın şikâyetine yol açtı. Bu ürünlerin tüketime elverişli olmadığını düşünen yurttaş, soğanların bir türlü pişmediğinden yakınıyor. Bağımsız kurum şart madı. İç savaştaki Suriye’den 509 bin 176 dolara ithal edilen bu patatesler, kontrol edilmeden Türkiye’ye girdi. Patates gibi kuru soğan için de herhan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Ahmet Atalık, 2019 sonu Tohumluk soğan fiyatları katlandı Gıda Mühendisi Bülent Şık, halk sağlığını ilgilendiren ko nuların denetimin nı belirterek, tüketilen tüm ürünlerin sağlıklı olup olmadığını kontrol edecek bağımsız bir ku “Bir ürünün geçmesi gereken analiz süreci 10 aşamadan oluşuyorsa, yalnızca bir gi bir mevzuat oluşturulmadığı konuşuluyor. Suriye’den 2018’de ithal edilen soğanlar 70 bin dolara mal olmuştu. Analizler tam mı? Bu yıl yapılan patates ve soğan ithalatında ise ilgili mevzuatlar oluşturuldu ve buna uygun alım yapılmaya başlandı. Gümrüğe gelen ürünlere uygunluk raporu verildikten sonra, patatesin numuneleri Mersin’e, soğanların numuneleri de İstanbul’a gönderilip inceleniyor. Onay süresine kadar geçen karantina na kadar bu tip sorunların yaşanmaya de Geçen yıl kilosu 35 TL arasında değişen tohumluk soğan fiyatları, bu yıl de kamu kurumlarının yetersiz kal dığı vam edeceği 25 TL’ye kadar yükseldi. Ge ne dikkat çek lecek haftalarda fiyatın 35 ti. Atalık, yer TL’ye kadar çıkması bekleniyor. li soğanların Kütahya’da soğan tohumu sa da geçen yıl tıcısı Mustafa Bayram, yüksek hasat zama fiyatların Denizli ve Bursa’da nı yaşanan ya ki rekoltenin düşük olmasın ğışlardan dola dan kaynaklandığını anlata yı uzun süre ıs rak, “Yurttaş 3 kilo alacak lak kaldığını, bu sa 1 kilo ancak alabiliyor. yüzden de man Çünkü alım gücü dü tari hastalıklar gö şük” dedi. rüldüğünü aktardı. l İHA Bülent Şık ruma ihtiyaç olduğuna dikkat çekti. Şeffaf olmalı İthal edilen gıda ve tarım ürünlerinin taşıma esnasında nasıl saklandığını ve kimyasal olup olmadığını iyi inceleyip, analiz sonuçlarının da şeffaflıkla yazılması gerektiğini kaydeden Şık, şu değerlendirmeyi yaptı: kaçından geçirip piyasaya sunamazsınız. Analizlerin ne kadarının yapıldığı çok önemli. Risk oluşturan tüm etmenlerin denetlenmesi gerek. Ancak kamuya karşı sorumluluğunu hissetmeyen bir kamu kurumu var. Kaygı yaratıcı beslenmeyle ilgili sorunlar yaşandığında, doğru ve güvenilir bilgi sağlayacak bir kurum olmalı.” Seçim öncesinde 1.3 milyar kaçtı 2529 Mart haftasında yabancılar 601 milyon dolar değerinde hisse senedi, 735 milyon dolar değerinde devlet iç borçlanma senedi (tahvil) sattı. Böylece seçim öncesinde Türkiye’den 1 milyar 337 milyon dolarlık sıcak para çıkışı oldu. TL ve Türk finansal varlıklarındaki değer kaybına paralel olarak yabancıların elindeki hisse senedi ve tahvil stoku da bir haftada 50.3 milyar dolardan 43.8 milyar dolara geriledi. Seçim öncesinde Dolar/TL kurunda sıçramayı önlemek için atılan adımlar sonrası yabancılar ellerindeki hisse senedi ve tahvilleri satma yoluna gitmişti. Yerleşiklerin toplam döviz mevduatı söz konusu haftada 2.6 milyar dolar artışla 181.8 milyar dolara yükselerek rekor tazeledi. Swap hamlesi Öte yandan Merkez Bankası (TCMB) vadesi gelmemiş swap (takas) satış limitini yüzde 30’dan yüzde 40’a çıkardı. Merkez Bankası bünyesindeki döviz karşılığı TL swap piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap satışı sınırı 28 Mart’ta yüzde 20’den yüzde 30’a çıkarılmıştı. Söz konusu sınır geçen haftanın başında, 25 Mart’ta düşürüldüğü yüzde 10 seviyesinden yüzde 20’ye yükseltilmişti. Bankanın brüt döviz rezervi 29 Mart itibarıyla 4 milyar dolar artışla 75.41 milyar dolar oldu. l Ekonomi Servisi Martta ihracat yüzde 0.42 oranında azalırken, enerji ithalatı yüzde 6.9 arttı Martta ihracat da tekledi AB’deki yavaşlama olumsuz etkiliyor Mart 2019’da en fazla ihracat yapılan ülke, 1 milyar 388 milyon dolar ile Almanya olurken, bu ülkeyi sırasıyla İngiltere (853 milyon dolar) ve İtalya (840 milyon dolar) izledi. Ancak Avrupa ekonomilerindeki yavaşlama, Türkiye’nin bu bölgeye ihracatını da olum suz etkiledi. Türkiye’nin Almanya’ya ihracatı martta yüzde 7.73, ocakmart döneminde yüzde 7.11 azaldı. Brexit süreci nedeniyle ekonomisinde de sorunlar yaşayan İngiltere’ye ihracattaki azalış ise martta yüzde 18.27’yi buldu. Ocakmart döneminde Rusya’dan ithalat yüzde 12.56, Almanya’dan ithalat yüzde 22.75, Çin’den ithalat ise yüzde 29.84 oranında geriledi. İthalatta özellikle yatırım (sermaye) mallarında marttaki yüzde 26.22’lik gerileme, ekonomide yeni yatırımların azalmaya devam ettiğini gösterdi. Krizle birlikte Türkiye ekonomisinin tek çıkış yolu olarak işaret edilen ihracattaki yavaşlama martta düşüşe dönüştü. Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, Mart 2019’da ihracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 0.42 azalarak 15 milyar 488 milyon dolara geriledi. Yılın ilk üç ayındaki ihracat ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2.76 artarak 42.2 milyar dolar oldu. Ekonomideki küçülmeye paralel martta ithalat yüzde 17.76 azalarak 17 milyar 629 milyon dolar, dış ticaret hacmi yüzde 10.47 azalarak 33 milyar 116 milyon dolar oldu. Dış ticaret açığı ise 2018 Mart’taki 5 milyar 882 milyon dolar seviyesinden yüzde 63.60 azalarak 2 milyar 141 milyon dolar oldu. Enerji faturası arttı Türkiye’nin enerji ithalatı, Mart 2019’da geçen yılın aynı ayına göre yüzde yüzde 6.9 artarak 3.7 milyar dolar, ocakmart döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.5 artışla 11 milyar dolar oldu. Ekonomideki küçülmeye paralel olarak enerji ithalatı miktarsal olarak düşse de, petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle değer olarak arttı. l Ekonomi Servisi Küçülen ekonomi THY’yi vuracak Üç erteleme ve çalışma koşullarına iliş kin protestoların ardından İstanbul Havalimanı bu haftasonu tam olarak açılacak. Atatürk Havaalanı, bu gece başlayacak ve 45 saat sürecek bir operasyonla taşınacak. Taşınma sonrası operasyonlar 6 Nisan saat 14.00’te İstanbul Havalimanı’nda başlayacak. İnşası için şu ana kadar yaklaşık 8 milyar dolar harcanan yeni havalimanı, ilk etapta yılda 90 milyon yolcu kapasitesine sahip olacak. İstanbul Havalimanı, büyüyen THY’ye Körfez’deki rakiplerine karşı bölgede üstünlük sağlamasına katkı sunması bekleniyor. Ancak Reuters’te yer alan analize göre, THY’nin önünde riskler de bulunuyor. Yeni havalimanının Türkiye’deki güçlü ekonomik büyümenin durma sinyalleri verdiği bir dönemde açılıyor olması ve iç pazarda yaşanabilecek bir zayıflık, THY’nin işini zorlaştırabilir. Açılış, Türkiye’nin ABD ve AB ile ilişkilerinde birtakım sıkıntılar yaşadığı bir dönemde gerçekleşiyor. Bu da, Katar’ın diğer Arap ülkeleri ile yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle Qatar Havayolları örneğinde olduğu gibi, THY için potansiyel bir risk anlamına geliyor. l Ekonomi Servisi FT: Powerpoint sunum yetmez İngiliz The Financial Times gazetesi, Ha zine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın 8 Nisan’da açıklayacağı yol haritasına ilişkin haberinde “Bu defa PowerPoint sunum yetmez” ifadesini kullandı. Hollanda merkezli Rabobank’tan Piotr Matys, gazeteye yaptığı açıklamada “Ekonomik dengesizliklerin çözümüne ilişkin piyasa somut adımlar ve somut bir takvim bekliyor” dedi. Ekonominin hızla dengelendiğine ilişkin bir sunumun yabancı yatırımcının güvenini tekrar kazanmaya yetmeyeceğini öne süren Matys, Türkiye’nin seçim öncesinde TL’yi desteklemek için aldığı uç önlemlerle yabancı yatırımcının güvenini azalttığına işaret etti. İdeal olanın Türkiye’nin IMF denetiminde yapısal reformlar yapması olduğunu belirten Matys, ancak bunun pek muhtemel görünmediğini dile getirdi. l Ekonomi Servisi Çelikte üretim ve tüketim sert düştü Türkiye’nin ham çelik üretimi, Şubat 2019’da bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12.5 oranında azalışla 2.6 milyon ton, ocakşubat döneminde ise yüzde 16.1 oranında azalışla 5.2 milyon ton seviyesinde gerçekleşti. Şubatta nihai mamul çelik tüketimi, 2018’in aynı ayına kıyasla yüzde 34.4 azalışla 1.8 milyon ton, yılın ilk iki ayı itibarıyla da yüzde 39 azalışla 3.4 milyon ton oldu. Aynı dönemde dünyada çelik üretiminin yüzde 4 artmasıyla, Türkiye sıralamada dokuzunculuğa geriledi. Türk Çelik Üreticileri Derneği tarafından yapılan açıklamada, “Türk çelik sektörü için, üretimin sürdürülebilirliği açısından hassas bir aşamaya gelindiği ve 2019 yılının 2018 yılından çok daha zor geçeceği değerlendirilmektedir. Mevcut durum, iç talepteki daralmanın ve dış piyasalardaki korumacı politikaların, Türk çelik sektörünü ciddi ölçüde etkilemeye devam ettiğini göstermektedir” denildi. İhracatta kâr marjlarının büyük ölçüde düştüğüne işaret eden dernek, ithalata karşı önlem alınmasını talep etti. l Ekonomi Servisi Doğalgazda ithalat ve tüketim azaldı 2019 Ocak ayında 2018 yılının aynı ayına göre doğalgaz ithalat miktarı yüzde 6.5, tüketim yüzde 2 azaldı. Elektrik üretim santrallarında doğalgaz tüketiminde düşüş yüzde 41’i bulurken, konutta abone sayısındaki artışa bağlı olarak tüketim yüzde 21 arttı. Aynı dönemde doğalgaz ithalatında Rusya’nın payı yüzde 32’ye gerilerken, Azerbaycan’ın payı yüzde 14’e yükseldi. Türkiye Doğalgaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) verilerine göre, Türkiye’nin ocak ayındaki doğalgaz ithalatında İran yüzde 14, Cezayir yüzde 12, ABD yüzde 8, Nijerya yüzde 8, Mısır yüzde 3 ve Norveç yüzde 2 pay aldı. l Ekonomi Servisi C MY B