Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 1116 ARALIK 2019 PAZARTESİ Gençlerin istihdamında ciddi sorun var. Okullarda ihtiyaca göre eleman yetiştirilmiyor ATÖLYELER BM GIBI TOBB Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat: Türkiye’de artık TEMKINLI sürdürülemez bir atölye yapısı oldu. Fason OLACAĞIZ üreticiler denetlenemez hale geldi. Çalışanları n 2020 için öngörü kontrol edemiyorsunuz, Birleşmiş Milletler gibi her yerde Suriyeli, Iraklı, Afgan var. ler neler? Temkinli olacağımız bir yıl olacak. Çok büyük büyüme bek ŞEHRİBAN KIRAÇ Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, perakende tarafı dahil edildiğinde hazır giyim ve konfeksiyonda 2 milyon kayıtlı istihdam bulun İç piyasadaki daralma sebebiyle birçok firmanın ihracata yöneldiğini, bu nedenle ihracat pazarında daha kırıcı bir rekabet yaşandığını ve hazır giyim ihracatı birim fiyatının yüzde 810 gerilediğini vurgulayan Şeref Fayat ile Türkiye hazır giyim pazarının sorunlarını ve çı lemiyorum. Bir seçim olmadığını ve işlerin normal gittiğini varsaysak bile Türkiye’de hazır giyimdeki büyüme yüzde 5’i geçmez. Ama bir erken seçim ihtimali olursa dövizde bir hareketlen duğuna işaret ederek kayıt dışı kış yollarını konuştuk. me olacaktır. Firma çalışanlarla bu sayının 3 milyonu bulduğunu söyledi. Kırıcı rekabet lar gelecek dönem için nakite ve gider Türkiye’de genç işsizliğinin yüzde 27’yi aştığını, bunların çoğunun üniversite mezunu oldu n 2019’un sonuna geldik, hazir giyim konfeksiyon nasıl bir büyüme grafiği sergiliyor? Şeref Fayat, Şehriban Kıraç’ın sektöre ilişkin sorularını yanıtladı. lere odaklansınlar. Müşteriye çok yakın olsunlar. ğunu anlatan Fayat, “Ama kimse gelip makineci, ütücü, ara eleman olmak istemiyor. İhtiyaçlara göre eleman yetiştirilmi İç piyasadaki daralma sebebiyle çok fazla yeni ihracatçı girdi piyasaya. Bu nedenle daha kırıcı rekabet oldu. İhracatta Yatırımcı ürküyor yor. Gençlerin eğitiminde, fakül geçici haksız bir rekabetle kar te planlamalarında hatta lisede kariyer planlamalarını maalesef çok doğru yapmıyoruz” dedi. Hazır giyim ve konfeksiyonda kapasite kullanımının sınırına geldiğini anlatan Fayat, “Yatırım yapmak için bir ortam var mı o biraz sıkıntı. Faizlerin düşmesi olumlu ama tedirginlik bitti, her şey tamam diyemiyoruz. Hem dış ilişkilerde hem de komşu ülkelerdeki ilişkilerde kafalar çok net değil. Bunları düşününce yatırım için temkinli olu şı karşıya kaldık. Bu dönemde hem döviz çok hareketliydi hem de alıcı firmalar fiyatlarda indirim istedi. Yeni ihracatçı firmalar nedeniyle fiyatlar indi. Hazır giyim ihracatında birim fiyatı maalesef yüzde 810 düştü. İhracat miktar olarak ise yüzde 10 arttı. Fiyat 15 dolarlardan 13.5 dolara kadar indi. Ama buna rağmen 2019 kısmen büyümenin yaşanacağı bir yıl olacak bizim açımızdan. Sanayi büyümesini sağlayan üç sektörden n Şu anda yatırım iştahının olmaması sadece maliyetlerin yüksekliğine mi bağlı, Türkiye’nin içinde bulunduğu durum yatırımcıyı nasıl etkiliyor? Neler endişelendiriyor sizi? Tabii ki etkiliyor. Jeopolitik durum endişelendiriyor. Suriye ile olan ilişkiler, birçok komşumuzla iyi olmayan ilişkiler... Libya’ya asker gönderiyoruz denmesi bile yatırımcıyı ürkütür. ABD’nin hâlâ ediyorsunuz? Pamuk dışı elyaflarda çok ciddi dışarıya bağımlılığımız var. Özellikle polyester ipliği hammaddesinin girişindeki antidampingiler yüzünden üretimi fasonlara yaptıran firmaların yurtdışındaki rakiplerine göre daha yüksek fiyatlar ödemesine neden oluyor. Dahilde işlem piyasası çok iyi işlemiyor. Bazı büyük markalarımız sadece perakendeci olduğu için fason ürettirdik de kariyer planlamalarını maalesef çok doğru yapmıyoruz. İhtiyaçlara göre eleman yetiştirmiyoruz. Yüzlerce fakülte açılıyor. Burada ciddi problem var. n Sizin sektörde toplam kaç kişi çalışıyor? Perakendeyi, hazır giyimi katarsak 2 milyon istihdamımız var. TÜİK’e göre yüzde 45’lik bir kayıt dışılık söz konusu. Biz kayıt dışını da katarsak 3 milyonu aşan istih nuyor” ifadesini kullandı. biri hazır giyim oldu. 2019 ih kendi parlementosunda bazı leri için dahilde işlemi kulla dam söz konusu. VIETNAM TEHLIKESI racat yapanlar için iç piyasaya bağımlı kalanlara göre daha iyi geçmiş olmakla birlikte ihracattaki birim fiyatlarındaki düşüş iyi olmadı. Sektör bu yılı yüzde yaptırımları konuşuyor olması bunları etkiliyor. Yarın tekrar dövizde bir atak olacak mı? İçeride faizlerin düşmesi olumlu ancak tedirginlik bit namıyorlar. Türkiye’nin bu sorunu çözmesi gerekiyor. Bunun çözülmesi için bir çalışma yapıyoruz. Bunun için Hazine ve Maliye Bakanı Berat 55 bin firma n Atölyelerde çok fazla Suriyeli ya da yabancı uyruklu çalışan var, bu sorun n Hazır giyim, konfeksiyon 12’lik bir ihracat artışıyla ka ti her şey tamam diyemiyo Albayrak’tan randevu da is değil mi? ihracatının büyük bölümü Avrupa’ya şimdi ihracat pazarlarında da sıkıntı var, oralarda sıkıntılar derinleşirse B planınız var mı? Aslında sıkıştığımız bir dönem yaşıyoruz. Ana ihracat pazarımız Avrupa, ana ülke ise Almanya, şimdi orada da kriz konuşuluyor. Bu hemen tüketime yansıyor. Bu durum bizim moralleri bozdu. Brexit süreci de bize sıkıntı yaratacak. Orada piyasa diken üstünde. Avrupa pazarı bir iki yıl stabil olmakla beraber tekrar toparlayacağını düşünüyorum. Bu dönemde Avrupa’da daha proaktif oluyoruz. ABD’ye bakıyoruz. Tabi ki Türkiye’nin ana pazarı yine yüzde 70 ile Avrupa olmaya devam edecek. Avrupa da kısa vadeli siparişleri bizden almaya devam edecek. Avrupa ile şöyle bir tehlike de var; Vietnam ile de bir serbest ticaret anlaşması imzaladı. Avrupa’da hazır giyim ihracatında önce birinciydik. Sonra Çin gel MKAISSIRLAMFALLAIRfrmlpybkvrÇieaüaaaianüsrıBzyrtppndniaioonmasmidrkcrr.ısdçaaüktuaıYioeaktkızsokaeymn.o,ıtaintblkfçıçıdriıiü.uirrıunmmnalğlkagaunünenııunddyüaTaaşzüıütglkıınnörenccıtmeaiİc,çnishapafıakrrkizeyıeinıtanrtsedgılaaöibdyrnaiavmüsanrdşıdnurüee?eczlçta.kedüe,oHrerdgkmeleüBtemşavurkuleiennadnüplfıtaoaşlıkrrlllauıiıealmirdnhlşrehüuedçkirneşçmyoaiddlarmüoikkdeaenunriariıkznt.şgddtüdr.hieeYaöeenütBiamtialrcşcmilhumütşdaeüakıegyktearşaiımüoyıinlğnümkıanliiil. tırım yap vadeleri uzamaya başladı. Firmaların ret açığı mayı dü kendi sıkıntıları olabiliyor. Dışarıda mız azal yzkkymşçmnyzküoüieoairaasenniketnrntnbovllldyedeseiKnaifcinaniarterluyrıişmald.nrsmatbayrpiıakafitrncüaodrielliıdaimmerşıc,eıienmfdçyiümAoeübşAbkmzkaitaorrsğseatbmerdeaıçkütközralartsuamnndüTmbesydenüüaiiısaşrüasmmrsşoalmktışserüklileaiüeatşarneyıynefmşinktüeirnlagytltdatlkeya’eşııeödiiryebkçorrıısoryrena.tieeridyrol,Houlagrgekakaiörielcmışyeiiohfdusdyrarsaeramlzuı.oemklueyz.mÇğibrdenaakyFpa.uoaambiyliiiksğayrmğskediminoalikııiuukmymknbrgoarrz.oialerliulıauAozışarşrmrlojlmelaıaiınslydrkraai.otnahndBirleeğlaagaliarrirriaor.,.zülarrmerüntakrnıbaiağkvrdTSitlyamucıühieıennohğzarardakıikrıatiylaimk.utaiynioyymötntelegahaırua’epsniatheiln tedik. Türkiye’nin büyük markalarının da bu ürünlere rekabetçi bir fiyatla ulaşması gerekiyor. Kendi markalarıyla ihracat yaparken önündeki bu engel kaldırılmalı. Ütücü bulamıyoruz n İşsizlik çok arttı, sizin sektör ne durumda? İstihdamı arttıran bir iki sektörden biriyiz hâlâ. Yatırım iklimi düzeldiğinde istihdama ilk destek veren sektör yine hazır giyim olacaktır. n Öyleyse nerden geliyor bu yüzde 14’ü aşan işsizlik? Yüzde 27’ye yakın genç işsiz var. Çoğu da üniversite mezunu. Burada planlamada çok ciddi sıkıntı var. Bizim sektörde kimse gelip makine başına oturmak, ütü yapmak istemiyor. Ciddi ara eleman, modacı makinacı eksiğimiz var. Gençlerin tercihi değişti. Eğitimde, fakülte planlamalarında hatta gençlerin lise Onlar olmazsa son 34 yılda hazır giyimde büyükşehirlerde iş yapılabilir miydi onu da bilemiyorum. Onların da kattığı bir katma değer var. Onlar bir şekilde Türkiye’ye geldiyse entegrasyonun hızlandırılması gerekiyor. Onları istihdama katmayla ilgili prosedürler çok zor. Bunların daha hızlı entegrasyonunu sağlamak gerekiyor. Fasonları denetleyemez hale geliyoruz. Bu nedenle entegre tesislere yöneliyoruz, bu alanlara yatırım yapıyoruz. Artık sürdürülemez bir atölye yapısı oldu. Elemanları kontrol edemiyorsunuz. Birleşmiş Milletler gibi her yerde Suriyeli, Iraklı, Afgan var. Bu da sektörümüzün önemli sorunlarından bir tanesi. n Kaç atölye var? 55 bin firma var. 37 bini imalatçı. 17 bin ihracatçı var. İhracatın da yüzde 80’ini ilk bin firma yapıyor. di ikinci olduk, Bangledeş gelince üçüncü olduk. Vietnam da çok kırıcı geliyor. Vietnam Avrupa’da karşımızda çok güçlü bir rakip olacak. Vietnam ihracatta Avrupa’da bir kaç yıl içinde bizi geçebilir. O yüzden Türkiye’nin hem tekstilde hem hazır giyimde daha teknolojik, fırkındalık yaratacak ürünlere odaklanması gerekiyor. Daha agresif olarak hareket etmemiz gerekecek. Ama yatırımlarımızı daha teknolojik doğaya saygılı yaptığımız müdetçe ri kaybı da sözkonusu oldu mu? Bazen yurtdışındaki alıcılar 1020 kuruş için bile imalatçı değiştirilebiliyor. Bu hep olur. İlk kez ihracat pazarına giren firmalar çok da doğru maliyet analizi yapmadan fiyat verdiler. Maalesef krizdeki o yüksek kurları veren firmalar oldu. Bunlar çok hatalı şeler. Biz doların 7, Avro’nun 8 TL olduğu dönemde bile firma olarak doları 5.30 Avro’yu 6 lira alıyorduk. 200 kişiye yeni istihdam n Aynı zamanda System Tekstil’in de yönetim kurulu başkanısınız, dünya markalarına denim üretimi yapıyorsunuz, şirket olarak hedefleriniz neler? Kırklareli OSB’de 14 bin metrekare alanda fabrika kuracağız. İstan tırımı da yapacağız. Onu 2020 Mart’ta açacağız. Haziran, temmuz sonunda İstanbul’daki ütü, kesim, gibi birimlerimizi taşıyacağız. Özellikle yatırım ortamının çok keyifli olmadığı bu süreçte müşterilerin talepleri doğrultusunda yatırım kara ha az kimyasal kullanacağımız bir entegrasyona ihtiyacımız vardı. Sıfır atıkla bir fabrika kuracağız. 3 milyon Avro’luk bir yatırım olacak. Kapasiteti yüzde 100 artıracağız. Fason üretim yerine kendimiz üreteceğiz. 200 kişiye ek istihdam sağlaya ana pazarımız bize iş verme Hâlâ öyle alıyoruz. Kendimizi bul’daki üretim yerimiz rı verdik. Doğaya saygılı, cağız. Toplamda 300 kişi ye devam edecektir. riskten bu şekilde koruyoruz. de eksik olan yıkama ya daha az su harcayan, da ye çıkacağız. ‘Akıllı’da zam küçülmesi Emekli eylemde Bursa Osmangazi metrosunda toplanan emekliler, hükümetten “insanca yaşam” talep etti. Tüm EmekliSen Bursa Şube Başkanı Günay Onayman, “8 milyon emekli asgari ücret altında, 1 milyon 100 bini ise bin TL’nin altında maaş alıyor. Son 16 yıldır krizin faturası bize ödetiliyor. En az emekli maaşı asgari ücret düzeyinde olmalı. Asgari ücret vergi dışı kalmalı” dedi. Poşet kullanımı yüzde 77 düştü Plastik poşetlerin 1 Ocak 2019’dan itibaren ücretlendirilmesiyle kullanım oranı yüzde 77.27 düştü. Yılın ilk 11 ayında yaklaşık 150 bin ton plastik tasarrufu sağlandı. Aylık yaklaşık 35 olan kişi başı poşet kullanım adedi 10’a geriledi. l AA GfK Temax’a göre, bu yılın üçüncü çeyreğinde 7 milyar lira ciro elde eden telekomünikasyon sektörünün daralmasında akıllı telefon ürün grubundaki yüksek fiyatlar etkili oldu. GfK Temax’ın araştırmasına göre, telekomünikas rını sürdürdü. Ofis makineleri ve sarf mal yon sektörü bu yılın üçüncü zemeleri sektörü yüzde 29.4 çeyreğinde geçen yılın aynı küçülmeyle 93 milyon lira ci dönemine göre yüzde 0.3 da ro elde etti. Daralmanın belir raldı. Üçüncü çeyrekte 7 mil leyicisi yazıcı ve kartuş satış yar lira ciro elde eden sektö larındaki azalış oldu. Televiz rün daralmasında akıllı tele yonun da aralarında bulun fon ürün grubundaki yüksek duğu tüketici elektroniği sek fiyatlar etkili oldu. Akıllı sa törü ise üçüncü çeyrekte 1.7 atler ve mikrofonlu kulaklık milyar lira ciro elde ederek lar çift haneli büyümeyle ön yıllık bazda yüzde 1 büyüdü. ceki çeyrekteki performansla l Ekonomi Servisi İleri doğru büyük bir adım Birleşik Krallık (İngiltere) ekonomik ve siyasi olarak bir uçurumun kenarına gelmişti. Perşembe günü yapılan genel seçimlerde, seçmen ileri doğru büyük bir adım atarak Muhafazakâr Parti’ye 1935’ten bu yana en büyük zaferini hediye etti. Şimdi ülkeyi “demokrasiden”, “Yeni Faşizme” doğru bir seri değişiklik bekliyor. Muhafazakâr Parti’nin manifestosu, yasama, yürütme, yargı arasındaki ilişkiyi, yargıyı ve yasamayı zayıflatacak, yürütmeyi güçlendirecek biçimde değiştireceğini söylüyordu. Hükümetin parlamentoyu askıya alma yetkisini de güçlendirecek. BBC ve Kanal4, daha dikkatli yayın yapmak zorunda kalacak. Devlet bürokrasisine yönelik reformlar bürokrasinin içine yandaşları doldurmayı kolaylaştıracak. Kısacası, iktidara gelen “Yeni Faşist” hareketlerin devleti ele geçirme planındaki adımlar gündeme gelecek. Akla uygun olan... Hegel’in, “Akla uygun olan gerçektir” savı eğer doğru olsaydı, İngiltere’de seçimleri, halkın yaşamını iyileştirecek bir ekonomik program sunan İşçi Partisi’nin kazanması gerekirdi. Seçmen “akla uygun olmayan” bir tercih yaptı. Şimdi, “patolojik yalancı, güvenilmez, ırkçı, homofobik, İslamafobik” olarak tanımlanan bir adam, Brexit anlaşmasıyla halkın yaşam koşullarını daha da bozacak, demokratik hakları sınırlayacak bir hükümet kuracak. Peki, bu uyumsuzluk nereden kaynaklandı? Yukardaki sorunun bir cevabı, “bizden biri” ifadesinde yatıyor. Televizyonda birçok kez, yoksul, işçi sınıfından hatta işsiz, emekli insanların, toplumun en seçkin özel okullarından mezun, Alexander Boris de Pfeffer Johnson ismiyle seçkinlik paçalarından akan bir adamın tüm zaaflarını anlayışıyla karşıladıklarını, “bizden biri” dediklerini, yalanlarına kızmadıklarını aksine “Boris işte...” sözüyle geçiştirdiklerini üzülerek ama şaşırmadan izledim. Anlaşılan Boris de son dönemde sayıları hızla artan, Erdoğan, Trump, Orban gibi liderleri anımsatır biçimde, toplumun en yoksul kesimi için en zengin kesimden bir “özdeşleşme nesnesi” olmuştu. Boris, popüler kültürün, en düşük ortak paydasına hitap ederek kazandı. Post modern ironinin egemenliği altındaki popüler kültürde, erdemli, tutarlı, Corbyn “akla uygun” programıyla kaybetti. ‘Kırmızı duvar’ İngiliz işçi sınıfının, 1920’lerden bu yana Muhafazakâr Parti’ye geçit vermeyen “kırmızı duvarı” bu seçimlerde çöktü. Bu çöküş, Boris’in seçmenin gözünde bir özdeşleşme nesnesi düzeyine yükselmiş olmasından çok daha önemli bir gelişmeye işaret ediyordu: Son 2025 yılda, halen çözülmeye devam eden Fordist sermaye birikim rejiminin ve hidrokarbona dayalı enerji rejiminin giderek yok olan işçi sınıfı, korunma içgüdüsüyle, giderek daha da muhafazakârlaştı; eskisinden çok daha açık biçimde, yabancı düşmanlığı, ırkçılık, milliyetçilik gibi düşüncelerin etkisi altında girdi. Buna karşılık, Londra’da, büyük kentlerde işçi sınıfının yeni gelişmekte olan kesiminin, bu kesimin parçası öğrencilerin İşçi Partisi’ni desteklediğini görüyoruz. Ezilen ulus milliyetçiliğiyle sosyal demokratik politikaları birleştirebilen İskoçya Ulusal Partisi’nin, bölgesindeki ezici zaferi de bu, “kültür savaşları” resmine uyuyor. Bu resimle, 1930’larda, Almanya’da, ekonomik krizin ve güçlü sendikaların (sosyalist hareketin) basıncı altında bunalan küçük burjuvazinin ve muhafazakâr entelijansiyanın hızla faşist ideolojinin ve “özdeşleşme nesnesine” dönüşen güçlü liderlerin etkisi altına girmesi arasında paralellik kurmamak elde değil. Bu da en korkutucu olanı! Bunlardan, çıkarılacak derslere gelince, çözüm, “sağ popülizme” karşı “sol popülizmi” (farklı sınıf çıkarlarını birleştiren ittifak) reddetmekten, “kültür savaşlarını” yadsımaktan geçmiyor. “Sol popülizmin” geniş bir halk sınıfları ittifakının çapasının, hangi sınıfa takılacağı önemlidir. Geleneksel işçi sınıfı bu çapa için artık uygun değildir. “Kültür savaşı” ise biz istemesek de gerçekliğin çok önemli bir parçasıdır. Sol, en geniş “popülist” ittifakı, işçi sınıfının yeni gelişen kesiminin liderliğinde kuran bir politikayla, bu “kültür savaşını” içinden geçerek kazanarak aşılabilir. “Akla uygun” ekonomik talepler siyasette başarılı olmaya yetmiyor. KISA...KISA.... l OYAK, çimento sektöründe faaliyet gösteren Adana Çimento, Aslan C¸imento, Bolu C¸imento, Mardin C¸imento ve U¨nye C¸imento ile birles¸me niyetiyle go¨ru¨s¸melere bas¸lanmasına karar verdi. l Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, yeniden Uluslararası İpek Yolu Ticaret Odası Onursal Başkanı oldu.