Katalog

10 23 OCAK 2019 ÇARŞAMBA DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA ALTIN CUMHURİYET EKONOMİ ALTIN 24 AYAR 5.3500 0.9 kuruş 6.0730 0.3 kuruş 6.9240 4.2 kuruş 18.09 0.05 puan 99.677 1.722 puan Yavaşlama riski yüksekUluslararası Para Fonu: Küresel büyümede daha sert bir düşüş riski arttı Bu yıl birçok liderin katılmadığı Davos Forumu’na ABD ile Çin arasındaki husumet ve Brexit gibi konuların küresel belirsizlikler yarattığı uyarısı damga vurdu. Büyümedeki sorunlara dikkat çekildi. İsviçre Davos’taki 49. Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) ilk gününde uzmanlar, ABD, üzerinde İngiltere’nin AB’den anlaşmasız ayrılması, iklim değişikliği ve siber saldırılar gibi Avrupa ve Çin’de bu yıl yavaşla bir dizi ciddi riskin bulunduğu yacak büyümenin küresel eko nu kaydetti. Mali politikalarda nomi için risk oluşturduğuna ki sıkılaştırmanın hafifletilme dikkati çekti. si ve reformların, gelecek yıllar Uzmanlar, 2008 finansal kri da yavaşlamayı telafi edebilece zinin ardından mali genişle ğini belirtilerek, para politika me ve düşük faiz nedeniyle ar larında, faizler sıfırlandığı veya tan özel ve kamu borç seviyele düşük kaldığı için çoğu merkez rinden dolayı bugün küresel bü bankasının manevra alanı kal yümedeki yavaşlamaya nasıl ce madığını vurgulandı. vap verileceği konusundaki en IMF Başkanı Christine Lagar dişelerin arttığına işaret ediyor. de, “Uzun lafın kısası iki yıllık Küresel ekonomiyi takip eden sağlam bir genişleme sonrası uzmanlar, 2019’da Çin, Avrupa dünya ekonomisi beklediğimiz ve ABD dahil başlıca ekonomi den yavaş büyüyor ve riskler ar lerde yavaşlama bekliyor. Dün tıyor. Küresel bir resesyon kapı yanın ikinci büyük ekonomisi da mı? Hayır. Ama küresel bü olan Çin’deki büyümenin yüzde yümede daha sert bir düşüş ris 6’ya gerilemesi öngörülüyor. ki şüphesiz yükseldi” dedi. Sert düşüş Uzmanlar, küresel büyüme IMF 2019 yılı için küresel büyüme tahminlerini yüzde 3.7’den 3.5’e düşürmüştü. 2020 nin bu yıl “ılımlı” ve “istikrarlı” tahminleri ise yüzde 3.6’ya çeolmasını öngörürken, büyüme kilmişti. l Ekonomi Servisi Davos’ta konuşmacılar arasında İngiliz kraliyet ailesinden Prens William (solda) ile ünlü belgeselci ve doğabilimci David Attenborough (sağda) da vardı. İkilinin konuşması sırasında Attenborough’un imzasını taşıyan ‘Our Planet’ (Gezegenimiz) belgeselinden bölümler gösterildi. Birçok lider katılmıyor Bu yıl “Küreselleşme 4.0: Dördüncü Sanayi Devrimi Çağında Küresel Yapıyı Şekillendirmek” teması ile düzenlenen 49. Dünya Ekonomik Forumu’na ABD Başkanı Donald Trump, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İn giltere Başbakanı Theresa May katılmayacağını açıklamıştı. G7 ülkeleri arasında sadece Almanya Başbakanı Angela Merkel, Japonya Başbakanı Şinzo Abe ve İtalya Başbakanı Giuseppe Conte ülkelerini liderler sevi yesinde temsil ediliyor. Bu sene Türkiye’yi Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya temsil ediyor. Kartla ödemeler artıyorKartlarla yapılan ödemelerin hane halkı harcamalarındaki payı yüzde 39’a çıktı Collezione konkordato talep etti Mali sorunlar nedeniyle konkordato başvurusu yapan şirketler arasına Collezione da eklendi. Türkiye’nin önde gelen giyim şirketlerinden olan Collezione’un başvurusunu değerlendiren mahkeme, üç ay süre ile geçici mühlet verdi. Akyiğit Mağazacılık AŞ adına Bakırköy 1. Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvuran şirketin Türkiye ve dünyada toplam 120 mağazası bulunuyor. Şirket, ilk mağazasını 1987 yılında açmıştı. Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) verilerine göre 2018 sonu itibarıy la 66.3 milyonu kredi kar tı olmak üzere 213 mil yon öde me kar tı kul Soner Canko, kartla alışveriş lanı tutarının bu yıl 1 trilyon liraya ulaşmasını bekliyor. lıyor. Kartla yapılan alışveriş tutarı ise yüzde 21 artışla 817 milyar liraya ulaştı. Bunun yüzde 38 artışla 98 milyar lirası banka kartlarıyla yapıldı. Kredi kartıyla ödeme yüzde 18 arttı. Diğer detaylar şöyle: 4 Kartlı ödemelerin hane halkı harcamaları içindeki payı yüzde 38.7’ye çıktı. Bu pay 2017 yılında yüzde 37, 2005’te yüzde 18, 2000 yılında ise yüzde 9’du. 4 Kartlı ödeme işlem sayısında banka kartının pa yı yüzde 32’ye ulaştı. Bu pay 2017’de yüzde 29, 2016’da yüzde 10’du. 4 İnternetten kartla ödeme yüzde 40 artışla 139 milyar liraya ulaştı. Bunun tüm kartlı ödemelerdeki payı yüzde 16.5. Bunun dünya ortalaması yüzde 18. 4 Temassız kart sayısı yüzde 40 artışla 58 milyon adede ulaştı. Ödeme adedi 88 milyondan 213 milyona ulaştı. Kartlı ödemelerin hanehalkı harcamasındaki yeri ne dikkat çeken ve bunun kayıtdışı ile mücadeledeki önemine işaret eden BKM Genel Müdürü Soner Canko, buna karşın yaptıkları bir araştırmaya göre sadece gıda, ulaşım ve toplu taşıma ile giyim alışverişlerinde 568 milyar lira nakit kullanıldığını söyledi. Canko, “Bunun nedenlerine baktığımızda maalesef hâlâ ülkemizde kayıtdışının önemli bir unsur olduğunu görüyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi Yenilenebilir enerji zordaTürkiye’nin yenilenebilirde potansiyeli yüksek ama finansmanında zorluklar var Turizmde bıçak kemiğe dayandı Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkan Yardımcısı ve Ege Turistik İşletmeler ve Konaklamalar Birliği (ETİK) Başkanı Mehmet İşler, turizm sektörünün de finansal darboğaza sürüklendiğini belirterek, “Sektörde bıçak kemiğe dayandı. Bu sektör çökerse birçok sektör bunun altında kalabilir. Otomotivde, beyaz eşyada, mobilyada, inşaatta ve konutta var da neden turizmde teşvik yok?” diye sordu. İşler, diğer sektörler desteklenirken turizm sektörüne yönelik teşviklerin geri alındığını ve yeni yükler getirildiğini dile getirdi. l İZMİR Ewe Türkiye’nin satışı hızlanıyor Alman enerji şirketi Ewe Üst Yöneticisi (CEO) Stefan Dohler Türkiye’deki birimin satışı konusundaki görüşmelerde ileri aşamada olduklarını ancak haraç mezat satmayacaklarını belirtti. Dohler ayrıca, EWE’nin yılın ikinci yarısında yüzde 26 azınlık hissesini satma sürecini tamamlamayı umduğunu belirtti. Geçtiğimiz dönemde basında yer alan haberlerde bu şirketin Türkiye biriminin satışında SOCAR, Palmet gibi şirketlerin adı geçmişti. Ewe Turkey Holding’in bünyesinde Bursagaz, Kayserigaz gibi şirketler var. Garanti Bankası Proje Finansman Müdürü Ahmet Tohma, 2019 ve sonraki iki yılın yenilenebilir enerji yatırımları için zor geçeceğini söyledi. SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi ile OECD’nin düzenlediği toplantıda konuşan Tohma, finansman maliyetlerinin arttığını ve Türkiye’de bunun daha çok hissedildiğini hatırlattı. Son 10 yılda Türkiye’de yenilenebilir enerji için 45 milyar dolar yatırım yapıldığını ve bankalarda 25 milyar dolarlık bu tür kredi bakiyesi olduğunu belirten Tohma, özellikle 2020 ve 2021’de yatırımların aksayabileceğini dile getirdi. BM’den işsizlik uyarısı Birleşmiş Milletler (BM), Türkiye ekonomisinin 2019’da yüzde 1.7 büyüyeceği tahmininde bulundu. Hükümetin açıkladığı Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) öngörülen yüzde 2.3’lük orandan daha düşük büyüme öngören BM, yurtiçi talebin yüksek enflasyon ve daha sıkı kredi koşullarından dolayı zayıf kalmasını bekliyor. “Dünyada Ekonomik Durum ve Beklentiler 2019” başlıklı raporda, küresel ekonominin tüm risklere rağmen 2019’da yüzde 3 oranında büyüyece ği tahmin edildi. BM Baş Ekonomisti Elliot Harris, “Küresel ticaret gerginliğinin artması en büyük risk. Bu tehlike dünya ekonomisinde, küresel ticaret ve istihdam üzerinde olumsuz bir etki yaratıyor” dedi. l Ekonomi Servisi 6.3 trilyon dolar Türkiye’nin enerjide dışa bağımlı olduğunu belirten SHURA Yönlendirme Komitesi Başkanı Selahattin Hakman’a göre yenilenebilir enerji ve verimlilik yatırımlarıyla bu tablo değişebilir. OECD Çevre Direktör Yardımcısı Anthony Cox, sürdürülebilir kalkınma hedefleri için 2030’a kadar yıllık ortalama 6.3 trilyon dolar altyapı yatırımı gerektiğini belirtti. l Ekonomi Servisi Boyner 126 milyon kişi ağırladı TİM ‘yenilik’ atağına geçti Boyner, 2018 yılında ziyaretçi rekoru kırdığını açıkladı. Buna göre şirket geçen yıl 126 milyon ziyaretçi ağırlarken, mağazalarda yıl boyunca 40 milyondan fazla ürün satıldı. Müşterilerin en çok ilgi gösterdiği ürünler sırasıyla tişört, gömlek, kazak, pantolon ve sweatshirt oldu. Boyner Büyük Mağazacılık, “Boyner”, “Boyner Sports”, “Boyner Outlet”, “boyner.com.tr” olmak üzere 4 ayrı satış kanalı, 38 ilde toplam 115 mağaza ve 272 bin metrekareye ulaşan satış alanıyla Türkiye’nin lider mağaza zinciri olarak hizmet vermeye devam ediyor. l Ekonomi Servisi Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başka Haritası” bir araya getirildi. TİM Başkanı İs nı İsmail Gülle, 2019’da mail Gülle, güçlü olduk 182 milyar dolar ihra ları 47 ihracat ürününe cat hedeflediklerini söy özel ağırlık vereceklerini ledi. TİM, “İhracat 2019 belirterek 5G’de “Güç Raporu”nu açıkladı. Ra lü Türkiye, Güçlü Ekono porda, ihracatçıya geniş kapsamlı ve katma de İsmail Gülle mi, Güçlü İhracat, Güçlü İnsan Kaynağı, Güçlü ğer yaratmaya yönelik bir ey Altyapı ve İhracat Ekosistemi” lem planı ve ihracatçının yol başlıklarının yer aldığını belirtti. haritası niteliğindeki “5G Yol l Ekonomi Servisi 1478.68 7.82lira 221.23 1.07 lira Devletçilik Küreselleşmeden, piyasaların etken çalışmasından, serbest pazar ekonomisinin üstünlüklerinden, kapitalizmin yaratıcılığından, sanayileşmede yeni bir evreye girişten, neoliberalizmden söz edilirken devletçiliği savunmak, arkaik bir görüş olarak nitelendirilebilir. Hangi yüzyılda yaşıyoruz, hangi asırda kaldınız, gibi sorularla da karşılaşılabilir; dinozorluk olarak da küçümsenebilir. Devletçilik Türkiye’nin 1930’lu yılların başlarında uygulamaya başladığı, ülkenin ihtiyacından doğmuş, ülkemize özgü bir toplumsal kalkınma projesi, modelidir. 1930’lu yılların başlarında, 1929 büyük ekonomik krizinin yıkıcı etkileri yaşanır, özel kesim teşviki ile sanayileşme başarısızlığa uğramış iken, Türkiye Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı uygulamasına başlamış, planı gerçekleştirme aracı olarak kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT’lerin) oluşturulması öngörülmüş, bu amaçla 1933 yılında 2262 sayılı yasa ile Sümerbank kurulmuştur. Sanayi planında yer alan yatırımları gerçekleştirme görevini üstlenmiş olan Sümerbank, kısa sürede tekstil sanayii ağırlıklı olmak üzere, Karabük Demir Çelik, Selüloz ve Kâğıt İşletmeleri (SEKA), Sivas çimento fabrikası yatırımı gerçekleştirilmiştir. Enerji, madencilik, ana sanayi yatırımları ağırlıklı İkinci Sanayi Planı’nı gerçekleştirmek üzere Etibank kurulmuş, ancak 2. Dünya Savaşı planın uygulanmasına olanak vermemiştir. Türkiye ekonomi tarihinin en yüksek ortalama büyüme hızına Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı döneminde ulaşmıştır. Savaş yılları, zor, sıkıntılı yıllar olmakla beraber Türkiye, ithalat olanağının çok kısıtlı olduğu yıllarda temel gereksinimlerini KİT’lerin üretimiyle karşılamıştır. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti’nin (DP) 22 Mayıs 1952’de TBMM’de okunan hükümet programında “iktisadi sahada devlet sektörünü mümkün olduğu kadar daraltmak, amme hizmeti gören ve ana sanayiye taalluk edenler (ilişkin olanlar) hariç devlet işletmelerinin peyderpey hususi teşebbüse devredileceği” yer almıştır. Ancak DP’nin on yıl süren yönetim döneminde bu program uygulanmadığı gibi, çok sayıda KİT kurulmuş, birçoğu da ana kurumlardan ayrılarak bağımsız KİT haline dönüştürülmüş; DP, KİT’ler kanalıyla üretim kapasitesini artırma, toplumsal talebi karşılama gereğini duymuştur. KİT’lerin ekonomideki yeri genişlemekle beraber, amaç değişikliğiyle KİT’ler özel sektörü desteklemek aracı olarak kullanılmış; iştirakler yoluyla özel kesimle karma girişimler oluşturulmuştur. Türkiye, 1960’lı yılların başlarında planlı kalkınma dönemi sürecine girmiştir. Ekonominin 1’inci ve 2’nci plan dönemlerinde yıllık ortalama yüzde 7.0’ye yaklaşan büyüme hızına, görece düşük enflasyon hızı ile cari açıkla ulaşılmasında KİT’lerin büyük katkıları olmuştur. Üçüncü Kalkınma Planı (19731977) KİT’lerin üretim, istihdam, teknoloji kullanımı, fiyat istikrarı koruma konusunda olumlu katkılarının olduğu vurgulanmasına karşın, içeride “plan değil, pilav istiyoruz” sloganı ile plan karşıtlığı dile getirilirken, Kıbrıs Barış Harekâtı nedeniyle ülkemiz aleyhine uygulanmasına başlanan ambargo, plan gerçekleştirme başarımını önemli ölçüde azaltmıştır. KİT’i ekonomik kalkınmanın temel amaçlarından biri sayan, KİT’e özel önem veren Dördüncü Kalkınma Planı ise ekonomik ve siyasal bunalımlar nedeniyle uygulanamamıştır. Türkiye, dış baskılar, telkinler, içeride de dış güçlerin sesyayarlarının etkisiyle 24 Ocak 1980 Kararları ile planlı kalkınma evresine fiilen son vermiştir. IMF’nin klasik Ortodoks istikrar programından esinlenen 24 Ocak Kararları, yabancı sermaye yatırımlarının teşvikini, özelleştirmeye, kamu kuruluşlarının da bir şekilde elden çıkarılmasını öngörüyordu. KİT’lerin özelleştirilerek ekonominin belkemiğinin kırılmasına karar verilen 1980 yılında, katma bütçeli iktisadi kuruluşlar dahil KİT’ler, GSYH’nin yüzde 10’unu yaratmakta, yatırımların yüzde 25.0’inden fazlasını gerçekleştirmekte, tarım dışı istihdamın yüzde 15.0’ini sağlamaktaydı. Türkiye’de genelde rakamlar pembeye boyanır; KİT’lere ise zarar ediyorlar, kara delikler diye, kara çalınmıştır. KİT’ler genelde kaynak yaratmış, kamuyu beslemişlerdir. KİT’lerin özensiz satışı bile Hazine’ye 80 milyar TL’nin üstünde kaynak sağlamış, kaynağın bir bölümü bütçeye aktarılarak, mali sağlamlık övüncüne de olanak vermiştir. KİT’lerin kapatılmasıyla, bölgeler arası gelişmişlik farkı artmış, iç göç hızlanmış, işsizlik oranı yükselmiş, üretken yatırımlar görece azalmış, sanayi sektörünün GSMH içindeki payı gerilemiştir. Kalkınma için model aranıyorsa örnek planlı devletçiliktir. Yeni istihdam projesi TOBB öncülüğünde, TEPAV ortaklığında ve İstanbul Sanayi Odası (İSO) işbirliğinde İstanbul’da yürütülen “Mahir Eller” Projesi ile hem Türk vatandaşlarının hem geçici koruma altındaki Suriyelilerin mesleki yeterlilik belgesi alarak ülke ekonomisine entegrasyonu ve istihdamın artırılması amaçlanıyor. Proje ile 30 bin kişiye ulaşılması ve 3 bin kişinin istihdamı hedefleniyor. C MY B