Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 711 OCAK 2019 CUMA Çiftçinin hali perişan2018’de tarım destekleri 22.9 milyar TL eksik ödendi. Çiftçinin kredi borcu 101 milyar TL’yi aştı 4 2018’de yüzde 120 artan maliyetlerin 2019’da da üreticiyi 4 Hükümet Ziraat Bankası’na kulüplerin borçları ile kredi zorlamaya devam etmesi ve tarımsal üretimi düşürmesi kartı borçlarını yıkarken, asıl hizmet verilmesi gereken çiftçi bekleniyor. Yurttaş ise bu yıl da pahalı gıdaya mahkum ise borç batağında. 7 bine yakın çiftçi icralık durumda Yeni yıla yüksek girdi maliyetleri ve fa durumda. Çiftçilerin borçla rında 190 kat artış hiş gıda zamlarının var. Ayrıca yasaya gölgesinde giren tarım sektörünü, bu mustafa çakır GAMZE BAL göre GSYH’nin yüzde 1’i üreticilere ve yıl da benzer sorun rilmesi gerekirken, lar bekliyor. Ziraat sektörü tem şimdiye kadar verilen en yük silcilerine göre geçen yıl artan sek pay 0.5. Çiftçinin devletten maliyetler bu yıl da çiftçiyi üre 155 milyar lira alacağı var. Ta timden uzaklaştıracak; rekolte, rım ve Orman Bakanlığı verileverim ve kalite düşüklüğü ya rine göre, Ziraat Bankası ve Ta * Ekim sonu itibarıyla. (Kaynak: BDDK) şanmaya devam edecek. Bunun rım Kredi Kooperatifleri tarafın faturasını yurttaş yine zamlı gı dan 2017’de toplam 41.2 milyar da fiyatlarıyla ödeyecek. lira, 2018’in 9 aylık döneminde Üretici alacaklı ise 29.3 milyar lira tarımsal kredi kullandırıldı. Tarım Kredi Ko Tarımın ithalata dayalı bir operatifleri tarafından 2017’de sektör haline getirilmesinin fa yaklaşık 600 bin ortağa kre turasını geçen yıl çiftçi ve yurt di kullandırıldı. Bu ortakların 6 taş birlikte ödedi. Tüm girdi bin 867’si hakkında icra takibi lerin yaklaşık yüzde 90’ı ithal başlatıldı. olunca, çiftçinin üretim maliyetleri yüzde 50120 zamlandı. Ziraat Bankası’na önce borçlu kulüplere kredi, ardından da kredi kartı borcunu ödeyemeyenlere kredi düzenleme görevi verilmesi, bankanın asıl destek sağlaması gereken çiftçinin durumunu yeniden gündeme getirdi. Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri’ne daha yüksek faizle kredi verdiği için çiftçi de daha yüksek kredi borcu ödüyor. Kooperatiflerden kredi kullanan 7 bine yakın çiftçi icralık Satışlar düştü Oysa üreticinin kazancı girdi maliyetlerine bile yetmiyor. 2018’de elektrik borcunu zamanında ödeyemeyen 67 bin çiftçi faizli borçlu durumuna düşerken, 2 bin 666 çiftçi de sulamada kullandığı elektrik borcundan dolayı icralık oldu. Üretici ‘üretmemenin’ maliyetini yapınca birçok üründe rekolte düştü. Traktör ve makine ekipman satışları da 2018 genelinde yüzde 6570 azaldı. 2019’a bu sorunlarla giren tarım sektöründeki sorunların, yanlış tarım politikalarının devam etmesi halinde daha da derinleşmesi bekleniyor. * OcakKasım, tarım ürünleri dış ticareti. (Kaynak: TÜİK) Borç AKP ile 190 kat arttı Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Özden Güngör, AKP hükümeti görev başına gelmeden önce yani 2002 yılında çiftçinin kredi borçlarının sadece 530 milyon lira olduğuna işaret etti. Güngör, “Aradan geçen 16 yılın ardından Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı 2.1 milyon çiftçinin borçları bugün itibarıyla, 101 milyar liraya kadar yükseldi” dedi. 4 Ziraat Bankası, kulüplerin borçlarını yapılandırılacağını çiftçilerin bankalara olan borcunu yapılandırması gerekiyor. Önce çiftçiyi koruyacaksın. Vergi vermeyenin değil, üretenin yanında olacaksın. 4 Çiftçi borçları acilen 2 yıl ödemesiz 10 yıl vadede yapılandırılmalı. AKP’nin 2006’da çıkardığı Tarım Yasası’na göre, GSYH’nin yüzde 1’inin üretici mesi gereken desteğin 37.4 milyar TL olmasını öngörüyordu. Ancak 2018’deki toplam destek 14.5 milyar TL oldu. Desteklerde aradığını bulamayan çiftçinin bankalardan kullandığı nakdi kredi, 2018 Ekim sonu itibarıyla 101 milyar 257 milyon TL’ye ulaştı. Bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında çiftçinin icra takibine düşen kredi bor Çiftçinin kredi borçlarında son ye vermesi zorunlu. Ancak bu cu yüzde 41 Bekir Pakdemirli Tarım ilaçlarına yüzde 15 indirim Son bir yılda yüzde 80 zamlanan tarım ilaçlarına yüzde 15 2019 zor olacak Geçen yıl çiftçinin maliyetleri karşılayamayıp üretimden çekilmesine, değişen iklim koşulları da tuz biber olmuştu. 16 yılda 190 kat artış yaşandığını anlatan Güngör şu değerlendirmeyi yaptı: 4 Neredeyse ipoteksiz arazi kalmadı. Ürettiği ürünü değerinde satamayan ve başta mazot ve gübre olmak üze re yüksek girdi maliyetleriyle beli bükülen, bankalara olan kredi borçları katlana güne kadar hiçbir zaman yüzde 1 verilmedi. Verilen 0.3 ile 0.5 arasında. Buna göre hesaplarsak çiftçinin devletten 155 milyar lira alacağı var. Bu 155 milyar TL ne oldu? AKP’nin Tarım Yasası’na uymayıp, tarımsal desteği eksik yatırdığını belirten TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İstan arttı. Çiftçinin alım gücü bu yıl da geriledi. Çiftçinin eline geçen tutar enflasyonun oldukça gerisinde kaldı” indirim yapılacak. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, “Tarım ilaçları sanayicileri ve üreticileri ile görüştük. Sanayicilerimiz önümüzdeki dönemde tarım ilaçlarında yüzde 15 indirime gidecek” diye konuş Türkiye Ziraatçiler Derneği Başkanı Hüseyin Demirtaş, girdi maliyetlerinin bu yıl da risk oluşturacak olması sebebiyle 2019’da başta hububat olmak üzere tarımsal ürün rekoltesinde önemli rak artan çiftçi, gün geçtikçe daha zorlanıyor. bul Şube Başkanı Ahmet Atalık dedi. “Kanun, çiftçiye 2018’de öden Özden Güngör İthalat ısrarından vazgeçilsin tu. Pakdemirli ayrıca, buzağı kayıplar yaşanabileceğini kaydetti. destekleme ödemelerinin 11 Hiçbir yıl çözülemeyen plansız üretim Y18 Ocak tarihlerinde yapıla cağını, bu kapsamda 438 bin 284 yetiştiriciye 522 milyon lira ödeneceğini söyledi. Buna göre ilk grup ödemeleri yarın saat 18.00, ikinci grup ödeme ve arztalep dengesinin kurulamaması gibi yapısal sorunların faturasını, yurttaş geçen yıl da çarşı pazarda bir anda yaşanan fahiş zamlarla ödedi. Kuru soğan, TÜİK’in enflasyon leri 18 Ocak Cuma saat 18.00 sepetindeki 407 ürün arasından itibarıyla gerçekleştirilecek. yüzde 183.9 zamlanarak 2018’in Öte yandan küçükbaş ve büyükbaş küpe bedelini artık Tarım Bakanlığı karşılayacak. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, 19 ilde Bakanlığın izniyle kenevir üretildiğini belirterek, zam şampiyonu oldu. Patatesin yıllık fiyat artışı yüzde 75 olurken, sivri biber yüzde 57, yeşil soğan yüzde 55 arttı. Yıl genelindeki “Önümüzdeki dönemde, ekolojik ola gıda enflasyonu rak kenevir üretiminin yapılacağı yeni yüzde 25.11 yerlere izin vereceğiz” dedi. oldu. Abdullah Aysu urtiçinde fiyatlar düşmeyince ithalat sopasına sarılan hükümet, fi yatları 2018’de ithalatla da düşüremedi. TÜİK’e göre 2018’in yalnızca ilk 10 ayındaki kırmızı et ithalatı, 2017’nin aynı dönemine kıyasla 25 kat artarak 2 bin tondan 50 bin to na çıktı. Ancak yine TÜİK’e göre 2017’nin ilk 10 ayında 3941 TL arasında değişen kırmızı et fiyatları, bu yılın aynı döneminde 49 TL’ye kadar yükseldi. Yüksek kurun etkisiyle pahalılaşan ithalatın dışarıya döviz saçmaktan başka bir işe yaramadığını söyleyen Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu (ÇiftçiSen) Başkanı Abdullah Aysu, üstüne bir de ithal etlerin şarbon hastalığına yol açtığına dikkat çekti. Aysu, “Hayvan ithala tı ile hastalık da ithal etmiş olduk. Kesimlik olarak ithal edilen yaklaşık 4 bin sığırın 50’si şarbon hastalığı nedeniyle telef oldu. Şarbon yüzünden panikleyen tüketiciler beyaz ete yönelince tavuk eti fiyatlarında sert yükselişler yaşandı. Çiftçinin üzerindeki ithalat kamçısı, doların 7’ye çıkmasıyla ‘çare’ olmaktan çıktı. İthalatta ısrar gibi yanlışlıklar nedeniyle 2019’da da bu türden olumsuzluklar beklenmeli” dedi. Faizden önce enflasyon inmeli Medley Global Advisors Gelişen Ülkeler Kıdemli Analisti Nigel Rendell, Türkiye’de faiz indirimi için önce enflasyonun yüzde 20’nin çok daha altına inmesi gerektiğini söyledi. Rendell, “Türkiye’nin yüksek faiz oranlarına ihtiyacı var enflasyonla mücadele etmek için. Şu an herhangi bir faiz indirimi beklemiyoruz. Seçimlerden önce bir toplantı daha var. Mart ayında planlanıyor. Faiz indirimi konusunda elbette olasılık var. Ancak umuyorum ki böyle bir şey gerçekleşmez çünkü bu durum ekonomi için kötü olacaktır. Bu şekilde enflasyon uzun bir süre yüksek kalmaya devam edecek” dedi. JP Morgan ise bu yıl gelişmekte olan 24 ekonomiden 19’unun faiz oranlarını yükseltebileceğini açıkladı. Kuruma göre, Nijerya, Hindistan, Çin ve Türkiye faizleri düşürecek. JP Morgan Türkiye’nin mevcut durumda yüzde 24 olan politika faizini 2019’ın ikinci çeyreğinde yüzde 23’e, üçüncü çeyreğinde yüzde 20.50’ye ve son çeyreğinde ise 17.50’ye düşürmesini bekliyor. Zamma doymadılarMotorin fiyatında 20 kuruş, benzin fiyatında da 1415 kuruş zam yolda İZBAN’da anlaşma Zam teklifleri kabul edilmediği için 10 Aralık 2018’de, İZBAN işçilerinin başlattığı grevde uzlaşma sağlandı. Metro ile Tramvay işletmesinde çalışan 449 personeli ilgilendiren toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde taraflar “yüzde 25 zam” konusunda anlaştı. İzmir Büyükşehir Belediyesi yetkililerinin Demiryolİş Sendikası İzmir Şubesi yöneticileri ile gerçekleştirdiği toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde seyyanen 700’er TL ve 106 gün ikramiye konusunda da anlaşılarak toplu iş sözleşmesine imzalar atıldı. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, anlaşmayı sosyal medya hesabından yayımladığı, “Güzel bir haber vereyim: İzmir Metro A.Ş’deki toplu iş sözleşmesi görüşmelerini anlaşmayla sonlandırdık. Yüzde 25’lik zam işçilerimize hayırlı olsun” mesajıyla duyurdu. İZBAN’daki grev ise geçen günlerde Cumhurbaşkanlığı kararıyla 60 gün süreyle ertelenmişti. l DHA Benzin ve motorin fiyatına bir zam daha geliyor. Motorin fiyatında 20 kuruş, benzin fiyatında da 1415 kuruş zam hesaplanıyor. En son salı günü benzinin litre fiyatı 17, motorinin ki ise 18 kuruş zamlanmıştı. Benzin ve motorin fiyatlarında rüzgâr tersine döndü. 2018 yılının son aylarını kapsayan indirim dönemi kapandı. Brent petrol ve uluslararası piyasalarda ürün fiyatları artıyor. Yurtiçinde dolar kurunun da yükselmesi, pompa fiyatlarında zammı tetikliyor. Uluslararası piyasalarda metrik ton benzinin fiyatı 20 dolar, motorinin 15 dolar arttı. Aralık ayında 50 dolar düzeyinde olan brent petrol 60 doları aştı. Sigarada ÖTV’nin yüzde 63’den yüzde 67’ye çıkarılması aynı zamanda 5.6 lira olan asgari maktu vergi nin sıfırlanması fiyatın artıp artmayacağı konusunda kafaları karıştırdı. Maliyeti düşük olan ve 7.5 ile 8.5 lira arasında satılan sigarada indirim yolu açık. Ancak fiyatı 9 liranın üstünde olan sigaralarda zam gündemde. Konaklama fiyatı arttı Öte yandan kamu kurum ve kuruluşlarınca işletilen eğitim ve dinlenme tesislerinden yararlanacak kurum personelinden bu yıl alınacak asgari bedeller de yeniden belirlendi. Tebliğ, 1 Şubat’ta yürürlüğe girecek. Tebliğde belirlenen özellikleri taşıyan tesislerde yemek ücreti olarak kişi başına günlük 24.4016.30 lira, konaklama bedeli 712.20 lira olacak. 1 Temmuz ile 15 Ağustos döneminde konaklama ücretleri konutun türüne göre 11.1012.20 lira olarak uygulanacak. l Ekonomi Servisi Mutluluk nedir? Nâzım Hikmet’in Saman Sarısı şiirinde Abidin Dino’ya “Bana mutluluğun resmini yapabilir misin?” dizesiyle sorması üzerine Abidin Dino belki mutluluğun resmini yapamadı ama yazdığı şiiriyle mutluluğu anlatmaya çalışmıştı. Peki, Türkiye’de mutluluğun tarifi nedir? Önceki gün Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi’nin İklim Kafe konuşmaları kapsamında İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden Ahmet Atıl Aşıcı’nın, “Ekonomik Büyüme Mutluluk Getiriyor mu? Mutlu Olmanın Ekonomisi” başlıklı konuşmasını dinledim. “2015 yılına kadar Türkiye ekonomik olarak büyüdü ama ekonomik, toplumsal, ekolojik sürdürülebilirliği sağlayamadı” diyor Aşıcı, “Büyürken ekonomik kırılganlıklarını da artırdı, doğal kaynaklarını sürdürülemez boyutta tüketti, nitelikli rekabet gücünü yitirdi. Bu gücünü yitirmesi cari açık boyutlarını artırdı”. Çin örneğini veriyor Aşıcı, 2008 yılında Dünya Ekonomik Forumu’nun rekabet sıralamasında aynı yerdeymişiz. Sıramız 80 imiş. 10 yılda yani 2018’e geldiğimizde Çin 30. sıraya yükselmiş, Türkiye 126. sıraya gerilemiş. Toplumsal sürdürülebilirliği, artan iş kazalarına dayanarak ölçümlemiş. 2012 yılında 870 ölümlü iş kazası yaşanmış. 2018 yılında bu sayı 1923’e ulaşmış. Kişi başına artan gelir ile mutluluk endeksini de karşılaştırmış. Türkiye’de 2003 yılında mutluyum diyenlerin oranı yüzde 59.6 iken 2018 yılında bu oran yüzde 58’e düşmüş. Aynı yıllarda kişi başı gelir 11 bin 701 TL’den 20 bin 971 TL’ye çıkmış. Aşıcı, ben TÜİK’in yalancısıyım diyor. 4 kez kriterleri değiştirdiğini hatırlatarak. Peki, insanlar hayattan ne bekler? Aristo’ya göre mutluluk geçici hazlar peşinde koşmak yerine anlamlı bir hayat yaşayarak elde edilir. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi, “Bütün insanlar eşit yaratılmışlardır, onları yaratan Tanrı kendilerine vazgeçilmez bazı haklar vermiştir; bu haklar arasında yaşama, özgürlük ve mutluluğunu arama hakkı yer alır...” der. 1974 yılında Easterlin Paradoksu şunu kanıtlamıştır: Ülkeler arasında zengin ülkeler, fakir ülkelerden daha mutlu. Aynı ülke içinde zenginler fakirlerden daha mutlu. Ancak zaman içinde gelir arttıkça mutluluk artmıyor. Yani “illa çok kazanacağım” diye didinerek mutluluğu yakalayamıyorsunuz. Easterlin Paradoksu mutluluk için önemli olanın mutlak değil göreli gelir olduğunu anlatır. Bugüne kadar ve halen devam eden sistem “Herkesin diğerinden daha fazla kazanmaya çalıştığı bir sistem”. Ama görülüyor ki mutluluk getirmiyor. Üstelik toplumsal ve ekolojik sorunları artırıyor, hatta ekonomik sürdürülebilirliği bile etkiliyor. Richard Layard, “Göreli geliri artırmak için çabalamak kaybetmeyi kabul etmektir. Ben kazanırsam diğerleri kaybedecek, onlar kazanırsa ben... Bu süreç herhangi bir toplumsal kazanç sağlamazken özel hayattan, aileyle ve arkadaşlarla geçirilecek zamandan feragat etmeyi zorunlu kılar” der. Peki, ne yapmalı? Sonuç açık: Ekonomik büyüme takıntısından kurtulmak. Büyüme odaklı bir ekonomik sistemin sürdürülemezliğini önce kabul etmek. Ardından çözüm yollarını birlikte oluşturmak. Bunları neden anlattım: Milletin kredi borçları sürekli, bir kartın borcunu öteki ile kapatmaktan iflahı kesilmiş... Karşılıksız çek, senet sayısında büyük patlama yaşanıyor... Peşpeşe işletmeler kapanıyor ama bir yandan da peşpeşe iş kazaları yaşanıyor. İnsanlar mutsuz, insanlar umutsuz. Artık bu durumu sorgulamanın zamanı gelmedi mi? KISA... KISA... l MAN Türkiye’nin Yürütme Kurulu Başkanı ve Üst Yöneticisi (CEO) Münür Yavuz, dünya otomotiv devi MAN’ın küresel ölçekteki tüm otobüs üretiminden sorumlu oldu. Yavuz, Polonya ve Güney Afrika fabrikalarının yanı sıra Münih’teki ilgili merkezi fonksiyonların da sorumluluğunu üstlendi. l Yapı Kredi Bankası, 650 milyon dolarlık ilave ana sermaye niteliğinde tahvil ihracı gerçekleştirdi. Bu işlem, bir Türk mevduat bankası tarafından piyasa katılımlı tahvil ihracı yolu ile gerçekleştirilen ilk dolar cinsi ilave ana sermaye borçlanması oldu. l Avrupa’da 45 bin kişiye istihdam sağlayan Ford Motor, işletmeyi kârlı hale getirmek amacıyla binlerce kişiyi işten çıkaracak. Şirketin, Avrupa’daki en büyük pazarı olan İngiltere’de daralan piyasadan dolayı güçlük çektiği, Amerika’daki birkaç sedan modelini de sonlandırdığı belirtildi. DÜZELTME Gazetemizin 10 Ocak 2019 tarihli nüshasının 10. sayfasında yer alan “Makro Market İşçileri 45 Milyon TL Alacaklı’ başlıklı haberimizde basın açıklamasının “Birleşik Metalİş Sendikası Genel Başkanı Adnan Serdaroğlu” tarafından yapıldığı sehven yazılmıştır. Açıklamayı yapan; Nakliye İşçileri Sendikası Genel Başkanı Ali Rıza Küçükosmanoğlu’dur. Düzeltir ve özür dileriz. C MY B