Katalog

Salı 7 Şubat 2017 ekonomi Devletin varlığıEDİTÖR:PELİNÜNKER TASARIM:BAHADIRAKTAŞ 9 ‘Fon’a armağan Sıkıntılı bilançolar ilk hedef “En temel yanılgılarımızdan biri, karar alıcıların mantıklı, kurallı düşündüğünü sanmak” dedi telefondaki ses. Türkiye’nin en köklü bankalarından PTT ve BOTAŞ’a dek pek çok kamu kurumu Kamudauzunyıllarönemligörevlerdebulunmuştu. Köklü, toplumla bütünleşmiş, büyük sermayeli kamu şirketlerinin bir çırpıda Türkiye Varlık Fonu’na Varlık Fonu’na aktarılırken bu kurumların bir arada nasıl etkin yönetileceği belirsiz (TVF) devredilişini konuşuyorduk. Son devirler, TVF ile birlikte devredilen kurum Varlık Fonu’nun portföyü genişliyor. Önceki akşam 9 kamu şirketinin Varlık Fonu’na devredilmesinin Burada da Türk tipi ları da denetim dışına çıkardı. TBMM adına Ziraat Bankası’nı, Halkbank’ı, BOTAŞ’ı, TPAO’nun hesaplarını denetlemeyecek, bir Sayıştay’ın, zaten işlevi tartışılan yasama organına ölümcül darbe indirdiğini söyledim. Bunun üzerine yazının girişindeki sö ardından dün de Türk Hava Yolları (THY) zü etti ve “acil konunun” başka olduğunu söyledi. ve Halkbank’ın hisselerinin Fon’a aktarıl Ulusal Varlık Fo HHH dığı duyuruldu. Ocak başında ise 680 Sa nu (Sovereign We TVF yasası, iktidarın kaba aritmetik dayatmasıy yılı Kararname ile Milli Pi yango idaresi ve şans oyun larının lisans hakkı da 49 yıl süreliğine Varlık Fonu’na devredilmişti. Böylelikle PELİN ÜNKER Fon’a geçen şirket ve lisans sayısı 12’yi buldu. Dünkü Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında Zira at Bankası, BOTAŞ, Türki ye Petrolleri AO, PTT, Bor sa İstanbul ve Türksat’ın sermayelerinde bulunan MUSTAFA ÇAKIR Hazine’ye ait hisselerin tamamı, Türk Telekom’un yüzde 6.68 oranındaki Hazine’ye ait hissesi ile Eti Maden ve Çaykur’un TVF’ye aktarılması na karar verildiği belirtilmişti. alth Fund) kavramı Türkiye’de yeni dillendirilmeye başlansa da geçmişi yaklaşık 70 yıl öncesine dayanıyor. Ülkelerin resmi rezervleri dışındaki birikimlerinden oluşturulan bu fon, daha çok cari fazla veren veya emtia zengini olan ülkeler tarafından kullanılıyor. Türkiye’nin herhangi bir emtia geliri yok ve cari açık problemi yıllardır sürüyor. Bu noktada Türkiye’nin bu fona aktardığı kaynak kamunun varlıkla la hızla çıkarıldığına göre, özel yetkili bu şirketin içinin birtakım devirlerle doldurulması bekleniyordu tabii. (Nitekim yılbaşı haftası yayımlanan OHAL KHK’siyle Milli Piyango ve Türkiye Jokey Kulübü gelirlerinin Fon’a devri ilk adımdı.) Ancak son operasyonun zamanı, zincirleme niteliği ve ölçeği, telaşlı bir önceliği düşündürüyor. HHH Zincirleme nitelikten kastım şu: Şok etkisi yaratan ilk 9 şirket, genel müdürlük ve bankaların devri, akşam saatlerinde yayımlanan mükerrer Resmi Gazete’de duyuruluyor. Ne zaman? Cumhurbaşkanı ile Başbakan’ın baş başa görüşmesinin hemen ardından. Aynı mükerrer sayıda, 2 milyon 300 bin metrekarelik turizm alanı listeleniyor. Cennet sahiller, koylar da Varlık Fonu’na. (Çarpıcı bir not: Fon’a devredilen Eti Maden, TİM’in açıkladığı en büyük 100 ihracatçı şirket listesinin 14. sırasında. 2015’te 797 milyon dolar bor ihracatı yaptı. Kasa dolu.) Sabah piyasalar açılır açılmaz da Özelleştirme İki dev daha devredildi Dün sabah ise THY ve Halkbank’ta Başbakanlık Özelleştirme İdaresi’nin sahip olduğu payların özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Türkiye Varlık Fonu’na devredileceği açıklandı. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi, ödenmiş sermaye rı oluyor. Suudi Arabistan, Ku veyt, Katar, Norveç, Rusya gibi ülkelerin petrole dayalı varlık fonlarıyla dünyada ilk sıralarda yer alırken, yüksek ihracat nede Yüksek Kurulu kararıyla Türk Telekom ile Halkbank hisselerinin devri. Deneyimli ses, bu önceliğin “sıkıntılı bilançoların” düzeltilmesi olduğu kanısındaydı. HHH Türk Telekom’un sahipliğinde ana hissedar olan Oger Telekom’un kredi borçlarını geri ödemede güçlük yaşadığı, aylardır herkesin bildiği sırra dönüştü. si 1.38 milyar lira olan THY’de yüzde 49.12, niyle cari fazla veren Şirketin iki Türk bankasına borcu karşılığında ödenmiş sermayesi 1.25 milyar lira olan Çin, Singapur, Hong hisselerinin satın alınmak istendiği, ödenmeyen Halkbank’ta ise yüzde 51.11 hissedar konumunda bulunuyor. Bu hisseler Türkiye Varlık Fonu’na devredildi. Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkındaki 680 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile de yurtiçinde at Kong gibi gelişen ülkelerin emtia dışı kaynaklardan elde edilen fonları göze çarpıyor. Dünya sıralamasında Norveç 847.6 milyar kredi nedeniyle kredilerin “takip”e alınması gerekirken alınmadığı, bu köşe dahil, pek çok yerde işlendi. Aslında “altın hisse” sahibi devlet, bu tahsilatı istese hemen yaptırabilir. Ama istese. Yanı sıra, diğer kamu banka ve şirketlerinin de bilanço sorunları yaşadığı biliniyor. Mesela BOTAŞ’a “içeride” zam yaptırıl yarışları düzenleme, yurtiçi ve yurtdışın dolarla ilk sırada. Onu madığı için Gazprom’a borcunu ödeyemedi da düzenlenen at yarışları üzerine yurtiçi 813.8 milyar dolarla Çin ği konuşuluyor. Dün Başbakan Yardımcısı Nu ve yurtdışından müşterek bahis kabul etme hak ve yetkilerine ilişkin lisanslar, topluca 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren 49 yıl süreyle Türkiye Varlık Fonu’na devredilmişti. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı izliyor. Yönetimin etkinliği soru işareti man Kurtulmuş’un net bir yanıt vermediği ya da veremediği “Savunma Sanayi Destekleme Fonu’ndan Türkiye Varlık Fonu’na neden 3 milyar TL aktarıldı?” sorusunun bir “mantıklı” izahı bu olabilir. Sıkıntılı bilançoların en acil kısmında bir miktar düzeltme yapmak. na at yarışları düzenleme amacına yönelik olarak tahsis edilmiş veya fiilen bu amaçla kullanılan taşınmazlar ile üzerlerindeki yapı ve tesisler, 49 yıl süresince lisans sahibi fonun kullanımına sunulmuştu. Öte yandan karşılığı nakit olmak üzere oynatılan Piyango, HemenKazan, Sayısal Loto, Şans Topu, On Numara ve Süper Loto oyunları ile ilgili mevzuat çerçevesinde izin verilebilecek Atılım Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Ümit Akçay, halkın vergileriyle oluşturulan kamu kurumlarının Fon’a devredilmesiyle devasa bir yapının ortaya çıktığını belirterek lar Kurulu kararı ile Fon’a devredilen kurumlara baktığımızda kapsamın giderek büyüdüğünü görüyoruz. Teknik olarak Ziraat Bankası gibi Türkiye’nin en köklü bankası ile PTT’nin ya da BOTAŞ’ın yönetimi çok farklı uzmanlık gerektirir. Son durumda at yarışları düzenleme ile madığına işaret eden Akçay şöyle devam etti: “Bağımsız denetim olsa dahi, bu denli büyük kamu kaynağının demokratik kamusal denetim alanından çıkarmak, hesap verilebilirlik ve şeffaflık açısından büyük sorunlar yaratmaya aday bir durum ortaya çıkarıyor. Bu denli büyük fon HHH Tabii kısa vadede öncelik bu olsa da ortauzun vadeli hedefler bambaşka. Hangi teknik ve usulle olacağını bilmesek de kanunun yönetene açtığı sonsuz keyfi alan, tahminleri mümkün kılıyor. 11 kuruluşun, kanunlar dışı, denetime kapalı, özel yetkili TVF’ye devrinin, referandumda “evet”i garantileyecek çalışmalarla ilgisiz olacağını düşünen var mıdır? Yasanın verdiği imtiyazların yanı sıra, OHAL düzeninin, yapı benzer şans oyunlarına ilişkin lisans da 49 yıl süreyle Fon’a geçmişti. Sayıştay denetimi yok Yakında şehir hastaneleri gibi kamu özel ortaklığı yatırımları ile Üçüncü Köprü vb. mega projeler de Varlık Fonu’ndan finanse edilebilecek. Bütçeye büyük bir yük oluşturacak bu projeler bütçe dışında görünecek. Fon’a Sayıştay denetiminin olmaması da diğer bir endişe kaynağı. Türkiye Varlık Fonu ve kurulacak alt fonlar bağımsız denetime tabi. Öte yandan Varlık Fonu tıpkı Hazine gibi iç ve dış borçlanma da yapabilecek. “Geçenlerde 680 sayılı KHK ile Milli Piyango, şans oyunları ve Türkiye Jokey Kulübü’nün yetkisinde olan at yarış ları lisans ları Fon’a devredil mişti. 24 Ocak’ta ki Ba Ümit Akçay kan bankacılık faaliyeti aynı çatı altında birleştirilmiş olacak. Bunun yönetiminin nasıl etkin bir şekilde yapılacağı konusu büyük bir soru işareti durumunda” dedi. Şeffaflık sorunu Başbakan Yardımcısı ve Hükümet Sözcüsü Numan Kurtulmuş ise “Büyük bazı kamu şirketlerinin Varlık Fonu’na devri ile daha etkin yönetilmelerinin amaçlandığını” söyledi. Varlık Fonu’nda herhangi bir demokratik denetim mekanizması ol ların bütçe denetimi dışında kullanılabiliyor olması, demokratik kurum ve kurallar açısından sorunludur.” Akçay, Türkiye ekonomisinin yaşadığı yapısal sorunların Varlık Fonu gibi uygulamalarla çözülemeyeceğinin altını çizerek, Fon’un kısa dönemli, ekonomik durgunluğu önlemeye yönelik ya da büyük ölçekli altyapı projelerine destek vermeye yönelik kullanılmasının ise kamu kaynaklarının özel sektöre transferinden başka bir anlama gelmeyeceğini vurguladı. lacakların saklanması konusunda eşsiz bir imkân (!) sunduğu gözden kaçmamalı. Sermayeden de alacağı destekle uzun vadede sahip olduğu sonsuzsorumsuz kaynak toplama dağıtma yetkisiyle TVF, rejimi tahkime, ömrü uzatmaya hizmet amaçlı olarak da kurgulanmış görünüyor. Türkiye’nin kurumsal birikimini, doğasını, hiçbir yasal ve etik kurala tabi olmaksızın toplayıp dağıtan TVF’yi anlatmak isterken insanın aklına önce “çiftlik gibi” ifadesi geliyor. Fakat bir an, yalnızca bir an durup düşündüğünüzde, çiftliklerin, bugün birer üretim merkezi olduğunu hatırlıyor ve gerçek çiftlik sahiplerine haksızlık etmiş olabileceğinizi fark ediyorsunuz. Kural da vergi de yok Sayek Böke: Çocuklarımızın Fon ile şirket, Kamu İhale Yasası dahil tam 18 yasaya uymayacak. Gelir ve Kurumlar vergisi dahil birçok vergiye de tabi değil Hükümet geçen ağustos ayında yasasını çıkardığı Türkiye Varlık Fonu’nu faaliyete geçirdi. Peki nedir bu fon? Ne yapacak, nasıl çalışacak, denetimi nasıl olacak? İşte yanıtları: n Sınırsız yetki: Kurulan Türkiye 18 yasaya uymayacak Şirketler ile fonlar kamu kurum ve kuruluşlarına uygulanan mevzuat, uygulama ve kısıtlamalara tabi olmayacak. Bunun yanı sıra tam 18 yasaya da uymayacak. Şirket ve fona uygulanmayacak olan yasalardan bazıları şöyle: Sayıştay Yasası, Devlet Memurları Yasası, KİT’ler Hakkında KHK, Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler Hakkında KHK. Varlık Fonu ile alt fonlar, Başbakanlığa bağlı Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ tarafından yönetilecek. Şirket, yerli ve yabancı şirketlerin paylarının ve diğer araçların alım satımını, her türlü proje geliştirme, projeye dayalı kaynak yaratma işlemlerini, ticari ve finansal faaliyetleri ulusal ve uluslararası piyasalarda yapabilecek. n Taşeron çalıştırabilecek: Şirket faliyet konularına ilişkin hizmet alımı da yapabilecek. Yani taşeron da çalıştırabilecek. n Eğitim şartı yok: Şirketin en az 5 kişiden oluşan yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile genel müdürü başbakan tarafından atanıyor. Bu kişilerin ekonomi, finans, hukuk, maliye ve bankacılık alanlarından en az birinde 5 yıldan az olmamak üzere tecrübe sahibi olmaları gerekiyor. Yani üniversitelerin ekonomi bölümünden mezun olma gibi herhangi bir şart yok. n Her kaynak fona: Özelleştir me kapsamında bulunun kuruluşlar fona aktarılacak. Bunun yanı sıra Özelleştirme Fonu’ndaki nakit fazlası da Fon’a gidecek. Kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufu altında bulunan ihtiyaç fazlası gelir, kaynak ve varlıklar da Fon’a aktarılacak. n Göstermelik denetim: Yasada, şirket, şirket tarafından kurulacak diğer şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve bu fon kapsamında kurulacak alt fonların “bağımsız denetime tabi oldukları” savunuluyor. Sayıştay denetimi yok. Bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tablolar ise başbakanın görevlendireceği en az 3 merkezi denetim elemanı tarafından denetlenecek. n Vergi yok: Şirketler ve fonlar gelir ve kurumlar vergisinden muaf olacak. Şirket ve fonlar, damga vergisinden, banka ve sigorta muameleleri vergisinden, her türlü harçtan, kredi kullanım işlemleri kaynak kullanımı destekleme fonundan da istisna olacak. canına ipotek CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Selin Sayek Böke, kurulan fonun, bir kaynağı, yatırıma dönüştürme fonu değil, kendi üzerine aldığı kamu kaynaklarını ipotek ederek, yeniden borçlanma mekanizması olduğunu belirtti. Fon’a Savunma Sanayi Destekleme Fonu’ndan da 3 milyar lira aktarıldığını söyleyen Bö ke, “Bu ülkeyi savunmak için can derdinde olan Mehmetçiklerimiz var. Onları daha iyi korumak için 3 milyar lirayı kullanmak yerine, savunma sanayisinden bu 3 milyar lirayı alıp bu ipotek fonuna aktaranlar, sadece mali bir ipotek koymuyor, bugün çocuklarımızın canına da açık bir ipotek koymuş oluyor” ifadelerini kullandı. Karabıyık: Ülkenin geleceği satılıyor CHP Genel Başkan Yardımcısı Lale Karabıyık, Fon’a devirlerin, hükümetin borçlanma imkânlarının kısıtlı, kredibilitesinin, bütçe imkânlarının azalmış ve sıkışık olduğunu gösterdiğini belirterek, “Bu mülklerin fona devri yapıldı ki şimdi de bunlar karşılık gösterilerek kaynak arayışına gidilecek. Tabii bu varlıkların gelecekteki getirileri de para ettiği için onlar da satılacak. Ülke, geleceğini satıyorsa işin geldiği noktayı siz düşünün” dedi. Öztrak: Kurumlar yabancıya gidebilir CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak ise Varlık Fonu’nun, kendisine aktarılan ve değeri milyarlarca doları bulan kamu varlıklarını karşılık göstererek borçlanmaya gidebileceği, bu borçların ödene memesi halinde ise Fon’a aktarılan kurumların yabancıların eline geçebileceği uyarısında bulundu. Öztrak, “Osmanlıyı çökerten zihniyet işte budur. Bunun sonu Düyunu Umumiye’dir” dedi. C MY B