Katalog

Çarşamba 8 Haziran 2016 EDİTÖR: ŞEHRİBAN KIRAÇ TASARIM: SERPİL ÜNAY 500 büyükten uyarı: Sistem çıkmazda2ea0rr1t6te’adlceaamikefllaesr İSO500 sanayi kuruluşuna göre, kârın üçte ikisi finansman giderine gidiyor, Türkiye’deki finansman sisteminin bu şekilde yürümesi artık imkânsız İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan’a göre, sana “Sanayicimizin dişiyle tırnağıyla, ArGe yatırımı yaparak, istihdam yara yicinin finansman giderleri tarak, farklı riskler alarak 2015’te yüzde 75 arttı, böyle kazandığı paranın üçte iki bir modelle sanayinin çark ŞEHRİBAN si ne yazık ki finansmana larının sağlıklı dönmesi ko KIRAÇ gidiyor. Bu, dünya ortala lay görünmüyor. malarına göre de çok yük İSO tarafından gerçekleştirilen sek. Türkiyedeki finansman siste ve sanayinin devler ligini belirle minin bu şekilde yürümesi artık yen “Türkiye’nin 500 Büyük Sa imkânsız. Bu konuda tabii ki ban nayi Kuruluşu2015” araştırması kalar ile sanayiciyi karşı karşıya nın sonuçları açıklandı. getirerek bir çözüm bulunamaz. Yüzde 75 arttı Zaten gerçekçi de değil. İki tarafın da mutsuzluğunun arttığı böy Araştırmanın sonuçlarını açık le bir modelle artık sanayi çarkla layan Bahçıvan, 2015’te faaliyet rının sağlıklı şekilde dönmesi ko kârını yüzde 45 artırmayı başa lay görünmüyor. Sadece faiz indir ran İSO500 sanayi kuruluşunun, kısırdöngüsünden çıkmak gereki kârının üçte ikisini finansman gi yor. Çok köklü bir yapısal reform deri olarak kaybettiğini belirte gerekiyor.” rek, böyle bir modelde sanayicinin ayakta kalmasının zor olduğu Bütçeden kaynak nu söyledi. Bahçıvan, bütçe ile övünüldüğü Bahçıvan, “Dikkat çekmek iste ne işaret ederek, “Bütçeyi meza diğimiz nokta, sanayicinin finans ra götürecek halimiz yok. Öyley man giderlerinin 2015’te anormal se bütçeden sanayiye kaynak ak yükselişi. Sanayicinin finansman tarılsın. Kalkınma bankasının ku giderleri 2015’te yüzde 75 arttı. rulmasını öneriyoruz” dedi. Faaliyet kârının büyük bölümü fi Finansman giderlerinin erittiği nansman giderlerine gidiyor. Sa ni belirten Bahçıvan, İSO500’ün nayici 2015’te elde ettiği 44 mil yüzde 44.9 artışla 44.1 milyar lira yar liralık kârın 28 milyar lirasını olarak gerçekleşen faaliyet kârına başka bir ifadeyle yüzde 63.4’ünü karşın; dönem kârının ise yüzde finansman gideri olarak kaybetti” 4.5 artışla 28.3 milyar lira olduğu dedi ve ekledi: nu aktardı. Koç damga vurdu FinansmanErdal Bahçıvan sistemi değişmeli İSO Başkanı Erdal Bahçıvan 2016 öngörüleriyle ilgili olarak da 2016’nın sanayi kuruluşları açısından 2015 gibi gerçekleşeceğini öngördüklerini dile getirerek, “Şirketlerde finansman kaynaklı olumsuz haberleri sürekli duyuyoruz. Finansman sistemi değişmezse bu olumsuz haberleri daha çok duyacağız kaygısını da yaşıyorum. İflas ertelemeler konusunda bankalar da can suyu vermekten vazgeçmemeli” dedi. Araştırmaya göre Türkiye’nin dünyadan borçlanmanın kalitesi açısından negatif ayrıştığını da dile getiren Bahçıvan, şunları söyledi: “Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlara oranı dünya genelinde yüzde 25 olmasına karşılık İSO500’de yüzde 39. Yine dünya ortalaması yüzde 66 olan duran varlıkların aktiflere oranı, İSO500’de yüzde 46 ile 20 puan aşağıda bulunuyor. Yani dünyada özel sektörün kullandığı krediler daha çok yatırımlara gidiyor, makine parkına, teknolojiye, uzun vadeli işlere dönüşüyor. Bizde ise stok ağırlıklı işletme sermayesine gitmektedir.” İSO500’e 66 yeni şirket girdi İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” çalışmasına göre 2014’te olmayan ancak geçen yıl giriş yapan şirket sayısı 66 oldu. İSO’nun “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” çalışmasından derlenen bilgiye göre 66 şirket 2014 yılı listesinde yer bulamazken, geçen yıl listede yerini aldı. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde ilk 10’da dört otomotiv şirketi yer alırken en büyük üç sanayi kuruluşu Koç Holding şirketlerinden oluştu Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu2015 araştırmasına göre, sanayinin zirvesinde üretimden satışlarda 35 milyar 437 milyon TL ile Tüpraş yerini korudu. Listede ikinci sırada 14 milyar 732 milyon TL ile Ford Otomotiv, üçüncü sırada 9 milyar 998 milyon TL ile Arçelik yer aldı. Böylece ilk 3, Koç Grubu şirketlerinden oluştu. Bu yılki ilk on şirket içindeki sıralamada önemli bir performansı Tofaş sergilerken, 2014 verileriyle dokuzuncu sırada yer bulan Tofaş, 2015’teki 8 milyar 434 milyon TL’lik performansı ile beşinciliğe oturdu. Hyundai Assan bu yıl ilk kez 6 milyar 236 milyon TL’lik üretimden satış rakamıyla ilk 10 şirket arasına girmeyi başardı ve geçen yıl on üçüncülükte olan sırasını bu yıl sekizinciliğe kadar çıkardı. Bu sonuçlarla ilk 10 listesine 2015’te otomotiv sektörü damgasını vurdu. İlk 10 şirket içindeki tek kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim AŞ listede altıncı sırada yer aldı. Yabancılar kaçıyor İstanbul Sanayi Odası 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda istihdam bir önceki yıla göre yüzde 3.8 artarak 601 bin 696’ya çıkarken, ücretlerde enflasyonun üzerinde yüzde 13.7’lik artış oldu. Yine İSO500 içindeki yabancı sermayeli kuruluşların sayısı 2009’da 153 iken geçen yıl 125’e geriledi. KATMERCİLER TOMA ile listeye girdi Türkiye’nin en önemli TOMA üreticilerinden Katmerciler, İstanbul Sanayi Odası’nın üretimden satışlar bazında hazırladığı geleneksel Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında 409’uncu sıradan listeye girdi. Araç ekipman sektörünün ardından savunma sanayine de giren şirket üretimden satışlar bazında 286 milyon lira gelir elde etti. 100 ŞİRKET ZARARDA İSO 500’ü oluşturan sanayi şirketlerinin 2014’te 421.2 milyar lira olan üretimden net satışları 2015’te yüzde 7 oranında artarak 450.5 milyar TL olarak gerçekleşti. Borçların aktif toplamı içindeki payı 2015’te yüzde 60.1 olarak gerçekleşti. Toplam borçlar/özkaynak oranı ise yüzde 150.8 oldu. Özkaynakların toplam varlıklar içindeki payı ise yüzde 39.9 oldu. Erdal Bahçıvan, 2015’te kâr eden şirket sayısının da önceki yılki 417’den 400’e indiğini söyledi. Geçen yıl 100 şirket ise zarar etti. Mehmet Cengiz’in şirketi uçtu 17 Aralık Yolsuzluk tapelerinde gündeme gelen ve ‘Milletin a... koyacağız’ diyen Cengiz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Cengiz Mehmet Cengiz’in şirketi İSO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde büyük sıçrama yaptı. 2014 ve 2015 yıllarında listede olan şirketler incelendiğinde, Cengiz Holding şirketlerinden Cengiz Enerji Sanayi ve Ticaret AŞ’nin 323 sıra yükselerek 488. sıradan 165. sıraya ulaşması dikkati çekti. 18 gizemli şirket Geçen yıl isminin açıklanmasını istemeyen şirket sayısı 18 olarak gerçekleşti. 2015’te 314 şirket listede üst sıralara çıkarken, 171 şirket de yerini koruyamayarak alt sıralara düştü. Ayrıca 15 şir ketin ise sıralamada yeri değişmedi. İSO 500 çalışmasına göre, 2015 yılında sıralamada en fazla düşüş kaydeden şirket 218 basamak gerilemeyle 210. sıradan 428. sıraya inen Çayeli Bakır İşletmeleri oldu. Bu şirketi 175 sıra gerileyen Çebitaş Demir Çelik Endüstri AŞ, 132 sıra düşen Yakupoğlu Tekstil ve Deri Sanayi Ticaret AŞ ve 121 basamak inen Indorama Ventures Adana Pet Sanayi AŞ takip etti. İhracat düştü Çalışmaya göre 2015’te en fazla sıçrama yapan şirket/ kurum, listeye 47. sıradan giren ve 453 şirketi geride bı rakan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu oldu. Bu şirketi listeye 70. sıradan giren “İsminin açıklanmasını istemeyen şirket”, 75. sıradan giren Atlas Enerji Üretim, 119., 128., 146. ve 150. sıradan giriş yapan diğer “İsminin açıklanmasını istemeyen şirketler” takip etti. İhracatta 3.8 milyar dolar ile Ford Otosan, 2.9 milyar dolar ile Tüpraş, 2.7 milyar dolar ile Oyak Renault ilk üç sırada yer aldı. Rapora göre, İSO500 kuruluşunun toplam ihracatı 2015’te yüzde 12.9 düşüşle 53.4 milyar dolar olarak gerçekleşti. ekonomi 9 Kapitalizmin 21. yüzyılı Kapitalizm, bir küresel üretim biçimi olarak nüvesini 13. yüzyıl İtalyan şehir devletlerinde buldu. Kısa zamanda gelişti; “ortaçağdan kalma bütün sınıfları geri plana itti”; küresel bir sistem olarak gezegenimizi kendi mantığına bağımlı kıldı. Marx ve Engels’in Manifesto’da yer alan ifadeleriyle, “tek sözcükle, dinsel ve siyasal yanılsamalarla perdelenmiş sömürünün yerine, açık, utanmaz, dolaysız, kaba sömürüyü koydu.” Kapitalizm, 19. yüzyılın sonunda emperyalizm diye tanımlanan “en yüksek aşamasına” ulaştı. Bu arada buhar devrimi diye anılan kimya ve demiryollarına dayalı teknoloji hamlelerini; Fordizm diye tanımlanan ve montaj hattına dayalı üretkenlik ivmelenmelerini gerçekleştirdi. 20. yüzyılın son çeyreğinde ulusötesi şirketler ve uluslararası finans kuruluşlarının hegemonyasına dayalı “yeni emperyalizm” dönüşümünü küreselleşme adı altında kurguladı; IMF, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü ve benzeri kuruluşlar aracılığıyla tüm dünyaya “başka alternatif yok” sloganlarıyla dayattı. 21. yüzyılın ikinci on yılı sürerken kapitalizmin gelişimine dair üç önemli gözlem yapmak mümkün: (1) Deflasyon, yani tüm fiyatların (ücretler ve faizler dahil) çöküşü; (2) üretkenlik kazanımlarında gerileme ve (3) gelir eşitsizliğinin artması; sosyal dışlanma ve parçalanmanın derinleşmesi. Ana akım iktisat yazınında yeni normal diye tanıtılarak, sıradanlaştırılmaya çalışılan bu sürecin önemli başlıklarını geçen haftalardaki yazılarımızda tartışmıştık. Bu süreçte yaşanan deflasyon sonucunda fiyatlar ile birlikte kâr oranları da gerilemekte ve sermayenin yeniden üretimi zorlaşmaktadır. Artan gelir eşitsizliği ise başta etnik ve yerel nitelikli savaşlar olmak üzere, uluslararası göç dalgalarının, yoğunlaşan sosyal gerilimlerin ve küresel siyasi şiddetin ana nedenini oluşturmakta. Üretkenlikte durgunluk (ve hatta ABD için son iki yıldır gözlenen gerileme) ise 21. yüzyıl kapitalizminin en önemli açmazlarından birisi olarak öne çıkmakta. Aşağıda işçi başına milli gelir artış hızlarına ilişkin sunduğumuz verilere göre, 2010 sonrasında kapitalizmin beş merkez ekonomisinde üretkenlik kazanımları yüzyılın ilk on yılı ile karşılaştırıldığında ciddi anlamda gerilemiş gözüküyor. Bir zamanların üzerinde güneş batmayan imparatorluğu İngiltere’de ve 2. Dünya Savaşı sonrasının mucize ekonomisi Almanya’da üretkenlik temposu yarı yarıya düşmüş vaziyette; Japonya’da gerileme yüzde 80’i aşmış. Silikon Vadisi’ni, Google arama motorunu, uzaydan takip sistemlerini, Uber taksiyi dünya tüketicilerinin emrine sunmayı başaran Amerikan kapitalizmi ise üretkenlikte tam bir çöküş yaşıyor. Teknolojik inovasyonları ve yeni sanayileşme dalgasını bir türlü üretkenliğe ve milli gelir artışlarına dönüştüremeyen küresel kapitalizm, bu yüzdendir ki 2008’den bu yana büyük durgunluğun kıskacından kurtulamıyor. Bu koşullar altında Fed’in uygulamaya koyduğu devasa parasal genişleme operasyonları ancak geçici iyileştirmeler yaratırken günümüzün “Fed faizleri yükseltir mi? Yükseltirse bunun dünya ve Türkiye ekonomisine etkileri neler olur? TC Merkez Bankası faizleri düşürür mü” türü “can alıcı” soruları, ekonomi medyasının güncel magazin sohbetlerine malzeme oluşturmak dışında herhangi bir anlam taşımıyor. 21. yüzyıl kapitalizminin merkez ekonomilerinde artık yeni normal diye anılan koşulların Türkiye benzeri çevre ülkelerindeki sosyal yansıması ise “rekabetçi otoriterliğe” dayalı siyasi şiddet olarak tezahür ediyor. Yeni normal “rekabetçi”, çünkü mevcut siyasi partilerin artık başlıca uğraşı kendilerini yerel ve uluslararası sermayeye beğendirmek için kıyasıya yarışmak. “Otoriter”, çünkü bu tıkanmışlık ve çaresizliğin yol açacağı sosyopolitik uyanışın sistemi sorgulamasına fırsat vermeden, acilen bastırılması gerekli. Bu endişenin Türkiye’ye özgü görünümü ise İslamcı faşizmin ayak sesleri... ABD’nin en büyüğü Walmart oldu ABD’de Fortune 500 şirketleri içerisinde birinci perakende devi Walmart oldu. Fortune Dergisi’nin şirketleri toplam gelirlerine göre sıralandırdığı listenin ilk sırasındaki Walmart’ın 2015’te toplam gelirleri 482.1 milyon dolar seviyesindeydi. Listenin ikinci sırasında Exxon Mobil yer alırken, onu Apple takip etti. Geçen yıl liste dışı kalan Big Lots ile Hertz gibi şirketler bu yılki listede yeniden kendisine yer bulabildi. l Ekonomi Servisi C MY B