Katalog

Pazartesi 4 Ocak 2016 EDİTÖR: ŞEHRİBAN KIRAÇ TASARIM: BAHADIR AKTAŞ Zirveden ölüm listesine Halis Ağa PORTRE Ünlü iş insanı Halis Toprak (78) vefat etti. Lice’den çıktığı yolda zirveyi de gördü, 90’ların ölüm listesinde de yer aldı ransa’nın Nice şehrinde kalp rahatsızlığı nedeniyle vefat eden Türk sanayiinin duayen ismi Halis Toprak, sanayici kimliği, Tansu Çiller döneminde ölüm listelerine girmesi, özel hayatı, Aslanlı Köşk ile her dönem gündemde kalmıştı. Seramik, kâğıt, ilaç gıda gibi 30’a yakın sektörde faaliyet gösteren Toprak Holding’i Türk sanayiine kazandıran Halis Toprak, 1938 yılında Diyarbakır Lice’de doğdu. Halis Toprak, İş hayatına Adana’da başladı. Kurucusu olduğu Toprak Holding’in yönetim kurulu başkanlığını yapan ünlü işadamı kamuoyunda ‘Halis Ağa’ olarak anılıyordu. . Halis Toprak, 1977 yılında İstanbul’a gelerek Toprak İnşaat firmasını kurdu. Turgut Özal, 31 Ekim 1989’da Cumhurbaşkanı olarak Çankaya Köşkü’ne çıkarken, Halis Toprak’ın gönlünde banka sahibi olmak yatıyordu. 10 Ekim 1991’de yani 20 Ekim 1991 seçimlerinden 10 gün önce hükümet aldığı bir Bakanlar Kurulu kararı ile Toprak’a da banka açma izni verdi. 1992’de ana ortakları Toprak Grubu şirketleri olan Toprakbank’ı hayata geçirdi. ekonomi 9 Egemen duygu kötümserlik u köşede, 23 yıldır “yeni yıl” beklentilerini değerlendirmeye çalışıyorum. Bu kadar kötümser bir havayı hiç anımsamıyorum. Kuzey kutbunda sıcaklık geçenlerde yıllık ortalamaların 35 derece üstüne çıkarak Viyana, İstanbul gibi kentlerin düzeyine ulaştı ama kötümserlik buna değil mali piyasalara, küresel ekonominin geleceğine ilişkin. Bu da bizim kötümser olmamız için bir neden. F Banka, ilk önce 6 şube ve 150 civarında memur ile göreve başladı. Zararı özkaynaklarını aşan, mali bünyesi zayıflayan Toprakbank 2001 sonunda Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) kapsamına alındı. B Devlet el koydu Halis Toprak, 32 yıl sürdürdüğü yönetim kurulu başkanlığını 2009’da oğlu Mehmet Toprak’a devretti. Aynı yıl Toprak Grubu şirketlerinin tümünün yönetimine TMSF el koydu. Halis Toprak, Toprak Grubu’na ait 22 şirketin ve 21 sanayi tesisinin yönetimini, Toprak Grubu’nun Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na olan borcunun tamamını ödeyerek geri aldı. Halis Toprak 29 Haziran 2012’de tekrar Toprak Holding AŞ Yönetim Kurulu Başkanlığı’na geldi. Ecevit Demirel Mali piyasalar tatsız Toprak Toprak Holding 30’a yakın sektörde faaliyet gösteriyor. İş dünyasının ‘Ağa’sı Köşk de gitti Halis Ağa’nın sahip olduğu ve 20 yılı aşkın süre yaşadağı Aslanlı Köşk de 2009’da TMSF tarafından dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın en yakın arkadaşlarından Ramsey’in sahibi Remzi Gür’e 23.8 milyon dolara verilmişti. l Ekonomi Servisi Tağızade MSF’nin şirketlerine el koyma işlemlerini sert dille eleştiren Halis Toprak, dönemin TMSF Başkanı Ahmet Ertürk’ün de kendisine kişisel kini nedeniyle haksızlıklar yaptığını iddia etmişti. TMSF operasyonları sonrasında Halis Toprak’ın adı 1990’larda işlenen faili meçhul cinayetler soruşturmasında geçmişti. Dönemin Başbakanı Tansu Çiller’in “PKK’ye mali destek sağlayan işadamlarından hesap Peker adını vermişti T sorulacağına” dair açıklamalarının ardından bir çok isim faili meçhul cinayetlere kurban gitti. 2010’dan sonra bu cinayetlerle ilgili bir biri ardına soruşturmalar açıldı. O dönemde Ankara’da faili meçhul cinayetler soruşturmasında ifade veren ve adı mafya anılan Sedat Peker, Yakup Kürşat Yılmaz’ın kendisine Halis Toprak’ın öldürülmesi için devlette görevli bazı kişilerin teklifte bulunduğunu açıklamıştı. Özel hayatıyla konuşuldu H Toprak 2015 yılı mali piyasalardan reel ekonomiye kötü bir yıl oldu, 2016 yılında bir iyileşme bekleyene henüz rastlamadım. Küresel çapta, borsalar 2015’te yerel paralar bazında ortalama yüzde 2 getiri sağlayabildiler. Bu oran dolar bazında negatif alana geçiyor. (Financial Times). Borsalardan daha iyi performans göstermesi beklenen “hedge fund” yatırımcıları, 2015’i ortalama yüzde 3 kayıpla kapattılar (Wall Street Journal.) Avrupa piyasaları (Stoxx Euro 600) yılı yüzde 6.5 ile kapattı ama aralık performansı yüzde 5.1 ile 2002’den bu yana en düşük düzeyi gösteriyordu (Market Watch). Kimi analistler 2016’da mali piyasalarda güçlü bir “düzeltme” (sarsıntı) bekliyor. Mal ve döviz piyasalarında da beklentiler olumsuz. The Economist, gelişmiş ekonomilerin “sıfır faiz oranlı likidite kapanından” çıkamadığını vurgularken, tasarruflardaki aşırı birikime değiniyor; küresel düzeyde kronik düşük enflasyonun, Suudi Arabistan ve Çin’de (böylece Asya çapında) devalüasyonu zorlaması, değerlenen doların ABD ekonomik büyümesi üzerindeki olası etkilerinin risklerini tartışıyor, kapasite fazlası, talep yetersizliği borç yükü sorununa dikkat çekiyordu. alis Toprak’ın ilk eşi Ayşe Hanım’dan 10 çocuğu vardı. Toprak, 540 milyar lira tazminat ödeyerek bu evliliği sonlandırmıştı. Toprak’ın kendisinden 54 yaş kü çük üçüncü eşi Nazlıcan Tağızade ile yaptığı evlilik uzun süre kamuoyunda konuşulmuş, bir süre sonra çift boşanmıştı. Toprak’ın cenazesi dün Fransa’dan İstanbul’a getirildi. Defin süreci, aile üyelerinin alacağı kararın ardından açıklanacak. Halis Toprak Köprü ve otoyol geçişleri zamlandı eni yılla birlikte zam yağmuru devam ediyor. Sigara, alkollü içki ve elektriğin ardından köprü ve otoyol geçiş ücretlerine de 4 yıl aradan sonra zam yapıldı. Köprü ve otoyol geçiş ücretleri önceki gece saat 24.00’ten geçerli olmak üzere yüzde 16 artırıldı. Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprülerinde 4 lira 25 kuruş olan geçiş ücreti 4 lira 75 kuruşa yükseldi. Boğaz köprülerinden otomobil, motosiklet, küçük kamyonet ve minibüsler için geçiş ücreti 50 kuruş artışla 4 lira 25 kuruştan 4 lira 75 kuruşa çıkarıldı. Aks aralığı 3.20 metreden büyük her türlü iki akslı araçların geçiş ücreti de yine 50 kuruş artışla 6 lira oldu. Otobüs ve treylerin geçiş ücreti ise 10.25 TL’den 15 TL’ye yükseltildi. Y 2012’den beri Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprülerinde, araç boyutuna göre, 4 lira 25 kuruş ile 32 lira 25 kuruş arasında geçiş ücreti tarifesi uygulanıyordu. Otoyol gişelerinde ise 1. sınıf araçlar için geçiş ücreti 2 lira 25 kuruş ile 15 lira arasında değişiyordu. Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, otoyol ve köprü geçişlerinde kartı olmayan ya da olup da bakiyesi yetersiz veya HGS kartı arızalı olan binlerce araç sahibine ceza yağdığını belirtti. Palandöken, “Hatalı geçişlerde 10 katı ceza uygulanıyor. Taşımacı esnafının böyle bir cezayı ödemeye gücü yok” dedi. l Ekonomi Servisi ‘Cezalar çok ağır’ Kasım ayında Mersin’in de aralarında bulunduğu 3 fabrikada 165 çalışan işten çıkarılmıştı. Cam işçisi direnişini dolmuşta sürdürüyor Kristalİş Genel Merkezi’nden çıkarılan cam işçileri, direnişini dolmuşa taşıdı. Mersin Şubesi ‘Bu iş Mersin’de değil, İş Kule’de çözülür’ dedi. ABİDİN YAĞMUR Elektrikler 591 bin saat kesildi üketici Birliği Federasyonu (TBF) tarafından Elektrik Kesinti Endeksi’nin (EKE) oluşturulmaya başlandığı 2015 mart ile aralık ayı arasında geçen sürede Türkiye’deki 21 elektrik dağıtım şirketinin toplam 591 bin saat 228 dakika elektrik kesintisi uyguladığı hesaplandı. Cihan’ın haberine göre, 10 aylık dönemde Türkiye genelinde yaklaşık olarak 9 bin 340 gün veya 312 ay veya 26 yıllık süreye eşit elektrik kesintisi yaşandı. TBF’nin Elektrik Çalışma Grubu Başkanı Jale Yanılmaz, elektrik dağıtım firmalarının aralıkta 60 bin 588 saat elekt T rik kesintisine gittiğini söyledi. Mart 2015’te 500 bin saat olan kesinti süresi, ağustosta 715 bin saat, kasımda 700 bin saat olarak gerçekleşti. Aralık ayında kesinti süresi en fazla olan iller; İzmir (7 bin 685 saat), Bursa (5 bin 654 saat) ve Konya (4 bin saat) olarak sıralandı. Marmara’da 141 saat, İç Anadolu’da 127 bin saat, Ege’de 101 bin saat, Karadeniz’de 94 bin saat, Akdeniz’de 78 bin saat, Doğu Anadolu’da 27 bin saat, Güneydoğu Anadolu’da 21 bin saat kesinti uygulandı. l Ekonomi Servisi işecam’ın Mersin’deki fabrikalarında çalışıyorken işten çıkarılan 37 işçiden 20’si, Mersin’de başladıkları direnişe İstanbul’da devam ediyor. Sendikanın genel merkezi işçilerin Mersin’de eylem yapmasını istiyor, sendikanın şubesi ise ‘Bu iş Mersin’de değil, İş Kule’de çözülür’ diyor. Halen çalışmakta olan işçiler ise ‘İşveren işçi çıkarmayı alışkanlık haline getirir mi’ sorusunu tartışıyor. Kristalİş Mersin Şube Başkanı Ahmet Ergev, genel merkez binasında eylem yapan işçilerin sendika binasından çıkarılmasını, “Merkezde yapılan uygulama hoş bir uygulama değil. Yıllarca bu sendikaya aidat ödemiş, sendikanın her kararını uygulamış arkadaşların bu şekilde dışarı çıkarılması hoş değil. Yakışıklı olmadı. O görüntü kurum ve arkadaşlar Ş adına hoş olmadı” dedi. Ergev, “İşten atılan arkadaşlarımız için şubemiz yapabileceği her şeyi yaptı. Buradaki işveren temsilcileri “Bu bizi aşıyor, yukardan geldi bu karar” diyorlar. Bunun İş Kule’de halledilmesi gerekiyor. Arkadaşlar da bu nedenle İstanbul’a gittiler ve oraya gideceklerinden benim de haberim olmadı. İstanbul’da olmalarının bir sebebi, bir gerekçesi var” dedi. Halen görevi başında olan cam işçisinin, hem işverenin, hem sendikanın tavrını endişeyle izlediğini kaydeden Ergev, “Bu tür şeyler alışkanlık haline gelecek diye endişe ediyorum. İşveren işçi çıkarmak isteyecek, sendika direnecek. Ama işverenin ‘biz sendikayla anlaştık ve işçi çıkardık’ demesinin gelecekte bir alışkanlığa, bir uygulamaya dönüşmesinden endişe ediyoruz” diye konuştu. Şişecam’da işçi çıkarma pazarlıkları süreci, 2013’te Paşabahçe Mersin Fabrikası’ndaki iki fırından birinin kapanmasıyla başladı. 10 Haziran 2013’te Şişecam işvereniyle Kristalİş arasında imzalanan anlaşma sonucu, kendi isteğiyle ayrılmak isteyenlere yasal hakları ödenerek iş akitleri feshedildi. İşverenin 2015’te Mersin ve Eskişehir’deki fabrikalarda işgücü fazlası oluştuğunu bildirmesi üzerine üç işletmede toplam 165 kişinin iş akitlerinin 6 Kasım 2015’te sonlandırılması konusunda sendika ile işveren uzlaştı. İşçi kıyımı nasıl başladı? OECD 2016 yılı dünya ekonomisi büyüme beklentisini yüzde 3.6’dan 3.3’e çekmişti. Gelişmiş ülkelerde ekonomik büyüme, 201014 ortalaması olan yüzde 1’den 2016’da yüzde 2 düzeyine çıkabilecek. Buna karşılık gelişmekte olan ekonomilerde aynı dönemde, yüzde 5 ortalamasından yüzde 2.4’e gerileyecek. Çarşamba günü, IMF Başkanı Lagarde, 2016’da küresel ekonomik büyüme düş kırıklığı yaratacak, orta dönem beklentiler de kötüleşiyor diyordu. Financial Times’dan Gavin Davies’in aktardığına göre, kimse “ekonomik toparlanmada bir hızlanma beklemiyor”, “City Grup 2016 yılında bir küresel resesyon bekliyor”. The Economist yazarları da “seküler durgunluk” kampında. HSBC’nin Küresel Ticaret Raporu’na göre, dünya ticaret hacmi 2014’te yüzde 3.1’den 2015’te yüzde 1’e geriledi. Dolar bazında gerileme yüzde 13’e yaklaşıyor. Dünya ticaretinde gidişin yönünü, ekonomik büyümenin geleceğini gösteren, Navlun, Konteyner Talebi, Süveyş Kanalı Geçişi indeksleri 2015 yılının ortasından bu yana sürekli düşüyor. Temel malların küresel deniz taşımacılığını izleyen Baltic Dry Index Noel’den önceki cuma günü, 2008 çöküşünü de geçerek 22 yıllık tarihinde ilk kez 500’ün altına indi. Dünyanın iki büyük ekonomisi ABD ve Çin’de de son yıllardaki mali genişlemeye rağmen, göstergeler olumlu değil. ABD’de imalat sanayiinde stoklar yüksek, talep düşük, yeni siparişlerde belirgin bir gerileme gözleniyor. “Chicago Business Barometer” düşmeye devam ederek aralık ayında 42.9’a (50 resesyon sınırı) geriledi. Bu indeks bu derecede gerilediğinde ABD ekonomisinin resesyondan kurtulmayacağı düşünülüyor (Zero Hedge, 31/12/15). Çin’de de sanayi üretimi 5 aydır gerilemeye devam ediyor. Ekonomik büyümenin, 2015’te son 25 yılın en düşük düzeyine inmesi bekleniyor. Avrupa ekonomilerindeki kronik durgunluğu tartışarak uzatmak istemiyorum. Kısacası, geride bıraktığımız 67 yılın mali genişlemesine karşın dünya ekonomisinde durgunluk devam ediyor, 2016 yılına ilişkin beklentilerde resesyona, bir mali sarsıntı olasılığına doğru eğilen bir kötümserlik egemen. Jeopolitik alanda bir büyük olayın ekonomik hesapları altüst etmesinden korkuluyor. ‘Seküler durgunluk’ Daha çok bankacı işsiz kalacak Dünya bankacılık sistemi 2008 küresel finansal kriz dönemi sonrası başlayan işten çıkarmaları yavaşlatsa da geçen sekiz yıllık sürede yarım milyondan fazla bankacılık pozisyonu tamamen silindi. Sekiz yılda 600 bin bankacı işsiz kaldı. Geçen yıl ise işten çıkarmalar 100 bine yaklaştı. Küresel finansal krizin desteklediği bankacılıkta işten çıkarmaların teknolojik gelişmelerle birlikte gelecek yıl da sürmesi bekleniyor. Citibank 2 bin kişiyi daha işten çıkaracağını açıkladı. 2010’dan bu yana çalışan sayısını çok fazla değiştirmeyen Alman Deutsche Bank ise 2018’e kadar 26 bin pozisyonda azaltmaya gidecek. l Ekonomi Servisi C M Y B