Katalog

DUNYA 10 İran ile UAEK nükleer yol haritasının altına imzaları attı İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması için Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (UAEK) anlaşmaya uyulduğuna dair teyiti gerekecek. Bu teyitin sağlanmasında izlenecek yol haritası, dün UAEK Başkanı Yukiya Amano ile İran Atom Enerjisi Kurumu Başka nı Ali Ekber Salihi’nin imzaladığı mutabakat anlaşmasıyla belirlendi. Askeri tesis Parçin konusunda ayrı bir düzenleme yapılmasını da içeren mutabakat, İran’ın nükleer programıyla ilgili cevap bekleyen tüm soruların 15 Aralık’a dek yanıtlanmasını öngörüyor. Çarşamba 15 Temmuz 2015 EDİTÖR: GÜLRİZ ERGÖZ TASARIM: BETÜL BERİŞE Çin, Fransa, Almanya, AB, İran, Rusya, Britanya, ABD heyetleri aile fotosu çektirdi. ABD Dışişleri Bakanı Kerry (sağdan 2.) Zarif’le (soldan 5.) birbirlerine önadlarıyla Cevad ve John hitap ettiklerini, her tartışmayı gülerek bitirdiklerini belirtti. Kerry ile Zarif artık Nobel Barış Ödülü’nün en güçlü adayları. İran ve dünya değişecek M Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi artı Almanya (5+1) grubu ile İran arasındaki nükleer müzakerelerde tarihi anlaşmaya varıldı. İran’ın nükleer programını 10 yıllığına dondurması karşılığı yaptırımlar kalkıyor. Bu İran’ın ABD ile normalleşmesi, uluslararası topluma geri dönmesi ve yaptırımların kalktığı gün 100 milyar dolarlık dondurulmuş mal varlığına kavuşması demek. 80 milyon nüfusu ve yıllık 400 milyar dolar geliriyle İran, Sovyetler sonrası küresel sisteme katılan en büyük ekonomi olacak. Dün sabah Viyana’da İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif “Tarihi bir an. Mükemmel bir anlaşma değil, ama önemli bir başarı. Umut dolu yeni bir döneme gidiyoruz”, AB Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de “Uluslararası ilişkilerde yeni sayfa. Tüm dünya için umut işareti” diyerek müjdeyi verdi. Mogherini ile Zarif’in okuduğu ortak metinde “Bu sadece bir anlaşma değil, tüm taraflar için iyi bir anlaşma” mesajı eşliğinde şu vurgu yapıldı: “İran’a BM’nin tüm yaptırımlarının geniş çaplı kalkmasının yanısıra nükleer programıyla ilgili ticaret, teknoloji, finans, enerji dahil çok taraflı ve ulusal yaptırımlar da kalkacak.” Anlaşma gelecek hafta Güvenlik Konseyi’ne sunulacak. Küba’dan sonra İran barışına imza atarak tarihe geçen ABD Başkanı Barack Obama “onlarca yıldır düşmanlığın başaramadığı şeyi, diplmasiyle başardıklarını, güçlü ve ilkeli pozisyonla müzakere ederek silahların yayılmasını önlediklerini söyledi. “Gerçek görüş ayrılıklarımız var ve uluslarımız arasındaki zorlu tarih gözardı edilemez. Ama işler değişti” diyen Obama, ABD Kongresi sorumsuzluk yapıp anlaşmayı engellerse kararı veto edeceğini belirtti. Anlaşmaya karşı çıkan Körfez ve İsrail liderleriyle telefonda görüşen Obama, İsrail’e Savunma Bakanı Ash Carter’ı yolluyor. Dünya güçleriyle tarihi nükleer anlaşmaya varan İran, yaptırım altındaki ülke statüsünden çıkıyor. Son 20 yılda küresel sisteme giren en büyük güç oluyor B Müzakerenin yıldızı Zarif (üstte sağda) Mogherini ile birlikte ortak açıklama okudu. Ardından Obama “Güvene değil teyit mekanizmasına dayanan bu anlaşmayla İran’ın nükleer silaha giden tüm yollarını kapattık” dedi. ‘Yaptırım zorbalığı bitti’ Obama’nın ardından TV’ye çıkan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, anlaşmayla “insanlık dışı ve zorba yaptırım rejiminin sona erdiğini” vurgulayarak “Bugün İran aleyhinde zulüm ve yanlış ithamlar bitip dünyada yeni işbirliği başladı” dedi. rını sivil nükleer rogram hakkının tanınması, nükleer faaliyetlerin devamı, tüm yaptırımların kalkma Körfez ve İsrail’e telefon ‘İstediğimizi aldık’ İran’ın müzakerelerdeki amaçla sı ve nükleer dosyanın BMGK’de kapanması olarak sıralayan ve bunların hepsine ulaştıklarını belirten Ruhani, anlaşma yürürlüğe girdiği gün ekonomik yaptırımlarla birlikte silah yaptırımlarının da kalkacağını öne sürdü. Dün akşam iftardan sonra halk sokağa dökülüp kutlama yaparken, dini lider Ayetullah Ali Hamaney bakanlar kurulunu toplayıp anlaşmayı ele aldı. Piyasalara açılacak ekonomi büyüyecek lk etapta dondurulmuş 100 milyar dolarlık mal varlığına kavuşacak İran Batı piyasalarına açılacak. Shell, Eni gibi petrol devleri ve Almanlarla Fransızların başı çektiği otomotiv, havacılık şirketleri Tahran’ın kapısında. Dün Alman Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Sigmar Gabriel tez zamanda İran’ı ziyaret edeceğini açıkladı. Fransız PSA Peugeot Citroen, İran pazarına dönmek için ortak aradığını duyurdu. Gemi taşımacılığı, uluslararası sigortacılık ile bankacılıkta da İran dünyaya açılacak. Ciddi ihtiyaç olan tarım ürünleri, çelik, çimento ithal edilebilecek. Dün İranlıların cep telefonlarında “Elveda falafel, merhaba McDonald’s” mesajının dolaşması manidardı. İ 4 Temmuz 2015 tarihli nihai nükleer anlaşma 2 Nisan’da varılan çerçeve anlaşmanın, namı diğer Ortak Kapsamlı Eylem Planı’nın (JCPOA) bazı ekler yapılmış ve teknik düzeyde ayrıntılandırılmış hali. Ana hatlar şöyle: 4 Anlaşma, BM Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) onaylandıktan 90 gün sonra ya da tarafların uzlaşmasıyla daha erken tarihte kabul edilmiş olacak. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) İran'ın uyduğunu teyit ettiğinde anlaşma yürürlüğe girecek. O gün İran’ın nükleer programıyla ilgili çıkarılmış tüm BM, AB, ABD yaptırımları resmen kalkacak. Bunlar tüm ekononomik, bankacılık, mali yaptırımlar. 4 İran’a silah ambargosu 5, balistik füze ambargosu 8 yıl daha yürürlükte. Ancak BMGK’nin özel izniyle silah tranferi yapılabilecek ve UAEK garantisi olursa silah ambargosu daha erken kalkabilecek. Anlaşmanın ana hatları 1 4Gelecek 10 yıl sadece Natanz’da uranyum zenginleştirilecek. Çalışır santrifüj sayısı üçte iki azalıp 6 bine inecek.Teknoloji merkezine dönüşecek Fordo’da santrifüjler izotop üretecek. 45+1 ile İran yılda en az 2 kez toplanıp anlaşmanın yerine getirilip getirilmediğini değerlendirecek. İran’ın ihlali halinde 65 gün içinde yaptırımlar geri getirilecek. 4İran’a ilişkin yeni BMGK kararı 10 yıl geçerli olacak. İsrail: Tarihi hata, Suriye: Tarihi zafer, Rusya: Dünya nefes aldı İ ran’ın dostu düşmanı anlaşmaya farklı tepkiler verdi... İSRAİL: Başbakan Benyamin Netanyahu ilk basın toplantısında “Tarihi boyutta kötü bir hata yapıldı. ‘ABD’ye ölüm’ diye bağıranlara büyük taviz verildi. Saldırganlığına devam etmesi için İran’ın terör makinasına yüz milyarlarca dolar benzin konuldu” dedi. 2. basın toplantısında “Anlaşma İsrail’i bağlamaz, çünkü İran İsrail’in yıkılması için uğraşmaya devam ediyor. Biz her zaman kendimizi savunacağız. İran’ın nükleer silah edinmesini önleme kararlılığımız aynen devam ediyor” tehdidi savurdu. SURİYE: Devlet Başkanı Beşar Esad “İran’ı bu tarihi zafer için kutlarım. İran, bölge ve dünya tarihinde büyük bir dönüm noktası” diyerek ekledi: İran anlaşmanın ardından halkların haklı davalarını daha da güçlü destekleyecektir.” RUSYA: Devlet Başkanı Vladimir Putin “Tüm dünya rahat nefes alabilir. Şiddete dayanan senaryoları haklı çıkarma çabalarına karşı müzakereciler istikrar ve işbirliğinden yana karar aldı. Rusya ile İran arasındaki nükleer işbirliği ve Ortadoğu’da terörle (IŞİD) mücadele güçlenecek” dedi. Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov “Obama, İran’la nükleer anlaşmaya varılırsa, Avrupa’ya füze kalkanını iptal edeceğini belirtmişti. Sözünü tutmasını bekliyoruz” uyarısı yaptı. Yaptırım nasıl geri döner? iyana’daki Coburg Sarayı’ndan beyaz duman yükseldi.” İsveçli siyasetçi Carl Bildt, dün dünya güçleriyle İran arasında kıran kırana müzakerelerin yürütüldüğü otelde varılan tarihi anlaşmayı, papalık seçimlerindeki uzlaşmaya atıf yapan bu tweet’iyle duyurdu. Viyana’daki “beyaz duman” Ortadoğu ve küresel dengeler açısından “rengini henüz seçemeyeceğimiz” yeni bir dönemin başlangıcı desek yeridir. Anlaşma; İran’ın tartışmalı nükleer programının, BM yaptırımlarının aşamalı olarak ve hızlı biçimde kaldırılması karşılığında, atom silahı edinememesini garantileyecek şekilde sınırlandırmasına dayanıyor. Müzakerelerin uzamasına yol açan BM’nin silah ambargosu aşamalı olarak beş yıl, ABD’nin füze teknolojisine yönelik yaptırımları yine sekiz yılda kalkacak. Anlaşmanın ihlali halinde yaptırımlar rejimi, eski haline dönecek. HHH Teknik detaylarını Cumhuriyet’in sayfalarında bulabileceğiniz bu anlaşma, İran ve Batı açısından kazankazan halini ifade ediyor. İran, tavizleri karşısında Ortadoğu’nun “nükleer gücü” olarak tescillenecek. Ekonomisini berbat eden yaptırımlardan kurtulacak. Diplomatik tecridi kıracak. Batı dünyasıyla barışmasının yolu açılacak. Rusya ve Çin’e mahkum olmaktan kurtulacak, manevra alanı genişleyecek. Teknoloji ithal ederek zengin enerji kaynaklarını geliştirebilecek. Ortadoğu’da yumuşak güç kullanarak ‘emperyal etkisini’ ABD ve AB’nin onayıyla açığa çıkartma fırsatı elde edecek. HHH Anlaşma Batı için de güçlü güvenlik ve garanti mekanizmaları içeriyor. En başta İran’ın atom silahı geliştirmesi engelleniyor. AB açısından başta enerji olmak üzere 80 milyon nüfuslu İran pazarının kapıları aralanıyor. ABD Başkanı Barack Obama, nihai anlaşmayı Kongre’ye onaylatabilirse, bu Küba’dan da öte öneme haiz olacak biçimde dış politika mirasını teşkil edecek. İran’ın bölgede etkinliğini asıl açığa çıkartan, neocon Bush yönetiminin çatışmacı/müdahaleci politikalarıydı. Bu politikaların başarısı, Amerika’ya ve bölgeye maliyetleri hepimizin malumu. Obama, tam da zıddı bir yolla “dizginleme/dengeleme” siyaseti için alan açmış oldu. Görev süresi bittiğinde ABD kurumsal yapısının tercihleri elbette belirleyici olacak. HHH Anlaşma ABD ile İran’ın aniden dost olması anlamına gelmiyor. Ancak ABD yönetimi artık Ortadoğu’da Suud’un başını çektiği Körfez’in Sünni monarşileri ile İsrail’den “bağımsız” duruş sergileyebilir. İpuçlarını IŞİD’e karşı savaşta gördüğümüz üzere birlikte hareket edebileceği aktörleri çeşitlendirmiş olacak. Suudi Arabistan’ın Amerikan kaya gazıpetrolü sektörünü hedef alacak şekilde geçen yıl başlattığı petrol savaşında “yeni enstrüman” edinecek. HHH Obama’nın Körfez monarşileriyle güçlü mali bağları bulunan Amerika’daki lobilere aldırmadan yöneldiği İran politikası, Ortadoğu’daki Sünni ortaklara duyulan güvensizliğin de tezahürüydü. Paranoya düzeyi Başbakan Benyamin Netanyahu’nun “İran dünyayı ele geçirecek” türü tweet’lerine dönüşerek alay konusu olan İsrail, ayrı bir yazının konusu. İran’ın bölgede ehemmiyetini artıracak bu anlaşma ilk bakışta Türkiye açısından “olumsuz”. Ancak fırsata çevrilme potansiyeli var. En başta Suud’la girişilen ve Türkiye’nin temsil ettiği tüm değerlerin zıddı olan mezhepçi, radikalliğin ötesinde bir şey üretmeyen ittifaktan çıkış ve soğukkanlı dengeleme siyasetine dönüş için... Türkiye, İran’a karşı düşmanlaştırıcı/çatışmacı pozisyon yerine İran ile Körfez/İsrail hattını dengeleyebilirse ekonomik ve siyasi açıdan kazançlı çıkabilir. Kıssadan hisse... İranlılar zeki ve vizyoner yöneticileri sayesinde dünyaya açılmayı kutluyor. Kendi hayalleriyle sarhoş olmayan zeki ve donanımlı yöneticiler herkese lazım. Darısı başımıza... Ortadoğu’da yeni hesap zamanı “V 4İran dini lideri Hamaney’in karşı çıkmış olmasına rağmen UAEK askeri tesisleri denetleyebilecek. Ama haklı gerekçe göstermesi koşuluyla ve giriş izni alması ikiüç hafta sürebilecek. Tahran UAEK’nın denetim taleplerini İran ile 5+1’in oluşturacağı Tahkim Kurulu’na götürebilecek. 4İran’ın uranyum zenginleştirme oranı 15 yıl boyunca yüzde 3.67’yi geçmeyecek. Yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumun yüzde 98’i kısmen imha edilecek kısmen başka ülkeye nakledilecek. Askeri tesislere zor giriş FRANSA: Cumhurbaşkanı François Hollande “Eline geçecek mali kaynağı nasıl kullanacağına dikkat etmemiz gereken İran’ın, Suriye’de savaşın bitmesi için bize yardıma hazır olduğunu göstermesi lazım” dedi. TÜRKİYE: Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu “İran, yapıcı olmalı, siyasi diyaloğa önem vermeli. Mezhepçi politika gütmememiz lazım. İran özellikle Suriye, Irak ve Lübnan’daki rolünü gözden geçirmeli” dedi. Eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise “Soğuk Savaş’ın sona ermesinden beri en büyük diplomatik zafer” yorumunu yaptı. Enerji Bakanı Taner Yıldız ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Türkiye ve bölge ekonomisi için iyi haber olarak karşıladı. Ankara’nın aklı mezhepçilikte Gözler ABD Kongresi’nde İran’la tarihi anlaşmanın ardından ABD siyasetini hararetli günler bekliyor. Zira ABD Kongresi’nin anlaşmayı gözden geçirip gerekirse oylaması için 60 günlük süresi var. Dün ABD Başkanı Barack Obama anlaşmayı engelleyen herhangi bir yasayı veto edeceğini açıkladı. Lakin Kongre’nin iki kanadında çoğunlukta olan Cumhuriyetçiler anlaşmaya karşı. İran’la anlaşmaya “savaş açan” İsrail de Kongre’deki lobi faaliyetlerini daha da artıracak. Dün İsrail’in sıkı müttefiki olan Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner “İran’ı güçlendirecek ve nükleer silah yarışı tetikleyecek bu anlaşma kabul edilemez, durdurmak için her şeyi yapacağız” resti çekti. Önde gelen Demokrat senatörler de aynı telden çaldı. Ancak Obama veto zırhını çıkarırsa, 2016 başkanlık seçimleri öncesi Demokrat kanatta siyasi yaraya yol açabilir. C M Y B