Katalog

14 yEryUzU SofrALArı TASARIM: ÇAĞLA SEVİNDİK Ramazan Derleyen TAYFUN ATAY Pazartesi 22 Haziran 2015 Ramazanı oy pusulası görenler İslam, kendisini onun tek hâkimi zannedenlerin elinde bir siyasi kaldıraca dönüşüyor undan iki sene evvel Kurban Bayramı’nda haber için kendisini takip eden bir muhabir, Başbakan Erdoğan’dan harçlık istedi. O da çıkartıp 200 lira verdi. Aynı bayramda Maliye Bakanı Mehmet Şimşek gazetecilere 5’er lira dağıttı. r ü g z Ö AKP u c m u M Samsun İl Başkanı ise gazetecilere 40’ar lira harçlığı uygun buldu. Haliyle ve haklı olarak bu harçlık meselesi eleştirildi. Bir gazeteciye bir siyasetçinin sanki bir aile büyüğüymüşçesine harçlık vermesindeki sakillik ortadaydı. Hikâye burada kalmadı. İktidara yakın Star gazetesi, bayramda başbakandan, bakandan, ilçe başkanından harçlık alan gazetecileri eleştirenlere şu manşetle çıkıştı: “Gezizekâlılar bayram ruhunu da anlamadı”. B değerleri” adına sahiplenilmesi de bunu gösteriyor. Böylelikle İslam, kendisini onun tek hâkimi zannedenlerin elinde bir siyasi kaldıraca dönüyor. Meydanlarda Kuran sallamak, siyasi rakiplerinin dini itikatlarının sağlamlığını tartışmaya açmak bunun eseri. Gardırop Atatürkçülüğünün laikliği olan “gardırop laikliği”nin uygulamalarının mütedeyyin kesimi zamanında mağdur ettiği bir gerçek. Gelgelelim bu militer “gardırop laikliği” toplumun laikliği benimsemiş geniş kesimlerine mal edilemez. Bir dini hâkimiyeti altına alıp ondan siyasi güç ummak için toplumun bir kesimini neredeyse ortaçağ papaları gibi “aforoz” etmek ise kimsenin yetkisinde değil. Yani özetle Ramazan’ı İslamda oy pusulası görenlerden öğrenecek değiliz. Neticede ağzına içkinin damlasını sürmemiş olan da, bütün bir ay oruç tuttuktan sonra bir bira açan da, Ramazan’ı sadece pidesi için seven de aynı toplumda beraber yaşıyor. İslam 7. yüzyıldan beri var, onu üzerinden oy isteyenler getirmedi. “Gardırop laikliği” ile “Seçim meydanı İslamcılığı” toplumu rahat bırakırsa “milletin değerleri” bir arada huzurla yaşamanın yolunu bulacak kadar zengindir. FAYDALI BİLGİLER Gardırop laikliği ŞeriatTarikatHakikat u üç kavramın birbiriyle ilişyeni yeni nüfuz ettiği bölgelere hızkisi, çağdaş İslâm düşünürlela yayıldılar. Aslında İslâm’ın Orrinden Seyyid Hüseyin Nasr’ın bir ta Asya’ya, Hint Yarımdası’na, G. kitabında nakledilen şu mecazi taDoğu Asya’ya, Afrika, Anadolu ve nımlama ile gayet güzel açıklık kaBalkanlar’a (günümüzde de Batı’ya) zanır: yayılması büyük ölçüde tarikatlar Bir “daire” düşünün! Bu dairesayesinde olmuştur. nin çemberi üzerinde sonsuz sayıİşin sırrı şu ki bu yayılma süda nokta var... Ve çemberden dairerecinde söz konusu bölgelerde nin merkezine sonsuz sayıda yarıİslâm’dan önce hâkim inanç sisçap çizgisi çekebilirsiniz. temleri, dini kültler ve bunlarla Dairenin sınırlarını belirleyen bağlantılı kültürel gelenekler, tariçember, “şeriat”tır. katlarla İslâm’a Merkezdeki nokiçselleştirilta ise “hakikat”, yamiştir. Mesela ni Allah’ın özü. ÇemAnadolu’da Hıberden merkeze çeristiyan azizlekilen yarıçap çizgisi rine ait mezarise “tarikat”... lar, şeyhevliya Demek ki tarikat, mezarları olarak Allah’a giden yol. gösterilmiş, azizBaşlangıcı da şerilerle evliyalar büat, yani İslâmi hayatünleştirilmiştir. tın, çerçevesi Kur’an Hacı Bektaş, Aziz ve hadislerce belirCharalambos’la, lenen kurallar, yasaSarı Saltuk Aziz lar, yükümlülükler Nikola ile özdeşseti... tirilmiştir. Kimileri şeriat Tarikatlar bu “çeper”i ile yetineşekilde Müslübilir. Ama kimileriman dünyanın ne de bu yetmez ve pek çok bölgesinHacı Bektaş Veli. onlar Allah’ın hakide farklı halkların katini deneyimleme yaşamı ve kültürü için “çemberden”den “merkez”e bir ile karışmış kaynaşmış, siyaset bi“yol” tutmak isteyebilirler. limcisosyolog Nur Vergin’in ifadeArapça “yol” anlamına gelen taHomo Islamicus ”un kitle örsiyle, “ rikat, adına şeyh, pir veya mürgütleri haline gelmişlerdir. şid denilen bir “rehber” eşliğinde Ancak süreç hiç pürüzsüz ve gülAllah’ın hakikatine erişmekermek lükgülistanlık da ilerlemedi. İslâm isteyenlerin izlediği “mistik” yöntetarihi, “daire”nin çeperi (şeriat) ile mi işaret eder. Dolayısıyla tarikatyetinmekte ısrar edenlerle, oradan lar, tasavvuf denilen İslâm mistisiz“hakikat”e yol tutmaya (tarikat) isminin kurumsal tezahürleri veya tekli olanların kıran kırana mücaTurgut Akpınar’ın deyişiyle “teşkideleleri ile doludur. latlanmış tasavvuf”tur. Yarın: ŞERİATTarikatlar 12’nci yüzyıldan itibaTARİKAT KAVGASI ren ortaya çıkıp özellikle İslâm’ın B Ağzına içkinin damlasını hiç sürmemiş olan da, bütün ay oruç tutup sonra birasını açan da, ramazanı sadece pidesi için seven de aynı toplumda beraber yaşıyor. olayla bir kez daha ortaya çıkarken, yapılmaya çalışılan bu çirkinliğe birçok kullanıcı tepki gösterdi.” Siyasal İslamcılığın ilk teorisyenleri Mısır’ın, Hindistan’ın sömürge görmüşleri arasından çıktı. Sömürgecilik ve modernite beraber ele alındı ve İslamcılık buna karşı bir kurtuluş yolu olarak teorize edildi. Bizdeki İslamcıların da ilk olarak etkilendikleri kaynaklar bunlar. Oysa bu topraklarda modernite sömürgecilerin tepeden indirdiği bir şey değildi. Osmanlı’nın Batı ile hiç kesilmemiş teması İslamcıların idolü Abdülhamit’i bile kimi alanlarda modernitenin taşıyıcısı yapmıştı. Neticede kafalarda “milletin değerleri”yle bağdaşmayan ve hatta bunlardan bihaber hayali bir elit tabaka kurgulandı. Bu “elit tabaka” neredeyse Hıristiyan sömürgeciler olarak değerlendirildi. Oysa kendilerine hasım olarak belledikleri de kültürel olarak Müslüman bir iklime ait. İnansa da inanmasa içine doğduğu kültürel ortam böyle. Yani kurbanı ilk sizde görmediler, ilk oruç tuttuğunu ya da bayramda harçlık verdiğini fark ettiği insanlar da siz değildiniz. Karşısındakini “patates dininden” diye ayrıştıran bu anlayış, dinin tek sahibinin de kendisi olduğu zannına kapıldı. Nereden bakarsanız bakın, ne siyasi etikle ne de dini ahlak kurallarıyla bağdaşmayacak bir harçlık gösterisinin İslam ve “milletin Harçlık gösterisi Haberde, siyasetçilerle arasına asgari bir mesafe koyması gereken gazetecilerin onlardan para almasına karşı çıkanlar şu ifadelerle İslamı bilmemekle suçlanıyordu: “Özellikle Gezici tayfanın medya ayağının cehaleti bu Abdülhamit de moderndi ‘Benlik teknolojisi’ oruç oruç, kişinin kendini bilmek için sabır ve tahammülle aydınlanma yoludur ir ibadetin huşu içinde (kendini tamamen Tanrı’ya vererek) yapılması kişinin yoğunlaşmasını gerektirir. Ama bu yoğunlaşma benliğin ya da “kendi”nin terbiyesi ile mümkündür, yoksa başkalarının terbiyesi ile değil. Örneğin huşu içinde bir namaz kılmak için kişinin kendini sakinleştirmeSüreyya si, teskin ve teslim olmaSu sı şart. Lakin namaz meditasyon gibi değildir. Sakin bir ortam ve yalnızlaşmayı değil, bilakis cemaat içinde olmayı, hayatın uğultusunu ister. Dışarıdan gelen sesler, kadınların konuşmaları, çocukların bağırmaları, koşuşturmalar huşu içinde bir namaz kılmaya engel değildir. Sorun kişinin teslim olamamasıyla ilgilidir. Oruç için de aynı koşul geçerlidir. Oruçlu bir kişi için başkalarının yiyip içmesi, öfke ve saldırma bahanesi olamaz. Eğer öyle olsaydı, sokakta aç gezen insanların restoranlarda yiyip içen insanlara her gün saldırması gerekirdi. Ama sokakta yaşayan hiçbir aç insanın böyle saldırgan tavrı yoktur. Eğer oruç en basit anlatımıyla açın halini anlamak, aç olanlarla empati kurmak ise, onlardaki tahammül, tevekkül ve iradeyi de anlamayı sağlamalıdır. Orucun kelime anlamı sakınmaktır; ama başkalarının oruçludan sakınması değil, “oruçlunun sakınma”sıdır B Kabak bayıldıyı denediniz mi? SOFRA SOHBETLERİ abak Cennet taamı kişilik bir tarifini, İstanbul’un imiş. Anlaşılan CenLezzet Tarihi kitabımın “Bizim net birazcık da nekahethaEvde Pişenler” bölümünde yer neye benziyor; zira kabakalan, maliyeti düşük ama leztan mükemmel perhiz ve haszetli yemeklerin ustası eşim ta yemeği olamaz. MamaBeyhan Gence Ünsal’dan alafih Cennete atfen bahsettiğilım: Artun miz kabak hangi kabaktır? İnMalzeme: 1 kg kabak, 2 soÜnsal san oraya ancak sakız kabağan, 2 olgun domates, 7 diş ğını yaraştırıyor. Asma kabasarmısak, ½ tatlı kaşığı tozğı manzarayı bozar; putperestliğin bir şeker, 6 çorba kaşığı sızma zeytinyanev’ini de hatıra getirir. Helvacı kabağı ğı, 50 gr. beyaz peynir, 34 sap maydafazla kabadır; balkabağı ise içinde bunoz, ½ su bardağı su, tuz. lunanlara dünya yüzünde geçirdikleri Hazırlanışı: Soğanları yarım ay bidar ve mahrumiyetli hayattan dolayı bir çiminde doğrayınız. Küçük doğradığıtariz ve kinaye yerine geçer korkusuynız domatesleri, ikiye böldüğünüz sala hiç de yaraşık almaz.” (Refik Halid rımsak dişleri, tuz ve tozşekeri katarak Karay, Makiyajlı Kadın). oğuşturunuz. Kabakları soyduktan sonEzelden beri, gerek üslubu gerekse ra uzunlamasına, sap kısmına 2 cm kaTürk mutfağılana dek, dörnı daima cidde bölünüz, hadiye alması ve zırladığınız harçyüceltmesi netan içlerine kodeniyle derin yarak tenceresaygı duyduye diziniz. Suyu ğum, esin meekledikten sonleğim merhum ra bir tabağı ters Üstad’dan da çevirek üzerine söz etmezsem koyunuz ve tensofra sohbetlecerenin kapağını Zeytinyağlı kabak bayıldı. rim eksik kalırkapatınız. Önce dı. Ama diyeceksiniz, “Hep sohbet, hep 5 dk kuvvetli ateşte, sonra 30 dk orta sohbet; biraz da bir şeyler yesek?” ateşte pişiriniz. Kabakları servis tabaPeki, o zaman bu yaz akşamı için ğına alarak üzerlerine ufalanmış beyaz zeytinyağlı, hafif bir sebze yemeğine ne peyniri serpip (dilerseniz ince peynir dersiniz? Yapım tekniği patlıcan imam dilimlerini üzerlerine yerleştirip) zeytinbayıldıya benzer, ancak beyaz peynirli yağını da ekledikten sonra soğumaya ve değişik tadda bir kabak bayıldı mebırakınız. Bu arada peynir hafiften erisela! Refik Halid’e göre, “Patlıcanınkin yecektir. Sonra da üzerlerini maydanoz den çok nazik” olan kabak bayıldıyı Gi ile süsleyiniz. ritli anneannem pek güzel yapardı. ÜsGünümüzde sık tüketilmesi nedetad Karay darılmasın, hiç de “perhiz ve niyle, evde “kurumuş” bir peynir bulhasta yemeği” gibi değildi. İçine pişermak zor. Bu yüzden, bu tarifte peyniken kimi zaman kaşar peyniri parçaları ri yemek piştikten sonra ekleyelim deya da kurumaya yüz tutmuş beyaz pey dik. Eğer elinizin altında kurumuş benir koyardı. Çocuk halimle hafif erimiş yaz ya da iyice eski kaşar peyniriniz peynir parçacıklarına bayılırdım, büyüvarsa, tencereye daha öncesinde koyayünce de öyle... bilirsiniz elbette. Bugünkü sohbetimiz Eh, lafı daha uzatmayalım ve kabak de böyle biter. bayıldının, eviniz kalabalık olabilir, altı “Afiyetler olsun” efendim! “K Kamp Armen’de iftar sofrası Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi Vakfı’na devri hâlâ yapılmayan öldürülen gazeteci Hrant Dink’in de kaldığı Kamp Armen Ermeni Yetimhanesi’nde dün direnişin 47. günü gerçekleşti. Antikapitalist Müslüsöz konusu olan... Oruç asıl olarak sabrı, iradeyi, tahammülü geliştirmek için araç. Bu bakımdan oruç, bir etik yaşama sanatı olarak toplumsal düzenin kurallarını anlamayı sağlar. Orucu böyle bir bağlama yerleştirmek için Michel Foucault’nun önemli kavramsal araçlar sağladığı ileri sürülebilir (bkz. “Kendini Bilmek”, Om Yayınevi, 1999). Ama önce Foucault’dan da geriye gidelim!.. Sokrates’e göre beden, ruhu korumak için sakınılması gereken zaaflardan oluşmuş bir bütündür. Bu yüzden bilgece ve doğru yaşamak için manlar önderliğinde 2011 yılında başlatılıp, gelenekselleşen Yeryüzü Sofrası da dün iftar sofralarını Kamp Armen’e taşıdı. Onlarca insan akşamüstü saatlerinde Kamp Armen’de toplandı. Gazebedenden mümkün olduğu kadar uzak durmak ve ruhun becerilerini geliştirmek gerekir. O kadar ki ölüm ruhun bedenden nihai ayrılması olduğu için, bilgece yaşamak bedensel ihtiyaçların giderilmesini en aza indirerek ölüme yakın yaşamak demektir. Platon için de iyi bir yaşam, bedenden çileci bir kopuşu gerektirir, çünkü bilgeliğin önündeki asıl engel bedendir. Bilgece bir hayata kişinin kendine özen göstermesi aracılığıyla ulaşılır. Kendine özen göstermek, Sokrates’in yaşamında model olarak gösterdiği gibi, birtakım uygulamaları içerir. Foucault bu uygulamate kağıtları bahçeye serildi, bir masa üstüne konulan iftarlıklar tabaklara konulup dağıtıldı. İlahiyatçı yazar İhsan Eliaçık’ın da katıldığı iftarda birlik, beraberlik vurgusu yapıldı. l DAMLA YUR / İSTANBUL lara “benlik teknolojisi” demekte: Oruç sabra araçtır Bedenden kopuş “Benlik teknolojisi, bireylerin kendi bedenleri ve ruhları, düşünceleri, hareket tarzları ve varoluş biçimleri üzerinde kendi imkânları ya da başkalarının yardımıyla bir dizi uygulamalarını içerir. Böylece belirli bir mutluluk, arınmışlık, bilgelik, kusursuzluk ya da ölümsüzlük haline ulaşmak üzere kendilerini dönüştürmelerini sağlar.” Oruç da bu bağlamda bir benlik teknolojisidir. Kişinin kendini bilmek için sabır ve tahammülle aydınlanmasının bir yolu... Arınmışlık hâli C M Y B