Katalog

Ulemaya rağmen Fatih İStANBUL’UN FEtHİ: 562. YıL Sultan mehmed’den din adamlarına: “İstanbul’u kendi kılıcımla aldım, sizden yardım gelmemiştir.” Cumhuriyet ve Hürriyet gazetelerinin 29 Mayıs 1953 tarihli birinci sayfalarında, 500. Yıl kutlamaları... 10 TARIH Nâzım HİkmEt’E HAPİS cEzASı Gece Gelen Telgraf kitabı nedeniyle “halkı komünistliğe tahrik” suçundan tutuklanan Nâzım Hikmet’in yargılanmasına başlandı. Kamuoyunun büyük ilgi gösterdiği ancak gizli yapılan duruşmalar bir süre İstanbul’da, 1 Haziran 1933’ten itibaren Bursa’da devam etti. Hakkında idam cezası istenen ünlü şair 31 Ocak 1934’te beş yıl hapse mahkum oldu. Karar temyizde bozuldu ama mahkeme hapis cezası verilmesi kararında direnip cezayı dört yıla düşürdü. Cumartesi 23 mayıs 2015 EDİTÖR: GÜRSEL GÖNCÜ / info@tarihdergi.com TASARIM: SERPİL ÜNAY ultan Reşad zamanında başlayan kutlamalar, Cumhuriyet döneminde de devam etti. 1953’teki 500. Yıl kutlamalarına ne Cumhurbaşkanı Bayar ne de İstanbul’un fethinden sonra ona mli BizansOsöne en Başbakan Menderes katıldı. rin şeh eri, Kem Su ) ğan edilen Valens (Bozdo rine çakılan yüzüze II. Meşrutiyet’te Hareket Ordusu’nun ise ün Bug en. ind rler ese ası manlı ortak mir . yor taşı ini afiş İstanbul’a girişi garip bir yoruma nea and pag lerce çiviyle AKP’nin dev seçimpro den olmuş: Bu giriş, 455 yıl önce kentin fatihi II. Mehmed’in girişine benzeostantiniyye’nin fethi, bunönemli merkezlerinden biri haline merkezi bir devlet haline gelen OsSultan Mehmed’dir”. tilmiş. 31 Mart’ta tahttan indirilen II. dan 562 yıl önce Osmanlı ülgetirdiler, Bizans mirasını zenginleşmanlı ülkesi, hem İslam dünyasının Genç Fatih’in İstanbul’u alma müAbdülhamid’in yerini alan Reşad’a da kesini bir imparatorluk tirerek benzersiz bir Türkİslam kenbüyük gücü olmuş, hem de RomaBicadelesi, sadece Latinlere ve Bizans’a ikinci fatihlik yakıştırılıp “V. Mehmed” haline getirmişti. 1000 yılı aşkın ti oluşturdular. Bu zans mirasının kültürel zenginliğini karşı bir mücadele değildi. Fetih süönadı verilmiş; padişaha “Meşrutisüredir varlığını sürdüren Bizans uzun zaman zartaşımaya başlamıştı. reci, hem Veziriazam Çandarlı Hayetin ilk padişahı benim ve yıkılıyor, Avrupa’da siyasal dengeler fında da hiçbir zaHalil İnalcık Hoca, noktayı şöyle lil Paşa’nın hem de Osmanlı ulemabundan müftehirim” dedirdeğişiyor, Anadolu ve Rumeli arasınman “fetih kutlakoyuyor: “Fâtih Sultan Mehmed, sının büyük muhalefetine karşı yütilmişti. da bölünmüş Osmanlılar birleşiyordu. İstanbul’u fetihle kalmadı. Türk Haması” gibi bir uyrütülmüştü. Fetihten sonra ulemaSonra bir de Fetih Bayramı Şehrin fethi için bir sene öncesingulamaya, göskan ve İslâmî Sultan unvanlarından yı toplayan sultan şöyle demiştir: düşünülmüş: İstanbul kuşatden hazırlıklar başlamış, son derece sonra Kayseri Rum sıfatıyla Tuna ile “Kostantiniyye’yi kendü kılıcımla alıp terişlere ihtiyaç masında Galata sırtlarından sıkıntılı bir süreçten ve özellikle 20 duymadılar. 20. Fırat arasında, İstanbul ve Boğazlar dururın, kimesnenüzden himmet ve Haliç’e gemilerin indirilmeNisan 1435 tarihindeki deniz yenilgiyüzyıl başlarınekseninde, eski mutlak merkeziinayet olmamıştır” (İbn Kemal). sini canlandırmak isteyenler sinden yaklaşık beş hafta sonra gerdan itibaren yetçi Doğu Roma İmparatorluğu’nu 1911’de Sultan Reşad’ın bilgiİstanbul merkez oldu çekleştirilen son genel saldırıyla Bigündeme gelen ihyâ etti, Doğu Roma’nın köylü rasine başvurmuşlar. Onun, bazans başkenti düşmüştü. iyyet statüsünü, vergi kanunlaFatih, şehrin düşmesinden önce söz “fetih kutlamabası Abdülmecid’den dinlediğiFetih, Türklerin tarihini de büyük ları”, günümüzrını Raiyyet Kanunnâmesi’yle ve verildiği şekilde uygulanan üç günni belirterek Dolmabahçe Harölçüde değiştirdi. de havai fişekli, OsmanlıTürk devlet nizamını Fâtih lük yağmadan sonra Ayasofya’ya gitbiyeDolapdere güzergâhını gösSistemli ve Disneyland Kanunnamesi’yle düzenledi, Osmiş bu sırada bir mermeri tahrip termesi üzerine, o yola Kadırgabenzeri fetih manlı imparatorluk düzeni, etmekte olan askeri de şu sözlerle lar Caddesi adı verilmiş; yolun müzeli, Batı’ya yüzyıllar boyunca bu temel uyarmıştır: “Sizin aldığınız hazineler başındaki karakola bir kitabe reaksiyon üzeüzerinde ayakta kaldı. ve esirler size artık yeter, şehrin konulduğu gibi her 29 Mayıs’ta rine kurulu, İmparatorluğun her yapıları ise bana aittir.” Fatih’in türbesini ziyaret gelehamasi göstebakımdan gerçek kuİstanbul’u fetheden Osmanlılar, nek olmuş. Fetih Bayramı’nın rilere dönüştü. Yeni Sabah’ın 500. Yıl ilavesi. başlangıcı budur. rucusu İstanbul fâtihi şehri yüzyıllar içinde dünyanın en Devamı daha ilginç: Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 1939’da hükümete, İstanbul’un 1953’te kutlanacak olan 500. fetih yıldönümü için bir yasa çıkartılmasını önerir. Fakat bu gerçekleşmez. 500. fetih yıldönümüne 10 yıl kala 1943’te, Vali ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar bir Fatih Sultan Mehmet’in dalyonun çevresinde, Latince radyo konuşması yaparak geçici ve kalıbilinen en eski portresi, “Magnus Princeps Magnus cı hedefleri açıklar. Bir dizi faaliyet önİstanbul’un fethinin hemen Avmiras Sultanus DNS Megörülür ama hepsi lafta kalır. ardından İtalyan heykeltras homet”, yani “Büyük Prens 1944’te Maarif Vekili Hasan Âli Yücel’in başkanlığında İstanbul’un FethiPietro da Milano tarafından Büyük Emir Efendi Sulnin 500. Yıldönümü Hazırlık Heyeti oluşbir madalyonun üzerine iştan Mehmet” yazıyor. Genç turulur; bir dizi proje ortaya konur; 8 yıllendi. 92 mm. çapındaki maFatih’i gösteren tek eser. da 200 milyon TL’lik ödenek gerekir. Ankara “Hıristiyan âlemi Türkiye aleyhine döner” gerekçesiyle projeleri onaylamaz. Asıl neden ödenek vermemektir. 1946’dan itibaren bakanlıklar ve kurullararası komisyon ve alt komisyonlar oluşturulup toplantılar yapılır. Para bulmak için İstanbul’da suya, elektriğe, tane de Kumkapı ve Samatya’da bazı Bizans Fatih, kentin tarihini ve Ayasofya gibi Hayrİ FeHMİ yılMaZ şıt ücretlerine zamlar yapılır; piyango kiliseleri verildi ve onlar için bir Patrikbazı muhteşem anıtlarını anlatan metinletertiplenirse de toplananlar gereksinimi hane daha oluşturuldu. Hahambaşılık da ri, efsanelerini de Türkçeye tercüme edip stanbul’un fethi Osmanlıların Bizans karşılamaz. Nihayet 1953 gelip çatar ve bazı hikâyelerin yaşamasını sağlamıştı. başkentinin de mirasçısı olmasını sağ Fatih’in isteğiyle kurulmuştu. konu Silahlı Kuvvetler’e havale edilir. Saray koleksiyonlarında Bizans kentinin lamıştı. Fethin hemen ardından Fatih’in 29 Mayıs 1953 İstanbul Fetih Hıristiyan mirası korundu kutsal hatıralarından örnekler, el yazmaisteği ile kuşatmada büyük zarar gören Bayramı’na davetli Cumhurbaşkanı Cesı kitaplar da korunmuştur. Zamanla birBizans devrinin camiye çevrilen 20 kasurlar onarılmış, bazı Bizans kilise ve malal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, çok Bizans yapısı yok oldu veya yerlerin dar yapısı “Kilise Cami” ya da “Manas nastırları ise kentin yeni sakinleri olan bakanlar katılmazlar. Hükümeti bir bade Osmanlı yapıları yükseldi. Bazı yeni yaMüslüman ahalinin ihtiyaçlarına göre dü tır Mescidi” gibi isimlerle bugün bile yakan temsil eder. İstanbul’daki tören ve pılarda kullanılan Bizans devri yapı malzenlenmişti. Kentin en büyük ibadethane şıyor. Kente Trakya içlerinden su taşıyan gösteriler radyodan da naklen yayımlazemesi bazen Kumrulu Mescit, Kazlıçeş geç Roma erken Bizans su kemerleri ye si Ayasofya Kilisesi, üç gün içinde caminır. Ulubatlı Hasan’ın surlara bayrak dime gibi bir yapıya hatta semte ismini vernileri ile desteklenerek kullanılmaya deye dönüştürülmüş, Pantokrator Manastıkişi, Türk ordusunun şehre girişi candi. 19. yüzyılda ilk müze kurulduğunda Birı medrese, Pantepoptes Manastırı imaret, vam edildi. Hipodrom’un Dikilitaşı, Örme landırılır. Resmi geçit, bando ve mehzans döneminin her türlü eseri de bu mü Sütunu, Yılanlı Sütunu gibi hiçbir fonkSirkeci civarındaki bir kilise de hamama ter konserleri, Fatih Camii avlusunzede korunmaya devam etti. Cumhuriyetle çevrilmişti. Dervişlere tahsis edilen birkaç siyonu olmayan anıtlar da korunarak yada tören, türbe ziyareti yapılır. Minarebirlikte bazı yapılar müze haline getirilip şatıldı. Bizans döneminde olduğu gibi kilise de vardı. lerden ezan ve ilahiler okunur. İstanbul kente bu şekilde hizmet etmeye başladılar. Kentte kalan Hıristiyanlar bazı kilise ve Hipodrom’un bu muhteşem anıtları kenÜniversitesi’nde konferans verilir; Çinili ti ziyaret edenlere Osmanlı döneminde de 20. yüzyılda kentte yaşanan yoğun göç ve manastırları bugüne kadar kullanmaya Köşk’te Fatih Müzesi açılır; geceleyin cabuna bağlı imar faaliyetleri Osmanlı eserdevam ettiler. İstanbul Patrikhanesi Fatih gösteriliyordu. Osmanlı yöneticiler, ÇemBertrandon de la Brocquière’in leri gibi Bizans eserlerinin bazılarının da miler, tarihî eserler ışıklandırılır. tarafından yeniden kuruldu. Ayasofya’dan berlitaş adıyla bilinen Konstantinos Sütu1455 tarihli elyazması İstanbl’n yok olmasına neden oldu. Ama yapılan (Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisonra en itibarlı kiliselerden biri olan Aziz nu bir yangından zarar gördüğünde onu fethini tesvir ediyor. restorasyon, kazı ve araştırmalarla yeni si, “Fetih Bayramı”, Cilt 3, sayfa 305307) ayakta tutabilmek için demir çemberlerle Havariler Kilisesi Patrikhane haline getibirçok kalıntı ve eser de ortaya çıkarıldı. rildi. Kente yeni göç eden Ermeni cemaati desteklemişlerdir. ATALAR ONARIP KULLANIR, yİp kapatır torunlar çİvİle rılarak kullanılmaya devam İstanbul’un fethi sadece 104 yıldır kutlanıyor S K Fatih’in ilk portresi madalyonda Fatih ve Bizans mirası İ SANDIĞA DOĞRU Alb üm :F oto je nik dergi ISSN 2148547X 12 9 772148 547006 sayı Mayıs 2015 Osm an lıla r BUGÜNÜ ANLAMAK İÇİN 10 TL KKTC Fiyatı 12 TL İLBER ORTAYLI NECDET AHMET SAKAOĞLU KUYAŞ A. TURAN ALKAN Yeni Osmanlı kafası ECDAD SAHTEKARLIĞI VE TARİHÎKÜLTÜREL MİRASYEDİLİK İLBER ORTAYLI NECDET SAKAOĞLU AHMET KUYAŞ AHMET TURAN ALKAN Yeni Osmanlı kafası ECDAD SAHTEKARLIĞI VE TARİHÎKÜLTÜREL MİRASYEDİLİK 28/04/15 12:12 SANDIĞA DOĞRU NAPOLEON BONAPARTE HABERLEŞMEYAZIŞMAYA ENGEL SANDIĞA DOĞRU 10 SEÇİM 10 MANZARA NAPOLEON BONAPARTE İLK MODERN DİKTATÖR 10 SEÇİMDEN 10 MANZARA Mayıs 2015 DÜNYANIN İLK MODERN DİKTATÖRÜ 1. DÜNYA SAVAŞI’NDA POSTA SANSÜRÜ C M Y B MAYIS SAYISI BAYİLERDE