Katalog

Cuma 24 Nisan 2015 söyleşi EDİTÖR: aYŞEGÜl ÖzBEk TASARIM: İlkNUR Fİlİz 18 Bİ soRmak lazım SELİn OnGUn selinongun@cumhuriyet.com.tr 1915’te gerçekte ne oldu? Dr. mehmet Perinçek: ayşe Hür: malları iade savaş önlemidir TEHCİR edilsin, çocuklarına SOYKIRIM pasaport verilsin hukuka uygundur Perinçek, Rus devlet arşivlerine dayanarak savaş sırasında yaşanan ölümlerin tek taraflı olmadığını; bir soykırımın değil, karşılıklı bir kırımın yaşandığını belirtiyor NEDEN İHTİYAÇ DUYULDU? 1TEHCİRE yazılı ya da sözlü beyan edilmelidir. Olaydaki tüm belgeler tam tersine Ermenilerin korunmasını ve rahatça iskân edilmelerini öngörmektedir. l Hür, Ermenilerin Suriye’deki çöle gönderildiklerini, bu yolculukta esas olarak hapishanelerden salıverilmiş çeteler tarafından öldürüldüğünü söylüyor. NEDEN İHTİYAÇ DUYULDU? 1 TEHCİRE Osmanlı İmparatorluğu son 150 yılında çözülme sürecine girmişti. Trablusgarp ve Balkan hezimetlerinden sonra İTC hızla “Türkçülük” ideolojisine kayarken, 1878 Berlin Antlaşması’ndan beri devletin Ermeni reformlarını gerçekleştirmesinden umudunu kesen Ermeniler de Osmanlıcılık idealinden uzaklaşmaya başlamışlardı. İttihatçılar, Balkanlar’da ve Kuzey Afrika’da kaybedilen toprakları soydaşların yaşadığı Turan’daki topraklarla telafi etmeyi hayal ediyorlardı ama Ermenilerin yoğun olduğu Doğu vilayetleri, Turan’a giden yolun üzerinde tıkaç işlevi görüyordu. Ayrıca Ermenilerin zenginlikleri, Müslüman burjuvazi için iyi bir kaynak gibi görünüyordu. Bütün bunların bileşkesi olarak “dahili tümörler” olarak nitelenen Ermenilerin safdışı edilmesi fikri güçlendi. İttihatçıların isteyerek girdikleri Birinci Dünya Savaşı da bu plan için iyi bir çerçeve sundu. Nazırı Ahmet Şükrü, Emniyet Müdürü İsmail Canbolat gibi bürokratlar, Giresunlu Topal Osman Ağa ve Trabzonlu Yahya Kahya gibi eşraftan olanlar, Kürt Alo, Şaftanlı Amero gibi Kürt çeteciler, Malatya Müftüsü Sagirzade gibi din adamları vardı. Elbette bunlara yardım eden ahali de. l Çarlık arşiv belgelerinden Türkiye’yi işgal planları çerçevesinde Türkiye Ermenilerine iki görev yüklenildiği görülmektedir. İlki; Ermeniler, cephe gerisinde ayaklanma çıkararak Türk ordusunu zaafa uğratacaktır. İkincisi ise oluşturulan Ermeni gönüllü birlikleri Türk ordusunun savunma hattını yırtarak Rus işgalini kolaylaştıracaktır. Diğer taraftan Çarlık yetkililerinin yazdığı raporlar ve Çarlık askeri mahkemelerinin tutanak ve kararları göstermektedir ki, Birinci Dünya Savaşı’nda işgal edilen bölgelerde Ermeni gönüllü birlikleri Müslüman halka karşı vahşi katliamlara girişmiştir. Belgelere göre bu katliamlar sistematiktir ve ırkçı nefrete dayanmaktadır. Türkiye’nin düşmanı Rus komutanları bile bu vahşet karşısında dehşete kapılmıştır. Son kitabım Ermeni Milliyetçiliğinin Serüveni’nde belgeleriyle ortaya koyduğum üzere birçok Ermeni gönüllüsü, askeri mahkemelerde yargılanmış ve idam cezasına çarptırılmıştır. Katliamlar tehcirden önce başlamıştır. Tehcir kararı ve uygulaması, bir savaş önlemidir. Bu önlem, bugün Cenevre Sözleşmeleri’ne ek 2. Protokolde tedvin edilmiştir. Ayrıca Lahey Adalet Divanı’nın HırvatistanSırbistan davasında verdiği yeni bir kararda tehcirin soykırım olmadığı da ifade edilmiştir. Ermeni tehciri, Osmanlı yöneticilerinin de kabul ettiği bazı aşırılıklara rağmen, hukuka uygundur. Ne yazık ki az önce ifade ettiğim her iki görevin yerine getirilmesinde geniş Türkiye Ermenisi kitleler faal rol oynamıştır. Hareket, birkaç Taşnak çetesinden ibaret değildir. Arşivler, Çarlık ordularına hizmet etmek ve gönüllü birliklerde Türklere karşı savaşmak için Türkiye Ermenilerinin savaşın çok öncesinden Rus yetkililere başvurularıyla doludur. Bu belgeler, tehditle alınan savaş önleminin orantılılığını göstermektedir. KİŞİ TEHCİR EDİLDİ? 2 KAÇ 3 15 senedir Rus devlet arşivlerinde yaptığım çalışmalar Dünya Savaşı sırasında yaşanan ölümlerin tek taraflı olmadığını gösteriyor. Bu belgeler, bir soykırımın değil, karşılıklı bir kırımın yaşandığını; bu karşılıklı kırımın Çarlık Rusyası ve Batı’nın Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla kışkırttığını; buna karşılık da Türkiye’nin bir vatan savunması gerçekleştirdiği kanıtlıyor. NASIL ÖLDÜLER? 4 Dönemin tanıklarından askeri tarih uzmanı Sovyet generali Prof. Dr. N. G. Korsun’un ifade ettiği üzere Türk iktidarı ve nüfusu, tehcir edilenlere karşı nazik bir tutum almıştır. Tehcir sırasındaki suiistimaller ağır şekilde cezalandırılmıştır. Soykırım suçunun oluşması için yok etme iradesi açıkça KİM ÖLDÜRDÜ? Sadece Ermenilerin kayıpları üzerinde yoğunlaşmak tarihi eksik ve tek yanlı ele almak olur. Bölgedeki Müslüman nüfusun da ciddi kayıplar verdiği Rus ve Ermeni kaynaklarına yansımıştır. Örneğin 1916 Kasım’ında Ermeni milliyetçilerinin yayın organları dahi Müslümanların verdiği kaybın Ermenilerden az olmadığını söylüyor. Ermeni tarihçi Lalayan, Ermeni arşivlerinde yaptığı çalışmalara dayanarak hazırladığı istatistikte Taşnak Ermenistanı döneminde (19181920) bugünkü Ermenistan sınırlaDR. MEhMET PERİnçEk kİMDİR? rı içerisindeki Türk nüfusun İstanbul Üniversitesi atatürk İlkeleri ve İnkılâp yüzde 77’sinin, Tarihi Enstitüsü araştırma görevlisi Dr. mehmet Kürtlerin yüzPerinçek’in kitapları Russovyet devlet de 98’inin, Yeziarşivlerindeki çalışmalarına dayanıyor. Perinçek, dilerin de yüzde “atatürk’ün sovyetlerle Görüşmeleri/sovyet arşiv 40’ının Taşnak Belgeleri’yle”, “Boryan’ın Gözüyle TürkErmeni iktidarı tarafınÇatışması”, “Rus Devlet arşivlerinden 100 Belgede dan ortadan kalErmeni meselesi” kitaplarının yazarı. dırıldığını ortaya koyuyor. anlaşılmaktadır. Ayrıca ABD, 1923 yılında Amerikan vatanNEDEN daşı olan Ermenilerin TürkiÖLDÜRÜLDÜLER? ye’deki mallarının tazminini isSovyet Ermenistanı’nın öntemiş ve bu konuda 1937 yılınde gelen devlet adamlarından da iki ülke arasında bir anlaşve dönemin tanıklarından A. ma yapılmış ve buna göre TürB. Karinyan’a göre Taşnakların kiye tazminat ödemiştir. Erme“Büyük Ermenistan” hayalinin nilerin malları konusu iki ülke önündeki en büyük engel, Erarasında çözümlenmiştir. menilerin o topraklarda azınlık olmalarıydı. Karinyan’ın ifadeBUNDAN SONRA siyle Taşnaklar, nüfustaki denNE OLACAK? gesizliği kendi lehine çevirmek AİHM’nin Perinçekİsviçiçin Müslüman halkın sistemare davasında aldığı 17 Aralık tik olarak tamamen yok edil2013 tarihli kararda İsviçre’nin mesi yöntemine başvurdu. Misadece düşünce özgürlüğünü silleme olarak Müslümanlarihlal ettiği belirtilmemiş, ayrıca dan da intikam amaçlı saldırı1915 olaylarının Yahudi soykılar yaşandı. rımından farklı olduğu ve 1948 NE sözleşmesindeki tanımdan ayrı ZAMAN? bir kategoride bulunduğu ifade edilmiştir. 28 Ocak 2015 günlü Amerikan Kongresi’ne detemyiz duruşmasından sonra vamlı gelen “Ermeni soykararın benzer bir şekilde bu kırımı” yasa tasarısında sene sonunda çıkması beklenTürkiye’nin soykırım suçumektedir. Bu karar uluslararası nu 19151923 yılları arasınhukuk planında meseleyi çözeda kesintisiz işlediği ifade edilcek ve konunun siyasi bir silah mektedir. Böylece İstiklal Saolarak Türkiye’ye karşı kullavaşı da soykırım sürecine dahil edilmekte ve buna bağlı ola nılmasını engelleyecektir. rak Mustafa Kemal’ler, Kâzım NE Karabekir’ler soykırım suçlusu YAPMALI? olarak nitelendirilmektedir. LoSoykırım iddiaları geçmişzan Antlaşması’nın ve Kurtute olduğu gibi bugün de siyaluş Savaşı’nın gayrimeşru ilan si amaçlarla gündeme getiriledilmesi bugün Ermeni soykımektedir. 1915 yılında psikolorımı iddialarının Ermenilerin jik savaş amacıyla imal edilen acılarını paylaşmak amacıyla bir malzeme, stratejik amaçlar değil, Türk milli devletini heiçin ısıtılıp tekrar piyasaya südef almak üzere ortaya atıldığırülmüştür. nı ortaya koymaktadır. Kritik bir zamanda VARLIKLARI Türkiye’yi bölmenin ve müNE OLDU? dahale etmenin hukuki zemini döşenmektedir. “Büyük Osmanlı hükümeti geri döErmenistan”ın yerini artık “Bünen Ermenilere veya onlayük Kürdistan” projesi almışrın mirasçılarına bu mallatır. Buna karşı Türkiye’nin sarı iade hakkı vermiştir. Lodece tarihi değil, siyasi cevabı zan Antlaşması’nda da, Ermeda olmalıdır. Başı dik, bağımni sözcüğü kullanılmadan, geri sız, milli bir dış politika soykıdönen kişilere mallarının iade rım iddialarıyla mücadele için edileceği belirtilmektedir. Birşarttır. Türkiye’yle Ermenistan çok kişinin bu çerçevede malarasındaki ilişkilerin normallarını almış olduğu ancak bazı leşmesi için de emperyalizmin taleplerin de, zamanaşımı neeli bu meseleden çekilmelidir. deniyle yerine getirilemediği KİŞİ 5 KAÇ ÖLDÜ? KİŞİ ÖLDÜ? 5 KAÇ KİŞİ TEHCİR EDİLDİ? 2 KAÇ 6 Yakın tarihe kadar kaç Ermeninin tehcir edildiğini bilmiyorduk. Sayılar 2.5 milyon (Ermeni Patrikhanesi’ne göre) ile 413.067 (ATASE’ye göre) arasında değişiyordu. Murat Bardakçı’nın “Talat Paşa’nın Evrakı Metrukesi” kitabında 924.158 Ermeninin tehcir edildiği yazılı. Cemal Paşa ise sayıyı 1.5 milyon olarak veriyor. ÖLDÜLER? 3 NASIL 9 7 Kimi yerde bir gün, kimi yerde 15 gün içinde evlerinden ayrılmaları emredilen Ermenilerin çoğu yaya, bir kısmı paralarını kendileri ödeyerek kağnı, tren gibi araçlarla Suriye’deki çöllük Der Zor’a gönderildiler. Bu yolculukta açlık, hastalık gibi nedenlerle ölenler elbette vardı ama esas olarak İTC Merkez Komitesi üyeleri Dr. Bahaeddin Şakir ve Dr. Nazım tarafından emirlerle hapishanelerden salıverilmiş çeteler tarafından öldürüldüler. ÖLDÜRDÜ? 4 KİM 10 8 Tehcirin soykırıma dönüşmesi sürecinde, Teşkilatı Mahsusa’nın milisleri, ordu birlikleri, kolluk kuvvetleri ve bunların yönlendirdiği eski Hamidiye Alayları, Türk, Çerkes, Laz, Gürcü, Çeçen, Arnavut, Kürt, Arap vb. çeteleri, başıbozuklar ve sivil halk değişik oranlarda üzerine düşeni yaptı. Örneğin tehcirin eylemci ekibinde, General Mahmud Kâmil Paşa, Genelkurmay İstihbarat Dairesi’nden Albay Seyfi, Halil Paşa ve Nuri Paşa, Musul’daki 6. Ordu Komutanı Ali İhsan Sabis Paşa gibi askerler, Teşkilatı Mahsusa’nın tetikçisi Yakup Cemil ve ‘Deli’ Halit (Karsıalan) gibi Harbiye mezunları, İTC Merkez Komitesi üyeleri Bahaeddin Şakir, Nazım ya da Diyarbakır Valisi Mehmet Reşit gibi esas görevi can kurtarmak olan doktorlar, Trabzon Valisi Cemal Azmi, önce Erzincan Bölge Valisi, daha sonra Bitlis, Bağdat ve Musul vilayetlerinin genel valisi olan Mehmet Memduh, Maarif Ermeni kaynakları sayıyı 2.5 milyona kadar genişletirken, Cemal Paşa, hatıratında 600 bin Ermeni’nin öldüğünü kabul ediyor. 1918’de savaş suçlarını soruşturmak üzere kurulan Osmanlı Dahiliye Nezareti Komisyonu’nun raporuna göre Birinci Cihan Harbi’nde ölen Ermeni sayısı 800.000’di. 1928’de Genelkurmay AyşE hüR kİMDİR? Başkanlığı’nın bir belgesinde Güncel siyaseti “tarih okuması” ile analiz ettiği “800.000 Ermeyazılarıyla da dikkat çeken tarihçi ayşe Hür, ni ve 200.000 “avrupa Birliği’nin Tarihle Barışma Politikaları, Beneş Rum da katl ve kararları, Ermeni meselesi” üzerine çalıştı. Yazılarını, tehcir yüzünÖteki Tarihı, “abdülmecid’den İttihat Terakki’ye”, den veya ame Öteki Tarihıı, “mondros’tan İzmir suikastı Davası’na”, le taburlarında Öteki Tarihııı, “kemalist Devrimler ve İsyanlar”, ölmüştür” deni“İnönülü ve Bayarlı Yıllar” adlı kitaplarda topladı. yordu. 1983’te resmi tarihmı Balkanlar’dan gelen muçi Kâmuran Gürün “Binaenahacirlere dağıtıldı. Bir kısmı leyh hangi hesabı yaparsak yapalım Türkiye Ermenilerinin Bi ‘MüslümanTürk’ sermayedar rinci Cihan Harbi içinde her tür yaratmak için bazen ücret dahi talep edilmeden veya düşük belü sebepten zaiyat miktarı 300 delle Müslüman kişi veya kurubini geçmez” diyerek bir iskonluşlara verildi. Bazı binalar ile to yapmış ama katliam olduğutarla, bahçelerin ürünleri satılanu inkâr edememişti. rak gelirleri orduya verildi, bazı binalar hapishane, okul, kaNEDEN rakol binası olarak kullanıldı. ÖLDÜRÜLDÜLER? Bu talan Cumhuriyet döneminİttihatçılar, bu konuyu hade de sürdü. Tehcirde ve bunun yatmemat meselesi olarak gösoykırıma dönüşmesi aşamasınrüyordu. Nitekim 1915’in planda görevli İttihatçılara Ermeni layıcı ve uygulayıcılarından Dimalları bağışlandı. yarbakır Valisi Doktor Reşit, İTC Umumi Kâtibi Mithat ŞükBUNDAN SONRA rü Bleda’ya “Onlar, bizi ortadan NE OLACAK? kaldıracaklarına, biz onları orErmeni toplumunun 100. tadan kaldırırız, dedim. Ermeni yıl anmalarına hayati önem eşkıyası bu vatanın bünyesinde atfettiğini biliyoruz. Ancak musallat olmuş birtakım zararTürkiye’nin devletinden halkılı mikroplardı. Hekimin bir vana, cumhurbaşkanından aydızifesi de mikropları öldürmek nına sürdürdüğü inkâr politikadeğil midir?” demişti. Bütün İtsı onları bile yıldırmışa benzitihatçılar, Reşit gibi düşünmüyor. Hükümet ve devlet temsilyorlardı muhakkak ama kitlecilerinin beyanatlarına bakılırsel ölümlere tepki verilmemesi sa, 2014’ten geriye gidiş söz kove tehcirin 17 ay durdurulmanusu. ması ölümlerin normal bulunduğunu gösteriyor. 6 9 7 Ermenilerin tehciri fiilen 8 Nisan 1915’te, Zeytun Ermenilerinden ilk kafilenin Konya Ovası’na, sembolik olarak 24 Nisan 1915’te İstanbul’daki Ermeni cemaatinin önde gelenlerinin Ayaş ve Çankırı’ya doğru yola çıkarılmalarıyla başladı. Resmen tehcir, 27 Mayıs 1915’te çıkarılan “Savaş Zamanında Hükümet Uygulamalarına Karşı Gelenler İçin Asker Tarafından Uygulanacak Önlemler Hakkında Geçici Kanun”la başladı. Tehcirin en kanlı fazı 17 ay sürdü. NE ZAMAN? YAPMALI? 10 NE NE OLDU? 8 VARLIKLARI Ermenilerin el konan mallarının bir kısmı Türk, Kürt ve Çerkes önde gelenleri tarafından talan edilmiş, bir kıs Hükümetin öncelikle, 1915 hakkında Ermenileri suçlayıcı konuşmalara son vermesi gerekir. Ermenileri karalayan yayınları engellemesi, bu bağlamda “nefret suçu” kanunu çıkarması gerekir. Ermenistan’la iyi komşuluk ilişkileri kurması, diyasporanın temsilcileriyle temasa geçilmesi gerekir. Vakıf malları iade edilmeli, Ermeni kültür varlıklarının onarılması hızlandırılmalı, Ermeni okullarının öğrencisizlikten kapanmasını engellemek için, Ermeni olmayan öğrencilerin kabulüne izin verilmeli. Eski yerleşimlerin Ermenice isimlerinin iadesi, 1915 sürgünlerinin çocuklarına vatandaşlık verilmesi gibi adımların atılması da gerekli. Bu gibi adımlar, taziye veya özür gibi jestlerden daha önemlidir. C M Y B