Katalog

1 MAYIS 2014 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA HABERLER Tarihçi Gökdemir, 1 MayıS’IN 1909’DA DEĞİL 1906’DA BASMANE’DE KUTLANDIĞINI BELGELEDİ 9 İlk kez İzmir’de kutlanmış Tarihçi Yazar Dr. Oktay Gökdemir, birçok kaynağın, Türkiye’de ilk 1 Mayıs’ın 1909’da İstanbul ve Üsküp’te kutlandığını yazmasına karşın, yeni ortaya çıkan bir belgenin bu tarihi 1906’ya çektiğini öne sürdü. Gökdemir, belgeye göre ilk kutlamanın, İzmir Basmane’deki işçi kıraathanelerinin bulunduğu alanda yapıldığını bildirdi. AKP’nin Anayasa Mahkemesi Hesapları Hükümet ile Anayasa Mahkemesi arasındaki kavga, Mahkeme Başkanı Haşim Kılıç’ın 25 Nisan’da yaptığı son konuşma ile daha da kızışmış durumda. Dışarıdan bakanlar için, AKP hükümetinin, geçmişte kararlarındanmuhalefet şerhlerinden son derece memnuniyet duydukları Kılıç ve büyük bölümü Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile hükümet tarafından belirlenen mahkeme heyeti ile bu kadar çatışmasını anlamak zor. Ancak hükümetin kısa ve orta vadeli hedefleriyle birlikte değerlendirildiğinde, bu taktiğin nedeni biraz daha anlaşılır hale geliyor: Hükümeti alarma geçiren adım, Anayasa Mahkemesi’nin Twitter yasağını kaldıran kararı. Kılıç’ın daha önce hiç yapmadığı bir şekilde inisiyatif kullanarak mahkeme heyetinin yasağı kaldırmasını sağlayacak tavır takındığı belirtiliyor. Kılıç’ın girişimi üzerine Yüksek Mahkeme’nin oybirliğiyle bu yasağı kaldırmış olması, iktidar kurmaylarını birkaç açıdan kaygılandırıyordu: 1. Twitter ve benzer kararla açılabilecekYouTube üzerinden hükümeti hedef alan yolsuzluk tapelerinin yayınına devam etme olasılığı. 2. Hükümetin 1 Mayıs kutlamalarının Taksim’de yapılmasını yasaklayan kararının iptal edilme olasılığı. 3. Hükümet için kritik öneme sahip son dönemde çıkarılan iki kanunun (İnternet ve MİT yasası) iptal olasılığı. 4. Önümüzdeki günlerde Meclis gündemine getirilecek “dar” ya da “daraltılmış bölge” esasına dayalı yeni seçim kanununun iptal olasılığı. 5. Haşim Kılıç’ın Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde güçlü bir rakip olarak önlerine çıkarılma olasılığı. Başbakan Erdoğan, yakın gelecekte (2015) bir sistem değişikliğine giderek “başkanlık” ya da “yarı başkanlık” sistemine geçmekten yana. Bunun için öncelikle anayasa değiştirecek Meclis çoğunluğuna ihtiyacı var. Bugünkü seçim sistemi ve oy oranları ile buna ulaşmak imkânsız. İşte bu yüzden stratejinin ilk ayağını “dar” ya da “daraltılmış” seçim bölgeleri esasına dayalı yeni bir seçim kanunu çıkarılması oluşturuyor. l İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) Neden Arapça? 1 Mayıs’ın Türkiye’de “ameleişçi bayramı” olarak kutlandığı ilk tarihin bütün emek tarihi çalışmalarında 1909 olarak tespit edildiğini anımsatan Gökdemir şunları söyledi: “Bu bağlamda 1909 yılında Üsküp ve İstanbul’daki değişik sektörde çalışan işçilerin bir araya gelerek ilk defa 1 Mayıs’ı kutladıklarını birçok kaynak dile getirmektedir. Ancak ortaya çıkan yeni bir belgede, Osmanlı coğrafyasında 1 Tarihçi Gökdemir, Arapça kaleme alınan belgenin, ‘Yurtsever Kardeşlerim’ diye başladığını söyledi. Mayıs’ın ilk kez 1909’da değil 1906’da, İzmir’de Basmane’deki işçi kıraathanelerinin bulunduğu alanda kutlandığını gösteriyor. Elimizdeki belge, Arapça kaleme alınmış. 1906 gibi çok erken bir tarihte II. Abdülhamit’in hafiyelerinden ve jurnalcilerinden kurtulabilmek için bildirge Arapça kaleme alınmış olabilir. İkinci ve akla daha yatkın etken ise Basmane ve civarında 19. yüzyıl itibarıyla Kireçlikaya’daki Dana meydanı civarında ikamet eden Afrika kökenli amelelere bir çağrı olarak düzenlenebileceğidir. Zira bu dönemde o mahalde amele kıraathanelerinin mevcut olduğunu ve burada da daha çok Afrika kökenlilerin yaşadığını tarihsel kaynaklar bize aktarmaktadır.” Belgede günümüz Türkçesiyle, “Yurtsever Kardeşlerim! Şerefli Gazete Çalışanları! Haberiniz olsun ki, 1 Mayıs Dünya İşçileri Bayramı münasebetiyle amele kıraathaneleri civarındaki tren istasyonu mevkiinde toplantı ve gösteri vardır. Dernek (Cemiyet) Reis Vekili Celil ve İsameddin Efendi 1906” yazdığını bildiren Gökdemir, “Bu belgenin aslı şu anda DİSK’e bağlı Genelİş Sendikası’nda bulunuyor. Hatta Genelİş yöneticilerinin bu belgeden hareket ederek 2005 yılında Basmane civarındaki büyük çınar ağacının altında bir 100. yıl kutlaması da yaptıklarını geçerken anımsatalım” dedi. Twitter kararı alarma geçirdi Yasaksa şiddet, değilse bayram Bu Taksim’de 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nün havasını hep Taksim belirledi Hedef başkanlık olunca kutlamak serbest ‘Makul’ tartışması l ESKİŞEHİR / RİZE (Cumhuriyet) İstanbul’daki Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü kutlaması yapılmasına izin verilmezken Eskişehir’deki kutlamalar Yönetmen Levent Semerci’nin “Ayhan Hanım” filmini çektiği sırada Aşağı Söğütönü Mahallesi’nde kurulan Taksim Meydanı’nın birebir boyutlardaki kopyasında yapılacak. Sendikalar, siyasi partiler ve sivil toplum örgütlerinin yanı sıra CHP’li Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen, CHP’li Tepebaşı Belediye Başkanı Ahmet Ataç ve CHP’li Odunpazarı Belediye Başkanı Kazım Kurt da kutlamalara katılacak. Tepebaşı Belediyesi’nin organize ettiği kutlamalara herkesi davet eden Belediye Başkanı Ahmet Ataç, “Emeğin bayramı, bayram coşkusu ile kutlanmalı. Eskişehir’de geçen yıl olduğu gibi bu yıl da tüm sendikalarımızın ve Eskişehirlilerin katılımı ile Taksim Meydanı’nda özgürce kutlama yapacağız. Herkesi bekliyoruz” dedi. İstanbul Haber Servisi 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü kutlamaları Türkiye’de ne zaman yasaklansa sonuç polis şiddeti ve günlük yaşamda kaos oldu. Yasaksız 1 Mayıs’lar ise tam bir bayram havasında coşku ve barış içinde kutlandı. Taksim’deki yasaklar kutlama yapmak isteyen yurttaşlar kadar bölgedeki esnafı ve alınan ulaşım önlemleri nedeniyle tüm İstanbul’u olumsuz yönde etkiliyor. Emekçiler tarafından dünya çapında kutlanan birlik, dayanışma ve haksızlıklara karşı mücadele günü Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde getirilen yasaklar nedeniyle kutlanamadı. 1935 yılında “Bahar ve Çiçek Bayramı” olarak resmi tatil ilan edildi. 1960’lı yıllarda güçlenen işçi hareketleri 1 Mayıs’ı “İşçi Bayramı” olarak kutlamaya başladılar. En kitlesel 1 Mayıs, 1976 yılında DİSK öncülüğünde Taksim Meydanı’nda yüz binlerce emekçi tarafından kutlandı. 1977 yılında ise büyük bir travma ve l 1977’deki 1 Mayıs kırılma yaşandı. Meydanı hıncahınç dolduran kutlamaları faili meçhul halkın üzerine dönemin DİSK Genel Başkanı katliama dönüştü... Kemal Türkler’in konuşmasının sonuna doğru çevredeki binalardan ateş açıldı. 200’den fazla l 2008 yılında 1 Mayıs “Emek kişi yaralanırken savcılık raporuna göre 5’i silahla, ve Dayanışma Günü” ilan edildi, 28’i ezilerek, 1’i panzer altında kalarak toplam 34 ancak valilik Taksim’e yine kişi, DİSK’in araştırmasına göre ise 40 civarında kişi izin vermedi. Kent genelinde öldürüldü. Faili meçhul kalan katliam, Türkiye’yi 12 yurttaşların Taksim’e ulaşmasını Eylül askeri darbesine götüren olayların ilk basamağı engellemek için alınan önlemler oldu. 1978’de bir yıl önce katledilenler için yüz nedeniyle emekçilerin geceyi binlerce kişi yine Taksim Meydanı’nda buluştu. geçirdikleri Şişli’deki DİSK Genel Heyet ‘daraltılmış bölge’de bölünür Anayasa uzmanları ve muhalefet sözcüleri ise dar bölge seçim sisteminin anayasanın “temsilde adalet” ilkesine aykırı olduğu ve bu yüzden Anayasa Mahkemesi’nden döneceği görüşünde. Ancak hükümetin tercihi “daraltılmış bölge” sisteminden yana olursa Anayasa Mahkemesi üyelerinin bir görüş birliği içinde olamayabileceği değerlendirmesi yapılıyor. İşte AKP kurmaylarının yapmak istediği de mahkeme üyeleri üzerinde ayrışma sağlayabilmek. Kılıç’ın ve mahkemenin “siyasi” hareket ettiği suçlaması eşliğinde Anayasa Mahkemesi’nin yapısının değiştirileceği tehdidi ile üyeler üzerinde baskı kurulmak isteniyor. Aynı baskı, Mahkeme’nin önünde bulunan ya da önüne gidecek olan hükümetin çıkardığı bazı kanunlar (İnternet, MİT) ile getirdiği özgürlük kısıtlamalarına (1 Mayıs) ilişkin verilecek kararlar için de söz konusu. Nitekim saydığımız maddeler arasında yer alan 1 Mayıs’ı Taksim’de kutlama yasağının kaldırılması yönündeki bireysel başvuruya Anayasa Mahkemesi ret kararı verdi. İlginç bir şekilde 25 Nisan’da alınan karar 4 gün sonra 29 Nisan gecesi açıklandı. Öte yandan AKP’de, Haşim Kılıç’ın adaylık potansiyelinden duyulan kaygılar da yaşanan kavga sonrasında azalmış durumda. Ancak, İnternet ve MİT kanunlarıyla önümüzdeki günlerde çıkması beklenen seçim sistemi değişikliğine ilişkin kanun, Erdoğan’ın Köşk hesapları ve AKP hükümetinin geleceği açısından stratejik öneme sahip kanunlar. İşte bu nedenle AKP kurmayları, bugünlerde Anayasa Mahkemesi’ni daha yakından mercek altına alıp üye yapılarını ve geldikleri kaynağı da dikkate alarak mahkeme üzerindeki hesaplarını daha titiz bir şekilde güncelleme çabaları içine girdiler. Tarlabaşı savaş alanına döndü. Taksim Meydanı’na gaz bombaları altında girildi. Üniversitede gerginlik Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Meşelik Kampusu’nda dün saat 12.30 sıralarında 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’ne çağrı için bildiri dağıtan solcu öğrencilere, Meşelik Kafe önünde 3 Mayıs Türkçülük Günü nedeniyle stant açan BBP üyesi gruptan laf atılınca tartışma çıktı. Bir süre karşılıklı slogan atan iki grup arasında gerginlik kısa sürede kavgaya dönüştü. Birbirlerine taş, sopa, şişe, sandalye ve masa fırlatan öğrencileri, üniversitenin özel güvenlik görevlileri ayırdı. Darbe yasakları 1979’da sıkıyönetim komutanlığı İstanbul’da mitinge izin vermedi. 1980 darbesiyle uzun süren yasaklı dönem başladı. 7 yıl boyunca kısa süreli iş bırakmalar, bayramlaşmalar ve bildiri dağıtılması gibi etkinliklerle kutlandı. 1987 yılında, yani 1977 katliamının 10. yıldönümünde sendikalar öncülüğünde bazı milletvekilleri, aydın, sanatçı ve bilim adamları ile birlikte yaklaşık bin kişilik bir grup Taksim Cumhuriyet Anıtı’na şehitlerini anmak üzere çelenk bırakmak istedi. Polis sadece milletvekillerinin araçla anıta ulaşmasına izin verdi. 1989’da Taksim’de toplanan gruplara yine izin verilmedi, Mehmet Akif Dalcı isimli bir işçi protestolar sırasında polis tarafından vurularak öldürüldü. 1990 yılında da Taksim yasaklı bölge oldu. Taksim’e yürümek isteyen gruplarla polis arasında çatışmalar yaşandı. 1992 yılına kadar gayri resmi şekilde kutlanan 1 Mayıs, bu tarihten itibaren tekrar resmi olarak kutlanmaya başlandı. 1996’da 1980 sonrasının en kitlesel mitinglerinden biri Kadıköy’de gerçekleştirildi. Bu görkemli mitingin üzerine de gölge düştü. Yüzbini aşkın insanın üzerine ateş açıldı ve Hasan Albayrak, Dursun Odabaşı ile Yalçın Levent isimli işçiler öldü. 90’larda yeniden... Merkezi çatışmaların merkezi oldu. Binaya sabah 06.00’da başlayan gazlı saldırı gün boyu şiddetlenerek arttı. İstanbul’un dört bir yanından Taksim’e çıkmaya çalışan gruplar polis şiddeti ile karşılaştı. Yüzlerce kişi gözaltına alınırken Taksim Meydanı’na girmek mümkün olmadı. 1 Mayıs’ın resmi tatil günü ilan edildiği 2009 yılında ise Taksim’de “makul sayı ile kutlama” tartışması yaşandı. Valiliğin ve Emniyet’in “makul” bulduğu sayıda kişinin Taksim’e izin verme ısrarı nedeniyle yine gazlı müdahale oldu. Şişli’deki DİSK binası önünde oluşturulan korteje ulaşmak isteyen gruplara polisin sert şekilde müdahalesi sonucu Beyoğlu, Kurtuluş, Üç yıl sonra izin 2010 yılında ise Taksim’de mitinge izin verildi. Yüz binlerce kişi 32 yıl sonra Taksim’de coşkuyla işçi bayramını kutladı. Ardından 2011 ve 2012 yıllarında da Taksim’e yasak getirilmedi ve 1 Mayıs alanı halaylara konserlere sahne oldu. Tekrar yasak 2013’te ise Taksim Yayalaştırma Projesi nedeniyle meydanda süren inşaat bahane edilerek Taksim’e tekrar yasak getirildi. Her yasaklı 1 Mayıs’ta olduğu gibi İstanbul yine gaza boğuldu. Dilan Alp isimli lise öğrencisi çatışmalarda ağır bir şekilde yaralandı. İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu’nun, Alp’in elindeki biber gazına karşı kullandığı sirkeli su şişesinin molotofkokteyli olduğunu söyleyip öğrenciyi “marjinal” ilan etmesi tepkilere yol açtı. Taksim kararına dikkat 36 yıl sonra Rize... Öte yandan, Karadeniz Bölgesi’nde sendikal örgütlenmesine ağırlık veren DİSK ise 36 yıl sonra Rize kent merkezinde 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü kutlaması yapılmasına karar verdi. DİSK’e bağlı Gıdaİş Sendikası’nın aldığı karar doğrultusunda, KESK’e bağlı sendikalar, TMMOB, Derelerin Kardeşliği Platformu (DEKAP), Rize’de 1 Mayıs’ın Cumhuriyet Meydanı’nda kutlanması için çalışma başlattı. Şİşli’de barış havası 1997’den 2004’e dek 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul’da Şişli Abidei Hürriyet Meydanı’nda barış içinde kutlandı. 7 yıl boyunca kutlamalar sırasında, meydana giremeyen sol gruplarla Taksim Meydanı’nda açıklama yapmak isteyen 2030 kişilik gruplara yönelik polis müdahalesi dışında olay yaşanmadı. 2005 ve 2006 yılında kutlamalar Kadıköy’de gerçekleştirildi. 77 katliamının 30. yılı 2007’de DİSK, 1977 katliamanın 30. yıldönümü nedeniyle Taksim’de miting yapmak istedi. Ancak İstanbul Valiliği Taksim’de mitinge izin vermedi. İstiklal Caddesi, Sıraselviler, Tarlabaşı ve Dolmabahçe’den Taksim’e yürümek isteyen gruplara polis biber gazı ve coplarla müdahale etti. Kentte adeta sıkıyönetim ilan edildi. Toplu taşıma araçları çalışmadı. İstanbul dışından gelenler gişelerde durduruldu. Öğle saatlerinde Dolmabahçe ve Kazancı Yokuşu’ndan meydana girmeyi “başaran” gruplar katliamın 30. yıldönümünde 40 civarında yurttaşı Taksim’de andı. İstanbul Haber Servisi ABD’deki Harvard Üniversitesi Halk Sağlığı Fakültesi, Genetik ve Kompleks Hastalıklar Bölüm Başkanı, James S. Simmons Genetik ve Metabolizma Profesörü Dr. Gökhan Hotamışlıgil, metabolik hastalıklar alanındaki buluşlarıyla “9. Danone Uluslararası Beslenme Ödülü”ne layık görüldü. 29 Nisan’da ABD’de San Diego Kongre Merkezi’nde düzenlenen törende ödülünü alan Hotamışlıgil, “Bu ödül sayesinde besinlerin metabolik hastalıklar ve bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerine daha fazla ışık tutabileceğiz” dedi. Uluslararası Danone Enstitüsü, bilimsel çalışmaları nedeniyle bilim insanlarını 120 bin Avro ile ödüllendiriliyor. Prof. Hotamışlıgil’e ödül