Katalog

17 EKİM 2014 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 Bu yıl 847.5 milyon lira örtülü ödenek kullanılan Başbakanlık’ta eylül performansı ortalamanın üstünde Davutoğlu da usta çıktı u Cumhurbaşkanlığı seçim dönemi olan temmuzağustosta, örtülü ödenek harcamasını on kat birden artıran Başbakanlık, eylülde yeni Başbakan Davutoğlu döneminde de 94 milyon liralık ortalamanın üstünde bir performans göstererek 109 milyon 500 bin lira kullandı. Düzenli olarak izlediğimiz örtülü ödenek harcamalarında temmuzağustos aylarına ilişkin dikkat çekici bir gelişmeyi daha önce duyurmuştuk. Haziran 2014’te, 14 milyon TL olan örtülü ödenek harcaması, Cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasının yoğun olduğu temmuzağustos döneminde 10 kat birden artarak 141 ve 157 milyon lira olarak gerçekleşince, şu soruyu yönelttik: Örtülü ödenekteki bu artış hangi milli menfaat için bu kadar arttı? Şüphesiz bu soruya yanıt gelmesi büyük bir sürpriz olurdu. Nitekim gelmedi. Yine de örtülü ödenek harcamalarının yasa gereği gizli olduğunu bilmek, Suriye iç savaşı patlayınca önce “muhaliflere”; son zamanlarda da IŞİD’e destek sağlandığı iddialarının ayyuka çıktığı bir dönemde bu konudaki kuşkuları ve soruları gündeme getirmeye engel değil... Ağustos 2014’ün, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, on bir buçuk yılın ardından, başbakan sıfatıyla “örtülü ödenek” harcaması yaptığı son ay olduğunun altını çizelim. HHH AKP’nin 26 Ağustos tarihli 1. Olağanüstü Genel Kurulu’nda, genel başkanlık ile başbakanlığın Ahmet Davutoğlu’na geçmesinin sonuçlarından biri de örtülü ödenek harcama yetkisinin el değiştirmesiydi. Maliye Bakanlığı’nca açıklanan eylül ayı bütçe gerçekleşme verileri, Davutoğlu’nun başbakan sıfatıyla yaptığı ilk örtülü ödenek harcamalarını ortaya çıkardı. (Örtülü ödenek sadece Başbakanlık’ta yok. Yasa gereği Dışişleri, Emniyet, MİT bütçelerine de konabiliyor.) Muhasebat Genel Müdürlüğü sitesinde harcama rakamlarına, geçen eylül ayında bütçeden örtülü ödenek için Davutoğlu emrine, 109 milyon 498 milyon TL aktarılmış. Tutara baktığımızda, Erdoğan’dan sonra Davutoğlu’nun da örtülü ödeneği, son üç yıldaki artış trendiyle uyumlu kullandığı görülüyor: Bonkörce. Yeni Başbakan’ın tasarrufuyla birlikte, 2014 bütçesindeki dokuz aylık dönemi kavrayan ocakeylül örtülü ödenek harcaması 847.5 milyon TL’ye ulaştı: Ocak: 108.7, Şubat: 28.9, Mart: 108.7, Nisan: 60.1, Mayıs: 118.4, Haziran: 14, Temmuz: 157.2, Ağustos: 141.8, Eylül: 109.5. Son bütçe rakamları, örtülü ödeneğin yanı sıra bir başka gelişmenin daha altını çiziyor. Eylül sonuçları nasil ki Davutoğlu açısından örtülü ödenekten yapılan ilk harcamaları yansıtıyorsa, Erdoğan açısından Cumhurbaşkanlığı ödeneğinin kullanılması bakımından ilk aya karşılık geliyor. Bu noktada, cumhurbaşkanlarına ayrılan ödeneğin, yıllar içinde oransal olarak artması başka; yıl içinde ödenek aşımıyla artmasının başka bir durum olduğunu önce not düşelim. Sonra da cumhurbaşkanı için her yılın başında bütçeyle ayrılan toplam Hâkime var MUSTAFA ÇAKIR memura yok ANKARA MemurSen ile imzalanan toplusözleşmede yer almadığı gerekçesiyle memurlara enflasyon farkı vermemekte ısrar eden hükümet, kendisiyle çelişti. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, toplusözleşme nedeniyle geriye yönelik düzenleme yapamayacaklarını, bunun hukuki de olmayacağını söyledi ancak akademisyenler ile hâkim ve savcılara zam öngören düzenlemeler Meclis’e gönderildi. Tüm kamu çalışanlarına yüzde 5 ek zam yapılmasını isteyen Türkiye KamuSen, memurları 28 Ekim’de Meclis önünde eyleme çağırdı. Şimşek, bütçe toplantısında memurlara 2014 yılı içerisinde enflasyon farkı verilmeyeceğini açıkladı. Gerekçe olarak da memur maaş zamlarının toplusözleşme ile belirlenmesini gösterdi. MemurSen ile hükümet arasında imzalanan toplusözleşmede memurlara bu yıl için enflasyon farkı verilmedi. Şimşek, toplu sözleşme ile belirlenen bir konuda geriye yönelik düzenleme yapmalarının hukuki olmadığını savundu. Şimşek’e tepki gösteren memurlar, ek zam verilmesini istedi. Türkiye KamuSen, bakanlığa gönderdiği dilekçede, 2014 yılı enflasyon hedefinin yüzde 5.3’ten yüzde 9.4’e yükseltilmesi ve yıl içinde gerçekleşen enflasyonun memur maaşlarına yapılan artışın yaklaşık 2 katına çıkacak olması nedeniyle, ortaya çıkan mağduriyetin giderilmesi amacıyla, kamu görevlilerinin tamamına yüzde 5 ek zam verilmesi talep edildi. Köşk bütçesinde eylül artışı ödeneğin, yıl içinde aşılmadan kullanıldığını vurgulayalım. En azından Maliye verileri üzerinden Abdullah Gül dönemine baktığımızda, baştan ayrılan ve yılın 12 ayına eşit bölünmesiyle bulunan tutarların “gerçekleşme” bölümünde aşılmadığı çok rahat izlenebiliyor. Yılın başında ayrılan ödenek ne ise aralık sonundaki toplam ödenek eşit. Gelgelelim, 2014 bütçesinde 480 milyon TL ayrılan ve her aya 40 milyon TL düşecek biçimde aktarılan Cumhurbaşkanı ödeneğinin seyri, Erdoğan Köşk’e çıktığında değişti. Eylül ayında Cumhurbaşkanlığı’na aktarılan ödenek diğer sekiz ayda olduğu gibi 40 değil, 45 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Tabii yılın bitmesine daha üç ay olduğu için, eylülde yapılan 5 milyon TL’lik ödenek aşımının, yılın kalanında düşürülme olasılığı teorik olarak mümkün. Ancak, Orta Vadeli Program’da Cumhurbaşkanlığı için ayrılan ve tartışma yaratan ödenek artışına bakıldığında, Köşk bütçesindeki artışın 2015 değil, bu yılın eylülünden itibaren arttığını düşünmek daha gerçekçi görünüyor. Bir ayda 1.8 milyar dolar gitti Ekonomi Servisi Yüksek enflasyon, döviz borçları ve sıcak paraya bağımlık gibi nedenlerle dünyanın en kırılgan ekonomilerinden biri olarak gösterilen Türkiye’de, ABD Merkez Bankası’nın faiz artırımına ilişkin büyüyen endişeler, IŞİD tehlikesiyle artan jeopolitik gerginlikler ve siyasi riskler sonrası piyasalardan yabancı kaçışı da sürüyor. Kur farkından arındırılmış verilere göre, 310 Ekim haftasında yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi portföyü 123 milyon dolar azalırken 12 Eylül’den bu yana hisse senetlerinden toplam 691 milyon dolarlık yabancı yatırımcı çıkışı yaşandı. Diğer yandan yurtdışı yerleşiklerin devlet iç borçlanma portfoyü (DİBS) son bir hafta da 484 milyon dolar artarken bir aydaki çıkış 948 milyon dolar oldu. Repo portfoyü ise 290 milyon dolar artarken, 12 Eylül’e göre yabancı çıkışı 180 milyon dolar oldu. Şirketlere soruşturma kapıda Mevduat bankalarında tasfiye olunacak tüketici kredileri 6.6 milyar lira, taksitli ticari krediler 4.7 milyar lira, tasfiye olunacak kredi kartları 5.8 milyar liraya ulaştı. Toplamda 17 milyar 117 milyon 804 bin lira alacağını tahsil edemedi. u AKP’nin yargı ve güvenlik paketiyle ‘mal varlığına el koyma’ kararının kapsamını genişletmesi şirketlere cadı avı başlatacak. Teklif yakında genişletilecek. Böylece makul şüpheyle ya da oybirliği şartı olmaksızın mal varlığına el konulabilecek. PELİN ÜNKER Hükümetin, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 128. maddesindeki, “Taşınmazlara, hak ve alacaklara el koyma” maddesini yasa teklifi ile genişletme talebi iş dünyasında tedirginliğe yol açarken, hukuk uzmanlarına göre teklif yakın zamanda şirketlere ciddi soruşturmaların başlatılacağının habercisi. Yasa değişikliği ile ‘Anayasayı ihlal’, ‘Yasama organına karşı suç’, ‘Hükümete karşı suç’, ‘Hükümete karşı silahlı isyan’, ‘Silahlı örgüt’, ‘Silah sağlama’ ve ‘Suç için anlaşma’ soruşturmalarında da mal varlığına el konulma kararı verilebilecek. Uzmanlar, bunun şirketlere ‘cadı avı’ anlamına geldiğine işaret etti. ‘Zamanlamanın manidar’ olduğunu belirten uzmanlar, değişikliğin odak noktasının; cemaate yakın olan banka ve şirketler, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘kimler destek çıkıyor biliyoruz’ diyerek vergi incelemesi başlattığı, toplumsal olaylarla gündeme gelen, Gezi olayları sırasında otel kapılarını yaralılara açan, ‘Ben de çapulcuyum’ diyen işadamları ve bankacılar olduğuna dikkat çektiler. Hukukçular, Erdoğan’ın ‘anahtarlarını masamda istiyorum’ dediği Bank Asya’nın da hedefte olduğuna işaret etti. Tartışmaların odağındaki Bank Asya Genel Müdürü Ahmet Beyaz ise gazetemize yaptığı açıklamada T.C. kanunlarına göre bankacılık yaptıklarını belirterek yeni yasa teklifinin kendilerini etkilemeyeceğini öne sürdü. Öte yandan uzmanlara göre teklifin kapsamı kısa zamanda genişletilerek el koymanın şartları kolaylaştırılabilir. Şu anki teklifte yer almayan ‘makul şüphe’ ya da ‘oyçokluğu’ ile mal varlığına el koyma kararının da yakın zamanda çıkması bekleniyor. Uzmanlar, uygulamanın yabancı yatırımcıyı da kaçıracağına dikkat çekiyor. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ersan Şen, suçtan elde edilmiş malın mülkiyetinin devlete geçmesinin doğru olduğunu ancak bu noktada uygulamanın önemli olduğunu söyledi. Şen “CMK’nın kimyasını bozdular, şimdi düzeltmeye çalışıyorlar. Uygulama kötü olduğu sürece kötü sonuçlar yaşanacaktır. Burada zihniyet önemli” dedi. Şen şöyle devam etti: “Hükümet, 17 ve 25 Aralık soruşturmaları sonrası elindeki yegâne yasal silahı çekti ve el koyma kanununu zorlaştırdı. Bu, hükümete yönelik yolsuzluk operasyonu diye takdim edilen süreçte yapıldı. Ancak 6 Mart 2014’te yapılan düzenlemeler kamu yararının aleyhine oldu. Şu anki yasada el koyma maddesiyle 6 Mart’tan önceki yapıya dönüldü. Ancak ilerleyen dönemde kapsamı genişletilebilir.” Yurttaş borca mahkum Ekonomi Servisi Enflasyon ve işsizlikte beklentileri aşan artışlar, fertlerin borç ödemelerine de yansıyor. Mevduat bankalarında tasfiye edilecek tüketici kredileri miktarı 10 Ekim haftasında 6 milyar 605 milyon 996 bin liraya ulaştı. Buna göre tasfiye edilecek krediler mevduat bankaları için geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 32.8, 2013 sonuna göre ise yüzde 36.32 arttı. Mevduat bankalarında tasfiye edilecek taksitli ticari krediler geçen yılın aynı dönemine yüzde 24.97 artarken, kredi kartlarında artış yüzde 26.73 oldu. Merkez Bankası verilerine göre mevduat bankalarında tasfiye edilecek taksitli ticari krediler 4 milyar 710 milyon 711 bin lira, tasfiye edilecek kredi kartları 5 milyar 801 milyon 97 bin liraya ulaştı. Kalkınma ve yatırım bankalarındaki tüketici kredileri ve taksitli ticari krediler geçen yıla göre yüzde 91.62 artışla 45 milyon 523 bin liraya çıktı. Geçen yılın aynı dönemine göre katılım bankalarındaki tasfiye edilecek tüketici kredileri yüzde 47.75 artışla 69 milyon 743 bin liraya, taksitli ticari krediler yüzde 30.26 artışla 62 milyon 631 bin liraya çıktı. Tüketicinin ödeyemediği borç toplamda 12 milyar 772 milyon 987 bin liraya ulaşırken ticari kredilerde 5 milyar 79 milyon 730 bin liralık borç ödenemedi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Yasa Tasarısı, TBMM Başkanlığı’na sunuldu. Hidroelektrik santral (HES) projelerine, Boğaz tüp geçiş inşaatı ve metro yatırım projelerine ayrıcalık tanındı. Bu yatırımlarda ödenek şartı aranmayacak. Tasarıya göre, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 464 milyar 163 milyon 399 bin lira, özel bütçeli idarelere 53 milyar 69 milyon 588 bin lira, düzenleyici ve denetleyici kurumlara 3 milyar 212 milyon 692 bin lira olmak üzere toplam 520 milyar 445 milyon lira ödenek verildi. Tasarıya göre, 2015 yatırım programına ek yatırım cetvellerinde yer alan projeler dışında herhangi bir projeye harcama yapılamayacak. Ancak, kurulu gücü 500 MW üzerinde olan baraj ve HES projeleri, GebzeHaydarpaşa, SirkeciHalkalı banliyö hattının iyileştirilmesi ve demiryolu Boğaz tüp geçişi inşaatı projesi, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca gerçekleştirilecek şehir içi raylı ulaşım sistemleri ve metro yapım projeleri ile diğer demiryolu yapımı ve çeken araç projelerinde bu ödenek şartı aranmayacak. TSK’ye, modern silah, araç ve gereçler ile gerçekleştirilecek savunma ve NATO altyapı yatırımları için Savunma Sanayi Destekleme Fonu kaynakları, bu amaçla bütçeye konulan ödeneklerden karşılanacak. Bütçe HES’lere akacak Apple 4 yeni ürününü tanıttı Haber Merkezi Teknoloji devi Apple, Cupertino üssünde gerçekleştirdiği dev etkinlikte dört yeni ürünü iPad Air 2, iPad Mini 3, yeni iMac ve Mac Mini’yi tanıttı. Apple’ın geliştirdiği en ince tablet olan 9.7 inç ekranlı iPad Air 2 sadece 6.1 mm. inceliğinde bir tasarıma sahip. iPad Air 2, Apple’a göre dünyanın en ince tableti özelliğini elinde bulunduruyor. Tanıtımı yapan Apple CEO’su Tim Cook yeni iPad’leri üst üste koyduğunuzda mevcut iPad’den hâlâ ince kalacağına dikkat çekerek, cihazda A8X işlemci yongasının yer aldığını vurguladı. A8X işlemcinin üzerinde 3 milyar transistör yer alıyor. iPad Air 2‘nin A8X işlemcisi 2. nesil 64 bit teknolojisi ile çalışıyor. Grafik performansı ise iPad Air’ın tam 180 katı olan cihaz 10 saat batarya ömrü sunuyor. iPad Mini 3 ise 7.9 inç’lik bir ekrana sahip. Sadece 5 mm. inceliğinde olan Apple’ın yeni retina ekranlı iMac’i 27 inç genişliğinde bir ekrana sahip. Bu sayede 5120x2880 piksel ekran çözünürlüğüne ulaşabilen yeni iMac’de piksel sayısının artmasına karşın enerji tüketimi yüzde 30 oranında azalmış durumda. AMD Radeon R9 M290X grafik işlemci kullanan iMac’ler 2 bin 499 dolarlık fiyat etiketiyle satışa sunulacak. Turkcell TV’de iddialı Ekonomi Servisi Turkcell yenilenen akıllı televizyon platformu ‘Turkcell TV Plus’ı tanıttı. Turkcell Genel Müdürü Süreyya Ciliv, “Gerçek anlamda sınırsız bir TV ve eğlence deneyimi sunmayı hedefliyoruz” dedi. Daha önce yalnızca cep telefonu, tablet ve bilgisayar üzerinden hizmet veren Turkcell’in kişisel televizyon platformu, TV izleme deneyimini artık 4 ekran üzerinden sunulacak. Ciliv ve Turkcell Superonline Genel Müdürü Murat Erkan’ın verdiği bilgilere göre canlı yayını geri alabilme özelliği benzerlerinden farklı olarak yalnızca izlenmekte olan kanalla sınırlı olmayan Turkcell TV Plus’ta, izlenilen herhangi bir kanalda 12 saat önceki canlı yayına erişebilme fırsatı veriyor. Aynı anda onlarca programı kaySüreyya Ciliv Murat Erkan Goodyear ziraiden çıkıyor Ekonomi Servisi Goodyear Lastikleri zirai lastik ürün grubundan çıkma ve 31 Ekim itibarıyla zirai lastik üretimini durdurma kararı aldı. Şirketten Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’na yapılan açıklamada, söz konusu kararın şirketin daha kârlı ürün gruplarına yönelmesi amacıyla alındığı belirtildi. Açıklamaya göre, bu yılın ilk altı ayı itibarıyla, zirai lastiklerin şirketin toplam üretimi içindeki payı yüzde 1.1, toplam satışları içindeki payı ise yüzde 3.5 seviyesinde bulunuyor. Goodyear’ın İzmit ve Adapazarı fabrikasında 4 bin 500 kişi çalışıyor. Yüzde 1.1’lik üretimin durdurulması bu oranda işçi çıkarılmasına neden olabilir. Buna göre 50 civarı işçinin işi tehlikede. Goodyear’ın fabrikalarında Lastikİş örgütlü. 805 milyon kişi u Dünyada 805 milyon insan açlıkla mücadele ederken 1.3 milyar ton gıda israf ediliyor. Ekonomi Servisi Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, dünyada yaklaşık 805 milyon insan aç ve yetersiz beslenirken 1 trilyon dolar değerinde gıdanın israf edilmesinin kabul edilebilir olmadığını söyledi. Bayraktar, “Dünya Gıda Günü” dolayısıyla düzenlediği basın toplantısında, dünyada yaşanan yetersiz beslenmeye ve açlığa duyarlılığı artırmak, gıda güvenliğine dikkati çekmek amacıyla bu kapsamda eşzamanlı etkinlikler yapıldığını ifade etti. Bayraktar, tarım alanlarının giderek daraldığını ve küresel ısınmanın önemli bir tehdit olmaya başladığını vurgulayarak, yeterli ve güvenli gıdaya erişimin tüm ülkelerin öncelikleri arasında olması gerektiğini dile getirdi. Dünyada 5 yaşın altındaki her 4 çocuktan birinin yetersiz beslenmeye bağlı gelişim bozuklukları gösterdiğine dikkati çeken Bayraktar, “Dünya genelinde değeri 1 trilyon dolar olan 1.3 milyar ton gıda israf ediliyor. Kullanılan suyun dörtte biri hiç tüketilmeyen bu gıdaların üretiminde kullanılıyor. Bu kadar aç varken yapılan israfın kabul edilebilir değil” dedi. gıdaya ulaşamıyor detme imkânı da sunan Turkcell TV Plus, kayıtları kutu üzerindeki sabitdisk yerine buluta kaydettiği için içeriklere istenilen cihazdan ve istenilen yerden ulaşmak da mümkün hale geliyor. Öte yandan Turkcell’in İran’da ikinci GSM lisansı konusunda düştüğü ihtilafı çözmek için, uluslararası tahkim mahkemesine yaptığı müracatın kabul edilmediği bildirildi. Turkcell, ülkede bir süre çalışma yapmış, daha sonra İran, söz konusu operatör ihalesini ihaleyi kazanamayan Güney Afrika şirketlerinden MTN Group’a vermişti. Bunun üzerine Turkcell, İran hukümetini, 2008 başında uluslararası tahkim kuruluna şikâyet etmişti. Koç, 3. havalimanı işletmesine talip Ekonomi Servisi Koç Holding bünyesindeki Setur, İstanbul yeni havalimanı gümrüksüz satış mağazalarının işletmesi ihalesine Lagardère Services ile birlikte teklif vereceğini duyurdu. Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’na yapılan açıklamaya göre, ihalenin kazanılması durumunda oluşturulacak ortaklıkta Lagardère Services ve Setur’un yüzde 5050 ortaklığı öngörülüyor.