Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 TEMMUZ 2012 PAZARTESİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 10 EKONOMİ 75 milyon yurttaşın hayatında önemli değişiklikler getiren yeni Türk Ticaret Kanunu, iş hayatını yeniden düzenliyor Ticarette yeni dönem Mobbinge son: İşveren, işçilerin psikolojik tacize (mobbing) ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri alacak. Doktor tazminat ödeyecek: Doktor hatasıyla ölüm veya sakatlık durumunda hastaya ve yakınlarına manevi tazminat ödenecek. Sosyal güvencesi olmayanlara olanlara ‘geçici ödeme’ yapılabilecek. Balkonda mangal yasak: Günlük hayatımızda da birçok değişikliği düzenleyen Yeni Türk Ticaret Kanunu, aynı zamanda balkonda mangal, otobüslerde soğan, lahmacun gibi yiyecekleri yasaklıyor. Büyüme ‘Yumuşuyor’, Sorunlar Katılaşıyor… 2012’yi yarıladık. Yani, 2 çeyrek yıl geride kaldı. Veriler biraz geriden geliyor, yılın yarısının ekonomi performansı olduğu gibi resmedilemiyor henüz. En önemli gösterge, büyüme. Yani milli gelirdeki artış. Bu yazı 1 Temmuz Pazar günü yazıldığı için pazartesi saat 10’da TÜİK’çe açıklanacak (açıklanan) ilk 3 ay verisini size yorumlamak, tabii ki mümkün değil. O nedenle tahminlerle ilerleyeceğiz, yılın ilk yarısına ilişkin… 2009’da yüzde 5’e yakın daraldıktan sonra 2010 ve 2011’in tamamında ortalama yüzde 9’a yakın büyüyen Türkiye kapitalizmi, beraberinde su kaynattı. Yani dış kaynak ile büyüdüğü, döviz harcamaları döviz gelirlerini çok geride bıraktığı için, milli gelirinin yüzde 10’u dolayında, (77 milyar dolarlık) cari açık verdi. Bir dünya rekoruydu bu. Açık ki, böyle devam etmek akıl kârı değildi. Onun üzerine, bu kadar yüksekten uçmaya uygun bir ekonomi olmadığını Allah’tan! fark ettiler ki, “yumuşak iniş”e karar verdiler ve 2012 için ‘yüzde 4 büyüme iyidir’, diyerek, bütün senaryoyu bunun üstüne bina ettiler. IMF başta olmak üzere, uluslararası otoriteler, yüzde 4’ü de çok iddialı buldular, biriki puan aşağısını öngördüler. AKP iktidarının, Orta Vadeli Program’ında da öngörüldüğü gibi, 2012’nin tamamında ekonomide yüzde 4 büyüme hedefi gerçekleşmesine uygun politikaların gerçekleştirildiğini düşünürsek, bu oranda büyüme, aslında sadece kişi başına gelirin yüzde 2.7 artması anlamına gelecek. Önceki iki yılda ise kişi başına artış ortalama yüzde 7.5 olmuştu. Dolayısıyla, hedef gerçekleşse de, kişi başına büyümede üçte iki büyüklükte hız düşüşü yaşanacak. Ekonomi Servisi Yediğimiz ekmekten, evde beslediğimiz evcil hayvandan, evimize alacağımız buzdolabına, şirket yönetimine kadar Türkiye’de yaklaşık 75 milyon yurttaşın hayatında önemli değişiklikler getiren yeni kanun ve düzenlemeler dün itibarıyla yürürlüğe girdi. Yürürlüğe giren yeni Türk Ticaret Kanunu, iş hayatını yeniden düzenliyor. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Borçlar Kanunu ile A sınıfın altındaki beyaz eşyaların satışını yasaklayan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, ikinci af düzenlemesi, Türk Gıda Kodeksi Tebliği, SGK’nin sağlık ve tedavi süreçlerine yeni bir sistem getiren ereçete ve avuçiçi taraması uygulamalarının hayatıkmıza getireceği değişiklikler şöyle: L Ticaret unvanına ‘Türk’, ‘Türkiye’, ‘Cumhuriyet’ ve ‘Milli’ kelimelerini Bakanlar Kurulu kararı olmadan koyan tacirler, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılacak. L Anonim şirketler ve limited şirketler, ‘tek kişi’ ile kurulabilecek. Mevcut şirketler de tek kişiliğe dönüşebilecek. Anonim şirketlerde, yönetim kurulu üye sayısı ‘en az üç kişi’ olabiliyordu. L Şirketlerin mahrem bilgileri internette yayımlanmayacak. Ancak, Bakanlar Kurulu’nun belirleyeceği, denetime tabi limited ve anonim şirketler internet sitesi açmak ve belirlenen bilgileri yayımlamak zorunda. L Şehirlerarası yolculuklarda yumurta, soğan, pide, lahmacun gibi kötü kokan yiyecekler yenilmeyecek. Ömür boyu kefalet olmayacak Alacaklı, borçluya başvurmadıkça kefil hakkında icra takibi başlatamayacak. Borçlunun mali durumu kefalet sözleşmesinin yapılmasından sonra önemli ölçüde bozulmuşsa veya mali durumunun, kefilin iyi niyetle varsaydığından çok daha kötü olduğu sonradan ortaya çıkmışsa kefil alacaklıya yazılı bildirimde bulunarak borç doğmadığı sürece her zaman kefillikten vazgeçebilecek. Ömür boyu kefalet dönemi de sona erecek. Kredi kartı alırken arkadaşına kefil olanlar artık yıllarca “Acaba işi bozulursa, işsiz kalırsa” korkusu yaşamaktan kurtulacak. Birisinin borcu için kefil olan şahısların sorumluluğu 10 yılla sınırlı olacak. Kefalet 10 yıldan fazla bir süre için verilmiş olsa bile, yeni bir kefalet verilmedikçe kefil hakkında ancak 10 yıllık süre doluncaya kadar icra takibi yapılabilecek. Borçlar Kanunu’nda satılan bir malda doğabilecek hasar, sözleşmenin imzalandığı andan itibaren alıcıya geçerken yeni kanun bu konuda alıcıyı koruma altına alıyordu. Yeni yasayla, satın alınan bir dairenin tapusu alıcıya geçinceye kadar dairede meydana gelecek hasardan müteahhit sorumlu tutulacak. Satın alınan dairenin tapu devri önceden gerçekleştirilmekle birlikte teslimi daha sonra yapılacaksa, müteahhidin sorumluluğu yine Artık işverenler işçilerine yönelik psikolojik taciz (mobbing) iddialarına karşı daha teslim anına kadar sürecek. Televizyon, dikkatli olmak zorunda olacak. Yasaya göre, işveren, işçilerin psikolojik tacize buzdolabı gibi evde teslimi gereken mal(mobbing) ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha larda da satıcının sorumluluğu, eve kafazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlü olacak. Aksi takdirde, dar devam edecek. mobbing gören işçi işverenden tazminat alabilecek. Kamyon yazılarına son L Otobüslerde kedi, köpek, tavuk, horoz gibi canlı hayvan taşınmayacak. Gece yarısından sonra yolcuların uyuduğu saatte yüksek sesle müzik çalınmayacak. L Kamyoncular araçlarına duygu ve düşüncelerini aktardıkları ‘Baba yorgun dalaşma’, ‘Dillerdeyiz köylü güzeli’, ‘Kaderimse çekerim’ gibi yazıları yazamayacak. L Anonim veya başka bir şirket kurmak, şirketin sermayesini artırmak amacıyla ya da vaadiyle halktan para toplanabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) izin alınacak. SPK’den izin almadan halktan para toplayanlara 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilebilecek. L Ticaret şirketlerinin ticaret siciline tescilinde defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilecek. Ticari defterlerin elektronik ortamda tutulması halinde bu defterlerin açılışlarında ve yevmiye defteriyle yönetim kurulu karar defterinin kapanışında noter onayı aranmayacak. L Haksız fiilden doğan manevi tazminat isteme hakkı, eski yasada zarar görenin kendisi, karısı, annebaba gibi aile tanımı kapsamındaki kişilere tanınıyordu. Yeni yasa ile aralarında nikâh olmayanların, yani nişanlı ve sevgililerin de tazminat isteme hakları olacak. İşveren güvenliği sağlamak zorunda Kira artışı ÜFE’yi geçmeyecek nleme L Ev sahibi ve kiracılarla ilgili de birçok düze nanı, kirala ı, Kirac cek. geçe ta haya te kanunla birlik ve kisözleşmeye uygun olarak ‘özenle’ kullanmak kişiler raladığı evin bulunduğu taşınmazda oturan myükü le rmek göste ıyı ile komşulara gerekli sayg ntarafı ular komş rı nışla davra ının Kirac k. lü olaca cak, uyara önce i sahib ev e, dan çekilmez hale gelirs n fesardından yazılı bildirimle sözleşmeyi heme hedebilecek. lini ve L Kiracı, aksine sözleşme olmadıkça, kira bede sükira geç en ve nda sonu yan giderleri, her ayın ını, airesinin bitiminde ödemekle yükümlü. Kiras kieyen ödem nu borcu lgaz doğa datını, elektrik, su, sözracı önce uyarılacak. 30 gün süre tanınarak kira leşmesi iptal edilebilecek. k kaL Sözleşmede kira bedeli yabancı para olara delinde bede kira e edikç geçm yıl 5 rarlaştırılmışsa, sı ğişiklik yapılamayacak. Döviz kurunun aşırı artma kie lehin ı kirac ince gereğ nu Kanu lar halinde Borç rada indirim söz konusu olabilecek. nan taL Aile konutu olarak kullanılmak üzere kirala kidıkça olma ı rızas açık şınmazlarda kiracı, eşinin k. yece deme feshe ini şmes ra sözle üreL Kira bedellerinde yapılacak artış, bir önceki yılın cek. meye geçe ) (ÜFE ksini ende fiyat tici ayıbın L Kiracı, mal sahibinden kiralanan yerle ilgili Ayıp cek. ebile istey ini ilmes gider e süred bir n uygu lini Bede ecek. gider ayıbı isi kend giderilmezse, kiracı kiradan kesecek. L İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlayacak, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uydurulması ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışacak. L İşveren, çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirecek. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamayacak. L İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri yazılı olarak bildirecek. L Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınacak. L İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için, çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde A sınıfı, tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en az B sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az C sınıfı belgeye sahip olmaları şartı aranacak. L İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak. Risk değerlendirmesinde; belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi, işyerinin tertip ve düzeni gibi konular dikkate alınacak. L İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almasını sağlayacak. Verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamayacak. L Yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene, her bir yükümlülük için 2 bin lira, işyerinde işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı görevlendirmeyen işverene, görevlendirmediği her kişi için 5 bin lira ceza verilecek. Peki, yüzde 4 büyüme hedefinin neresindeyiz? Sanayi üretimi, dış ticaret, dış kaynak girişi gibi göstergeler, geçen yılın büyüme temposunda olmasa da, ekonominin birdenbire inişe henüz geçmediğini, en azından ilk çeyrekte bunun fark edilir biçimde yaşanmadığını gösteriyor. 2012’nin OcakMart dönemini, 2011’inki ile kıyaslamak gerekir. Kış aylarına denk gelen ilk çeyreklerde, yıllık pastanın ancak yüzde 2223’ü üretiliyor. Eğer programda öngörüldüğü gibi, yüzde 4 büyümeye uygun seyrediyorsa her şey, o zaman ilk çeyrekte 2012 pastasının yüzde 23’ünün üretildiğini, bunun da yüzde 45 arası bir büyüme anlamına geldiğini söyleyebiliriz. H A F T A N I N NE OLDU? Avro bölgesinde, Avrupa Birliği (AB) Zirvesi öncesi çeşitli spekülasyonlar, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in Avro bölgesi ortak tahvil ihracına dair restleri, İspanya tahvil ihalelerinde ülkenin borçlanma maliyetinin artmasıyla ilgili tartışmalar geçen haftanın gündemini oluşturdu. Almanya’da işsizlik yüzde 6.7’den yüzde 6.8’e yükseldi, Almanya’nın perakende satışları mayısta yıllık yüzde 1.1 düşüş gösterirken, İspanya ve İtalya’nın tahvil ihalelerinde ülkelerin borçlanma maliyetlerinde ciddi bir artış göstermesi Avro bölgesinde stresli bir haftaya neden oldu. AB zirvesi sonrasında liderlerin bölge için 120 milyar Avro’luk büyüme ve istihdam paketinde anlaşmaları, İspanyol bankalarına verilen krediler için Ç İ Z E L G E S İ Piyasalara AB dopingi geri ödeme kurallarını ve İtalya’ya olası yardımın koşullarını gevşetmeleri; cuma günü emtialarda, Avro/dolar paritesinde ve borsalarda yüzde 3 civarında yükselişlere neden oldu. ABD’den gelen veriler ise konut piyasasında gözle görülür bir toparlanmanın olduğuna işaret ederek piyasaları olumlu etkiledi. Hazırlayan: PELİN ÜNKER NE OLACAK? Avrupa’da AB zirvesi ile ilgili süren iyimserlik bu hafta da piyasalarda kısa süreli bir yükseliş trendine neden olabilir. Zirvede alınan kararların ayrıntıları hafta başında belli olacak. Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faizi indirme kararı da beklentiler arasında. ECB faiz kararını perşembe açıklayacak. Haftaya yurtiçinde ve dışında takip edilecek veriler şöyle: Pazartesi, Türkiye satınalma yöneticileri (PMI) endeksi ve 1. çeyrek GSYH ile TİM ihracat verileri duyurulacak. Enflasyon salı açıklanacak. Avrupa’da pazartesi işsizlik oranı ve imalat sanayi İyimserlik sürebilir PMI, salı hizmet sektörü PMI açıklanacak. Almanya sanayi üretimi cuma belli olacak. ABD tarafında ise gözler haftanın en önemli verilerinden biri olan tarım dışı istihdam verilerine çevrildi. Cuma açıklanacak olan verinin 3 ay boyunca olumsuz olarak açıklanması konunun önemini daha da artırmakta. ABD’de ayrıca pazartesi imalat sanayi endeksi, salı fabrika siparişleri; perşembe özel sektör istihdamı, imalat sanayi dışı endeksi, işsizlik maaş başvuruları duyurulacak. Gözler ABD’de Fitch umudu boş çıktı Haftaya Suriye gerginliğiyle olumsuz başlayan iç piyasaları kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye’nin notunu artıracağı spekülasyonları yukarı çekti. Hafta sonuna doğru Fitch’in tam aksine Türkiye’nin cari açığına vurgu yapmasıyla yükseliş trendi son buldu. Piyasaları düşmekten AB zirvesi kurtardı. Aynı şekilde, eğer yüzde 4 büyüme hedefine uygun seyrediyorsa bütün göstergeler, milli gelir pastasının yüzde 24’ünün üretildiği ikinci çeyrek, yani bahar aylarında, bu kez ikinci çeyrekte ekonominin yüzde 4 dolayında büyümüş olduğunu kestirebiliriz. ??? Avrupa’nın, değil büyüme, küçülme derdi ile kıvrandığı bir dönemde, yüzde 4 milli gelir artışı, kişi sayısına vurulduğunda yüzde 7.5’ten yüzde 2.7 artışa düşüş anlamına gelse de, kimilerince başarı sayılıyor. Ama bu büyümenin arka yüzünü, yarattığı kırılganlıkları azaltıp azaltmadığını da anımsamak gerekiyor. Yüzde 4 büyüme, Türkiye’nin cari açığını ancak milli gelirinin yüzde 8’ine indirebiliyor, ki bu bile yine cari açıkta dünya rekortmenliği demek. Ekonomi hız keserken niteliksel, yapısal dönüşüm geçirmiyor. İhracatla, hizmet satışıyla döviz kazanan, buna karşılık ithalatı azaltarak döviz kaybını azaltan bir dönüşüm yok ortada. Bu da cari açık kamburu ile yaşamak demek. Fitch, S&P gibi derecelendirme kuruluşları da hep bunu hatırlatıyor. Yumuşak inişe geçmiş ekonomi, artan iş talebine de cevap verememekten malul. Resmi işsizlik oranı yüzde 10 gibi görünüyor ama, gerçekte, işgücüne katılım düştüğü için, özellikle kadınlar eve yöneldikleri için oran vahim görünümlü değil. Gerçekte ise işsizlik çok daha yüksek boyutlarda. 2012’nin ilk çeyrek verisiyle yine birileri kasılacak, hamasi nutuklar atacak ama onlara hatırlatmalı: Cari açığı daraltamayan, istihdamı artıramayan bu büyüme, borç yaratıyor, dış borç kamburunu büyütüyor ve sektörel olarak da sorun biriktiriyor. Dış borç stoku mart sonunda 318 milyar doları aşarak milli gelirin yüzde 40’ına dayandı. Büyüme iç pazara dönük. Ancak aileler borçlandırılarak ekonomi çarkı döndürülüyor. İstanbul rantına hücum, büyümenin temel sloganı. İnşaat, lokomotif sektör olarak kullanılıyor. Sanayi, ihracattan çok iç pazara, daha çok da inşaata çalışıyor. Ama bu inşaat odaklı birikim modeli oldukça sağlıksız ve yarattığı balonlaşma, sermaye değil, hızla gerilim biriktiriyor. BORSADA HAZİRAN RALLİSSİ İMKB, haziran ayı boyunca yükseliş trendini korudu ve 1 ayda yüzde 13.5 getiri sağladı. Haftalık bazda yüzde 3.46 değer kazanan endeks 62 bin 543 puandan kapandı. Borsa, Avrupa liderlerinin zirvesini yakından takip etti. DOLARIN ATEŞİ DÜŞTÜ Suriye gerginliği nedeniyle 1.8340 seviyesine kadar yükselen dolar/TL, Avro/dolardaki sert düşüşün etkisiyle geriledi. Dolar/TL, geçen haftaya göre yüzde 0.06 oranında artışla 1.8120 liradan kapandı. Uluslararası altın fiyatları 1600 dolara dayandı. İç piyasada 24 ayar külçe altının gram fiyatı yüzde 1.97 artışla 93.10 liraya, cumhuriyet altınının fiyatı da yüzde 1.96 artışla 625 liraya ulaştı. Avro çıkışta: Haftayı borç endişeleriyle geçiren Avro/dolar, AB anlaşmasının ardından artıya döndü ve 1.2689’a kadar çıktı. İçeride Avro, yüzde 0.83 artarak 2.2950 liraya yükseldi. Petrol dalgalı: Büyüme endişeleriyle sert düşen petrol fiyatları, cuma AB zirvesinin olumlu etkisiyle yükselişe geçti. ABD petrolü 85 doları aştı. Faiz sert düştü: AB zirvesinin piyasalarda yarattığı iyimserlikle faiz yüzde 8.47’ye indi. AB ile promosyonda işbirliği ? Türk promosyoncular derneği (Promotürk ), Uzakdoğu’nun haksız rekabetine karşı Avrupa Promosyoncular Birliği (PSI) ile işbirliğine gitti. PSI Genel Koordinatörü Micheal Freter, Türkiye’yi hem lokasyon avantajı hem de Uzakdoğu pazarına göre kaliteli işçilik ve uygun maliyette üretebilmesinden dolayı partner ülke seçtiklerini söyledi. C MY B C MY B