Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 20 AĞUSTOS 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 15 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Elektrik, Doğalgaz, Su Zammı Yolda Elektrik dağıtımıyla ilgili özelleştirmeler, elektrikte özelleştirme zincirinin ikinci adımı. Önce üretim özelleştirildi. Elektrik üretiminin özelleştirmesi, yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri modelleriyle yapıldı. Sonra lisans ticaretiyle piyasalaştırma sürdürüldü. Şimdi de sıra dağıtım halkasının özelleştirilmesinde. Bütün bunların sokaktaki insan açısından tek anlamı var: Daha pahalı elektrik. Sadece elektrikte değil, doğalgazda da zammın eli kulağında. Suya da zam her an gelebilir. Evlerde tüp, kömür kullananlar ise AKP iktidarı süresince zaten ortalama TÜFE’nin çok üstünde fiyatlar ödediler. Filmi başa sarıp AKP iktidarının başlangıcına, yani 2003 başına gidip bugüne, 2010 Temmuz ayına gelelim. AKP hükümetinin elektrik fiyatlarına 2007’ye kadar zam yapmadığını görüyoruz. Ancak TÜİK verilerine göre, 2008 Ocak’ta 2007’nin ilk ayına göre yüzde 17, 2009’da ise yüzde 30’un üzerinde zam gören elektrik 2010’da da yüzde 9’un üstünde zamlanmış. Bu yılın ocak ayından bu yana ise henüz zam yok... Elektriğe zammın, özelleştirme işlemleriyle beraber arttığı ve artacağı söylenebilir. Nitekim, elektrik dağıtım KİT’lerinin özelleştirmeleri yapılmadan önce, alıcı şirketlerin kârlarını garanti altına alan bir tarife metodolojisi hazırlandı ve uygulamaya konuldu. Buna göre dağıtım şirketleri, satın aldıkları enerjinin maliyetini, işletme giderlerini, kayıp ve kaçak bedellerini, yatırım için kullandıkları kredileri ve bu kredilerin faizlerini, tarifeye yansıtabiliyorlar. Dahası, belediyelerin dağıtım kuruluşlarına ödemedikleri sokak aydınlatma bedellerinin yükü, özelleştirme sonrasında dağıtım şirketlerinin bu tahsilat zorluğuna düşmemeleri için Hazine üzerine yıkıldı. Ayrıca her dağıtım kuruluşu için, Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ’ye (TEDAŞ) ait olan mülkiyetin işletme devri yapılarak, Özelleştirme İdaresi tarafından bir işletme hakkı devir bedeli öngörülmüş bulunuyor. Bu bedel de tarifeye yansıtılıyor. Kayıp ve kaçak oranını öngörülen düzeyden daha fazla düşürürse şirket, tüketiciden düşürdüğü düzeyden değil hedeflenen yüksek düzeyden kayıp ve kaçak bedellerini tahsil etmeye devam ederek, bu parayı da kasasına koyacak. 2008 yılında devreye alınan maliyet bazlı fiyatlandırma mekanizması ile otomatik zam uygulaması yürürlüğe girdi, yüksek fiyatlar doğrudan tüketicilerin tarifelerine yansıtıldı. 2009’un sonlarında ve 2010 yılında maliyetlerdeki azalışa rağmen AKP iktidarı Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt AŞ (TETAŞ) üzerinden manipülasyon yaparak, elektrik fiyatlarında yapılması gereken indirimi de engelledi. Kısa adı EMO olan Elektrik Mühendisleri Odası’na göre, dağıtım özelleştirmeleri öncesinde, alıcı şirketler için cazibesini koruması adına, hükümet kendi yayımladığı maliyet bazlı fiyatlandırma mekanizmasının işleyişine bile müdahale ederek, yurttaşların cebinden kaynak aktarımı yapılmasına hizmet etmiş oldu. Dağıtım özelleştirmesine girmeye niyetli şirketlerin kârlarının garanti altına alınmış olması nedeniyle ihalelerde verilen dudak uçuklatıcı fiyatlar şaşırtıcı değil. Zarar etmeyeceği, tam tersine kâr edeceği garanti olan böylesi bir yapılanma içerisinde, tabii ki Mehmetler, hazır altyapı ve sistem üzerinden para kazanmaktan emin olarak o fiyatları verdiler. Elektrikte zam, yakın gelecekte yaşanacaktır. AKP iktidarı, kendi dönemindeki TÜFE kadar elektrik fiyatını arttırmadı. İndirime gitmesi gerekirken onu da yapmadı. Zamlı fiyat, özel firmalara bırakıldı. Keza, evlerde kullanılan doğalgazdaki fiyat artışlarına bakıldığında da 12 Eylül referandumu sonrası bir fiyat artışı gündemdedir. Tüp fiyatları ve kömürde fiyatlar, AKP iktidarı dönemince yaşanan TÜFE’nin bir hayli üstünde artmış zaten. Fiyatı arttırılması muhtemel bir kalem de su. Belediyelere bağlı su şirketlerinin, yine 12 Eylül sonrası suya zam yapmaları beklenmeli. Suda da fiyatlara beklenen kadar zam yapılmış değil. Özetle, 12 Eylül referandumu sonrası evlerdeki sabit faturalar, zamlı ödeneceğe benzer. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com AKP İktidarında Evlerde Su-Elektrik, Gaz, Kömür Fiyat Artışları 2003-2010/7, % Su Elektrik Kömür Faturası Ücreti Doğalgaz Tüp Ücreti TÜFE 2004-1 11.8 0.0 -19.2 -1.1 14.1 10.6 2005-1 7.0 0.0 30.9 13.7 5.5 9.2 2006-1 -20.3 0.0 19.5 28 5.3 7.9 2007-1 9.5 0.0 24.5 10.9 26 9.9 2008-1 21.7 17.3 7.9 18.3 7.0 8.2 2009-1 7.4 30.4 62.7 -1.0 34.7 9.5 2010-1 11.2 9.2 -33.5 21.8 -13.5 8.2 2010-7 4.0 0.0 0.8 1.9 5.7 1.6 2003/2010-7 57.7 67.0 85.0 132.0 110.4 85.8 Kaynak: TÜİK TÜFE veri tabanı Hükümetleücretgörüşmelerireferandumsonrasõnakalanmemurlaragöreson5yõldayapõlanzamlarçokyetersiz Az maaştan AKP sorumlu SİGARA VE ALKOLE SAĞLIK VERGİSİ GELİYOR BOYNER’DEN 40 MİLYON TAHVİL İHRACI Ekonomi Servisi - Sigara ve alkolden ‘sağlık vergisi’ alõnmasõ için harekete geçildi. Dünya Sağlõk Örgütü ile yürütülen çalõşmayla, sigara ile alkolden kaynaklanan ve tedavisine yõlda yak- laşõk 5 milyar TL harcanan hastalõklar için ek bir gelir kapõsõ yaratõlmasõ öngörülüyor. Sabah gazetesinin haberine göre hükümet, sigara ve alkolden ‘sağlık vergisi’ alõnmasõ için düğ- meye bastõ. Her bir paket sigara ve içki şişe- sinden elde edilen gelirin yüzde 1-2’si oranõn- da Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) pay al- masõ öngörülüyor. Bu gelir, Türkiye’nin yõlda 4-5 milyar lira harcadõğõ sanõlan akciğer, gõrt- lak gibi kanser türleri, kalp ve damar hastalõk- larõ gibi sigara ile alkole bağlõ hastalõklarõn te- davisi için kullanõlacak. Ayrõca, sigarayla mücadele ve bõrakma kam- panyalarõ için de bir fon işlevi görecek. SGK Başkanõ Emin Zararsız, Dünya Sağlõk Örgü- tü (WHO) ile birlikte yürütülen çalõşmayõ bu yõ- lõn sonunda tamamlamayõ hedeflediklerini be- lirterek: “Bu uygulama ile özellikle sigara kay- naklı hastalıkların tedavisi için önemli bir ge- lir kapısı oluşacak. WHO uzmanları ile bir- likte çalışıyoruz. Çalışmamızı 2011’e kadar tamamlamayı hedefliyoruz” dedi. Ekonomi Servisi - Kõsa süre önce ka- muoyuna yansõyan ‘bandrol usulsüz- lüğü nedeniyle TRT’nin uğradığı zarar’ konusunda görüşlerini açõkla- yan Vestel Şirketler Grubu İcra Kurulu Başkanõ Ömer Yüngül, “Dev ban- drol vurgunu, sektörümüzün iti- barını olumsuz etkiliyor. Hileli iş- lem yapan firmalardan alışveriş eden binlerce tüketici de mağdur oluyor. Cumhuriyet başsavcılı- ğının talimatı ile İstanbul ma- li polisinin harekete geçme- sinden memnuniyet duyduk. Sektörümüz- deki tüm oyunculardan adil ve rekabet eti- ğine uygun uygulamalar bekliyoruz” dedi. TRT’nin uğradõğõ milyonlarca Avro’luk zararõn ülke ekonomisine de büyük etki et- tiğini anlatan Yüngül, sözlerini şöyle sür- dürdü: “Yolsuzlukların ve haksız rekabet yaratan her tür uygulamanın karşısın- dayız. Bandroldeki dolandırıcılığın yanı sıra KDV usulsüzlüğü de kapsamlı bir operasyon sonrası ortaya çıkarılabilir. Vestel, yasal prosedürlere uyma konu- sunda örnek bir şirkettir.” Türk Sağlõk-Sen Başkanõ Önder Kahveci’ye göre memurlara göre düşük zammõn sorumlusu Başbakan. Memurlar, toplugörüşmelerde anlaşma sağlanamamasõnõ grev ve toplusözleşme hakkõnõn olmamasõna bağladõ. Ekonomi Servisi - Hükümet ile memur sendikalarõnõn ücret görüş- melerinde ilk tur görüşmelerinde bir sonuç alõnmazken memurlara göre dü- şük zammõn sorumlusu Başbakan Recep Tayyip Erdoğan. Türk Sağlõk-Sen’in yaptõğõ anke- te göre göre memurlarõn yüzde 57’si yetersiz zamlardan Başbakan’õ so- rumlu tutarken yüzde 18’i Maliye Bakanõ’nõ, yüzde 14’ü toplugörüş- meden Sorumlu Bakanõ ve yüzde 11’i ise sendikalarõ sorumlu tutuyor. Toplugörüşmelerde anlaşma sağla- namamasõnõ ise grev ve toplusöz- leşme hakkõnõn olmamasõna bağla- yan memurlar, 2011 yõlõ için 300 TL’nin üzerinde zam istiyor. Ankete göre memurlarõn yüzde 56’sõ son beş yõlda memur maaşlarõ- na yapõlan zamlarõ çok yetersiz bu- luyor. Yüzde 42’si ise zamlarõ yeter- siz bulurken sadece yüzde 2’si zam- larõn yeterli olduğunu düşünüyor. Ankette ayrõca toplugörüşmelerde öncelikle iyileştirilmesi gereken sos- yal haklar da soruldu. Sonuçlara gö- re memurlarõn yüzde 32’si aile ve ço- cuk yardõmõnõn arttõrõlmasõnõ istiyor. Kira yardõmõnõn arttõrõlmasõnõ iste- yenlerin oranõ ise yüzde 20. Ankette son beş yõlda memur maaşlarõna ya- põlan zamlarõn refah düzeylerine et- kileri de ortaya çõktõ. Sonuçlara göre memurlarõn yüzde 43’ü maaşlara yapõlan zamlarõn refah düzeyinde hiçbir değişiklik yapma- dõğõnõ düşünüyor. Yüzde 35’i ise re- fah düzeylerini önemli ölçüde azalt- tõğõnõ, yüzde 11’i kõsmen azalttõğõnõ, yüzde 9’u kõsmen arttõrdõğõnõ, yüzde 2’si ise önemli ölçüde arttõrdõğõnõ düşünüyor. Başbakan aşağılıyor Türkiye Kamu-Sen Genel Teşki- latlandõrma Sekreteri ve Türk Büro- Sen Genel Başkanõ Fahrettin Yokuş, 15 Ağustos’ta hükümet ile memur sendikalarõ arasõnda başlayan 9. top- lugörüşmelerin hükümetin referandum şovuna kurban edilmek istendiğini söyledi. Yokuş, Başbakan Erdoğan’õn “evet” demeyen sivil toplum kuruluşlarõnõ ve hatta görüş beyan etmeyenleri bile “he- define alarak aşağıladığını” bu tav- rõn Türkiye Cumhuriyeti devletinin başbakanõna yakõşmadõğõnõ belirte- rek “Bir Türkiye Cumhuriyeti dev- leti vatandaşı olarak, hem Başba- kan’dan hem kendi geleceğimden, hem de ülkemin geleceğinden endi- şe duyuyorum” diye konuştu. Türkiye Kamu-Sen Genel Teşkilatlandõrma Sekreteri Yokuş: Hükümet ile memur sendikalarõ arasõnda başlayan 9. toplugörüşmeler hükümetin referandum şovuna kurban edilmek isteniyor. ERDOĞAN ERİŞEN ORDU/GİRESUN- Fõndõk fiyatlarõnõn serbest piyasada 4.10 TL’ye yükselmesiyle panikleyen ihracatçõlarõn “çikolatacılar bademe yöneldi” şeklinde spekülasyon yaratarak fiyatlarõ 3.50 TL’ye kadar düşürmesi üretici ile birlikte tüccarõ da bezdirdi. Ordu Ticaret ve Sanayi Odasõ eski Başkanõ Ömer Aydın, Fiskobirlik Yönetim Kurulu’nun beceriksizliğinin faturasõnõ üreticilere ödettirmeye çalõştõğõnõ belirterek “Fiskobirlik artık elini üreticinin yakasından çeksin. Üreticinin sırtından insin. Daha sağlıklı, daha akılcı, daha rasyonel bir çözüm yolu bulsun. Eğer bulamıyorsa iflasını istesin, istifa etsinler. Bu da şerefli bir yoldur” dedi. 60 kuruş indi Ağustos sõcağõnda aç, susuz, kan-ter içinde fõndõk toplayan üreticinin bir anlamda sonunun hazõrlandõğõnõ söyleyen Aydõn, şunlarõ söyledi: “Fiyatlar spekülasyonlar nedeniyle 50-60 kuruş düştü. Ayrıca hükümetten borçlarını ödemek için fındık talebinde bulunan Fiskobirlik’e TMO’nun stoklarındaki fındıkların verileceğinin duyulması da yine serbest piyasada fındık fiyatlarını olumsuz yönde etkiledi. Fiskobirlik TMO’dan alacağı fındıkları 1-1.50 TL’ye satacak yönetim maaşlarını ve yolluklarını tahsil edecek, 3-5 kuruş borç ödeyecekler ama yüz binlerce fındık üreticisi mağdur olacak. Ben bu filmi gördüm. Bu filmin sonu hüsranla bitiyor.” Ekonomi Servisi - İstanbul Hazõrgi- yim ve Konfeksiyon İhracatçõlarõ Birli- ği (İHKİB) Başkanõ Hikmet Tanrıver- di, AB ülkelerinin 2010 yõlõnõn ilk 5 ayõn- da hazõr giyim ithalatõnõ bir önceki yõlõn aynõ dönemine göre 1.5 milyar dolar kõs- tõğõnõ, aralarõnda Çin, Hindistan, Mõsõr’õn da bulunduğu 20 ülke içinde sadece Türkiye’nin yüzde 4.3’lük ihracat artõşõ yakaladõğõnõ belirtti. Tanrõverdi, yazõlõ açõklamasõnda “Ye- ter ki ihracatçının omuzlarındaki kurun ve girdi maliyetlerinin yarattığı baskı kaldırılsın, bizi daha büyük başarılara götürecek yoldaki engeller temizlensin. Biz Türk moda endüstrisinin rekabet- çi yapısını güçlendirecek karar ve ön- lemlerin gecikmeden hayata geçiril- mesini istiyoruz. Yüksek kur nedeniy- le kârlılığı unutan ihracatçıların kürek mahkûmu değil, bu ülkenin yarınları için çalışan birer nefer olduğunun bi- linmesini istiyoruz” dedi Tanrõverdi, şu noktalara vurgu yaptõ:  AB’nin en büyük hazõr giyim te- darikçisi olan Çin’den yapõlan ithalat, yõ- lõn ilk beş ayõnda değer olarak yüzde 8.5 düşüşle 8 milyar 944 milyon Avro’ya geriledi. Mõsõr, yüzde 16.2, Hindistan, yüz- de 5.8, Endonezya, yüzde 20.1’lik pa- zar kaybetti. Aynõ dönem içinde Tür- kiye’den yapõlan alõmlar değer bazõnda, yüzde 4.6 artarak 3 milyar 48 milyon Avro’ya çõktõ. Ekonomi Sevrisi - Avea, İstanbul Ümraniye’de oluşturduğu Ar-Ge Merkezi ile yaptõğõ yatõrõmlar sonucu, Sanayi ve Ticaret Bakanlõğõ tarafõndan verilen Ar-Ge Merkezi Belgesi’ni almaya hak kazandõ. Avea’nõn Ar-Ge Merkezi’nin açõlõşõ Ulaştõrma Bakanõ Binali Yõldõrõm, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanõ Tayfun Acarer ve Avea Üst Yöneticisi Erkan Akdemir’in katõlõmõ ile gerçekleştirildi. Toplantõda konuşan Akdemir, 2006’dan bu yana toplam 65 milyon TL Ar-Ge yatõrõmõ gerçekleştirdiklerini ve Türkiye telekomünikasyon sektöründe Ar-Ge Merkezi Belgesini alan tek operatör olduklarõnõ ifade etti. Sadece test laboratuvarlarõna 25 milyon TL’lik bir yatõrõm yaptõklarõnõ bildiren Akdemir, merkezde 178 araştõrmacõnõn çalõştõğõnõ ve bu sayõnõn kõsa sürede 220’ye çõkacağõnõ söyledi. Avea’ya Ar-Ge Merkezi belgesi Bankalarõn aktifleri yüzde 20 arttõ GREV HAKKI YOKSA ANLAŞMA DA YOK: TOPLUGÖRÜŞMELER REFERANDUMA KURBAN: Ekonomi Sevrisi - İstanbul Menkul Kõymetler Borsasõ’sõnda (İMKB) işlem gören mevduat ban- kalarõnõn toplam aktifleri 2010 Haziran ayõ itibarõyla yüzde 20 artõşla 652 milyar 350 milyon TL’ye yük- seldi. Likit aktiflerin yüzde 13 gerilemeyle 65 mil- yar 758 milyon TL olduğu dönemde, Hazine’ye açõ- lan kredilerden oluşan finansal varlõklar yüzde 30, krediler yüzde 23 oranõnda arttõ. Bankalarõn özkaynak kârlõlõğõ duraklarken, net kâr marjõ daralmaya devam etti. Net dönem kârõ yüzde 19 artarak 9.1 milyar TL oldu. Mart 2010’da yüz- de 19.3 olan yõllõk bazda özkaynak kârlõlõğõ, Hazi- ran 2010’da yüzde 19.02’ye geriledi. Türkiye Bankalar Birliği (TBB), İMKB’de İşlem gören mevduat bankalarõnõn üç aylõk toplu bilan- çosunu açõkladõ. İMKB’de işlem gören Akbank, Al- ternatif Bank, Denizbank, Finans Bank, Fortis Bank, Şekerbank, Tekstil Bankasõ, Türk Ekonomi Bankasõ, Türkiye Halk Bankasõ, Türkiye Garanti Bankasõ, Türkiye İş Bankasõ, Türkiye Vakõflar Bankasõ ve Yapõ Kredi Bankasõ, 6 bin 808 şube ve 129 bin 656 personel ile sektördeki şubelerin yüz- de 75’ine sahip bulunuyor. Personelin yüzde 76’sõ- nõ istihdam ediyor. Boyner Büyük Mağazacõlõk AŞ, 40 milyon TL tutarlõ tahvil ihracõnõn tamamõnõn 19 Ağustos 2010’da, 1.00 TL birim fiyat üzerinden İMKB Nitelikli Yatõrõmcõya İhraç Pazarõ’nda satõldõğõnõ açõkladõ. Tahvil 20 Ağustos 2010 tarihinden itibaren İMKB Tahvil ve Bono Kesin Alõm-Satõm Pazarõ’nda işlem görecek. Yıldırım AkdemirAcarer VESTEL’DEN BANDROL TEPKİSİ ‘Bir tek biz ayakta kaldık’ Çin’in de dahil olduğu 20 ülke içinde sadece Türkiye hazõr giyim ihracatõnõ arttõrdõ Fındıktaki düşüş tüccarı da bezdirdi İHKİB Başkanõ Hikmet Tanrõverdi, “Avrupa hazõr giyimde 1.5 milyar dolar tasarrufa gitti, Türkiye rakiplerini geçip ihracatõ artan tek ülke oldu” dedi.