Katalog

leyla.tavsanoglu@cumhuriyet.com.tr SAYFA CUMHURİYET 29 MART 2009 PAZAR 12 PAZAR KONUĞU CMYB C M Y B Türk-Avrasya İş Konseyleri Başkanõ Tuğrul Erkin’le petrol ve doğalgaz hatlarõnõ konuştuk: Türkiye’nin enerji bekçiliği hayal Türk-Avrasya İş Konseyleri Başkanõ Tuğrul Erkin’le konumuz Türkiye’nin Avrasya’ya ilgisi, enerji güvenliği, Nabucco projesi ve Türkiye’deki nükleer santral ihalesi. Erkin, Nabucco projesinin artõk bittiğini, Türkiye’nin bir enerji terminali ülke haline gelmesinin hayal olduğunu söylüyor. AB’nin Avrupa’nõn enerji güvenliğinin Türkiye tarafõndan sağlanmasõ fikrini veto ettiğinin altõnõ çiziyor. Bu ay içinde Alman Siemens firmasõnõn Fransõz ortağõndan ayrõldõğõnõ ve Rus Gozatom firmasõyla bir nükleer santral işine girdiğini belirtiyor. “Belki de bu Türkiye’deki nükleer santral ihalesiyle ilgilidir” diyor. - Siz Türk-Avrasya İş Konseyleri olarak “Türkiye-Avrasya ilişkileri, Avrasya nereye gidiyor?” konulu dizi toplantılar yapıyorsunuz. Türkiye’yle Avrasya ülkeleri arasındaki ilişkileri nasıl görüyorsunuz? T.E.- Dünya ülkeleri artõk birtakõm birliktelikler içinde yaşõyorlar. Bugün tek başlarõna yaşama gibi bir şey söz konusu değil. Türkiye’nin de birtakõm siyasal ve ekonomik birlikler içinde olmasõ lazõm. O da zaten var. Bizim amacõmõz ise esas olarak siyasi değil, ekonomik birlikler içinde olmak. Bu açõdan bakarsak, Türkiye’nin Meşrutiyet’ten beri yüzünün hep Batõ’ya dönük olduğunu görürüz. Atatürk’ün yönü de Batõ’ydõ. Ama 1991’den sonra başka bir olay gelişti. - Bu Sovyetler Birliği’nin dağılması mıydı? - Evet. Gorbaçov, “Sovyetler Birliği bitmiştir” deyince ortaya 14 tane bağõmsõz devlet çõktõ. Türkiye bu bağõmsõz devletlerin hepsiyle tek tek ilişkiler kurmak gereğiyle karşõ karşõya kaldõ. Oysa Sovyetler Birliği döneminde bu ilişkiler tek bir merkezle, Moskova’yla yapõlõyordu. Ortaya çõkan bu bağõmsõz cumhuriyetlerin çoğuyla Türkiye’nin bir kere dil, kültür ve din bağõ vardõ. Hatta dil bağõ bulunmayan Rusya’yla bile Türkiye’nin 500 yõldõr siyasi ilişkileri bulunuyor. Rusya’da da nüfusun dörtte biri mükemmel Türkçe konuşuyor. Avrasya bölgesinde büyük bir potansiyel var. Bölgede aşağõ yukarõ 400 milyonun üzerinde insan yaşõyor. 1.6 trilyon dolar geliri var. Yine bu bölgede şu anda dünyada en çok önem kazanan hammaddeler bulunuyor. Dünya doğalgaz rezervlerinin yüzde 77’si, petrol rezervlerinin yüzde 70’i hep bu bölgede. Bütün bunlar dikkate alõndõğõnda, “Bu bölgeyle Türkiye neden daha iyi ilişki kurmuyor? Neden daha yakın imkânlar yaratmak için uğraşmıyoruz?” sorularõ aklõmõza takõldõ. Böylece bu ülkelerle tek tek temaslara başladõk. Daha sonra Türk-Avrasya İş Konseyleri kuruldu. Sovyetler Birliği’ni oluşturan bütün o bağõmsõz cumhuriyetler konseyin üyesi oldu. Avrasya büyük potansiyel Öte yandan 46 yõldõr Türkiye’nin kaderini bağladõğõ AB var. Türkiye’nin bütün gayretlerine rağmen son yõllarda AB tarafõndan istenmediği görülmeye başlandõ. AB içinde, “Türkiye başka bir statüde üye olabilir”, “Hiçbir zaman üye olamaz” ya da “AB halkları üyeliği onaylarsa üye olabilir” diyen var. Türkiye’ye bugüne kadar üye olan ülkelerin hiçbirisine dayatõlmayan şartlar getiriliyor. Türkiye de iyi niyetle üyelik için uğraşõyor. Hatta, “AB bizi alsa da almasa da AB standartlarına sahip olmalıyız” diyor. Şunu görmemiz lazõm: Bütün dünya ülkeleri bulunduklarõ bölgelerde gruplar içinde yer alõrken Türkiye umut bağladõğõ AB dõşõnda kaldõğõ takdirde tamamõyla açõkta kalabilir. Öte yandan Türkiye’nin Avrasya bölgesiyle iyi iş ilişkileri AB’ye girmede de bir kaldõraç olacaktõr. - AB aynı zamanda Avrasya’ya uzanmakta Türkiye’yi bir tramplen gibi görmeyecek mi? - Evet, görecek. Hatta şunu da söyleyebilirim: AB Avrasya’ya uzanmayacak. Türkiye’yle Avrasya’yõ kendine getirecek. Bu ülkeler arasõnda siyasi değil ama ekonomik birliği sağlayacak birtakõm projeler de gelişiyor. Örneğin Bakû-Tiflis-Ceyhan boru hattõ üç ülkeyi, ama yedi-sekiz tane dünya devi firmayõ kapsayan bir proje. Önemli bir petrol yolu. Bakû-Tiflis-Erzurum doğalgaz hattõ da çok önemli. Son temelini attõğõmõz Kars-Tiflis-Bakû demiryolu da aynõ derecede önem taşõyor. Bu tür projelerle bölgede ticaret hacmi gelişecek, hatta bu Çin’e kadar ulaşacak. Zaten o bölgelerle bugüne kadar ticareti yeterince geliştirememenin en önemli nedenlerinden birisi ulaşõm sorunu. Bölgede bir zamanlar demiryollarõ dõşõnda ulaşõm aracõ yoktu. Ama bugün Türkiye, Gürcistan’da bir atõlõm yaparak Tiflis ve Batum havaalanlarõnõ inşa etti. Bu iki havaalanõ inşaatçõ şirket tarafõndan işletiliyor. Avrasya’yla ilişkiler Sovyetler Birliği dağõldõktan sonra hõzla gelişti. 1980’li yõllarda Sovyetler Birliği’yle 2 milyar dolar olan dõş ticaretimiz bu yõl sadece Rusya’yla 35 milyar dolara fõrladõ. Avrasya ülkelerini buna kattõğõmõz zaman Türkiye’nin o bölgeyle dõş ticareti 55 milyar dolara çõktõ. Ayrõca Türkiye’nin Rusya’da 8 milyar dolar, Avrasya ülkelerinde de 10 milyar dolar dolayõnda yatõrõmõ var. O ülkelerin Türkiye’ye yaptõklarõ birtakõm yatõrõmlar bulunuyor. Şimdi biz Türk-Avrasya İş Konseyleri olarak “Ne gibi daha fazla işbirliği imkânları bulabiliriz? Ne gibi ortak projeler yürütebiliriz?” üzerinde durmaya uğraşõyoruz. O ülkelerde de bir Avrasya ekonomik birliğinin önemi anlaşõlmaya başlandõ. Çünkü bunu telaffuz eden kimi yetkililer var. Hatta Rusya bunu açõk açõk söylüyor. Bir kere Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasõndaki projelere baktõğõmõz zaman, bu üç ülkeyi kapsayan adõ konmamõş bir birlik var. - Bu tür bir birlikten Ermenistan dışlanmış görünüyor… - Ermenistan’õn Türkiye’yle ilgili saçma sapan birtakõm iddialarõ olmasaydõ o da katõlabilir ve bundan yararlanabilirdi. Dolayõsõyla Avrasya böyle bir imkândõr. Biz bunun çeşitli kanallardan, çeşitli vesilelerle kamuoyu önünde tartõşõlmasõnõ istiyoruz. Biz aşağõ yukarõ bu tür toplantõlara altõ yõl önce başladõk. Eski cumhurbaşkanlarõ, eski başbakanlar toplantõlara geldiler, anlattõlar. Bu son toplantõda da dünyadaki son ekonomik gelişmeler õşõğõnda Avrasya ne gibi bir değerdir konusunu tartõştõk. Nabucco bitti - Sizin sözünü ettiğiniz potansiyel ekonomik birlik Avrasya bölgesinde enerji güvenliğini de sağlayabilir mi? - Tabii ki sağlayabilir. Her ülke için enerji güvenliği çok önemlidir. Şu anda Avrupa’nõn enerjisi Rusya’dan geliyor. Avrupa’ya şu anda Rusya dõşõnda az miktarda olmak üzere Azerbaycan’dan enerji ulaşõyor. Türkiye’yi bir Avrupa ülkesi sayarsak Türkiye enerji güvenliği açõsõndan farklõ durumda. Çünkü Türkiye enerjisini farklõ kaynaklardan alõyor. Avrupa ülkelerinden İngiltere ve Norveç’in Kuzey Denizi’nde petrol yataklarõ var. Ama bunlar hõzla tükeniyor. Öte yandan Rusya’nõn da artõk Avrupa’nõn enerji ihtiyacõnõ karşõlamakta zorlanacağõnõ düşünüyorum. Çünkü Avrupa ülkelerinin toplam enerji ihtiyacõ 600 milyar metreküpe çõktõ. Dolayõsõyla enerji kaynaklarõnõn çeşitlendirilmesi lazõm. Ama sonuçta doğalgaz galip geliyor. - Peki, Nabucco projesinin şansı nedir? - Nabucco projesi şu anda çok şanssõz görünüyor. - Rusya Nabucco’ya karşı değil mi? - Nabucco’yu yapanlar Rusya’ya karşõ. Nabucco projesi Ukrayna krizi sonrasõ ortaya çõktõ. Ukrayna krizinde Rusya, Ukrayna’ya doğalgazõ kesti. Ama bu durumda Avrupa’nõn doğalgazõnõn yüzde 80’i de kesildi. Çünkü Rusya doğalgazõ Avrupa’ya Ukrayna üzerinden ulaşõyor. İlk Ukrayna krizinden sonra AB Enerji Komisyonu şöyle bir ilke koydu: “Her ülke ve AB farklı kaynaklardan ve farklı yollardan doğalgaz alabilir.” Böylece Nabucco doğdu. Türkiye, Ukrayna dõşõnda olan güvenli bir yoldu. AB’ye aday ülke. Nabucco projesinin komşu ülkelerden enerji tedarik etmesi öngörüldü. Komşu ülkeler dediğiniz zaman bir kere Azerbaycan var. Bu boru hattõndan 31 milyar metreküp doğalgaz geçecek. Nabucco boru hattõnõn kapasitesi Avrupa’nõn tükettiği enerjinin yüzde beşini kapsõyor. Yani Nabucco da önemli bir alternatif olma niteliğini taşõmõyor. - Komşu ülkeler derken en önemli rezervlere sahip olan İran devre dışı değil mi? - Genelde devre dõşõ da İran’õn Türkiye’yle olan anlaşmasõ dahi aksak. Kõş aylarõnda İran’dan beklenen miktarda doğalgaz alõnamõyor. İran ocak ayõnda yapõlan kontratõn aşağõ yukarõ yüzde 60’õnõ verememiş. Türkiye bu kontrata göre 899 milyon metreküp doğalgaz kullanacakmõş. Ama ancak 564 milyon metreküp doğalgaz alabilmiş. Şubat ayõnda İran, Türkiye’ye 812 milyon metreküp doğalgaz verecekmiş. Ama 511 milyon metreküp eksik vermiş. Türkiye bu yõl doğalgaza talep düştüğü için bu şartlardan fazla rahatsõzlõk duymadõ. İran’õn beklenen büyük miktarlarda enerji ihraç edebilmesi için yeni yataklarõ devreye sokmasõ gerekiyor. Tek bir yatağõ devreye sokmak 5-6 milyar dolar gerektiriyor. Ayrõca İran’õn ABD’ye rağmen Nabucco’ya gaz vermesi mümkün değil. Ayrõca bu projeyi finanse edenlerin İran’a güven duymalarõ gerekiyor. Üçüncü bir enerji kaynağõ Irak. Ama Irak’ta da yeni yataklarõn devreye girmesi gerekiyor. Hatta bugün Irak, İran’dan daha güvenilir midir, tartõşõlõr. Bunun dõşõnda geriye iki ülke kalõyor. Birisi Türkmenistan, öbürü de Kazakistan. Türkmenistan’la yõllar önce bir anlaşma yapõlmõştõ. Ama bugüne kadar yürütemedik. Bu iki ülkenin de Rusya’dan bağõmsõz hareket etmeleri mümkün değil. Rusya’nõn Türkiye’de ikinci Mavi Akõm projesi vardõ. Bu 50 milyar metreküp dolayõnda gaz getirecekti. Bu gaz Türkiye’den Avrupa ülkelerine dağõlacaktõ. Ama o sõrada Nabucco projesi gündeme gelmişti. Türkiye orada, Nabucco projesi gerçekleşirse AB’ye üye olmak kolaylaşõr gibi yanlõş bir kanõya kapõldõ. Böylece Türkiye Nabucco’ya doğru meyletti ve ikinci Mavi Akõm’õ kaybetti. Bir de Rusya’yla Trakya’dan geçecek hat projesi vardõ. Önce onu Yunanistan’a aldõlar. Burgaz-Dedeağaç hattõ oluşturuldu. - Peki ya Güney Akım? - O bizim aynõ Mavi Akõm gibi. O da Karadeniz’in altõndan geçiyor ama Samsun’a gelmiyor, Bulgaristan’a gidiyor. Baktõğõnõzda Avrupa’ya giden iki boru hattõ da aynõ kaynaktan geliyor. O zaman Nabucco’nun dayandõğõ kaynaklarõn çeşitlendirilmesi ilkesi havada kaldõ. Türkiye bir süre sonra Rusya’ya bir girişimde bulundu. “Yine Mavi Akım’ı yapalım ama Nabucco’ya gaz veren kaynaklardan birisi de siz olun” dendi. Ama Rusya’nõn cevabõ şu oldu: “Artık geç oldu. Biz Güney Akım projesine başladık.” Ben yine de bu projenin Türkiye’yi de kapsamasõ yollarõnõn aranmasõnõ çok önemsiyorum. Nükleersantralda Rus-Almanortaklõğõ - Peki, Rusya’nın Mavi Akım 2’yi yeniden hayata geçirmek istememesinin esas nedeni ne olabilir? - Tam bunlarõn tartõşõldõğõ sõralarda AB’den üç ayrõ karar çõktõ. 17 Mart’ta AB ülkelerinin Nabucco projesi için kamu parasõnõ harcayamayacağõ bildirildi. Böylece Nabucco AB’nin enerji projeleri listesinden çõkarõldõ. Bu da Almanya’nõn õsrarõyla yapõldõ. Çünkü Almanya’nõn Kuzey Akõm projesini desteklediği bir gerçek. Başõnda eski Başbakan Schröder’in olduğu bu proje Rusya-Almanya ortaklõğõyla yürüyor. İkincisi şu: Macaristan Nabucco’nun en önde gelen destekçilerinden birisiydi. Macaristan bir hafta önce Nabucco’dan çekildiğini, Güney Akõm’õ tercih ettiğini açõkladõ. Üçüncü olarak da Avrupa’da düşünce kuruluşlarõ, enerji güvenliğiyle Türkiye’nin üyeliği arasõnda bir ilişki kurulmasõnõn doğru olmadõğõnõ deklare ettiler. Bu arada bir başka önemli haber daha Avrupa basõnõnda yankõlandõ. Siemens nükleer santral için Fransõz Areva şirketiyle ortaktõ. Siemens Areva’yla ortaklõğõnõ bozarak Rus Gozatom şirketiyle anlaştõ. Bu da Almanya’yla Rusya arasõnda çok ciddi stratejik bir ortaklõk doğurdu. Dolayõsõyla Almanya, Rusya’dan Güney Akõm vasõtasõyla gaz alacak. Belki bu anlaşma Türkiye’deki nükleer santral ihalesiyle de ilişkilidir. - Peki, yakın gelecekte ne olur? - Rusya’nõn kendi projesiyle bir başka projeyi yarõştõrmasõnõn anlamõ yok. Yalnõz projeye yakõn çevrelerden ve kimi siyasi çevrelerden edindiğim izlenim şu: Mavi Akõm 2’ye dönme düşüncesi var. Ama şu şartla: Rusya İsrail’le anlaşabilirse ve İsrail bu projeye katõlmayõ kabul ederse o zaman Mavi Akõm 2 Türkiye’den güneye dönerek İsrail’e gidecek. Ama bu hiçbir şekilde bir Nabucco olmayacak. Bu boru hattõ Türkiye’ye de İsrail’e de gaz verecek. Şunu da belirteyim ki Türkiye’nin Avrupa’nõn enerji güvenliğini sağlamasõ ve bir enerji terminali olmasõ ne yazõk ki hayal. TUĞRUL ERKİN İstanbul, 1937 doğumlu. Ortaöğrenimini Şişli Terakki Lisesi, yükseköğrenimini İTÜ Maden Fakültesi’nde yaptõ. Almanya’da dört yõl maden mühendisi olarak çalõştõ. Türkiye Kömür İşletmeleri’nde (TKİ) Planlama Müdürü olarak çalõştõ. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlõğõ Müsteşar Yardõmcõlõğõ görevini yürüttü. Bir süre Türk Manyezit İşletmeleri Genel Müdürü oldu. 1971-81 arasõ Hacettepe Üniversitesi’nde dersler verdi. 1983-91 arasõ Alarko Şirketler Topluluğu Başkan Yardõmcõlõğõ, 1991-94 arasõ İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlõğõ Genel Sekreterliği’ni üstlendi. 2003’ten beri Boğaziçi Gaz AŞ Genel Koordinatörü ve Erkin Danõşmanlõk ve Mühendislik AŞ’nin sahibi. DEİK bünyesindeki Türk-Avrasya İş Konseyleri’nin de başkanõ. SÖYLEŞİ LEYLA TAVŞANOĞLU TEŞEKKÜR Tedavimin gerçekleşmesinde emeği geçen Plastik Cerrahi Kliniği doktorlarõ, başta Klinik Şefi Doç.Dr. ZAFER ÖZSOY’a, ameliyatõmõ gerekleştiren Klinik Şef Yardõmcõsõ Opr. Dr. AYDIN GÖZÜ, As. Dr. AZİMET ÖZDEMİR’e ve diğer tüm doktor, hemşire ve personele gösterdikleri ilgi, şefkat ve insaniyetliklerinden dolayõ en içten duygularõmla teşekkür ederim. NEVİN SERTER İngilizceyi İngilizce kaynaklardan öğrenin... Westminster University ve Premier College sertifikalarõna sahip, London School of Business Administration’da master yap- mõş, ÖĞRETMENDEN BRITISH ENGLISH ? Gramer, konuşma, derslere yardõmcõ, sõnavlara hazõrlõk ? İş İngilizcesi (Business English) ve İngilizce iş görüşmelerine (Interview) hazõrlõk Acıbadem /İstanbul 05327018041 Nabucco AB’nin enerji projeleri listesinden çõkarõldõ. Bu da Almanya’nõn õsrarlarõyla yapõldõ. Almanya Rusya’dan Güney Akõm vasõtasõyla gaz alacak. Belki bu anlaşma Türkiye’deki nükleer santral ihalesiyle ilişkilidir. P O R T R E