Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr SAYFA CUMHURİYET 7 ŞUBAT 2009 CUMARTESİ 14 EKONOMİ CMYB C M Y B YAHYA ARIKAN malicozum@ismmo.org.tr YAŞAMDA MALİ ÇÖZÜM Anonim şirkette hissesi olan iki yõl içinde satarsa gelir vergisi öder T ürkiye’de faaliyet gösteren anonim şirketlerin (AŞ) yak- laşõk yüzde 95’i ‘aile şirketi’ olduğu için Türk Ticaret Kanunu hü- kümlerine göre hisse senedi bastõr- madan muhasebe kayõtlarõnõ tutarlar. Oysa Gelir Vergisi Kanunu’na göre AŞ hisselerinin satõlmasõndan doğan “de- ğer artışı kazancı” vergiye tabidir. Öncelikle, ‘AŞ’lerde ilmühaber ne anlama gelir’ sorusunu cevaplamak gerekiyor. Anonim şirketlerde geçici ilmühaber; ister hamiline ister nama yazõlõ olsun, hisse senedinin yerini tut- mak üzere, bir ara devre için çõkartõ- lan geçici senetler anlamõna gelir. Geçici ilmühaber, gelecekteki hisse se- nedinin yerini tuttuğu için pay sahip- liği haklarõnõ da içeriyor. Ancak geçi- ci olarak çõkarõlmalarõna rağmen, ta- şõdõklarõ pay sahipliği haklarõ geçici ni- telikte değil, kalõcõ niteliktedir. Geçici ilmühaberler; hisse senetle- ri ile değiştirileceği ve onlarõn yerine geçeceği için, biçim ve kapsam yön- lerinden, tõpkõ hisse senetleri gibi dü- zenlenmek zorunda. Hisse senetlerinin ne şekilde düzenleneceği ise, Türk Ti- caret Kanunu’nun 413. maddesinde be- lirleniyor. İlmühaberlerin, hisse se- netleri ile değiştirilmesi nedeniyle alõ- nan hisse senetlerinin edinme yani “ik- tisap tarihi olarak”, ilmühaberlerin el- de edildiği tarih göz önüne alõnõr. Ge- çici ilmühaber çõkarmak için, herhan- gi bir kurumdan izin almaya gerek yok. Hisse senedine benzeyen bu ilmüha- berler, herhangi bir matbaada bastõrõ- labileceği gibi, bilgisayarda hazõrlanõp çoğaltõlmasõ da mümkün. İlmühaberlerin, hukuken bir hüküm ifade edebilmesi, başka bir anlatõmla hisse senedi gibi kabul edilebilmesi için, anonim şirketin yönetim kurulu başkanõ ve bir üye tarafõndan imzala- nõp, ortaklara “imza karşılığı” teslim edilmesi gerekir. Geçici ilmühaberlerin elden çõkar- tõlmasõ durumunda, bundan doğan ka- zançlarõn vergilendirilmesinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun, hisse senetleri- nin elden çõkarõlmasõndan doğan ka- zançlarõn vergilendirilmesine ilişkin hükümler uygulanõyor. Buna göre; 2006’dan önce edinilen ilmühaberle- rin, ‘bir yıl içerisinde’; 1 Ocak 2006’dan itibaren edinilen ilmüha- berlerin ise edinme tarihinden itibaren ‘iki yıl içerisinde’ elden çõkarõlmasõ halinde, elde edilen kazanç, değer ar- tõş kazancõ olarak gelir vergisine tabi olacaktõr. Bu süreler geçtikten sonra elden çõkarõlmasõ halinde elde edilen kazanç ise tutarõ ne olursa olsun hiçbir şekil- de vergiye tabi tutulmayacaktõr. Ancak, elinde basõlõ hisse senedi ve- ya geçici ilmühaberi bulunmayan his- sedarlar alõm ve satõm arasõnda müs- pet fark (kâr) olmasõ halinde vergi avantajõndan yararlanamayacaktõr. İMKB’de işlem gören AŞ’lerin hisselerinden kazanç sağlayana vergi yok İstanbul Menkul Kõymetler Borsa- sõ’nda işlem gören anonim şirketlerin hisselerini alõp satanlar kazanç elde edilmesi halinde, hiçbir şekilde ver- gilendirilmiyor. Bakanlar Kurulu 2008/14272 Sayõ- lõ kararõ ile 14/Kasõm/2008 tarihinden itibaren elde edilecek kârdan kesilecek stopaj oranõnõ yüzde 0 olarak belirle- di. İMKB’de işlem gören şirketlerin hisselerinin alõm satõmõndan kâr elde edilmesi halinde hiçbir şekilde yõllõk Gelir Vergisi Beyannamesi ile veril- mesi gerekmiyor. İşverenin tek taraflı olarak çalışanı ücretsiz izne göndermesi yasalara aykırı Birçok şirket, ekonomik krizde ilk önlem olarak işçi çõkartma yoluna gi- diyor. İşçi çõkartmanõn hem ülke eko- nomisine hem de çalõşanlara olumsuz etkisi büyük. Krizin en az zararla at- latõlabilmesi için devlete ve işverenlere önemli yükümlülükler düşüyor. Kriz ortamõnda en büyük sõkõntõyõ çalõşan- lar çekiyor. Ekonomik kriz geçerli bir neden olarak kabul edilmekle birlikte, her zaman feshe son çare olarak ba- kõlmalõdõr. İşverenler bu yolu seçme- meli, ekonomik krizin toplumda daha ağõr sonuçlara yol açmamasõ için ön- lem alõnmalõdõr. İşverenin ücretsiz izin hakkı Birçok işveren, çalõşanlarõnõ huku- ka aykõrõ olarak ücretsiz izne çõkartõ- yor. Oysaki işverenlerin işçisini üc- retsiz izne göndermesi yasal olarak mümkün bulunmuyor. İşverenlerin işçilerini ücretsiz izne gönderebilme- sine ilişkin olarak İş Kanunu’nda her- hangi bir düzenleme yok. 4857 sayõlõ İş Kanunu’nun 56. mad- desinde, yõllõk ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yer- de geçirecek olanlara istemde bulun- malarõ ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yol- da geçecek süreleri karşõlamak üzere işveren tarafõndan dört güne kadar ücretsiz izin verilmesi zorunlu kõlõnõ- yor. Talep eden işçi ücretsiz izin alabilir İşçi ve işveren arasõnda yapõlan hiz- met akdinde veya işyerinde yapõlan toplu iş sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapõlmõş ise bu dü- zenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkõ kullanõlabilecektir. Fakat, bu yönde bir düzenleme yapõlmamõş ise ücretsiz izinle ilgili olarak işçinin ma- zeretini belirtmek suretiyle yazõlõ ola- rak işverenden ücretsiz izin talebinde bulunmasõ ve işverenin de bu ücretsiz izin talebini kabul etmesi gerekiyor. YURTDIŞI BORÇLANMASI İÇİN KESİN DÖNÜŞ YAPILMAK DURUMUNDA Ü C R E T S İ Z İ Z N E G Ö N D E R İ L E N T A Z M İ N A T I A L A B İ L İ R B u yöndeki düzenlemenin aksine, işverenlerin işçinin isteği dõşõnda ve tek taraflõ olarak (hangi nedenle olursa olsun) ücretsiz izin kullandõrmasõ mümkün değil. İşverenlerin, işçiyi isteği dõşõnda ücretsiz izne göndermesi halinde işçi işverenin bu isteğini kabul ederek ücretsiz izin kullanacak ve bu sürenin bitmesi halinde tekrar işyerinde çalõşmaya devam edebilecek. Bu durumda, işçiden işverene yönelik ücretsiz izne ayrõlmak istediğini belirten bir dilekçe alõnmasõ veya ücretsiz izin formu kullanan işverenlerin bunu doldurarak işçilerini ücretsiz izne çõkarmalarõ olanaklõ olabilir. Söz konusu ücretsiz izin dilekçesi veya ücretsiz izin talep formunun bir fotokopisi ay içinde eksik gün bildiriminin gerekçesi olarak ilgili Aylõk Prim ve Hizmet Belgesi’ne eklenerek SGK’ye verilmeli. Ücretsiz izin kullanan işçinin bu sürede başka bir işyerinde çalõşmasõna yasal bir engel bulunmuyor. Ancak, işçi ücretsiz izne çõkmayõ kabul etmeyebilir. İşçilerin bir talebi olmaksõzõn, işveren tarafõndan tek taraflõ olarak ücretsiz izne çõkarõlmasõ iş sözleşmesinin feshi anlamõna geleceğinden kõdem tazminatõ ödenmesi gerekir. Kõdem tazminatõ hesabõnda işçinin talebi üzerine kullandõğõ ücretsiz izin süreleri dahil edilmez. Yargõtay’õn kararlõlõk kazanmõş olan uygulamasõna göre; ücretsiz izin hizmet akdinin feshi niteliğindedir. Bu konudaki Yargõtay kararlarõ şöyle: Yargõtay 9.H.D. E.2004/7127 K.2004/25124 T.08.11.2004 sayõlõ kararõ; “davalı işverenin davacı ile birlikte bir kısım çalışanları ücretsiz izine çıkarttığı sabittir. Esasen bu olgu mahkeme kararının gerekçesinde de kabul edilmiştir. Davacı işçinin rızası ve yazılı muvafakati bulunmadan işverence davacının tek taraflı ücretsiz izine çıkarılması eylemli bir fesih olup, dairemizin yerleşik içtihatlarına göre bu durum davacı işçi açısından iş akdinin haksız fesih halini oluşturur ve işçi ihbar tazminatına da hak kazanır. Açıklanan nedenlerle davacı yararına ihbar tazminatının hüküm altına alınması gerekirken, mahkemece bu isteğin reddedilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir”. Yargõtay 9.H.D. E: 2006/19354, K: 2007/4794, Tarih: 21.02.2007 sayõlõ kararõ; “Davalı işyerinde çalışan davacının 31.12.2004 tarihinde işveren tarafından iki ay süre ile ücretsiz izine çıkarıldığı ve 1.3.2005 tarihinde iki ay süre uzatıldığı, davacının bu ücretsiz izinlere karşı çıkmadığı, bu nedenle ücretsiz izine çıkarmak suretiyle işveren tarafından sona erdirildiği hususundaki mahkeme kabulünün dosya içeriğine uygun düşmediği, ancak ücretsiz izin uygulamasının uzun sürmesi sebebiyle işyeri ve iş koşullarının davacı aleyhine değiştiği, davacının dava açmak suretiyle fesih iradesini ortaya koyduğu, bu sebeple akdin davacı tarafından haklı nedenle feshedildiği kabul edilmelidir. Böyle olunca kıdem tazminatının hüküm altına alınması yerinde ise de ihbar tazminatı isteğinin reddedilmesi gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalıdır.” Anonim şirketlerde senet anlamõna gelen geçici ilmühaberlerin elden çõkartõlmasõ durumunda, bundan doğan kazançlarõn vergilendirilmesinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun, hisse senetlerinin elden çõkarõlmasõndan doğan kazançlarõn vergilendirilmesine ilişkin hükümleri uygulanõr. Buna göre; 2006’dan önce edinilen ilmühaberlerin ‘bir yõl içerisinde’; 1 Ocak 2006’dan itibaren edinilen ilmühaberlerin ise edinme tarihinden itibaren ‘iki yõl içerisinde’ elden çõkarõlmasõ halinde, elde edilen kazanç, değer artõş kazancõ olarak gelir vergisine tabi olur. Sorularınız için m a l i c o - zum ismm- mo.org.tr adre- sine mail atabi- lirsiniz. Tüm so- rular e-posta ile tek tek cevap- lanacaktır. Kısa bir süre sonra İsviçre’den Türkiye’ye dönüyorum. Ben ve eşim çalışma hayatımızı kendi is- teğimizle bitirdik. Bu arada, 19.03.2008 tarihinde eşim 25.200 ve ben 17.500 Amerikan doları ödeyerek SSK’ye borçlandık. Tür- kiye’de bir yıl kadar SSK’ye prim ödediğim için 25.200 dolar borç- lanmam gerektiğini söylediler. Emekli maaşımız borçlandığımız tarihten itibaren mi ödenmeye baş- layacak? Bize bağlanacak aylık ne kadar olabilir? Nilgün Amus Yurtdõşõ borçlanmasõ yapanlara ay- lõk bağlanabilmesi için, kesin dönüş yapõlmasõ gerekmektedir.