Katalog

, 31 MAYIS 2008 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIZI 11 68KURESEL AYAKLANMA ABD 'deki ilk hvılcım sonrası Avnıpa 'ya ulaşan miras... Büyük muhalefet ALMANYA 1962 yılı ekim-kasım arası Küba krizi oluşur. ABD, Küba'daki devrimi boğma hesaplan için- dedir. 22.11.1963 tarihinde ABD Devlet Başkanı John Kennedy öldürülür. 4 Nisan 1968'de insan haklan savunucusu Martin Luther King öldürülür. 1965 yıhnda ABD, Kuzey Vietnanı'a saldtnr. Bombalar yağdınr. 500 bine yaklaşır işgal güçlerinin sa- yısı. Ho Şi Ming direnişin sembolüdür. "Ho, Ho, Ho Şi Ming 1,2,3, daha fazla Vietnam" slo- ganı, dünyanın dört bir yanında yankıla- nır.21.10.1967 tarihinde Vaşington'da 300 bin kişi banş yürüyüşüne katılır. 1945 sonrası Ücinci Dünya Savaşı sonrası Almanya tutucu bir yapıdaydı. Alman vatandaşlan, savaş ve Hit- ler faşizmini yaşamış, Nazi dönemiyle ilgili ola- rak kendilerini ve tarihlerini henüz yargılama- mışlardı. Baba, ailenin reisi, sözleri itirazsız uyul- ması gereken kişi ve aileyi yönetmekle yasal an- lamda görevliydi. Ev bütçesini yapmakla, ço- cuklarına harçlık vernıekle yükürnlüydü.Ço- cuklann yükümlülükleri arasında aileye utanç kaynağı olacak durumlar yaratmaması gereki- yordu. 13 yaşmdaki bir erkek çocuk, ütülü pan- tolon ve gömlek giymeliydi.Kadınlar kilise, çocuk ve mutfak üçgeninde sınırlanmışh. Anneler kocalanna karşı ev işlerinden, çocuklann eğiti- minden ve okul başarısından sorumluydular. 1963 yıhnda yapılan araştımıaya göre, kadınlar arasında bile yüzde 60 oranında, çahşmak "nor- mal" sayılmıyordu. Çalışan kadınlar ancak er- keklerin üçte bir oranında ücret alıyorlardı.Mes- lek kariyeri yapan kadınlann sayısı, özellikle kentler dışında parmakla gösterilecek kadar az- dı. 1966 yıhnda yapılan ankete göre üniversite öğrencilerinin yüzde 62'si bakire ve bekârete önem veriyordu. Kadın üniversite öğrencilerinin evlerindeki misafîr erkekler, saat 22.00'ye ka- dar evi terk errnek zorundaydılar. Çünkü Vay- mar imparatorluğundan kalma yasa olan Ceza Yasası'nın 201. maddesi gereği, evlilik dışı çift- lere seks olanağı sunan kişi, 5 yıla kadar hapis cezasına çarptınlırdı. Çiftler ev kiralarken evli olduklannı belgelemek zorundaydılar. Devlet yönetimindeki isimler 68 olaylanmn arifesinde devlet yönetiminde Nazi döneminden kalan etkin isimler yer alı- yordu. Nazi dönemi propaganda bakanı Goeb- bels'in yanında çalışmasına rağmen Georg Kiesinger, başbakan koltuğundaydı. Örneğin kabinedeki bakanlardan Oberlaender, SA'lara bağlı bir özel birliğin başkanı ve 3 bin Polonyalı erkek, kadın ve çocuğun öldürülme- sinden sorumluydu.Başbakan Adenauer'in dev- let sekreteri Globke, "Nürnberg Irk Yasası"nı hazırlamıştı.Cartens, Nazi-SA'lann başaktör- lerinden biriydi.Krüger'in Polonya'daki ölüm ce- zalan ve bunun yerine getirilmesiyle ilgili so- rumlu, özel bir savcı olduğu daha sonradan or- taya çıkacakt.En ilginç örneklerden birisi de Pee- nemünde'deki Nazi çahşma kampının inşaat planını yapan kişi olduğu yönündeki belgelere karşın Heinrich Lübke'nin cumhurbaşkanı ya- pılmasıydı...Bu süreçtc parlamento dışı muhalefet (APO), daha sonra adını Almanya Milli Partisi (NDP) olarak değiştiren Nazi yanlılanna karşı mü- cadelesi ve toplumsal muhalefetiyle, gençliğe öz- güven sağlıyordu. 68 kuşağının simge isimle- rinden Hans-Christian Ströbele, "Sivil direniş, her yerde ve her zaman doğruyu söylemek ve doğruyu yapmak, gerektiğinde yasalan da karşısına almaktır" diyordu. Uluslararası dayanışma Çörçil'in "20'sinde solcu olmayan kalpsiz, 30'unda hâlâ solcu olan beyinsizdir" sözüne karşıhk 68'lilerin kuşak çatışmasını da özetle- yen "30 yaş üzerine güvenme" sloganı ortaya çıkıyordu. Uluslararası ilk eylem, Kongo Devlet Başka- nı Moise Tschombe'nin Batı Berlin'i ziyaret et- mesiyle başladı. Bu ziyaretten önce öğrenci li- deri Rudi Dutschke'nin belirttiği gibi "Afrika devriminin sembolü Patrice Lumumba", Küresel başkaldınmn önemli ayaklanndan 1968 olaylannda neler yaşandı? ABD 'deki ilk kıvılcım, Avı-upa 'ya nasıl ulaştı? Gençlik hareketi ne oldu da toplumnn diğer katmanlanm kapsayıp büyük bir muhalefete dönüştü? Ülke yönetimleri 68 ruhunu basürmak için ne tür lezgâhlar üretti? Aralannda çoğıınluğıt genç birçok insanın yaşamını yitirmesine yol açan eylem, direniş ve isyanlar ne gibi süreçler geçirdi? 68 olaylannda yeşeren kadınlann eşitlik mücadelesi, çevre ve insan haklan, demokrasi, yeni boyutlardaki antikapitalist ve antiemperyalist hareketler, tüketici haklan, dünden bugüne ve yannlara da uzanan bir miras... Diğeryandan yaşantımızda artık sözü bile edilmeyen kazanımlar da var 68 hareketlerinin sonuçlan arasında... Kürtaj, doğum kontrolü, seksüellik, modern eğitim, rock kültüni, sanatta sınırsızlık, savaş karşıtlığı, mini etek, reşitlik yaşı, jlört hakh , prezei"vatif,jean, karma eğitim, kaîılımahk, üniversite özerkliği ve toplumdaki demokratik haklar, bir yanıyla 68 ayaklanmasının ttnttr dcnTuloren l« ı ) Berlin Üniver- sitesi'nin rek- tör ve dekanı- nın önünde iki öğrenci döne- me simge ola- cak pankartı açarlar: "Bin yıllık cüppele- rinizle koku- yorsunuz!" Komün 1 yaşamı, tabuların yıkıl- masında çok önemli rol oyna- dı. Öğrencilere her gün sal- dıran Springer basını, Rudi Dutschke suikastına tepki ola- rak, gösteri- lerin mer- kezi olur. Springer basın merkezinin önündeki cadde artık "Rudi Dutschke Caddesi" ola- rak anüacaktır. Springer medyası artık Rudi Dutschke Caddesi'nin arkasındadır. Rudi Dutsch- ke, bir eylem sırasında ar- kadaşlarıyla kol kola. RUDİ DUTSCHKE Vietnam karşıtı yüriiyüş ve eylenılerin düzen- leyicisi, büyük koalisyon ve olağanüstü hal ya- salan gösterilerini organize eden APO lideri, Springer basınına bayrak açan, kuramcı, genç- lik önderiydi Dutschke. Özellikle Springer med- yasının sıkça boy hedefidir. Almanlann Milli Ga- zetesi (Deutschen Nationakeitung) 22 Mart 1968 tarihli saymnda "Dutschke 'yi durdurun, yoksa iç savaş çıkar. Günün sloganı: Sol devri- mi durdurun! Aksi takdirde tüm dünya huzur- suzlarımn Mekke 'si olacak!" diye haberyapar. Aynca Rudi Dutschke 'nin 5fotoğrafina yer ve- rir. 11 Nisan 1%8'de Josef Bachmann adlıfa- şist bir çırağın silahh saldınsında Dutschke ağır yaralamr. Suikast çok kısa sürede Berlin 7 aya- ğa kaldmr. Teknik üniversite önünden 2 bini aş- kın öğrenci, Springer basımevinin olduğu Koch Caddesi 'ne doğru yüriiyüşe geçer. "Kaliller, Katil Springer... Bildgazetesi de kur- şun sıktı... Springer, Batı Berlin 'den defol"slo- ganları haykırılır. Sivah ve kızıl bayraklann dal- gaiandığı yüıiiyüşte sayı 20 bini bulur. Gösteriler sürerken Anayasayı Koruma Örgütü ajanı Peter Urbach, bisikletinin sepetinde geürdiği bir dü- Vietnam karşıtı yüriiyüş ve eylemlerinin düzenleyicisi, Büyük Koalisyon ve Olağanüstü Hal Yasalan gösterilerini organize eden, APO lideri, Springer basınına bayrak açan, siyah deri mont giyen, uzun siyah saçları, vurgulayıcı ses tonuyla gençlik önderiydi Rudi Dutschke. zine mohtojkokteyliyle Springerfirmasımn bir kamyonunu ateşe verir. Ertesi gün tüm gazete- ler, öğrencilerin şiddetyanlısı olduklanyönün- de başlıklarla çıkar. Rudi Dutschke, 1978 yıhn- da Italyan arkadaşı Claudio Pozzoli ile gazete- ci Valerio Riva 'ya verdiği röportajda o günleri şöyle anlatır: "Devrim, birkaç günlük silahh çatışmalar, kapışmalar demek değildir. Devrim, uzun bir yürüyüştür. Eski klikten yeni bir klikyaratıp yeni insan türii demek değildir. Tam tersine, aşa- ğıdan toplumun demokratikleştirilme- sî ve vukarıdaki yönetici bürokrasiye karşı mücadeledir. Dünyanın herye- rinde bu savaş sürecek. Bu savaş uzun, çok uzun bir süreçtir. Kavga bit- memiştir..." Dutschke, daha sonra 1970yıhnda hücresinde ölü bulunan suikastçı faşist Josef Bachmann 'ın kurşunlanndan komışma ve anlamaye- teneğini büyük ölçüde kaybederek hır- tulmuştur, ama iyileşir. Nitekim 1979'da Bremen Yeşiller Partisi lis- tesinden aday olur. Partinin kuruluş kongresine hsa bir zaman kala, 24 Ara- hk 1979'da, 39yaşmda yaşamını yiti- rir. Birçok eyleme öncülük ettiği Ber- lin Özgür Üniversitesi 'nin özel izniv- le, okul bahçesindeki küçük mezarhk- ta toprağa verilir. Dutschke 'nin dostj lan, uzun süren mücadelelerinin ardmdan 21 Ni- san 2008 'de Axel-Springer binasınm kesiştiği caddeye "Rudi Dutschke Caddesi" adının ve- rilmesini sağlayacaklardır. Springer basını ve Bild gazetesi, artık künyesinde "Rudi Dutschke Caddesi" adını kullanmak ve devrimcilerin ölümsüzlüğünü kabul etmekzorunda kalacaktır... Tschombe tarafından katledilmişti. Bu olay üçüncü dünyaya bakış konusunda Alman solunda aynşmanın başlangıcı oldu. Dutschke, bu ey- lemleri ve etkilerini 4 yıl sonra şöyle anla- hr:"Anti-Tschombe eylemleriyle bizler, ilk kez Batı Berlin politik girişimini sağladık. Bu ey- lenıler bizim kültür devrimimizin başlangı- cı olarak işretlendi. Tüm değer ve normları sorgulamamıza yol açü."ABD'nin Vietnam hal- kına karşı napalm ve zehir gazlan kullanması ve Alnıanya'nm bunu ideolojik ve mantıksal ola- rak dcsteklemesi, topraklanndaki ABD üsleri, toplumda derin kriz yarattı. Almanya'da üni- versitelilerin politizc olınasında Vietnam Sava- şı kadar hiçbir unsurun böylesi etkisi görülme- mişti.5 Şubat 1965 tarihinde 2 bin 500 öğrenci, Batı Berlin sokaklarında saatlerce yüriidü. Öğ- renciler Amerikan kültür merkezine saldırdılar. Berlin basını ve özellikle Axel-Springer şirke- tüıe ait gazeteler, bu olayı "esefle" karşıladı. Ber- lin Eyalet Başkanı sosyal dcmokrat VVilly Brandl, ABD Berlin komutanından bizzat özür diledi. Bunun üzerine Berlin sokakları, parla- mento dışı muhalefetin mcrkezi olan Almanya Sosyalist Öğrenciler Birliği (SDS) tarafmdan "Er- hard ve Boıın hükümeti cinayetleri destekli- yor... Napalmlarla ölüm, zehir gazlarıyla ölüm... Cinayetlere ne kadar seyirci kalaca- ğız" yazılı afişlerle donatılıyordu. Bu arada sendikacılar, profesöıler ve öğrencilerden olu- şan 5 bin kişi, 22 Mayıs 1966'da SDS tarafın- dan Frankfurt'ta düzenlenen "Vietnam" kon- feransma katıldı. Komün 1 6O'lı yıllann ortasından itibaren gerçekleşti- rilen öğrenci ayaklanmalan, okul sorunlanyla sı- nırh değildi. Öğrenci liderlerinden Herbert Marcuse bu durumu "yeni duyarlılık" diye ni- telendirdi. "Politik ve bireysel özgürleşmenin pratikte birlikteliği, Marksizm ile psikanaliz arasında düşünceyi birleştirmektir" dedi. Gençler, klasik aile yaşamına karşı "Komün 1" adıyla örgütlcndiler. Bu yeni biçim, "yaşamı bir- likte paylaşma, ortak karar alma, dönüşüm- lü çahşma, haşhaş, çıplakhk ve özgür aşk" baş- lıklannda medyanın ilgisini çekti. ! Parlamento tarihinde iki önemli olay Parlamento tarihinde iki önemli olay, Alman- ya'da siyaset sahnesinde önemli gelişmelere yol açar: Bunlardan biri, 1966 Aralık'ta kurulan "bü- yük koalisyon", diğeri "olağanüstü hal yasa- sı"ydı... 1965 Mayıs'ında Almanya Sosyalist Par- tisi (SPD), anayasada olağanüstü kanunlan çı- karmak için Hıristiyan Demokrat Parti'yle (CDU) çalışmaya başlar, 1966 Mayıs'ında büyük koalis- yon kurulur. Antifaşist kimliği ile tanınan Willy Brandt, eski Naziliğiyle tanınan Başbakan Kie- singer'in ve yıllarca olağanüstü hal yasalannın çık- ması için çabalayan lçişleri Bakanı Benda'nın ka- binesinde dışişleri bakanı olarak görev ahr. Bu koa- lisyona ve hükümetin kararlanna karşı çıkacak, ül- kedeki tek güç olan Parlemento Dışı Muhalefet (APO) harekete geçerek "Demokrasi tehlikede" kongre çağnsı ve kampanyası gerçekleşir, on binler harekete geçer. 30 Ekim 1966'da Franldlırt'ta kongre gerçekleşir, bitiminde düzenlenen mitinge 20 bini aşkın insan katılır. 1968 Mayıs'ında ola- ğanüstü hal yasalarına karşı düzenlenen etkinlik- lere katıhm 250 bine yükselmiştir. yansıması... Yazı dizimizde Avrupa 'yı kasıp kavuran, kimilerince şimdiki sorunların kaynağı, geniş kesimlerce de bir nostalji, bazılanna göre toplumsal üerlemenin motoru olarak değerlendirilen 68 dönemini inceleyeceğiz. Almanya, ABD, Fransa, Çekoslovakya, îtalya ve Polonya, ayaklanmaların en yoğun yaşandığı ülkeler... SPRİNGER BASINI Der Axel-Springer-Verlag 1968 yıhnda cn büyük basın yayın şirketiydi. Springer şirketlerinin sahibi Axel Câsar Springer kendisini "tutucu Hıristiyan, antikomünist" diye ifadc ediyordu. Bu nedcnlc gazctelerindcki haberler ve yorumlar tek yönlü, yalan, yanlış, çarpıtılmış bilgilerle doluydu. Çünkü başta sahibi olduğu günlük 4 milyon tirajh Bild olmak üzere diğer gazetelerinde, eylcmciler için "Soyguncular... Kızıl SA'lın... Uzun saçlı maymunlar... Kızıllar" manşetleri atılıyordu.Bu karalama ve hedef gösteren yayınlarına karşı öğrenciler, radikal bir taleple "Springer kamulaştırılsın" kampanyasını başlatır. Bu slogan kısa sürede çok yaygınlaşır ve her yürüyüşün temel sloganı ve talebi haline dönüşür. 11 Nisan 1968 günü, tepkilerin zirveye dönüştüğü tarih olur. Bild gazetesi "Genç kızıl terörü durdurun... Tüm pislikleri temizleme hareketi sadece polislere bırakılmamahdır" gibi başlıklar atar.Bu tutum, 68 olaylanmn önemli halkalanndan birisini yaratır. Gençler, Dutschke suikastını protesto amacıyla "Artık yeter, masa başı katilleri..." sloganlarını atarak Bild gazetesine doğru yüriiyüşe geçip dağıtım kamyonlannın giriş- çıkışlarını engellemek için oturma grevine başlar... Polisler Almanya'nm tarihinde yaşanmamış oranda copları, göz yaşaıtıcı bombalarıyla harekete geçti. Çıkan arbedede 2 eylcmci öldü, 400'ü aşkın eylemci yaralandı. Vaymar imparatorluğundan beri polisler ilk kez bu ölçüde güç gösterisinde bulunuyordu. Olayların ardmdan SDS Genel Yönetim Kurulu "Springer kamulaştırılsın!" çağnsı yaptı. 20 kentte 400 bini aşkın insanın katılımıyla gösteriler düzenlendi... Almanya'da yaşanan çalkantıh süreç, 1998 yılındaki Almanya Sosyal demokrat Parti (SPD) ile Yeşillerin ortak hükümet kurmasına değin uzanır. Bu durum parlemonto dışı muhalefetin bitiş dönemi olur. 1968 yıhnın sokak eylemcileri, taş ve molotof atanlar, artık hükümette bakan, birçok resmi kurumda yönetici konumundadır. CÎNSEL DEVRİM SeksÜel özgürleşme 68 devriminin en önemli sonuçlanndan biridir. 1968 yıhnda Alman Ceza Yasası'nın 175. maddesi yürürlükten kaldınlır. Böylece biscksüel ve lezbiyenlerin örgütlenme özgürlüğü sağlanır. Bu süreçteki önemli gelişmelerden biri de 1971 yıhnda yazar Alice Schwarzer'in "kürtaj yaptırdığı"m kamuoyunda açıklamasıyla yaşanır. Hakkında dava açılır. Bunun ardmdan 374 kadın kürtaj yaptırdığını belirterek kcndileri hakkmda da dava açılmasım ister. Mahkeme, davayı kapatmak zomnda kalır. Ardmdan özgürleşme rüzgârlan büyümeye başlar. Daha önce pornografı ve suç olarak kabul edilip toplatılan sanat eserleri, nü resim ve fotoğraflar sergilenir. Böylece eski kültür paramparça olmuş, özgürlüğün önündeki en büyük engellerden biri olan cinsellik tabusu yıkılmıştır. UJ 0 uı