Katalog

4 ŞUBAT 2006 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER dishab?cumhuriyet.com.tr 11 K Batı basını ikiye ayrıldı ARİKATÜR KRİZİ Dış Haberler Servisi Danimarka’nın ardından diğer Avrupa ülkelerinde de Hz. Muhammed karikatürlerinin yayımlanması ve bunun Müslüman dünyasında yarattığı öfkeye geniş yer ayıran Batı basını bölündü. ? The Times: İngiliz gazetesi, ‘‘Karikatürler savaşı ve medeniyetler çatışması’’ başlıklı haberinde, karikatürlerin yarattığı fırtına tırmanırken Batılı hükümetlerin soğukkanlılık çağrılarında bulunduklarını, karikatürlerden dolayı özür dilediklerini öne sürdü. ? Financial Times: Ortadoğulu tüketicilerin Danimarka ürünlerini boykotu karşısında Avrupa liderlerinin soruna çözüm aradığını aktardı. Financial Times, olayı başyazılarından birinde ‘‘Din konusunda ifade özgürlüğü doğru ama sağduyulu olmak da görevimiz’’ diye yorumladı: ‘‘İfade özgürlüğüne, sahip olduğumuz özgürlükler arasında değer biçmek mümkün değil. Ama aynı zamanda, mutlak demek de zor. Örneğin kalabalık bir tiyatro salonuna ateş açılması emrini vermek anlamına gelmiyor ifade özgürlüğü. Lübnan asıllı Fransız yazar Amin Maalouf’un dediği gibi, Hıristiyanlığı bugünkü Avrupa toplumları şekillendirmiştir. Bir heykeltıraş keskisiyle, sayısız defa yontarak... İslamla ilgili konuları düşünürken de bu keskiyi elden bırakmamalı ama çekiçten uzak durmalıyız.’’ Danimarka Başbakanı, daha önce reddettiği elçilerle buluşmasında ‘özür dileyemeyeceğini’ söyledi Rasmussen’in özür inadı Dış Haberler Servisi İlk kez bir Danimarka gazetesi JyllandsPosten’de yayımlanan Hazreti Muhammed karikatürlerinin yarattığı kriz tırmanırken Kopenhag özür dilemeyi reddetti. Kimi Avrupalı liderler ortalığı yatıştırmak için sağduyulu açıklamalar yapsa da bazı siyasetçiler ateşe körükle gidiyor. Fitili ateşleyen Danimarka’da, krizi ele almak üzere bazı Müslüman ülkelerin büyükelçileriyle bir araya gelen Başbakan Anders Fogh Rasmussen, karikatürleri yayımlayan gazete adına özür dileyemeyeceğini söyledi. Daha önce 11 Müslüman ülkenin büyükelçisiyle görüşmeyi reddeden Rasmussen, dünkü toplantıda ‘‘Hükümet, özgür ve bağımsız bir gazete adına asla özür dilemez’’ dedi. Rasmussen, bazı Müslüman ülkelerinde Danimarka mallarının boykot edilmesiyle ilgili olarak, ifade özgürlüğünün ülkenin ekonomik çıkarlarından önce geldiğini söyledi. Rasmussen, El Arabiya televizyonuna verdiği demeçte ise karikatürlerden derin üzüntü duyduğunu söyleyerek gerginliğin aşırıların ve fanatiklerin işine yarayacağını anlattı. Almanya İçişleri Bakanı Wolfgang Schaeuble, Alman hükümetinin, basın özgürlüğü sınırları içinde yapılan bir haber için özür dileyemeyeceğini söyledi. Schaeuble, karikatürlerin Alman gazetelerinde de yayımlanmasından dolayı belirli kişilerin hükümetten özür beklemelerini anlayamadığını söyledi. Schauble, hükümetin bu olaya müdahale etmesinin basın özgürlüğünün sınırlanması yönünde ilk adım olacağını savunarak ‘‘Diğer taraftan basın da yazdığı şeylerin sonuçlarını kendisi hesaplamak zorunda’’ dedi. Hükümet sözcü yardımcısı Thomas Steg de hükümetin özür dilemeye gerek görmediğini söyledi. Müslümanların, kendilerini hakarete uğramış hissetmelerini anlayışla karşıladıklarını belirten Steg, ancak şiddet tehdidinde bulunulmasına anlayış gösteremeyeceklerini söyledi. Die Welt gazetesi, konuyla ilgili okuyucu görüşlerine yer verdiği bir haberin başında söz konusu karikatürlerin birini daha yayımladı. asmussen, ‘‘Hükümet, özgür ve bağımsız bir gazete adına asla özür dilemez’’ dedi. İtalya Reform Bakanı Calderoli, ‘‘dayanışma’’ için Milano’daki Danimarka Konsolosluğu’na yaptığı ziyarette ‘‘Batı’nın ödün vermemesi’’ gerektiğini söyledi. İngiltere Dışişleri Bakanı Straw ise karikatürlerin yayımlanmasını ‘‘gereksiz, hassasiyetten uzak, saygısızca ve yanlış’’ olarak değerlendirdi. R M ÜSLÜMAN DÜNYASI Öfke dinmiyor Dış Haberler Servisi Müslüman ülkelerde, Hazreti Muhammed karikatürlerinin dünya basınında yayımlanmasına yönelik kınamalar ve protestolar bütün hızıyla sürüyor. Ürdün Kralı Abdullah, ‘‘Peygamber’e hakaret, ifade özgürlüğü bahanesiyle haklı gösterilemeyecek bir suçtur’’ dedi. Abdullah, İslam dinine ya da başka bir dine yönelik herhangi bir hakareti hoşgörmeyeceğini de söyledi. Karikatürleri önceki gün yayımlayan Ürdün’deki Şihan gazetesinin editörü Cihad Momani işten atıldı. Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref, karikatürlerin ifade özgürlüğü olarak savunulamayacağını vurgulayarak yayımlanmasını şiddetle kınadı. Müşerref, karikatürlerin sadece Batı ile İslam dünyası arasında medeniyetler savaşını kışkırtmaya yarayacağına dikkat çekti. Iraklı Şii lider Büyük Ayetullah Ali el Sistani, karikatürlerin yayımlanmasını şiddetle kınadı. El Sistani, radikal militanların da İslamın imajını bozdukları için kısmen sorumlu olduklarını belirtti. Laikdini sistem çatışması ? The Independent: Gazete, karikatürler nedeniyle Avrupalıların tehdit edildiğini, Avrupa basınının karikatürleri yayımlama hakkına vurgu yaptı. ? Le Monde: Hükümetin sansüre karşı olduğunu kaydeden gazete, çizer Plantu’nun ‘‘Dindarları eleştirmek olanaksız hale geldi’’ yolundaki sözlerine yer verdi. ? Liberation: Salman Rüşdi hakkında fetva çıkarılmasıyla karikatür krizini kıyaslayan gazete, biri laik diğeri dini iki sistem arasındaki çatışmanın, 80’li yıllardan bu yana yoğunlaştığını belirtti. ? Frankfurter Allgemeine: Laik sivil toplumlarda düşünce konusunda hiçbir tabu olmaması gerektiğini savundu. ? Süddeutsche Zeitung: Radikal İslam ile ilişki kurmak açısından provokasyonun pek de doğru bir yol olmadığını yazdı. ? Los Angeles Times: Gazete, karikatürist Chappatte’nin ‘‘Müslüman ülkelerin tepkileri beni şoke etti çünkü radikal İslamın kazandığı ağırlığı doğruluyor’’ sözlerine de yer verdi. ? Washington Post: ‘‘Gerilim artıyor’’ diyen gazete İslamda Peygamberin resminin kullanılmasının yasaklandığını anımsattı. Her iki taraftaki siyasi gözlemcilerin karikatürlerin yayımlanmasını ‘‘tehlikeli bir kışkırtma’’ olarak nitelendirdiklerini belirten gazete, buna karşın artan sayıda gazetenin karikatürleri yayımladığına dikkat çekti. Kudüs’te cuma namazı Londra’da cuma namazının ardından 300 Müslüman, Danimarka Büyükelçiliği’ne yürüdü. (Fotoğraf: AFP) şöyle konuştu: ‘‘Aşırılık yanlısı Müslümanlar terörle yaşamımızı yönlendirdi. Şimdi ise işi Batı’daki ifade ve basın özgürlüğünü de tartışma konusu haline getirmeye dek vardırdılar.’’ Calderoli, İslam dünyasındaki tepkilere aynı şiddette karşılık verilmesi gerektiğini savunarak ‘‘Diplomatların sınır dışı edilmesi dahil bütün tehditlere anında aynen karşılık verilmelidir’’ dedi. İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw ise karikatürlerin yayımlanmasını ‘‘gereksiz, hassasiyetten uzak, saygısızca ve yanlış’’ olarak değerlendirdi. Straw, ‘‘İfade özgürlüğüne hepimiz saygılıyız. Ama, hakaret etmek ya da nedensiz yere kışkırtmak gibi bir zorunluluğumuz yok. Bu çizimlerin yayımlanmasının gereksiz, duyarsız, saygısız ve yanlış bir karar olduğunu düşünüyorum’’ dedi. Fransa Başbakanı Dominique de Villepin, ‘‘Saygı gerekliliği ile özgürlük gerekliliği birbirleriyle bağdaşmalı’’ dedi. Dışişleri Bakanı Philippe DousteBlazy, karikatürleri ‘‘normal bulmadığını’’ söyledi. Bakan, ulusal bayrakların yakılmasının ise kabul edilemez olduğunu söyledi. Liberation gazetesi de ‘‘basın özgürlüğü ilkesini savunmak ve bu konuda dayanışma göstermek amacıyla’’ karikatürlerden ikisini yayımladı. Karlsson, Danimarka’nın ‘‘özel bir örnek’’ olduğunu belirterek ‘‘Çünkü bu ülkede hükümet İslama şüpheyle bakan, hatta ırkçı bir partiye bağımlı durumda. Bu da sorunu daha da zorlaştırıyor’’ dedi. Karlsson, şunları söyledi: ‘‘İnsanlar İsveç’te de ifade özgürlüğünü savunuyorlar. Ama gazetelerin de bir sorumluluğu olmalı; bu kadar tahrik edici şeyleri yayımlamaktan ve sorun yaratmaktan kaçınmalı.’’ Karlsson, ‘‘Bu karikatürlerde Yahudiler konu alınsaydı, bazı kişiler bu konuyu mahkemeye taşıyıp ırkçı nefret yaratma unsuru taşıdığını öne sürerlerdi’’ dedi. ABD de karikatürleri, “saldırganca’’ diye nitelendirdi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Kurtis Cooper, basın ve ifade özgürlüğünün öneminin kabul edildiğini, ancak bunların basının sorumluluğuyla dengelenmesi gerektiğini söyledi. Cooper, bu tür karikatürlerle dini veya etnik nefreti kışkırtmanın kabul edilemez olduğunu belirtti. Irak’ın Felluce ve Basra kentlerinde yüzlerce Iraklı, Danimarka bayraklarını ve ürünlerini yaktı. Filistin’de dün büyük çaplı gösteriler yapıldı. Cuma namazı öncesi yoğun güvenlik önlemleri alınan Kudüs’teki El Aksa Camii’nde, namaz öncesi Danimarka protesto edildi. Bazı Araplar, birkaç Danimarka bayrağını El Aksa’nın bahçesinde cami girişine serdi ve namaza katılanlar bayrağı çiğneyerek camiye girdi. Batı Şeria’nın Ramallah kentinde yüzlerce protestocu, ‘‘Bin Ladin canımız’’, ‘‘Danimarka havaya uçurulmalı’’ şeklinde slogan attı. Nablus’ta binlerce kişinin katıldığı gösteride Danimarka bayrakları yakıldı. Cenin’de de 1500 kişi Danimarka süt ürünlerini yaktı. Gazze’de 10 bin kişi yürüyüş yaparken Fransız Kültür Merkezi’nin bahçesine de iki el bombası atıldı, ateş açıldı. Endonezya’nın başkenti Cakarta’daki gösteriye katılanlar, Danimarka Büyükelçiliği’ne girmeye çalıştılar. 70 gösterici, 25. katında büyükelçilik bulunan binanın girişini işgal etti, Danimarka bayrağını yaktı. Eşyalara zarar veren göstericiler, binanın girişindeki büyükelçilik tabelasına yumurta ve domates fırlattılar. İngiltere’nin başkenti Londra’da cuma namazının ardından 300 Müslüman, Sloane Caddesi’ndeki Danimarka Büyükelçiliği’ne yürüdü. Vatikan’ın tepkisi Vatikan’daki Doğu Kiliseleri Kurulu Başkanı Kardinal Achille Silvestrini, dinsel simgelerin alay konusu yapılmasını ‘‘özgürlüğün kötüye kullanılması’’ olarak yorumladı ve ‘‘Batı kültürü, özgürlüğü mutlak bir değer gibi algılama iddiasına bir sınır belirlemek zorundadır. Dinsel simgelere dokunma alışkanlığı ve düşüncesine Avrupa’da da isyan edilmelidir’’ dedi. Kardinal Ersilio Tonini de ‘‘Mizah da dahil olmak üzere basın özgürlüğü, dini inançların başladığı yerde bitmelidir’’ dedi. İsveç’in İslam uzmanı İstanbul Başkonsolosu Ingmar Karlsson, ‘‘Bu karikatürlerin tiksindirici olduğunu söylemek zorundayım’’ dedi. Ingmar İtalya ateşe körükle gidiyor İtalya Reform Bakanı Roberto Calderoli, ‘‘dayanışma’’ için Milano’daki Danimarka Konsolosluğu’nu ziyaret ederek karikatürler konusunda ‘‘Batı’nın ödün vermemesi’’ gerektiğini söyledi. Calderoli, ‘‘Aşırılık yanlısı Müslümanların saldırıları, İslamın bize karşı yürütmekte olduğu kutsal savaş biçimindeki buzdağının sadece küçük bir yüzüdür. Ama Batı, bu savaşı bilmiyormuş gibi davranıyor. Batı, ödün vermemelidir’’ dedi. Calderoli, C akarta’da Danimarka elçiliğinin bulunduğu binaya girmeye çalışan protestocular, Danimarka bayrağını yaktı, eşyalara zarar verdi. D İN TEMSİLCİLERİ ‘Dinlere saygı gösterilmeli’ İSTANBUL/İZMİR (Cumhuriyet) Türkiye Hahambaşısı Rav İsak Haleva, Avrupa medyasında Hz. Muhammed karikatürlerinin yayımlanmasına tepki gösterdi. Katolik Kiliseleri Birliği Sözcüsü George Marovich, Ortodoks Kilisesi Ruhani Reisi Patrik I. Bartholomeos, Türkiye Ermenileri Patriği Mesrob II, Süryani Kadim Patrik Vekili Yusuf Çetin, Süryani Katolik Cemaati ve Dinler Arası Diyalog Komisyon Başkanı Yusuf Sağ yaptıkları ortak açıklamada, ‘‘İslamın Peygamberi’ne saygısızlık edilmesini ‘elem ve esefle’ karşıladıklarını’’ belirttiler. Açıklamada, ‘‘Yeryüzünde ilahi sevginin hâkim olması için Müslüman kardeşlerimizle birlikte dua ediyoruz’’ denildi. Türkiye Hahambaşısı Rav İsak Haleva ve Türk Musevi Cemaati Başkanı Silvyo Ovadya da yaptıkları ortak açıklamada ‘‘Hangi dine veya inanca sahip olunursa olunsun, diğer dinlere en az kendi din ve inancınıza gösterdiğiniz saygıyı göstermek zorundasınız. Karikatürlerin yayımlanmasını üzüntü ve endişeyle izliyoruz’’ dedi. (Fotoğraf: AFP) Danimarkalı karikatüristler gazete yönetimi için ağır konuştu: Kışkırtıcı gerici güruhu Dış Haberler Servisi Dünyada büyük tepki çeken Hazreti Muhammed karikatürlerinin Danimarkalı çizerleri, ‘‘çizimlerle ilgili kuşkuları olduğunu, ancak yine de basın özgürlüğü adına yaptıklarını’’ söylediler. Bir çizer, gazete yöneticilerini ‘‘kışkırtıcı gerici güruhu’’ olarak niteledi. 12 çizerden 4’ü, İsveç’te yayımlanan Dagens Nyheter gazetesine yaptıkları açıklamada, basının İslam dini bağlamında otosansür uyguladığını düşünen Jyllands Posten gazetesinin, çizerlerine Muhammed’i çizme çağrısı yaptığını anımsattılar. Adları açıklanmayan çizerlerden biri şöyle dedi: ‘‘Bir ‘Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık’ durumu vardı. Hayır dersem, otosansüre katkıda bulunan bir korkak olacaktım. Evet dersem, İslama karşı nefreti körükleyen sorumsuz biri olacaktım.’’ Diğer karikatürist ise ‘‘Gazetenin mektubunu aldığımda önce kızdım. Bunun çok kötü bir fikir olduğunu düşündüm. Önce katılmak istemedim, ama danıştığım bazı Ortadoğulu arkadaşlarım bunu yapmam gerektiğini söylediler’’ dedi. Bir başka çizer, ‘‘Bence bu iyi bir girişimdi. Çizimlere yönelik şiddetli tepkiler, ifade özgürlüğünün yanında durmanın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor’’ diye konuştu. mün bir önemi olmadığını, bu işin bir parçası olduğumu ve bedelini ödemem gerektiğini söyledi.’’ Çoğu ölüm tehdidi alan ve polis tarafından korunan çizerlere, gazete tarafından adam başı 107 Avro ödendi. Sonucu kestirememişler Karikatürleri ilk yayımlayan Danimarka gazetesi JyllandsPosten, “sonuçlarının böyle olacağını bilselerdi bu karikatürleri yayımlamayacaklarını’’ açıkladı. Gazetenin başyazısında, “Bunun, ölüm tehditleriyle sonuçlanacağını ve Danimarkalıların yaşamlarını gerçekten riske atacağını bilseydik, doğal olarak karikatürleri yayımlamazdık’’ ifadesi kullanıldı. JyllandsPosten gazetesi, geçen ay İslam dünyasında büyük rahatsızlığa yol açan karikatürlerden ötürü özür dilemişti. Kadınlar arkadan yürüdü Saadet Partisi İzmir İl Örgütü üyeleri de Danimarka Fahri Konsolosluğu’na siyah çelenk bırakarak protesto etti. Kadınların arkadan yürüdüğü ve ‘‘Avrupa Birliği’ne hayır’’ pankartları da taşıyan kalabalık, ‘‘İslama uzanan eller kırılsın’’, ‘‘AKP şaşırma, sabrımızı taşırma’’, ‘‘AKP istifa’’ sloganları atarak konsolosluk önüne geldi. Ölüm tehdidi Çizerler, kampanyaya katılmalarına karşın gazetenin girişimi başlatma nedenlerini eleştirmekten de geri kalmadılar. Bir karikatürist şunları söyledi:‘‘Bu gazetenin siyasi duruşu tehlikeli. Bunlar bir kışkırtıcı gerici güruhu. Bir arkadaşım bana şimdi ne düşündüğü CUMHURİYET 11 K