Katalog

SYFA CUMHURİYET 3 TEMMUZ 2005 PA2AR [email protected] Alman Hıristiyan Birlik Partileri'nin AP milletvekili ve AB-Türkiye Parlamentolararası Komisyon Eşbaşkanı Renate Sommer: Türkiye çok büyük bir ülke. Bölgelerin koşulları birbirlerinden çokfarklı. Çokfazla kalkınma gereksinen geniş bir kırsal alanı var.^j Romanya kısmen hazır olabilir. Ama Bulgaristan f ın hiç kuşkusuz daha çok zamana ihtiyacı var. (§ AB Türkiye'den orduyu iç politikadan çekmesini istedi. Bir çeşit kısırdöngü gibi bir durum. Türldye'ninAB'yeüSÖYLEŞİ LEYUMAVŞANOĞLU Türkiye'nin AB yolunda işı epeyce zor görünüyor. Gerçi 3 Ekim için müzakerele- rin başlaması tarihi verildi, ama... Bunun önemli bir aması var. Çünkü önümüzdeki eylül ayında Almarrya'da yapılacak genel se- çimlerde Hıristiyan Demokratlann iktidara oturmalanna neredeyse kesin gözüyle ba- kılıyor. Türkiye'ye ve AB üyeliğine bakış açılan ise apaçık ortada. Türkiye'nin Avru- pah olmaya hazırlıkJı olmadığını, imtiyaz- h ortaklıkla yetinmesi gerektiğini söyleyip duruyorlar. Bundaki amaçlan "Imnvazhor- takhktan ne kastedryorsunuz" sorusuna ver- dıklen cevapla ıyıce açığa çıkıyor. Türki- ye'den bekledikleri sadece güvenJik ve is- tihbarat işbirliği. Yani Türkiye'nin askeri gücünden yararlanmak onlar ıçın en önde gelen hedef. Yoksa, AB üyeliğini unutun, de- meye getiriyorlar. Türkiye'nin tam üyeliği için verebildikieri tarih ise 20-30 yd sonra- sına... 0 zamana kadar bugünkü AB bu ha- liyle kalabilırmiş gibi... Alman Hıristiyan Bir- lik Partileri'nin AP milletvekili ve AB-Tür- kiye Parlamentolararası Komisyon Eşbaş- kanı Renate Sommer'le konuşurken bu gerçekler iyice açığa çıkıyor. Nasıl mı? Buy- nınokuyun... - Alman Hıristiyan Birlik Partileri'nin Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekili ve AB-Türkiye OrtakParlamentolararasıKo- misyon Eşbaşkanı olarak Türkiye'nin AB 'ye tam üyelik olasdıklannı nasıl de- ğerlendiriyorsunuz? SOMMER-Görüşüme göre Türkiye'nin AB 'ye tam üyeliği önümüzdeki 15-20yıl son- ra gerçekleşebilir. Çünkü AB, Türkiye gibi bu kadar büyük bir ülkeyi bünyesine daha önce alma olanaklanndan yoksundur. - Neden peki? SOMMER-Bunun çeşitli nedenleri var. Anlatayım. Öncelikli bir neden parasal so- runlar. Türkiye çok büyük bir ülke. Bölge- lerin koşuUan birbirlerinden çok farklı. Çok fazla kalkınma gereksinen geniş bir kırsal alanı var. Nüfusu kalabahk. Genç nüfusun oranı çok yüksek. Dolayısıyla da Türkiye, AB'ye geçen yıl tam üye olan 10 ülkeden çok daha pahalıya mal olacak. Ama bu sa- dece bir neden. fkıncı neden entegrasyon. Geçen yıl biliyorsunuz, AB'de büyük bir genişleme yaşadık. Şuanda 25 üye ülkeyiz. Üti yıl sonra ise 27 ülke olacağız. Bunun da- ha geç gerçekieşmesini umuyorum. Çünkü iki yıl sonra iki yeni üye daha alınrnasına karşıyım. - Romanya ve Bulgaristan 'ın katûunıy- la mı? SOMMER-Evet. Romanya ve Bulgaris- tan' ın iki yıl sonra AB üyeliği çok erken bir tarih. Bu iki ülke çok daha fazla kalkınma gereksiniyor. zaman tanımak lazım - Yani sizin görüşünüze göre Romanya ve Bulgaristan henüz AB üyeliğine hazır değilmi? SOMMER-Kesinlikle değil. Belki Ro- manya Bulgaristan'dan daha çok hazır... Belki onlara daha fazla zaman tanımahyız. Şöyle... Romanya kısmen hazır olabilir Ama Bulgaristan' ın hiç kuşkusuz daha çok zamana ihtiyacı var. Biliyorsunuz bu ülke- de yolsuzluk inanılmaz boyutlarda yaygın. Ama bu sadece nedenlerden binsi. - Peld,ya kültür konusu? Onlann da da- hafazla Avrupalı zihniyetiözümsemeye ih- tiyaçları mı var? SOMMER- Muhtemelen. Ama bu süreç o kadar çokuzun zaman gerektiriyor ki... An- cak o zaman bir ülke AB'ye tam üye olabi- lir. Kültür konusunda, bıliyorsunuz bız AB olarak üye ülkeleri kesinlikle asimile etmek istemeyiz. Çokkültürlü ohnakla gurur du- yuyoruz. -Anladığım kadanyla AB içineüye alır- ken sizeyük olacaklan değil de kath sağ- layacaklan istiyorsunuz. Oyle mi? SOMMER- Tabii ki. Bu da doğal bir is- tek değil mi? Biz entegrasyona. istikrara önem veriyoruz. O nedenle de üye ahrken çok dikkatli davTanıyoruz. Bazen de bir ül- kenin üyehğini erteliyor ve bir süre düşü- nüyor ve onu bekletiyoruz. Türkiye'nin önündeki engellere döner- sek... Parasal konudan söz ettik. Bir de en- tegrasyon konusuvar. Geçen yıüa büyük ge- nişleme nedeniyle şimdi birkaç yıl beklemek durumundayız ve söylediğim gibi srradaki iki ülkeyi entegre etmek zorundayız. Biz on beş üyeyken pek fazla sorunumuz yok- tu. Ama şimdi 25 üyeyiz. AB bu nedenle bi- raz toparlanmaya, bu yeni üyeleri doğru yönlendirip bir arada doğru biçimde çalış- maya kanalize etmeye ihtiyaç duyuyor - Genişlemeden söz ettik, ama ortada bir de derinleşme sorunu var. ÖzellikleFran- sa ve Hollanda 'daki referandumların so- nuçlanmn ardından bu daha belirgin bi- çimde ortaya çıktu Üstelik tngiltere ülke- deyapılacak ABAnayasası referandumu- nu ertelerken A Imanya içinde derinleşme karşıtı sesleriyükseliyor. Bunu nasıl kar- şılıyorsunuz? SOMMER - Derinleşmeye karşı sesler yükseldiğini hiç sanmıyorum. - Belki hem daha fazla genişleme, hem derinleşmeye karşüar, demek daha mı doğ- ru? SOMMER-Evet, doğru. Çünkü ekono- mi baş aşağı gidiyor. Almanya hep AB 'nin ekonomik motoru olmuştur. Ama şu anda ekonomide en sondayız Bunun nasıl böy- le devam edebileceği sorgulanıyor. Sosyal güvenlik sıstemimizde sonınlanmız var. Emekhlik giderleri sürekli artıyor. Nüfus yaşlaruyor. Ama bu çoğu AB ülkesi nüfu- SOMMER-Tavnmız belli olduğu için za- ten Türkiye'ye imtiyazlı ortakhk önerisin- de bulunduk. Hatta daha öte özel komşuluk ve özel işbirliği önerisinde de bulunduk. Bunun Türkiye için doğru ve hakça oldu- ğunu düşünüyorum. Çünkü önümüzdeki 20-30 yıl boyunca Türkiye'nin AB'ye tam üyeliğini kaldıramayız. tmtiyazh ortaklık çok bsa bir zaman içinde hayata geçirile- bilir. Ama kimse imtiyazlı ortakhğın anla- mını bilmiyor. "Türkiye'ye ildnd sınıf üye statüsümü verümek isteniyor" sorusu soru- luyor. - Türkiye'debu konudaAB 'yebüyüktep- kiler var. Hükümet kanadı imtiyazlı ortak- lığın kabul edilemez olduğunu söylüyor... SOMMER-Evet, tabiı. Bunusöyleme- leri gerekiyor. Bakın, AB Komısyonu'nda da imtiyazlı ortaklıktan söz eden yok. Ama giderek bunu daha fazla düşünmeye başla- dıklan görülüyor. - Peki, imtiyazlı ortaklık nedir? SOMMER- Şu anlama geliyor: Parasal destek, Türkiye'nin pek çok AB programında yer alması, güvenlik... Tabii bu programlann neler olacağı da saptanacak- tır. Ömeğin eğıtim, kültür, altyapı, çevre programlanna ek olarak pek çok siyasi alan- da işbirliği... Güvenlik ve isrihbarat servis- lerinin işbirliği programlan çok önemlidir yorum Ben Alman olarak yurtsever oldu- ğumu söyleyebilirim. Ama karanhk tarihi- miz nedeniyle Almanlann bu konularda çok dikkatli davranmalan gerektiğini biliyorsu- nuz. Türkiye çok özel bir ülke. Izlenimime göre Başbakanınız Erdoğan, evet, Türki- ye'yi AB üyesi yapmak istiyor. Ama Tür- kiye'ninbuhaliyle AB üyesi olmasını amaç- lıyor. Ama bu ne mümkün, ne de bizim açı- mızdan kabul edilebilir. Türkiye değişmek zorunda. Aksi halde AB'nin yapısına ve anlayışına uygun olmaz. - Beni çok şaşırtan bir durum var. AKP seçimleri kazandığı ilk dönemlerde gerek AB, gerekse ABD tarafından büyük bir memnunlukla karşılanmış, özellikleErdo- ğan hakkında sayısız övgüler düzülmüş- tü. Ama daha sonradan Batılı ülkeler AKP 'nin gerçekyüzünü görünce,yani İs- lami kimliğini netlîkle anlayınca tedirgin oldular, hatta korktulargibL. AKPhükû- metialtında Türkiye'ningünün birindeşe- riatçı bir ülke haline gelmesi endişeleri- nin giderek arttığını da duyuyoruz. Bu konuda ne söyleyeceksiniz? SOMMER - Evet. yanılmıyorsunuz. Bu konu AB içinde çok konuşuluyor ve düşü- nülüyor. Erdoğan'ın davranışlan, Erdoğan ve öbür bakanlann eşlerinin başlannın ör- tülü oluşu bu kaygılan doğuruyor Özellik- Renate Sommer, AB'nin Türldye'den bekledikleri sadece güvenlik ve istihbarat işbirliği Yani Türkiye'nin askeri gücünden yararlan- mak onlar için en önde gelen hedef. Yoksa AB üyeliğini unutun, demeye getiriyorlar diye konuşuyor. sunda böyle. Sosyal sigorta sistemi de işle- vini yapamaz oldu. Çünkü Ahnanya'da bu- gün o kadar çok sayıda ışsiz var ki. Tek ba- şına işsizlik sorunu Ahnarrya'yı zorluyor ve insanlan korkutuyor. Şimdi, "Daha faz- la öye iilkpnin ahmrian nanl kalkahüirfr" SO- rusu soruluyor. Zaten Almanya, iki Almanya'nın birleş- mesinin acı deneyimini yaşadı. Hâlâ bunun bedellerini ödüyoruz. Evet, Doğu Alman- ya çok güzel görünebilir, ama orada hiçbir şey işlemıyor. Doğu Almanlar bölgeyi terk ediyorlar. - Esas sorun nedir? SOMMER - Bir kere orada büyük sana- yi yok. tşyerleri yetersiz. Özellikle gençler iş bulamadzklan için Doğu Almanya 'yı terk etmek zorunda kalıyorlar Günün birinde doğu bomboş bir bölge haline gelecek. Ora- da bir gün sadeceyaşlınünısunkaldığını gö- receğiz. - Birleşme umulanı vermedi, öyle değil mi? SOMMER - Hayır, vermedi. Tabii siya- si açıdan amaca ulaşıldı. Bundan da hepi- miz memnunuz. Zaten Alman Anayasa- sı 'nda da birleşme hedef olarak konubnuş- tu. Bugün bu yaşananlar inanılmaz boyut- larda. Bütün bu anlattıklanm nedeniyle Al- man halkının büyük kısmı bugün AB'nin daha fazla genişlemesine kuşkuyla bakıyor. Bir de yeni üye ülkelerin işçileri var. Bun- larrn Almanya "da iş bulabilmeleri mümkün değil. - Lideriniz Angela Merkel Türkiye 'nin AB 'ye tam üye olarak alınmasmın müm- kün olmaâığını söylüyor. Hatta sizin desöy- lediğiniz gibi 2007'de üye almacak iki ül- keye de karşı çıkıyor. Partinizin genelde bu yeni genişlemeye yaklaşımını açıkça an- latır mısıntz? Evet, AB ve Türkiye olarak bugün güven- lik işbirliğini NATO çerçevesinde yapıyo- ruz. Ama bence Türkiye'yle güvenlik ala- nında daha çok işbirliğine ihtiyacımız var. Aynca başka alanlarda da AB ve Türkiye olarak çok sıh işbirliğimiz olabilir. Bütün bunlan yapmak için tam üyeliğe gerek yok ki. Bana kahrsa bu yol Türkiye için de da- ha iyi. -Neden? SOMMER - Çünkü Türkiye'nin daha uzun bir süre kalkınmaya ihtiyacı var. Ay- nca Türkiye'de zihniyetin de değişmesi ve gelişmesi gerekiyor. Kabul edersiniz ki bir toplumu 24 saatte değişririp dönüştüremez- siniz. Insanlann davranışlannı da değiştir- mesi lazım. Eskı yapılann üstesinden gel- melisimz. Bütün bunlan eğitim ve ekono- mik düzeyinizi yükselttiğinizde zaten başa- nrsınız. Kadınlann eğıtimi de çok önemli. ama sadece kadınlar değil, erkeklerin de, ta- bii ki... Türkiye içinde bölgeler çok farklı- lık gösteriyor. O nedenle de bu ülkenin AB'ye üye olmak için çok daha fazla zama- na ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Ayn- ca Türkiye AB'ye üye olduğunda egemen- liğinin o kadar büyük bölümünü Brüksel 'e teslim etmek zorunda kalacak ki anlata- mam. Türkiye için alınacak kararlann ço- ğuAB 'nin ortakkararlan olmakzorundaka- lacaktır. - Yani Türkiye böylesine fazla sayıda egemenlik hakhndan feragat etmeye ha- zır değil mi, sizce? SOMMER-Hazır değil. Türkiye'nin çok farklı bir karakteri var; çok gunırlu bir ül- ke. Milliyetçiliğine sıkı sıfa bağh. - Bunun milliyetçilik değil de yurtse- veriik olduğunu söylemek daha doğru de- ğilmi? SOMMER - Tabii ki bunu çok iyi anlı- le Almanya için bu kritik bir durum. tJeri- de ne olacağını bilmiyoruz, ama durumu ya- kından takip ediyoruz. -Ama Islami kimliklerini ve eşlerin baş- lannın kapalı olduğunu bilmeden mi on- lan desteklediniz? SOMMER- Erdoğan ilk seçıldiğinde ta- bii ki Avrupa tarafından desteklendi. Güç- lük çıkaracak bir koalisyon yerine her za- man tek parti hükümeti tercihtir. îstikrarlı bir Türkiye hem AB için önemlidir hem de Türkiye'nin kendisinin çıkannadır. Gelişmelenn takipçisiyiz. Umanz kork- tuğumuz o derece büyük değildir. Türkiye çok dikkatli olmalı -Sizce önümüzdeki dönem Türkiye 'nin demokratik, laik kimliğini kaybedip şeri- atçılığa kayması tehlikesi var mı? SOMMER - Dilerim böyle bir şey ol- maz. Bunu düşünmek bile istemem. Geç- mişte böyle bir şey olmamasının nedenı or- duydu. AB Türkiye'den orduyu iç politika- dan çekmesini istedi. Bir çeşit kısırdöngü gibi bir durum. Ama Türkiye'de demokra- si sağlamlaştıkça istikrar da daha fazla sağ- lanacaktır. Ama bugün Türkiye çok dikkat- li olmahdır. Demin de söylediğim gibi du- rumun çok yakmdan takipçisiyiz. -AKPtstanbulİlBaşkanıMehmetMü- ezdnoğlu, "Şimdibeşibiryerdeyiz.2007'de Cumhurbaşkanlığı seçimi dönemi geldi- ğinde de onu bir yerde olacağız " gibi bir söz söyledL. Siz bu sözleri nasıl değerlen- diriyorsunuz? SOMMER - Dediğim gibi AB Türki- ye'deki gelişmelenn yakmdan takipçisi. Böyle bir şey demokrasiye ve eşitliğe aykı- n olacağı için AB tarafindan kabul edilemez. Böyle bir gelişme AB'nin Türkiye'yle mü- zorzakere sürecini durdurmasına sebep olabi- lir. Bu arada şunu da belirtmem lazım: Tür- kiye'de seçim yasasınm değiştirümesi şart- rır. Bu seçim yasasıyla Türkiye'deki siyasi eğilimler yeterince temsil edilmiyor. Dola- yısıylada demokratik olmadığını gösteriyor. Bir kere yüzde 10 barajı seçmenın çoğun- luğunun Meclis'te temsil edilmediginin bir göstergesi. Böyle demokrasi olmaz. Türkiye'nin yüzü Batı'ya dönük - AB kendisini çokkültürlü bir birlik olarak tanımlıyor. Müslüman kültürü ise her zaman Batı ve Avrupa tarafından so- ru işarethie karşüanmıştır. Siz Alman Bir- lik Partileri ve AB olarak Huntington 'ın medeniyetler çatışması savına inanıyor musunuz? SOMMER - Bakın, sözü nereye getir- mek istediğinizi anhyorum. Türkiye Müs- lüman ülkelerden çok daha fazla AB 'ye ya- kındır. Atatürk'ten beri de Türkiye'nin yü- zü hep Batı'ya, Avrupa'ya dönüktür. Tür- kiye hep Avrupalı olmayı amaçlamıştır. Şu- nu da söyleyeyim: AB bir Hıristiyan kulü- bü kesinlikle değildir. AB bünyesinde çe- şitli dinler, inançlar bulunmaktadır. Ama sorun AB içinde pek çok Müslüman göç- menin entegrasyonu engellemeleridir. Müs- P O R T R E Dr. RENATE SOMMER 1958 BochumJAlmanya doğumlu. Yükseköğrenimini Bonn Üniversi- tesi Ziraat Fakültesi 'nde tamam- ladı. Doktorasını aynı üniversite- de uluslararası beslenme ve tüke- tici davranışlan alamnda yaptı. Bonn Üniversitesi Ziraat Fakülte- si 'nde asistan oldu. 1993 'tepoli- tikava atıldı. Hıristivan Demokrat Birlik Partisi (CDU) Herne Böl- gesi Örgütü 'nde Avrupa ve Çevre Politikaları sorumluluğunu üst- lendi. Herne Belediye Meclisi üyeliği ve Belediye Meclisi CDU Grubu Başkanvekilliği yaptı. 1999 dan beri Avrupa Parlamen- tosu üyesi. Aynı zamanda da AB- Türkiye Parlamentolararası Komisyon Eşbaşkanı. lümanlar, Türkler Avrupa toplumlanna ade- ta paralel yayıhyorlar. Onlarla kaynaşmı- yorlar. Benim seçim bölgemde Türklerin toplu halde ofurduldan kendi kasabalan, mahalleleri var. Mesele, onlardan korktuğu- muz için sokağa çıkamamamız değil. Böy- le bir şey yok. Mesele Türklerin kendi baş- lanna, toplu halde yaşamalan. - Ama ülkenizde yaşayan 2.5 milyon Türkün arasında Alman toplumuyla çok iyi kaynaşmış, topluma entegre olmuş Türkler de yokmu ? SOMMER-Var tabii. Ama onlar Alman- ya'daki Türk toplumunun çoğunluğunu oluş- turmuyorlar. Dolayısıyla da bizim Alman- lann arasında, bu mahalleleri gördükleri za- man yerleşen kanı, "Evet burası Türkrye" oluyor. Ama oralan Türkiye değil. Çok iyi biliyorum, bunu. Türkiye'nin gerçeklerin- den çok uzak bir durum. Onlar, genelde ül- kenin doğusu ve güneydoğusundan Alman- ya"yapara kazanmakiçin gelen göçmenler. Hiç kimse tabii ki vatanını bırakıp da baş- ka bir ülkeye keyfl için goç etmez. Ama bu kişilerin çoğu çok az eğirimli. Ama ne ya- zık ki genç kuşağın çoğu da büyükleri gibi az eğirimli. Çoğu okulu bitirmiyor. Pek ço- ğu Almanca bilmiyor, hâlâ. Dolayısıyla ge- lecekleri yok. Alman toplumu içinde eşit du- rumda değiller. Bu meseleyi çözmeye çalı- şıyoruz. Ama çok zor. Uzun süre Avrupa ül- kelerinde oturup varlıklannı sürdürecekler gibi görünüyor. Umanm yanıhyorumdur. Bu meseleyi çözemezsek vatandaşlanmıza Türkiye'nin AB üyeliği tezini anlatmakta gjt- tikçe daha fazla güçlük çekeceğiz. Ben Tür- kiye'nin 20 ya da 30 yıl içinde üyeliğe ahn- masının daha olanaİdı olduğuna inamyo- rum. Ama bu arada Türkiye'nin imtiyazh ortak ohnası birinci çözümdür. Üyelik on- dan çok sonra gelebilir. Günün birinde tam üyelik konusu gündeme gelebilir Türkiye, Avrupa müktesebatım ele alacaktır. Muazzam bir yasalar manzumesidir, bu. 90 bin sayfa. y - Yani önümüzdeki 10 yıl Türkiye için tam üyelik şansı görünmüyor, öyle mi? SOMMER - Belki sonuçta tam üyelik olur. Belki de sonunda Türkiye tam üyeli- ği hiç gereksinmediğine ve imtiyazlı ortak- lığın kendisinin çok daha fazla işine geldı- ğine karar verebilir. Egemenliğini tam ola- rak Brüksel'e teslimetmek istemediğine, ken- di iç kararlannı kendisinin almasını, dış si- yasetini kendi başına şekülendirmeyi tercih ettiğine karar verebilir. "Her seferinde ba- na ne yapmam gerektiğini AB'nin dikte et- mesini istemhorum" dıyebilır. Ama gü- nün birinde de tam üyelik konusu ele alına- bilır. - İyi de, siz şimdi 20-30yıl sonrasından söz ediyorsunuz. Sizceo tarihlerdeAB bu- günkü gibi mi kalacak? Ya da AB 'ye siz- ce o zaman neler olabilir? SOMMER - Bu derinleşme işlemezse gelecek AB için çok zor olacaktır. Derin- leşme AB üyesi ülkelerin birbirleriyle çok sıkı biçimde siyasi alanda çahşmalandır. Bu alanda hatta iç içe çahşmalandır. Bunun amacı da gelecekte Avrupa ülkelerinin bir- birlerinin aleyhıne davranışlar içinde bu- lunmalannı önlemektir. Böyle bir şansın önünü kesmektır. Tarihte birbırimizle sa- vaştık. Gelecekte bunun olmaması için de derinleşme sürecini gereksiniyoruz. Derin- leşme için de AB Anayasası'na ihtiyacımız var. - Acaba Türkiye tkinci Dünya Sava- şı 'na katılmadığı için mi AB dışında bı- rakılmak isteniyor? SOMMER - Hayır. Özür dilerim, ama bu çok garip bir fikir. - Benim zaman zaman böyle garip fi- kirierim vardır. SOMMER-Hayır, hayır. AB 'de hiç kim- se böyle düşünmüyor. Hiç ilgisi yok. - Siz imtiyazlı ortaklıkta ısrar ediyorsu- nuz. Bu ısrar sizce Türkiye'yiABD'ye da- ha çok yaklaştırmaz mı? SOMMER - Neden olsun ki? Ben böyle düşünmüyorum. Çünkü Türkiye, imtiyaz- lı ortaklıkla AB'ye, çok, ama çok yakın ola- caktır. Bu yıl 3 Ekim'de müzakereler baş- layacaktır. - Emin misiniz? SOMMER-Evet, eminim. Türkiye, Av- rupa müktesebatım ele alacaktır. Muazzam bir yasalar manzumesidir, bu. 90 bin sayfa. Düşünebiliyor musunuz? Bunu ulusal ya- salanna uydurmak zorundadır. Bu süreç ay- nı zamanda imtiyazlı ortaklığın da başlan- gıcı olabilir. Çünkü Türkiye bu süreçte diyelim ki Av- rupa müktesebatının yüzde 70'ini benim- semeyi yeğlemiştır. Buna ek olarak istihdam ve parasal konular için yardım alabilecek- tir. Bu da Türkiye'yi AB'ye çok yaklaşö- racaktır. Dolayısıyla Türkiye neden ABD'ye daha fazla yaklaşsın ki? Aynca hepimiz ABD'yle birükte hareket ediyoruz. Ayak- ta kalabilmek için ABD'ye ortağımız ola- rak ihtiyacımız var. Tabii ki ABD kendi çı- kannın peşinde olacaktır. - Bir deABD 'nin Genişletilmiş Ortado- ğu Projesi'nde Türkiye'nin oynayacağı bir rolyok mu? SOMMER-Vartabii. Aynca Türkiye'nin özkaynaklan da var. - Askeri gibi mi? SOMMER-Evet.