Katalog

4 HAZİRAN 2005 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIZI Avrupa Birliği'nin Türkiye tlerlemeRaporlannda Silahlı Kuvvetier ve Güvenlik Konulan 'Ordu siyasetiniçinde'tlerleme Raporlarında Silahlı Kuvvetier ve Güvenlik Konularında Yer Alan Hususlar: 1-1998 Yılı İlerleme Raporu; a - GiRiş "Siyasi açıdan değertendinne. kamu otori- tekrinin işleyişinde bazı düzensiznkler olduğu- nu,insan haklan ihlalJerinin sürdüğünü vç azm- hldann tabi olduğu muamelede önenıli eksik- likler bulunduğunu gostermektedir. Ordu üze- rinde sivil denetim olmayışı endişe konusudur. Milli Güvenlik Kunılu kanahyia ordunun po- litik yaşamda oynadığı büyük roL bunu yansıt- maktadır. Türkh e'nin güneydoğusundaki du- runıa askeri olmayan. sivil bir çözüm bulunma- bdır, zira ülkede gözlenen mcdeni \e siyasi hak ihlallerinin pek çoğu şu veya bu şekilde bu ko- nuyla bağlanübdır. Komisyon, Tiirk hüküme- tinin ülkedeki insan haklan ihlallerine karşı mücadele etnıcde kararülığını kabul eder, fa- kat bunun şimdiye kadar pratikte önemli her- hangi birsonucu ohnamıştır. Türkiye'nin 1995te içine girdiği demokratik reform süreci devam ctmeüdir. Bu sorunlann çö/ülmesine ek ola- rak Türkiye, muhtenfkomşu ülkeierle tüm an- laşmazhklarm uhıslararası hukuka uy gun ola- rak banşçı voüardan çÖ7Üme bağlanmasına yapıcı bir katkıda butunjnalıdır." b-MCK "Mifli Güvenlik Kunılu kana- hyla askeriye siyasi yaşamın pek çok alanında önemli bir etki sa- ' hibi olmaya devam etmektedir. MüTi Gü\enlik Kunılu, siyasi ya- • şamda bu\ ük bir rol oynamayı sürdürnıektedir. Olağanüstü mahkemeler sis- temi devam ederken Devlet Güvenlik Mahke- meleri'nde askeri hâkimin yerine bir shfl hâ- kim getirflmesi, yargmın bağımstdığı açısın- dan kesin bir iyileşmeyi temsfl etmektedir." C - İNSAN HAKLARI VE AZINLIKLARIN KORUNMASI Türkiye'de insan haklarının dunımu, Avru- pa Konseyı tarafından 1996'da açılmış olan ızleme prosedurlen altındadır Raportörler ta- rafından Eylul 1998'de yapılan bir Türkiye zı- yaretı dıkkate alınarak "Türkiye'nin yüküm- Hüükferinivçtaahhütieriniyerinegetirmesr uze- nne bir bılgı raporu Ocak 1999'da yayımlan- mıştır Bılgı raporu. ulkedekıme\cutdurumun bir analızını ıçermekte ve şu alanlarda y oğun- laşmaktadır "İşkence ve kötü muamele uygulamalan, hukukdevleti. ifade özgür- I lüğü. hapisteki eski DEP mifletvekflleri, ! ana\asalrefornı\çKürtkökenüTürkva- tandaşlannın haklanna saygL Rapor- törler, durumun iyileştirilmesi için ' Turk makamlanna tavsiyelerde de ' bulunmaktadırlar." "Din özgürlüğü > bakınıından, Lozan Andaşması ile ' tanınandinselazınBkiarve diğerdin- sdazmhldar arasmda birmuameie fark- 1 hlığı hâlâ mev cuttur." ç - AZINLIK HAKLARI VE AZINLIKLARIN KORUNMASI "Ocalanın yargüanması bağlamuıda bazı üyedevietierce ifade edilen ümiderin aksine. Kürt sorunu konusunda bir ilerleme kaydedilme- miştir. Bu ümiüer,Ocalan'ın ve diğer bazıönem- liPKKmensuplannın tutuklanmasrvia teroriz- min kontrol alüna alınmasuun kolaylaşacağı ve Güney dogu'nun sorunlanna shil bir çözüm buhna şansmuı artacağı beklentisine dayamyor- du. Son Düzenti Rapor'da betirtildiği gibi, bir sivil çözüm kapsamında, Kürt kültürel kinıli- ğinin belirii biçimleri tanınabilir ve ayrüıkçıb- ğı \eya terorizmi savunmaması şartıy la. o kim- hğin ifade edilrne yollanna daha fada hoşgörû gösterüebiKr. Orneğin, Kürt dihnde TV yayın- tinna görünüşte siyasi olmayanprogramlariçin hoşgörii gosterüirken, resmi olarak hâlâ müsa- ade edilmemektedir." d • KIBRIS "19% yıhnda. Avnıpa tnsan Haklan Mah- kemcsi. Kuzey Kıbns"taki emlakine erişim im- kânından mahrunı edilnıiş olan bir Kıbnsh Rumkadmm (Bayan Loizidou)davasında Tür- kiyealeyhinebirkarar almışar. Tenunuz 1998'de aldtğı ikinci bir kararia, mahkeme. davacı le- hineparasaltazminata hükmetmişve tazmina- ü ödemesi için Türkiye'ye Ekim 1998'e kadar süre tanunışur. Türkiye bugüne kadar, söz ko- nusu araanin Türkiye'de degfl KKTC'de bu- hınduğu gerekçesivie. mahkemenin karanna uy- mamışnr. Nisan 1999'da. A\nıpa Konseyi Ba- kanlar Komitesi'nin başkanı, Türkiye'nin mah- kemetaranndan belnienen tazminaü ödemek- le yükümlü olduğunu hatniatmışnrr e - CÖÇ / SINIR KONTROLLERİ "Sınırlar ile ilgili olarak, denizsınır- lan İçişleri Bakanhğı'na bağn olan sa- hümuhafazanuısonımluluğualtında- , dır: kara kuvvetleri (Milli Savunma JBf Bakanhğı) ve jandarma (İçişleri Ba- »^t* k kanhğı) ise kara suuriannın konınma- sıyia görevbdir. G«lecekte, koorduıasyonu ve verimüliği arttırmak için sınır kontroUeriyle görevK farkh birimlerin tek bir «mr muhafa- zateşküaö içinde biriestirilmesi duşünülebüir." SÜRECİNDE GÜVENLİK Emekli Orgeneı al A>'t3Ç Y A L M A N 41. Kara Kuvvetlcri Koniutanı A vrupa Birliği'nin Türkiye için hazırladığı ilerleme Raporlannda, "Milli Güvenlik Kunılu kanalıyla ordunun politik yaşamda büyük rol aldığı. Türkiye'nin güneydoğusundaki duruma askeri olmayan, sivil bir çözüm bulunması gerektiği, insan haklan ihlallerinde pratik çözüm olmadığı, komşu ülkeierle tüm anlaşmazlıklann uluslararası hukuka uygun olarak banşçıl yollardan çözülmesi. Kürt sorunu konusunda hâlâ bir ilerleme kaydedilmediği" dile getirildi. Türkiye, AB güvenlik politikasını benimsemedi' f - ORTAK DIŞİŞLERİ VE CÜVENLİK POLITİKASI -Aralık 1997'deki Lüksemburg Avnıpa Kon- seyi sonrasmdaTürkiye, Ege'dekisınıranlaşmaz- hğu Kıbns ve demokratikleşme süreci gibi has- sas konularda Avrupa Birliği ile siy asi diy alog içi- ne ginneyi reddetmiştir. Aynca, Avrupa Konfe- ransı'na katüması için Lüksemburg Avrupa Konseyitaranndan yapılan daveti geri çevirme- ye devam etmiştir. Ancak Eyiül 1999'da, Dışiş- kri Bakanı Cem, Genel tşler Konseyi'nin öğje yemeğine katümış ve ekim ayı başlaruıda Ekim 1997'den beri ilk defa (AB-Türkiye siyasi diya- k)gu üzerine30 Ekim 1995 tarihhOrtakhkKon- seyi karannda öngörüJen) bir Siyasi Direktör- ler Troyka Toplanûsı gerçekleşmiştir. Türkiye, d^işleri ve güvenlik politikası ala- nında AB taranndan benimsenen tavuiara or- tak edilmeyi istememiştir. Türkiy e'nin Kıbns sorunundaki konumu, hem BM kararianyla hem deAvnıpa Birliği'nin tavnyia uyumsuzdur veaynca Avrupa-Akdeniz ortaklığı üzerinde ohımsuz bir etki yapmakta- dır. Türkiye veKıbnshTürkier, 21 Haziran 1999 tarihta' G-8 Zinesinin bildirgesini kabul etme- mişler ve 20 Temmuz'da. Başbakan Ece\ıt ön- deıüğinde, Başbakan Vardımcısı Bahçelı. Dışiş- leri Bakanı Cem ve diğer bakanlann katıldıkla- n yüksek düzeyde bir Türk delegas>r>nu. 1974 müdahalesinin 25'inci yüdönümünü kudamak ve Türkiye îk' Kuzey Kıbns Turk Cumhunye- tı' arasındaki politik ve ekonomik bağian gfiç- lendirmek için Kuzey Kıbns'a ghmiştir. Ege'deki sınır anlaşnıa/iığı çözümsüz devam etmektedir, fakat Türkiye ve Vunanistan dışiş- leri bakanlan. ihtilaflı olmayan birtakım alan- larda pragmatik işbirtiği amacıyia, son zaman- larda yeni bir diyalog üzerinde anlasmışlanhr." 'Kürt kimliğine dahafada hoşgörü y 2 • 1999 Yılı İlerleme Raporu a-MGK "Müü Güvenlik Kunılu kanahyla askeri ve siyasi yaşamın pek çok alanında önemli bir etki sahibi olmaya devam etmektedir. \lilti Güvenlik Kunılu. siyasi yaşamda büyük bir rol oynamayı sürdürmektedir. Olağanüstü mahkemeler sistemi devam ederken, Deviet Güvenlik Mahkemeleri'nde askeri hâkimin yerine bir sivil hâkim getirflmesi. yarguını bağımsızlığı açısından kesin bir iyileşmeyi temsil etmektedir." b - AZINLIK HAKLARI "Son DüzenB Rapor'da benrtildiği gibi,'bir srvıl çözum' kapsamında, Kürt kültürel kim- üginin belirii biçimleri tamnabilir ve aynlık- 1999 İlerleme raporu'nda, sınır güvenliğini arttırmak için farklı birimlerin tek çatı altnda toplanması istenildi. çıhğı vey a terorizmi savıınmaması şarüyla, o kimliğin ifade edilme \ ollanna daha fazla hoşgörü gösterilebilir. Orneğin, Kürt dflinde T\ 7 yayınlanna, gorunüşte siyasi olmayan programlar için hoşgörü gösteriürken resmi olarak hâlâ müsaade edilmemektedir.'' C - CÖÇ / SINIR KONTROLLERİ "Sınırlar ile Ugüi olarak, denizsuurlan İçiş- leri Bakanhğı'na bağiı olan sahil muhafaza- nın (Güvenlik) sorumluluğu altındadır; Ka- ra Kuvvetleri (MflK Savunma Bakanhğı) ve Jandarma (İçişleri Bakanhğı) ise kara sınır- lannın korunmasıyia görevlidir. Gelecekte, koonnnasyonu ve verimlinği artürmakiçin sı- nır kontrolleriy le görev li farkh birimlerin tek bir sınır muhafaza teşküaü içinde biriestiril- mesi duşünülebttir." Ç • KIBRIS "1996 yıhnda,Avrupa tnsan Haklan Mah- kemesi, Kuzey Kıbns'taki emlakineerişim im- kânından mahrum edibniş olan bir Kıbnsh Rum kadının (Bayan Loizidou) davasında Türkiye aleyhine bir karar ahnışnr. Tem- muz 1998'de aldığı ikinci bir kararia, mah- keme,davacı lehineparasaltaz- minata hükmetmiş ve tazmi- naü odemesi için Türkiye'ye Ekim 1998'e kadar süreta- nımışar. Türkiye bugüne kadar, söz konusu arazi- nin Türldye''de değil KKTC'de bûlunduğu ge- rekçesiy le mahkemenin ka- ranna uymamıştır. Nisan 1999'da, Avrupa Konseyi Bakan- lar Komhesi'nin başkanı, Türki- ye'nin mahkeme tarann- dan beürienen tazmina- b ödemekle yükümlü ol- duğunu hatuiatnuştir." İfade özgürlüğüne kısıtlama sürüyor 3 - 2000 Yılı İlerleme Raporu a-MGK "Ordu üzerinde sivfl kontrolü geliştirme ihtiyacı sürmektedir (Mflu GüvenükKunılu üzerine aşağı- dakiböhunebakmız).AB,NATO veAGTT standart- lanna aykın olarak,savunma bakanmakarşı sorum- lu olmak yerine. Genelkurmay başkanı hâlâ başba- kana karşı sonımludur. \ ükseköğrenim kurumla- nnm faalryetierini kontroledenYüksekOğretimKu- ruhı'nun üyeleri arasında Genelkurmay başkanıta- ranndan seçilen bir üyenin olduğu da görülmekte- dir. Türkiye'nin sivasal yaşanunda MflK Güvenlik Kurulu'nun oynadığı rolde herhangi bir degişiklik olmamışür. Radikal tslamcı ve aynhkçı hareketkr ilebağlanüh oiduklanndanşüpheedilen deviet me- murlaruun işten aülması konusunda sonzamanlar- da cereyan eden tarnşmada göruldüğü gibi, kuru- lun kararlan. açıklamalan veya tavsiyelerL siyasal süreci guçlü bir şekflde etkilemey e devam etmekte- dir. Aynca, kuruiun görüşlerinin pratikte hükümet- çe oynanan rolü ciddi şekflde suuriadığı gorülmek- tedir. Bunun yamnda, savunma ve güvenlik konu- lannda parlamentoya karşı pek az sorumluluk ol- duğu anlaşümaktadır. Milli Güvenlik Kurulu'nun sivfl üye sayısını arttırma imkânmm siyasi ve aske- ri çevrelerde tarnşılmakta olduğu not edilmişnr." a-PGM "E)evletGüwnKkMahkemeterikonusun- , da yeni adunlaratdması gereklidir. Haziran l 1999'da bu mahkemelerden askeri hâkim- r lerin çıkarümasından beri, bu konuda ila- ve herhangi bir degişiklik olmamıştır. -DGM'lerin işleyişi, yetkfleri ve sorumlu- luklan ve aynca bu mahkemelerin faaUyetkrine inşkin diğer hükümler, AB'de mevcut olan stan- dartiar ile daha da uyumlulaşünlrnalıdır.'* C - İNSAN HAKLARI "Türkiye, \vrupa Konseyi Ulusal Azmhklann Korunması Çerçeve Sözleşmesi'ni ve Uluslararası CezaMahkernesiTüzüğü'nüdeimzalamanıcşar. Si- yasal alandakiifade özgürtüğü de dahiL ifade özgür- lüğü konusunda hâlâ ciddi bir sorun vardır. Avnı- pa İnsan Haklan Mahkemesi'nin pek çok karann- da teyit edildiği gibi. v ar olan mevzuat, Vvrupa tn- san Haklan Sözleşmesi'nde garanti edilen ifade öz- gürlüğünii ihlal eden yorumlara yol açmaya devam etmektedir. Türk mahkemeleri, özeuikle Kürt kö- kenü nüfusun dunımu ile ilgili olarak, dev letin ka- bul etmedigi görüşlerin ifade edflmesüıi kısıtlama- ya devam ediyorlar. Yeni UüaUerden kaçuunakiçin, bu alanda hem mevmaün hem de uygulamanın *V genel bir reformdan geçirflmesi acilen gerekndir. I^Bu arada, hâkimler ve savcüar. cezai sorumlulu- ğun şiddeti tahrik eden beyanlar ile sınırlanması i ıgerektiğinibearley'enAvTupa tnsan Haklan Mah- IJfTkemesi içtihadma tam olarak riayet etmelidnier." Ç - EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR "Eğitim alanında. MiIB Eğitim Bakanhğı tarann- dan açıkça müsaade edibnedikçe. Türkçeden baş- ka hiçbirdileğitimamacıyla kullanuamaz. Ne mev- zuat ne de uygulama, etıiik kökenlerinden bağım- SJZolarak bütün Türkler için kültürel haldann kıu- lanunma engel ohnamahdır. Nüfusun büyük ölçü- de Kürt kökenli olduğu Güneydoğu'daki durumun düzehnesi için bu husus özel önem taşımaktadır." d • AZINLIK HAKLARI "Türkiye, Uhısal Azmhklann Korunması tçin Avrupa Konseyi Çerçeve Sözleşmesi'ni henüz im- zalamannşor ve Lozan Andaşması ile tarif edikn- lerden başka azmhklan tanunamaktadır. Kürt kö- kenh' Türk vatandaşlanyia ilgili olarak, Türk dev- ktinin,Kürttaraftan görüşlerin ifade edflmeane kar- şı canh bir şekflde mücadele ettiği betirtihnelknn T> e - KIBRIS "Türkiyt'nin. kuzeydeki mülküne gitmesine en- gel olarak. Loizidou adh bir Kıbnsh Rumun hak- lannı sürekli olarak ihlal etmis olduğu volunda Av- rupa insan Haklan Mahkemesi'nin verdiği karar gereğince.Avrupa KonseyiBakanlar KomhesLTenv muz 20O0'de bu konuda ikinci bir ara karar kabul etmiştir." f - SINIR KONTROLLERİ "Sınır kontrolüyie ilgili olarak, bu konu halen beş farkh güç taranndan yönetflmek- tedir: Deniz suuriannda Donanma ve Sahfl i^ Güvenük, geçiş noktalan ve havaüman- lannda poüs, veşıl smır" boyıınca ordu (kara kuvvetkri) (\anflmdeolduğu gibi. bazı "alanlarda hâlâ jandarma görevtidir, fakat hery^rde kara kuvvetleriyleikame edflecektir) görev yapmaktadır. Suur kontrolünde tek bir komuta ol- madığı gibi srvü komuta da yoktur. Ağn ihnde tran ile Gürbulak kara suur geçişi moderaize edilme sürecindedir.VaniündeTürkiye'yitran'danayıran 350 km. uzunluktald dağlar boyunca gözedeme kuleleri inşa edilecektir (halen bu suur hatnnda karakollar' vardu-). Personel ve donanun açısuı- dan yeşıl sınırm korunmasına ilişkin tam bir değeriendinne henüz yapdmamıştır. Başta çılaş kontrolleriolmaküzere, kontroDerin etkinliğini art- ormak için farkh servislerin daha iyi koordine edfl- mesi tavsive edflir.'' SÜRECEK