Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10 NİSAN 2005 PAZAR 12 PAZAR KONUGU leyla.tavsanoglu(« cumhuriyct.com.tr DemokratikyurttaşlıkeğitimiAvrupa Konseyi ülkelerinde uygulanacakprogramlagenç beyinler ve öğretmenler bilinçlenecek Adına Demokratik Yurttaşlık Eğitimi denilen bu program yakında Türkiye'de de uygulamaya -. konulacak. / (§ Onların Avrupa 'ya entegre olmalarıyla bütün kıtaya demokrasi kültürünün yayılması zorunluluğu doğmuştuty öğretmen eğitimiyle ilgili bir kısım programı birlikte yürütmemize karşın Yurttaşlık Yılı 'nda Avrupa Komisyonu 'yla doğrudan çalışmıyoruz. BU ülkelerin, daha sürecin başlangıcındaki ülkelerle deneyimlerini ve iyi uygulamalarını paylaşacaklarını _ umuyoruz. / Avrupa Konseyi üyesi ülkelerde çok ciddi ve ilginç bir eğitim prog- ramı uygulanmasma başlanıyor. Adı- na Demokratik Yurttaşlık Eğitimi denilen bu program yakında Türki- ye'de de uygulamaya konulacak. Geçen hafta sonunda Atına'da Av- rupa Konseyi'nin Yunanistan Mil- li Eğitim ve Din tşleri Bakanhğı'yla ortaklaşa düzenlediği bır konferans- ta programın tanıtımı yapıldı. Prog- ramı hazırlayan Avrupa Konseyi Okul ve Okul Dışı Eğitim Daire- si'nin başkanı îzlandalı Olöf Olafs- dottir de konferansta konuşmacıy- dı. Olafsdottır'le konferanstan son- ra bir araya gelip bir ilk sayılabile- cek bu projeyi konuştuk. -Avrupa Konseyi'nin Demokra- tik Yurttaş Eğitimi Projesi'nin (Education for Democratic Citi- zenship) ne anlama geldiğini hize anlatır mısınız? OLAFSDOITIR-Bu kavram, de- diğinız gibı Avrupa Konseyi bünye- sinde ortaya atılmıştı. Bu, bir ülke- nin resmi uyrukluğunda olan bjrey- den çok daha öte bir anlama sahip. Korumayla llglll kavram -Bundan öte ne gibi anlumı var? OLAFSDOTTIR-Yani, toplum- da katılım, bireyin kendi haklarının ve sorumluluklarının bıhncınde ol- ması, insan haklarını savunma ve korumayla ılgılı bir kavram. - Bildiğimiz kadurıyla bu proje 1997'de haşlatılmıştı. Bufıkir Av- rupa Konseyi'nde nasıl oluştu? OLAFSDOTTIR-Bakın, Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin hükümct ve devlet başkanları 1990'h yıllar- da iki zirve yapmışlardı. Bunlardan binsı 1993, öbürü de 1997'de ger- çekleşmişti. 1997'deki zirvede bü- tün Avrupa için demokrasi kavramı- nın gerekliliğının kalın hatlarla al- tı çizıldı. Bılıyorsunuz, o yıl artık Av- rupa tamamlanmıştı. Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri de artık Avrupa Konseyi üyesi olmuşlardı. Dolayı- sıyla da onların Avrupa'ya entegre olmalarıyla bütün kıtaya demokra- si kültürünün yayılması zorunlulu- ğu doğmuşlu. Demokratik yurttaş eğitimi - Bu proje üç asamalı olarakyü- rütüldü. Oyle değil mi? OLAFSDOTTIR- Bunun önem- lı ıki aşaması vardı. Birincisi 1997'yle2000arasıydı. O süreiçin- de proje çizilmiş, kurallar konul- muştu Yanı demokratik yurttaş eği- timi neydi, bunun eğitimi nasıl ve- rilebilirdi, bunun için nelere ihti- yaç vardı, aktif katılımcılık nasıl ol- malıydı, katılımcının temelsel ni- telikleri ne olmalıydı gibi? Ondan sonraki 2001 -2004 döneminde da- ha pratik düşündük. Önümüzde ne- ler olduğuna daır bir Avrupa çalış- ması vardı. Önce Avrupa Konseyi üyesi ülkelerde demokratik yurttaş eğitiminin durumunu araştıran bir çalışma yaptık. Buradan yola çıka- rak müfredat, okul eğitimi konula- nnda çalıştık; kalite üzerine çalış- malar yaptık. Bundan sonra da her ülkeden bir kışımn temsıl edılece- ğı bir ağ kurulması kararlaştırıldı. Bu ağın üyeleri periyodik olarak toplanıyorlar. Bu sayedc de ortaya yaşayan bir proje çıktı. Çünkü hem kendı aralarında, hem de Avrupa Konseyi bünyesinde iletişim için- deler. Bu oluşturulan ağ projenın daha iyi anlaşılması ve bu konuda bılgı edinilmesı ve demokratik yurl- taş eğitimi ve insan haklarının ya- rarlarının anlaşılması açısından önemli. - Bu proje sadece üye ülkelerle mi sınırlı, yoksa başka ülkelere de bu program yayılacak mı? OLAFSDOTTIR - Esasta bu pro- je lzlanda'dan Türkıye'ye ve tüm Avrupa Konseyi üyesi ülkeler için hazırlanmıştı. tzlanda bilıyorsunuz, benim anavatanım. Bızkımı aktıvı- telerımızı Güney Akdeniz havza- sında yaşayan halkları da içine ala- cak biçimdc düzenliyoruz. Zaman zaman da Akdenız'ın güneyındekı ülkeleri bazı etkinliklerimize dahil etmeye çalışıyoruz. Kapı komşusu ülkeler - Yani, Kuzey Afrika ülkeleri, İs- rail gibi ülkeler mi? OLAFSDOTTIR - Evet. Çiinkü çalışmalarımızı Avrupa'nın kapı komşusu ülkelere de taşımak istiyo- ruz. Bız bu ülkelerle temasta olma- ya çok önem verıyoruz. Şimdi Av- rupa Konseyi, 2005'i "Avrupa Eği- tim Yoluyla Yurttaşlık Yılı" ilan et- liğını göz onunde bulundurarak pro- jenın üçiincü aşamasına gırmış bu- pabılmek için de AB'nin yardımı- na gereksinimimiz olacak. Zaten ki- mi üye ülkede bunu yaptık. - Peki, AB 'nin bu Tiirkiyeprog- ranunın hiç olmazsa bir kısmını ol- sa hile parasal açıdan destekle- mekte isteksiz davranacağını dü- şünüyor musunuz? OLAFSDOTTIR - Bilmiyorum. Ben Avrupa Komisyonu adına ko- nuşamam. Umanm destek venr Ba- kacak ve göreceğız. Türkıye'nın çı- kanna olacak bu ışi yapmak isti- yorsak çok ciddi biçimde çalışma- mız lazım. Bunda da Milli Eğitim Bakanlığı'nın yardımına hıç kuş- kusuz ıhtıyacımız var. Bu konuda si- ze şu anda fazla bir şey anlatacak du- rumda değilim. Ama sadece şunu söyleyebilirim: Avrupa Konseyı'nde Türkıye'yle çalışmak ısteğı güçlü. - Peki, ağustosta başlayacak öğ- retmen eğitimi seminerlerinden sonra nasıl biryol izlenecek? OLAFSDOTTIR - Ş.ımdılık du dinatör de kendi bölgelerinde bu programı bütün okullara yayma- yı amaçladıklarmı anlattı. Ama Kıbrıs 'ta bir de Kuzey Kıbrıs ko- nıısıı var. Oradaki okullara bu eği- timi nastl götüreceksiniz? vvinpeace adlı örgüt OLAFSDOTTIR - Kuzey Kıb- rıs'ta da bir şeyler yapılmasını dı- lerım. Programın Kıbrıs'ın kuze- yındekı bütün okullara da yayılma- sı beni çok mutlu edcr. Çünkü son derece faydalı olacaktır. Bu konfe- ransta çok ılgınç bir sıvıl toplum kuruluşunun tenısilcileri hazır bu- lundu. Bu, Türkiye ve Yunanistan arasında bir grup kadının ikı ülke ve bölge barışı ıçın kurdukları Wınpe- ace adlı örgüt. Belkı barış ıçın ça- lışan bu tür sivil toplum kuruluşla- rının programın Kuzey Kıbrıs'takı okullarda uygulanabılmesının yol- Avrupa Konseyi Okul ve Okuldışı Eğitim Dairesi Başkanı Olöf Thorhildur Olafsdottir'le demokrat yurttaş eğitiminin nasıl verilebileceğini konuştuk. lunuyoruz Bu yıl tüm üye ülkele- rin projeye katılımları için özel ça- balar harcanıyor. Ulusal komite - Peki, ya Avrupa 'da, ya Türki- ye 'de bu program nasıl ilerliyor? OLAFSDOTTIR - Türkiye'de program öngörüldüğü gibi ilerliyor. Türkiye'de bir koordinatörümüz var. tsmı Prof. Dr Yasemin Kepenekçi Karamanoğlu. Kendisi Ankara Üni- veısitesi öğretim üyclerindcn ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ulusal koordınatör olarak atandı. Aynı zamanda bu yılın etkınlikleri- ni hazırlamak için bir ulusal komı- te dc kuruldu Türkiye'de hazıran- da öğretmenlerın eğıtımı semıner- lerıne başhyoruz. Bunun çok önem- li bir konu olduğunu düşünüyoruz. O zamana kadar da çok ışımız var. iığıtım seminerlerinden önce kural- ları Türkçeye çevireceğiz. Türkiye için bir yıldan fazla sürecek, yılla- rı kapsayacak uzun süreli bir prog- ram olmasını dıhyorum. Bunu ya- rum net değil. Çünkü Turkıye'deki okullar ıçın genış çaplı bir demok- ratik yurttaş eğitimi ve insan hak- ları programı hazırlanması gerekli. Çünkü müfrcdatın, ders kitapları- nm dcğiştırilmesi, öğretmenlerın uzun süreli eğıtımı zorunlu. Böyle bir Türkıye programının uygulanma- sı için Avrupa Komisyonu'yla gö- rüşmelerolabileccğini duydum Bu- nun gerçekleşmesı durumunda böy- le bir programın uygulanmasında Avrupa Konseyi'nin de yardımcı ol- masının çok önemli olduğunu dü- şünüyorum. Peneyim ve uzmanlık -Neden? OLAFSDOTTIR-Çünkü AB bu konuda fazla donanımlı değil. üy- sa Avrupa Konseyi bu pıojenin ge- reğince yürümesini sağlayacak dc- neyim ve uzmanhğa sahıp. - Siz konuşmanızda Avustur- ya 'daki bütün okullara bu prog- ramın yuyıldığını söylediniz. Kıb- rıs Rıım tarafından katılan koor- larını bulup göstermede yardımla- rı olur. Llsan Yıir - Avrupa Konseyi olarak buprog- ramda hangi uluslararası örgütler- le isbirliği içindesiniz? OLAFSDOTTIR- UNESCO, BM İnsan Hakları Yüksek Konıiserliği. BM şimdi insan hakları eğitimi için dünya çapında bir programı uygula- maya koymayı benımseme aşamasın- da Avrupa Konseyi'nin, bu progra- mı Avrupa düzeyinde uygulaması ola- sılığı yüksek. Aslında öğretmen eğı- timıyle ılgılı bir kısım programı bir- likte yürütmemize kaışın Yurttaşlık Yıh'nda Avrupa Komisyonu'yla doğ- rudan çalışmıyoruz. Bırkaç yıl önce yaptığımız "Lisan Yılı" gıbı prog- ram bazında çalışmalarımız vaı. - Bir de buşku ülkelerle ikili ıp- birliğiniz olduğunu öğrendim. Bu ülkeler hangileri? OLAFSDOTTIR - Daha çok Av- rupa Konseyi'nin yeni üyesi olan ülkelerle. Bunlar Rusya, Kafkasya, özellikle Bosna Hersek, Sırbisian ve Karadağ gibi Güneydoğu Avıu- pa ülkeleri. Belkı ılgilenirsiniz di- ye söylüyorum, Bosna Hersek te epeyce yıldır öğretmen eğitimi prcg- ramı uyguluyoruz - Bu nasıl bir program? OLASDOTTIR - Çocuklara in- san hakları öğıetilmesi prograraı. Sadece Bosna Hersek'te olmak Ü2e- re de bununla ılgılı öğretmenler için hazirladığımız bir insan hakları Lı- lavuzu el kıtabımız var. Orada o la- dar iyi bir deneyim elde ettik ki şim- di bu programı bütün öbür üye ül- kelere yaymayı planlıyoruz. Ana bunu öyle bir bıçımde yapmayı plan- lıyoruz ki öbür ülkeler için de ilgiıç olsun. - Yurttaşlık Yılı konusuna dö- nersek, bu programı olduğu gibi bütün ülkelere şablon olarak mı uy- gulayacaksımz? Çünkü her ülhe- nin kendi ne özgü özellikleri ve ko- şulları var. Bu durumda neyapma- P O R T R E OLÖF THORHİLDUR OLAFSnOTTIR Çalışma yaşamına 1982 'de Reykjavik 'teki Izlanda Üniversitesi Fransız EdebiyaU Bölümü doçenti olarak başladı. Avrupa Konseyi 'ne 1988 'de Tarih Mirası Bölümü idare memuru olarak girdi. 1990-93 arası Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi Kültür, Eğitim ve Medya Komitesi 'nde sekreter olarak görev yaptı. 1993-2002 arası \ Avrupa Konseyi İnsan Hakları Dairesi Cinsiyet Eşitliği Bölümü Başkanlığı 'nı yürültü. 2002 'den bu yana da Konsey "ın Okul ve Okul Dışı Eğitim Dairesi Başkanı. yı hedefliyorsunuz? Her ülke nin kosullarına göre uygulama yap- mak sizin için zor olmayacak mı? OLAFSDOTTIR-Tabii ki zor ola- cak. Bir yıl için kendimi/e gcnclde hedeflerkoyduk. Ama tabiıkı her ül- ke için bu hedefler o ülkeye özgü ola- rak yenıden ele alınıp gelıştırilecek- tır. Orneğin kimi ülkelerde eğitim po- litikası, kimi ülkelerde tedrisat, kımi ülkelerde öğretmen eğitimi, kımı ül- kelerde okullarda demokrasi üzerin- de odaklanılacaktır. Kendi adıma söy- lüyorum, sonuçta bu program topye- kûn bir yaklaşımı gerektırmektedır. insan hakları eğitimi vermek, farklı bıldırgeler ve antlaşmalardaki mad- deleri ezbere bilmek yetmiyor Eği- tim yöntemlen vc okul atmosferı de insan haklarına saygılı olmalı. Aksi halde öğrenciler insan haklarının ger- çekte ne anlama geldiğini anlamaya- caklardır. Onun ıçın de bu çok uzun bir çalışma gerektırıyor. Bakın, Av- rupa'dakı bütün ülkelerin bunu ba- şarmaktan hâlâ çok uzak olduklarını söyleyebilirim. Bız daha ışın başın- dayız Dolayısıyla da bu, uzun bir sü- recın henüz başlangıcı. Demokrasi için daha çok çalışmamız lazım- Bir de Türkiye gerçeği var. Bu öğretmen eğitimi programının Türkiye 'de de başlatılacağını biliyoruz. Peki, hâlâ öğretmenlerin okulda öğrencileri tokatladıkları ya du cetvelle avuçlarma vurdukları bir ülkede öğretmen eğitimi çok zorlu olmayacak mı? OLAFSDOTTIR-Türkiye'de hâlâ bu tür davranışlar okullarda var mı? Çeşitlı ülkelerde bu türden bıreysel davranışlar olabilir, ama kuşkusuz bunlar eğitim sisteminin genel bir unsuru değıllerdır Yıne de bu, çocuklara karşı şıddet uygulaması olarak kabul edilebilir ve Çocuk Hakları Anlaşması'nın ilkelerıne ve Avrupa İnsan Hakları Bıldırgesi gıbı Avrupa Konseyi'nin bir kısım yasal metinlerine aykırı olabilir. Demokratik Yurttaş Eğıtımı Programı'nın amacı üye ülkelerdekı çeşitlı sorunlara işaret etmek değil, daha çok olumlu biçimde davranarak onlara değişme ve ilerleme yönünde olanaklan sağlamaktır. -Avrupa Konseyi'nin özellikle bazı üye ülkelerinde demokrasi geleneği ve deneyimi çok kısa geçmisli olduğu için böylesine bir programın bütün bu ülkelerde sürdürülebilir olduğunu düşünüyor musunuz? OLAFSDOTTIR- Sürdürülebilirlik bu sürecin merkezinde oturuyor Şimdiden Yurttaşlık Yılı'nın arkasından nasıl bir program hazırlayabileceğimizi düşünmeye başladık. Kimi ülkelerin obürlerine kıyasla demokrasi öğrenımı de olmak üzere daha uzun bir demokrasi deneyimine sahip oldukları doğru. Bu ülkelerin, daha sürecin başlangıcındaki ülkelerle deneyimleri ve iyi uygulamalarını paylaşacaklarını umuyoruz Avrupa Konseyı'nde bırbırımızden öğrenerek, ışbırlığı ve ağ çahşmaları yaparak çalışırız. Gelecekte demokrasi öğreniminın toplumsal sorunları çözme ve toplumsal uyunıu geliştirmede nasıl yardımcı olabilcceği uzcrinde daha çok çalışmamız gerekecek Yurttaşlara yaşadıkları toplumların ıçinde aidiyet ve toplumlarını etkileyebildikleri duygusunu vercbilmeliyız. Yurttaşlık Yılı'nın sloganı "Demokrasiyi yaşamak vc öğrenmek". Bu da projenin birkaç cümle içinde anlatılan felsefesi.