Katalog

21 ŞUBAT 2005 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA kultur(Gcumhuriyet.com.tr 15 CACRISIMLAR AYŞE EMEL MESCİ Bilgebir dostun ardındanTiyatro yönetmenlerinin mcslek yaşa- mında cn önemli yeri tiyatro yazarları tu- tar. Yazar, yönetmenin en korkunç karaba- sanı da olabilir, en sadık dostu da... Her yönetmenin hayatından yazarlar gelir ge- çer, ama kimileri -bazen bir tek oyunla- dc- mir atip kalır, öyle derin, öyle silinmez iz- ler bırakarak... Çoğuyla hiç tanışmazsınız bile, bir masanın ve bir fincan kahvemn çevresinde sohbet etme fırsatı bulamazsı- nız; yine dc en yakınınızdan daha yakında hissedersiniz onlan, belki bir replikte, bel- ki bir sahne provasında bulunan bir çöziim- dc, parantez içindeki küçük bir notta, o kü- çücük nota sığdırılmış. koca bir ömürde... Zor günlcrde bilirsiniz ki onlar oradadır ve onlar giivenılir insanlardır. Sizden binler- ce kilomctre uzakta olabilirler, aranıza ok- yanuslar, kıtalar, farkü dünyalar giınıiştir, ama omzunuzda onlann dost omuzlannın bıraktığı o tarıfsiz dayanışma duygusuııu hissedersiniz. Onlar oyunlarıyla, sanatla- rıyla, ömürlcriyle, tercihleriyle İNSAN- DIR, buııu ta içinizden, o asla yalan söy- lenemeyen ve söylenemeyecek derinlikler- den bilirsiniz. Benim yönetmenlik ve oyun- culuk hayatımda bu şekilde iz bırakmış bir- kaç yazardan biriydi Arthur Miller ve bu dünyaya "hoşça kal" deyip giderken ken- disine teşekkür borçlu olanlardan bin ola- rak yaşh gözlerle baktım bu hiç tanışama- dığını "bilge dosfun ardından... Orkestra Bursa Devlet Tiyatrosu'nda 2002-2003 sezonunda salıneye koyduğum ve hâlâ oy- namaya devam eden "Orkestra"nın ('Pla- ying tor Time') yazannı, yarattığı Schmu- el tipinde hissetmiştim en çok. Arthur Mil- ler, Fransız Yahudisi, şarkıcı Fania Fene- lon'un 2. Dünya Savaşı ve Nazi toplama kampı anılarından yola çıkarak uyarladığı TV filmi senaryosuna, bugünden düne ba- kan ve o dünün içinden geleceği gören bir yazar gözü gibi eklemişti Schmuel'i veya ben onu öyle görmek istemiştim, bilmiyo- rum. Ama salt acıdan kurulu bir evrende, kurbanlara elini uzatarak, Fanıa'ya tanık- lık yapmak için yaşamasını söyleyerek ve umut dağıtarak dolaşan Schmuerde, ezi- 'Orkestra' adlı oyun, iiç yıldır Bursa Devlet Tiyatrosu'nda kapalı gişe oynuyor. B1 enim yönetmenlik ve oyunculuk hayatımda bu şekilde iz bırakmış birkaç yazardan biriydi Arthur Miller ve bu dünyaya "hoşça kal" deyip giderken kendisine teşekkür borçlu olanlardan biri olarak yaşlı gözlerle baktım bu hiç tanışamadığım "bilge dosf'un ardından... lenlerle omuz omuza veren bir yazarı du- yumsamıştım. "Her müşteriye tek ömür verilir ve nıemnun kalmayan müşterinin iade hak- kı yoktur." Arthur Mıller'ın 1997'de yaz- dığı, "Mr. Peters'ın Bağlantıları"(*) ad- h oyundaki metruk New York barının sa- hibi Calvin'in sözleri bunlar. Arthur Mil- ler'ın daha birçok oyununda da görülen an- ti-kahramanlardan biri. Onun tiyatro evrc- nindc parlak kahramanlardan çok unutul- muşlann, tutunamayanlarm, ezilenlerın, küçük insanların sesleri duyulur zaten. Bir ömrün dönüm noktaları Marilyn Monroe ile 1956 - 1960 yılla- nndaki evliliğinden ve bunun magazin ba- sınnıda kopardığı gürültüden çok (Mon- roe'nun ölümünden sonra, 1964'te yazdı- ğı 'After the Fall/Düşüşten Sonra' bu dö- nemin ızlerini taşır), hayatında silinmez iz- ler bırakmış üç tarihsel dönüm noktasıyla anlaşılabilir Miller'in eseri kanımca: 1- 1929 Büyiik Buhranı: Milyonlarca sı- radan ABD yurttaşıyla birlikte Miller'ın babasının hayatı da birkaç gün içinde mah- volur. Bu derin travma Miller'ın sanatına başyapıtlarından biri, belki de birincisi sa- yılan "Satıcının Ölümü"yle ('The Death of a Salesman') ve onun 'Amerikan rü- yası'na, tiiketim kalıplanna yönelik hiç yu- muşamayan eleştırel tavrıyla yansır. 2- Nazizm ve Yahudi soykırımı (Holo- kost): tnsanlık tarihinin en büyük trajedı- lerınden bırı karşısında Miller hem Yahu- di oldıığunun bilincine varır hem de ezilen- lerden yana tavır almanın. 1945 'te yazdığı "Focus" romanına olduğu kadar, 1980'de yazdığı "Playing for Time"a ('Orkestra') da yansıyan bu olay Miller'da Siyonizme değil, czilenlerden yana tavır almaya, top- lıımdan dışlananların, göçmenlerın, marji- nallerin de yanında olmaya dönüşür. New York'taki îtalyan dok işçilerini ve yasadışı göçmenlerı konu alan, Peter Brook tara- fından Londra ve Paris'te salıneye konan "Köprüden Bir Görünüş" ('A View from the Bridge') adlı oyunu da (1955) bu dö- nüşümün bir dığer örneğidir. 3- 1950'ler ABD'sini kasıp kavuran MacCarthy dönemi ve sözde komünist avı görüntüsü altında ('cadı avı' diye bilinir) toplumun ve sanatın susturulma çabası. Miller 1956'da çağnldığı antiAmerıkan Fa- aliyetleri Soruşturma Komitesi karşısında sergilediği cesur ve onurlu tavırla baskıya direnme örneklerinden biri olur. Bu dönem bir diğer unutulmaz başyapıtla, "Cadı Ka- zanf'yla ('The Crucible') ve baskıcıhğa direnişle yansır sanatına. Evet, her müşte- riye tek olarak verilen ve iade hakkı bulun- mayan ömrii, ınsan biraz da kendı tercih- leriyle şekillendiriyor. Giderek bir kıyamet görüntüsü vermeye başlayan bu kirlenmiş dünyada Arthur Miller'ın belli noktalarda tercihleri hiç şaşmamış ömrüne bakıyor ve önünde saygıyla eğiliyorum. Güle güle hiç tanışmadığım, ama sanki çok eskiden beri tanıdığım bilge dostum... Bu dünya seninle daha güzeldi. Işıklar için- de uyu. (*) Mr. Peters' Connections, Türkçesi: Ta- nk Günersel, Om Yayınları, 1999. AYLIK DERGtNlN ŞUBAT SAYISI ÇIKTI Sanatta küratörlük olgusu ele alınıyor Kültür Servisi - Bu kış aylık olarak yayım- lanmaya başlayan rh+sanat plastık sanatlar dergisinin şubat sayısı da, ülkemizden ve dün- yadan plastik sanatlar haberlen, 'dosya' konu- ları, söyleşiler, inceleme yazılarıyla dopdolu. Tu- ran Erol, dergi okurlan- na 'Küratörlük ve Ce- maatleşme' başlıklı ya- zısını sunuyor. Erol, kü- ratörlük olgusunu ve bu çerçevede ülkemizde ko- nuşulanları ele alıyor. lAlo! Orası Merkez mi?' başlıklı yazıda ise, Ferhat Özgür, ülkemiz 'güncel sanat' tarihi ve ıtekmerkezli' bakış açı- sı üzerine düşüncelerini paylaşıyor okurla. Meh- met Ergüven, 'Tık'la- ıısııı Sanat' derken ülke- mizdeki ımüze' ve kla- siklerin piyasadaki ederi konıılarına yaklaşıyor. Tevtık Ihtiyar, 'Küra- töryel Şizofreni' adlı son sergısi ve küratörlük kavramına yak- laşımı üzerine bir söyleşi yapıyor Bed- ri Baykam'la. 'Yılın Cenç Ressamı' yarışması Dergide, güncel sanata ilişkin olu- şumları ele alan yazarlar çoğunlukta. Ahnıct öğüt de bunlardan biri. öğüt'ün yazısının başlığı 'Bir Pozis- yon Meşgalesi'. Kubilay Aknıan, çağdaş sanatın ta- nınmış isimlerinden, ülkemizde de perfonnanslar gerçekleştirmiş olan Orlan'ın sanatına ilişkin bir yazıyla y er alıyor derginin bu sayısında. Geçen ay ölen, 'pop- art' öncülerinden Tom Wesselman'ı da, Elif Dastarlı anlatı- yor okurlara. Ekrem Kahraman'ın 'tki yüz yıl önce iki yüz yıl sonra1 , Fatoş Alev Bayrak'ın 'Peter Bru- egcl'in Babil Kulesi'nin İkonografi- si' başlıklı yaıları ve Kristin Nale- Sao Paolo Bienali'nden bir çalışma. Küratör: Alfons Hug Hochdorf. Fotoğraf: Juan Guerra. ri'yle yapılan bir söyleşi de derginin gündeminde bu ay. Dergide, bugünlerde gündemde olan 'Yılın Genç Ressamı' yarışma sı üzerine de bir yazı yer alıyor. Ayrı- ca, bir yarışmacının yarışmadan çıkar- tılması konusunda kısa bir açıklama- ya da yer verilmiş. Dergiyi yayımla- yan, aynı adlı galerinin de bağlı oldu- ğu Antik Sanat Escrleri Tic. Ltd. Şti. tarafından düzenlenen yanşmadan, fi- nale kalan 15 genç sanatçıdaıı birinin yarışma şartnamesinin 21. maddesine ve 'eşitlik ilkcsine' uymadığı gerek- çesiyle çıkarıldığı bildiriliyor. Yarış- maya gölge düşmemesi için yapılan ek basın açıklamasında ise söz konu- su yarışmacının, şartnamede zaten be- lirtilmiş olan, nesnel ölçütlere bağlı fiyatlandırmayı kabul etmeyerek ya- rışmacılar arasında sağlanması gere- ken 'eşitlik' durumunu zedeleyici davrandığı belirtiliyor. Werner Schwab'ın cinselliği en çarpıcı biçimde ele alan oyunu "Baştan Çıkarma Kondu / Dönc Döne" ilk kez Tiyatro Oyunevi tarafından Türkiye'de sahnelendi. Oyunu Mahir Günşiray yönctiyor. 'Baştan Çıkarma Rondu/Döne Döne' oyunu İSM 2. Kat'ta GııseDik, yabancılaşıııa Kültür Servisi - Tiyatro Oyunevi, çağdaş Avusturyalı yazar NVerner Schwab'ın 'Baştan Çıkarma Rondu / Döne Döne' adlı oyununu İSM 2. Kat'ta sahnelemeye devam ediyor. Avrupa tiyatrosunun aykırı yazarı Werner Schwab'ın cinselliği en çarpıcı biçimde ele alan oyunu ilk kez Türkiye sahnelerinde. Schwab, bu oyununda kendine, diline, bedenine yabancılaşmış ve benliksizleşmiş fıgürlerın birbirlerini baştan çıkarmakla yetindiği kapitalist toplumuna parodi ve kara mizahla yaklaşıyor. Türkiye de İlk kez 1994 yılında yaşamını yitiren Schvvab'ın son dönem oyunlarından biri. Çağdaş Batı tiyatrosunda iyi bilinen ve özellikle 90'h yılların ilk yarısının etkin isimlerinden olan radikal, muhalif ve anarşist oyun yazarı Werner Schwab, Türk izleyıcisiyle ilk defa Tiyatro Oyunevi aracılığında buluşuyor. Werner Schwab oyun kahramanlarını Arthur Schnitzler'in 'Ront' oyunundan ödünç alıyor. Fahişe'yle başlayan oyun sırasıyla memur, kuaför kadın, ev sahibı, genç kadın, koca, sekreter, şair, oyuncu kadın, milletvekili ve fahişe'nin değişen oyun arkadaşlarıyla oynadıkları ikili sahnelerle devam edıyor. Schwab, kendine, diline, bedenine yabancılaşmış ve benliksizleşmiş figürlerin birbirlerini baştan çıkarmakla yetindiği kapitalist toplumuna parodi ve kara mizahla yaklaşıyor. Tuhaf bir dil dizgesiyle 'istcklerinin' peşinden giden figürler, konuştuklannı zannederken aslında dil tarafından konuşuluyorlar. îlişkiler gibi kişiler de yüzeyseldir. Tiyatro Oyunevi, kadın ile erkek arasındaki bu baştan çıkarma rondunu Schvvab'ın kendine özgü dili, şıddetlı eleştirisi ve cesaretli saldırganlığını koruyarak, ancak izleyenleri 'röntgenci' durumuna düşürmeden sahnelıyor. Mahlr Cünşlray yönetlyor Kültür Bakanlığı'nın, Efes Pilsen'in ve Avusturya Kültür Ofisi'nin sponsorluğundaki yapımın yönetmeni Mahir Günşiray. Oyun metni, Emre Uluer Özdil tarafından Türkçeleştirildi. Oyunun dramaturjisini Zerrin Yanıkkaya vc Uluer Emre Özdil, sahne ve kostüm tasarımını Claude Leon, müziklerini Tolga Yenilmez, ışık tasanmını Yüksel Aymaz'ın gerçekleştirdıği oyunda başhca rolleri, Nalan Kuruçim, Mahir Günşiray, Ayça Damgacı, Sinan Çalışkanoğlu, Aynur Tokluoğlu, Hakan Milli, Banu Fotocan paylaşıyor. (Oyun, 25 Şuhat Cuma günü saat 20.00 'de ve 26 Şubat Cumartesi günü saat 1830'da izlenebilir. Tel: 0 212 251 60 60) Genç bir yeteneğin konserî H Kültür Servisi - Serdar Yalçın yönetimindeki Bakırköy Belediyesi Klasik Oda Orkestrası'nm yarın Kadıköy Halk Eğiüm Merkezi'nde vereceği konserin solisti piyano sanatçısı Gülru Ensari. Piyano eğıtımıne 1993 yılında lstanbul Devlet Konservatuvan'nda Doç. Nihan Yapah'nın öğrencisi olarak başlayan Gülru Ensari, 2001 yılında Prof. Leontina Margulis'in kursuna aktif olarak katıldı. 2003 yılında tstanbul'da Prof. Siane Andersen ile aynı yıl Salzburg'da "Mozarteum Sommer Akademıe"de Prof. Sergeı Dorensky ile çalışan, 2004 yılında ise Prof. Andrei Diev'in ve yine Salzburg'da "Mozarteum Summer Akademie"de Prof. Vassily Lobanov'un kurslanna katılan Ensari, birçok uluslararası yarışmada birincilik ödülü aldı. Yazarlık Atölyesi • Kültür Servisi - Inci Aral ve Enver Aysever Doğuş Üniversıtesi'nde "Yazarlık Atölyesi" adı altında bir çalışma yapacaklar. Birlikte düşünme, birlikte üretme ilkesinden yola çıkan atölyede, hem düşünsel, hem kuramsal, hem yaratıcı çalışmalar yapılacak Kısa vadede yazma konusunda bir tartışma ortamı oluşturmayı hedefleyen atölye, orta ve uzak gelecekte katılımcıların ürünlerini yayıncılarla buluşturmayı hedefliyor. Yazmayı yaşam biçimi haline getırmış her yaş ve meslek grubundan katılımcıya açık olan atölye, yaratıcılığın tüm sınırlarını zorlamak ve araştırmak için herkese kapılarını aralıyor. (0 216 327 38 05-0 216 327 11 04/1126) Operaya geri döndü • BERLİN (AFP) - Alman yönetmen Volker Schloendorff, Janacek'in Dostoyevski uyarlaması "From the House of Dead"i Berlin Operası'nda sahneleyerek 14 yıl aradan sonra operaya geri döndü. 65 yaşındaki yönetmen, bir Günter Grass uyarlaması olan "Tin Tin Drum"(Teneke Trampet) adlı filmle Cannes Filnı Festivali'nde Altın Palmiye almıştı. Afganistan'da Bollyvvood • BOMBAY (AFP) - Bollywood'un başa- nlı yönetmenlerinden Asad Sikander, son filmi 'Bullet'la anavatanına dönüyor. Mace- ra türündekı film, ülkede 15 salonda gösteri- lecek. Sikander, Bollyvvood'un Afganistanh seyirciyle yakın olmayı istediğıni belirtti. 1946 yılında çekilen 'Eshg - o - Dusti/Aşk ve Arkadaşlık' adlı ilk Afgan filminin yapı- mını da Bollyvvood üstlenmiş. Senegalli Nbaye öldii • DAKAR (AFP) - Senegalin tanınmış müzisyenlerinden, geleneksel müzik ustası, söz yazarı ve besteci Ndiaga Nbaye 57 ya- şında öldü. Nbaye'nin yeğeni olan ünlü mü- zisyen Youssou Ndour, Nbaye'nin ölümü- nün öncelikle sanat ve müzik dünyası için büyük bir kayıp olduğunu belirtti. Nbaye, ülkenin geleneksel müziğine şiirsellik katan bir sanatçı olarak tanınılanıyordu. Erître tarihi yapıtları istiyor • ASMARA (AFP) - Eritre, 1960'larda ülkedeki antik yerleşimlerin olduğu ören yerlerinden çıkarılarak îtalya'ya götürülen tarihi yapıtlann geri verilmesini istedi. 1993 'te bağınısızhğını ilan etmesinden önce îtalya'ya götürülen yapıtlar, IJNESCO Eritre Ulusal Komisyonu'nca resmı olarak Italya'dan istenecek. Eritre Ulusal Müzesi Başkanı Lebsekal Youseuf, bu yapıtların yanı sıra Etiyopya Addis Ababa'daki Eritre çıkışlı yapıtları da talep ettiklerini açıkladı. Bugün Etiyopya'daki yapıtların çoğunun, çıkartıldığı Matara'daki ören yerinde Fransız arkeolog Francıs Anfray başkanlığında, yine Eritre'nin bağımsızlık savaşı verdiği süreçte yapılan kazılarda ortaya çıkarıldığı da belirtildi. Uzun süredir kayıptı • STOCKHOLM (AFP) - 100 kadar yıl önce Atina Akropolii'nden bir Isviçreli tarafından alınan ve aile mirası içinde gizli kalarak bugüne gelen bir friz, Stockholm'de sergileniyor. Bu önemli tarihi parça, sergi sona erdiğinde Yunanistan'a geri verilecek. Bu mermer frizin 10 420 yılına tarihlendiğinin sanıldığını söyleyen Akdeniz ve Yakındoğu Antik Çağ Müzesi yetkilileri, frizin, kadın kabartmalarıyla süslü olduğunu belirttiler. Emekli beden eğitimi öğretmeni Birgit Wiger Angner, Elgın Kabartmalan'nı geri almak için Yunanistan'ın başvuru yaptığı haberini okuduğunda, amcası Henning Lung'un getırdıği bu kabartmayı geri verme karan aldığını söyledi.