Katalog

SAYFA CUMHURİYET 17 OCAK 2005 PAZARTESİ INCELEME Eski SSK Genel Müdür Yardımcısı Bülent Kuşoğlu, sosyal güvenlik sisteminde yapılacak yenilikleri değerlendirdi: Altyapısızbaşarı geknez Sosyal Güvenlik Konseyi'nin toplantısmda görüşülmek üzere hazırlanmış olan üç tasan, 17 Aralık tarihi itibarıyla kamuoyuna yansıdı. Konseyde görüşülmek üzere açıklanan tasarılar: 1) Sosyal Güvenlik Kurumu Kanun Tasarısı, 2) Emeklilik Sigortası Kanun Tasansı, 3) Genel Sağlık Sigortası Kanun Tasarısı. S SK sağlık kurumlarının hafta içinde TBMM'den geçen yasa ile "özelleştirilmek" üzere "kamulaştınlmasından" sonra, Sosyal Güvenlik Sistemi'nde yapılacak temel düzenlemeyi gerçekleştirmek üzere, dört yasa tasarısının, Sosyal Güvenlik Konseyi'ndeki görüşmelerden sonra hükümete gönderilmesi şubat ayına kaldı. Türkiye'nin şubat ayından ıtıbaren yenı bir stand-by programını başlatma konusunda 1MF ile vardığı mutabakat sonrasında anlaşma sürecinin başlatılması için gönderilmesi gereken "niyet mektubu" mutabakatta ycr aldığı gibi üç ön şartın tamamlanmasını bekliyor. Sosyal Güvenlik Sistemi'nin bir bütün olarak yenıden düzenlenmesi, Gelir Idaresinin Yeniden Düzenlenmesi ve Fınansal Hizmetler Yasası. Gelir Idaresi ve Finansal Hizmetler tasarıları üzerindeki çalışmalar sürüyor, ancak henüz hükümette görüşülüp Meclıs'e gönderilecek noktaya gelmiş değil. Bakanlar Kurulu'nun son toplantısmda bayramdan sonra TBMM'ye gönderilecek tasarılar açıklandı. IMF'nin önkoşul tasarıları olarak bilinen tasarılar yok. Cumhuriyet lncelenıe sayfasında geçen haftalarda Gelir İdaresi ve Finansal Hizmetler Tasarıları hakkında değerlendirmelere yer verildi. Bu hafta Sosyal Güvenlik Sistemi'nin düzenlenmesine ilişkin tasanlann genel değerlendirmesine yer veriyoruz. Sosyal Güvenlik Konseyi'nin 5 Ocak günü, Sosyal Güvenlik Sistemi'ne ilişkin hazırlanmış olan üç yasa taslağını görüşmek üzere yapması beklenen toplantı son anda ertelendi. Büyük ihtimalle bu hafta içinde yenıden toplanması bekleniyor. Ertelemenin gerekçesi, Meclis gündeminde bulunan SSK sağlık kurumlarının "özelleştirilmek üzere, kamulaşnrılması"na ilişkin tasarının görüşmeleri idi. Hükümet tarafından önerilen ve IMF-Dünya Bankası tarafından desteklenen yeni Sosyal Güvenlik Sistemi'ne ilişkin yapmın tamamlanması için hazırlıkları sürdürülen bir tasarı daha var. Böylece sistem dört ayaktan oluşacak. "Sosyal Yardım" ya da "Primsiz Ödemeler" sistemi hcnüz tasarı haline getirilebilmiş değil. Y eni Sosyal Güvenlik Sistemi' sosyal güvenlik sistemini tek çatı altında toplama iddiasmda. Eski SSK Genel Müdür Yardımcısı Kuşoğlu, reformun Türkiye için ihtiyaç olduğunu belirterek "Ancak reform diğer kamu kurumlarmdan bağımsız yapılamaz. Altyapısı olmayan sistemde değişikliğin başarı şansı yok" diyor. finansman yönünden" bakıyor ve sosyal güvenlik açıklarını ortadan kaldırmayı veya azaltmayı amaçhyor. Altyapısı sağlam olmayan, birbiri ile irtibatı olan otomasyon sistemleri kuramayan sistemde kayıt dışıhk devam eder. Kayıt dışı çalışan milyonlarca kişi ve bunların prime esas kazançları sisteme dahil olmayınca finansal yükü azaltmak için mecburen emeklilerin aldığı maaşları azaltmaya ve aldıkları sağlık yardımlarından kısıntıya gideceksıniz. Emeklı Sandığı, Bağ-Kur ve SSK aylıklannı en yükseğe göre değil, düşüğe göre aynılaştırmaya çalışacaksınız. Sosyal güvenlığin "kara delik" olmasını böylece önlemeye çabalayacaksınız, fakat bu asla reform olmayacaktır. Tasanlarda, çalışmaları yapanlann bu konuyu bıldıklerini anlıyorsunuz. Fakat altyapı sorunu çözülmeden nedense mevzuat ve organızasyon değişiklikleri getirıliyor. Aylıklar düşecek Hükümetin sosyal güvenlik sistemiyle ilgili tasarısı yasalaşırsa Emekli Sandığı, SSK vc Bağ-Kur tek çatı altında birleştirilccck. Dört ayaktan oluşuyor koşulundan birı olan Sosyal Güvenlik Reformu konusunda o tarihe kadar cıddi adımlar atılması gerekecek. Diğer iki koşul Vergi ve Finans Reformu. Türkiye için ihtiyaç Sosyal Güvenlik Konseyi'nin toplantısmda görüşülmek üzere hazırlanmış olan üç tasarı, 17 Aralık tarihi itibarıyla düzenlenmiş son şekilleri ile resmen kamuoyuna da yansıdı. Konseyde görüşülmek üzere açıklanan tasarılar: 1) Sosyal Güvenlik Kurumu Kanun Tasarısı, 2) Emeklilik Sigortası Kanun Tasarısı, 3) Genel Sağlık Sigortası Kanun Tasansı. Hükümet tarafından önerilen ve IMF- Dünya Bankası tarafından desteklenen yeni Sosyal Güvenlik Sistemi'ne ilişkin yapının tamamlanması için hazırlıklan sürdürülen bir tasan daha var. Böylece sistem dört ayaktan oluşacak. "Sosyal Yardım" ya da "Primsiz Ödemeler" sistemi henüz tasarı haline getirilebilmiş değil. Bu tasarının yasalaşması ile oluşacak "Yeni Sosyal Güvenlik Sistemi'" Türkiye'deki mevcut üç parçalı sosyal güvenlik sistemini tek çatı altında toplama iddiasında. Geçen hafta içinde Sosyal Güvenlik Konseyi toplantısmda görüşülüp son şekli verilmek amacıyla kamuoyuna açıklanan üç tasan toplam (geçici maddelerı ile birlikte) 296 maddelik bir kanun bütünlüğü içinde. Eski SSK Genel Müdür Yardımcısı, Hesap Uzmanı-Serbest Mali Müşavır Bülent Kuşoğlu, üç tasarıyı bu hafta Cumhuriyet için genel çerçevesinde değerlendıriyor. Maddeler üzerindeki kritik değerlendirnıeler ise haftaya yer alacak. IMF ile yapılan anlaşma - Sayın Kuşoğlu, hükümetin sosyal güvenlikle ilgili olarak hazırladığı yeni tasarıları var. Soysal Güvenlik Reformu olarak sunuluyor, işin özü nedir? KUŞOĞLU - Hükümetin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine, Planlama ve Sağlık Bakanlığı bünyelerinde yaptırdığı bazı çalışmalar ve bu çahşmaların sonucu ortaya çıkan birkaç taslak var. En son olarak bildiğimiz kadarıyla Genel Sağlık Sigortası, Emeklilik Sigortası ve Sosyal Güvenlik Kurumu kanun tasanlan hazırlamış durumda. - Peki konu neden gündemde öncelikli bir halaldı? KUŞOĞLU - Biliyorsunuz IMF ile yapılan stand-by'ın süresi şubatta doluyor. Yeni bir ekonomi yönetim programı anlaşması yapılacak ve IMF'nin 3 - Biz Sosyal Güvenlik Reformu'nu yine uluslararası kuruluşlar talep ettiği için yapıyoruz kısaca, öyle mi? KUŞOĞLU - Maalesef gündemde olması IMF kaynaklı. Halbuki Sosyal Güvenlik Reformu Türkiye için gerçek bir ihtiyaç. Biz ihtiyaç duyduğumuz ıçın yapmalıyız. - Hangi yönlerden ihtiyaç? KUŞOĞLU - Finansal yönden sistem açık verdiği için ihtiyaç, ikincısı tüm Türkiye kanunlaşması ise olabihr. Fakat "iyi bir sosyal güvenlik sistemi kurulacak nıı?" anlamında soruyor ıseniz, bu konuda olumsuz cevap vereceğim. Çünkü sosyal güvenlik sistemi diğer kamusal kurumlardan bağımsız değildir. Bir sıstemler bütününün önemli bir parçasıdır. Tüm vatandaşlara tek numara venlıp, bu numaranın (buna sosyal güvenlik numarası da diyebılirsmız, vatandaşlık numarası da) sosyal güvenlikten başlayarak, vergi alanında, tapuda, seçimde, nüfus sayımında, eğitımde, bankacılıkta ve güvenhkte kullammı söz konusu olmaz ise Sosyal Güvenlik Reformu'ndan bahsedilemez. Yanı Türkiye'de reformların uygulama altyapısı yok. Vatandaşlık doğuruyor. Hükümetin şımdikı tasansı da konuyu bir bütün olarak kavramıyor. Dolayısıyla başarı şansı yok. Kayıt dışılık - Bu altyapı sorununu biraz daha açar nusınız? KUŞOĞLU - Çok kısa olarak belırteyım. Pnm ödemesı gereken kışıler ıçın kayıt dışılık var. Hızmet alması gereken kişiler için ise yolsuzluklar. Devlet organızasyonu ıçerısınde kamu kurumları arasında irtibat yok. Bir ışyeri Maliye'ye bıldirimde bulunup SSK'ye bulunmazsa, bunu tespıt etmek çok zor oluyor. Çünkü - Kötü bir tablo çizdiniz? KUŞOĞLU - Maalesef evet. Ben Türkiye gerçek bir Sosyal Güvenlik Reformu yapamadığı sürece şu an 200 - 250 Euro olan SSK ve Bağ-Kur emeklı aylıklarının 100 Euro'lara ineceğıni ve Emekli Sandığı aylıklannda da önemli düşüşler yaşanacağını öngörüyorum. - Peki tasarılara dönersek, nasıl bir yapı oluşuyor? KUŞOĞLU - Daha önce ifade ettığım üzere altyapı değişikliği henüz yok. Fakat üstyapıda mevzuat ve hizmet veren kurumların yapısında önemli değişıklikler oluyor. Sağlık ve Sosyal Güvenlik birbirinden ayrıhyor, ki bu doğrudur. Mevcut üç sosyal güvenlik kuruluşu SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur ortadan kaldırılıyor ve Sosyal Güvenlik Kurumu'na devredılıyorlar. Tasarı bunu basıt bir işlem olarak görüyor, fakat geçiş çok sıkıntılı olacak. Aynı isim altında 3 ayn kurum farklı binalarda yaşamaya ve üyelerını bunaltmaya devam edecekler. nsanlar mağdur olacak BÜIent KllŞOğlU'ndari: Prim ödemesi gereken kişiler için kayıt dışılık var. Hizmet alması gereken kişiler için ise yolsuzluklar. Devlet organizasyonu içerisinde kamu kurumları arasında irtibat yok. Bir işyeri Maliye'ye bildirimde bulunup SSK'ye bulunmazsa, bunu tespit etmek çok zor oluyor. Çünkü Maliye ve SSK'nin bilgisayar sistemleri farklı. Altyapı olmayınca denetim ve düzenleme de yapılamıyor. nüfusu gelir farklılıklarına göre kavranmadığı için ve üçüncüsü soysal güvenlik hızmeti doğnı dürüst verilemediği için ihtiyaç. Üçüncüsü, bunlarla bağlantılı olarak kayıt dışılık çok yaygın olduğu için ihtiyaç. Yani sosyal güvenlik hizmetıni düzenleyen kamu içinde, alan bireyler içinde, hizmeti sunan kurumlar içinde sosyal güvenlik sistemi sorunlu. Dolayısıyla birçok yönden reforma ihtiyaç var. Kamu kurumları ve reform - Reform çalışması bu kez başanlı olacak mı? KUŞOĞLU - "Başanlı olacak mı?" sorusu ile kastettiğinız tasarıların numarası uzun çalışmalar sonucu oluşturuldu, ancak vergide ve sosyal güvenlikte hâlâ farklı numaralar, birbiriyle konuşmayan sıstemler var. Hâlâ aynı işverenlere hitap eden Maliye ve SSK'nin kayıtlannı karşılaştırmak mümkün değil. Altyapı sorunu Vatandaşın, hane halkının gelir seviyelerini bilmemız mümkün olmadığı için de sosyal güvenliğe katkı yapacakları ve bunların hangi dilimlere gırmeleri gerektığıni bilmiyoruz. Zaten şimdıkı en önemli sorunlardan birı, kıme, ne mıktarda sosyal yardım yapılacağmın bilinmemesı veya kayıt dışılığın ve yolsuzluğun çok olması. Altyapısı olmayan sistem bunları Maliye ve SSK'nin bilgisayar sistemleri farklı. Kişi ve kurumlan unvanları ile değil, numaraları ile karşılaştırmak gerekir, oysa ortak numara yok. Vergi numarası ile SSK'de kullanılan sıgortalı, işyeri ve emeklı numaralan arasında irtibat yok. Hatta aynı bakanhk bünyesindeki Bağ-Kur ve SSK'yı dahı kayıtları ıtibari ile karşılaştırnıa olanağı yok. Altyapı olmayınca denetim ve düzenleme de yapılamıyor. Dolayısıyla hükümetin bu çalışması kanunlaşsa dahi farklı yenı bir mevzuat getırır. Fakat sorunların ağırlıklı olanlarım çözmez. Her şeye rağmen IMF'nin istediği bir miktar gerçekleşir. - Nasü, ne denıek bu? KUŞOĞLU - IMF konuya "salt KUŞOĞLU: EMEKLİLER VE TEMSİLCİ KURULUŞLAR DÎKKATLİ OLMAK ZORUNDA 'KazanürnışhaUarı korusunlar'ANKARA CANKA) - Genel Sağlık Sigortası ile ilgili neler söyleyebilirsiniz? KUŞOĞLU-Genel Sağlık Sigortası yıllardır Türkiye'nin gündeminde olan, ancak gerçekleştiremediğı bir konu. Hazırlanan tasarıda da bazı sosyal güvenlik kavramlarının yanlış kullanılması dışında çok önemli sorunları yok görünüyor. Tek ve çok önemli sorun kime, kimlere hangi katılım oranlan ile hizmet sunulacağının tespitidir. Katılım paylan, yüzde 0 ile yüzde 50 oranı arasında kurumca belirlenir denıyor, bu tespiti sağlıklı olarak yaptığımızda geriye kalan ufak tefek mevzuat sorunlarını aşmak kolaydır. - Emeklilik Sigortalan yönünden bakıldığında mevcut sistem ile getirilen sistem arasında sigortalar yönünden kayıp ve kazançlar nelerdir? KUŞOĞLU - Evet, çok önemli bir konu da bu. Mevcut Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur kanunlarında birçok madde iptal edihyor ve geçici maddelerle uyumlaştınlmaya çalışılıyor. Sıgortalılann, emeklilerin ve bunlann temsilcisi kuruluşlann çok uyanık olması lazım. Tasarı yasalaştıktan sonra düzeltmek zor olur. Şimdiden kazanılmış haklannı korumalan ve ılave kazanımlar edinmelen yönıinde çalışmalar yapmalan gerekir. - Siz üç kurumun tek çatı altında toplanmasına da mı karşı çıkıyorsunuz? KUŞOĞLU - Hayır, prensip olarak karşı değilim, fakat tasan geçiş hükümlerıni kısa tuttuğu, detaylandırmadığı için endişelıyim. Kanun çıkarsa birbirinden farklı tarzları olan 3 kurumun çalışanlan, denetim elemanları mağdur olacak ve üyelerini mağdur edecekler. Geçiş dönemı çok önemlidir. Bence daha detaylı bir çalışma yapılmalı. Bu konuya girmişken belırteyim ki Sosyal Güvenlik Kurumu kanun tasansının geçici 6'ncı maddesi ile yeni bir tartışma konusu yaratılmıştır. 6'ncı maddeye göre yeni kuruma devrolunan gayrımenkul ve iştiraklerden kurumun hizmet ıhtıyacı dışında kalanlar 1 yıl içerisinde satılır, satılamayanlar rayiç bedellen hazine tarafından karşılanmak üzere Mılli Enilak veya Özelleştırme idaresi'ne devrolur. Bence 1 yılda hizmet ihtiyacı olan gayrimenkul ve iştiraklerin tespiti dahi sağlıklı yapılamayacaktır. Kurumun görevl - Yeni oluşturulacak olan Sosyal Güvenlik Kurumu'nun görevi ne olacak? KUŞOĞLU - Emeklilik sigortası, genel sağlık sigortası ve primsiz ödemeler kanunlarını Sosyal Güvenlik Kurumu'nun yürütmesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı bünyesıne bu kanunlan yürütecek üç ayn genel müdürlüğün alınrnası, ayrılmış gıbı görünen sağlık ve sosyal sıgortacıhğı sanki tekrar aynı bünyede topluyor gıbi görünüyor. Mevcut durumda üyelenn özellikleri dikkate alınarak ayrılan genel müdürlükler, yani Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur işlevlerine göre Emeklilik Sigortası Genel Müdürlüğü, Sağlık Genel Müdürlüğü ve ilaveten Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü olarak Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı bünyesinde faaliyet gösteriyorlar. Bu daha makul bir yapı, fakat önemli olan baştan belirttığimiz üzere kıme, nasıl ve niçin hizmet venldiği, bu soru hâlâ ortada duruyor. Yalnız belirtmeliyız ki Genel Sağlık Sigortasf nın bağımsız bir kurum bünyesinde faaliyet göstermesi çok daha sonuç alıcı olacaktır. Bu şekılde bir düzenleme GSS için yanlıştır.