Katalog

1 2 EYLÜL 2004 PAZAR CUMHURİYET SAYFA KANLI DARBENIN YILDONIMU Toplumsal muhalefet susturuldu 12 Eylül askeri darbesinin ardından bilim adamları, hukuhçular, sanatçılar, sendikacılar, aydınlar, işçiler, memurlar, öğrencileryıllaryılı baskı ve zulüm politikasının altında ezildi tstanbul Haber Servisi -12 Eylül 1980'de gerçekleştirilen kanlı askeri darbenin üzerinden tam 24 yıl geçti. Türkiye tarihinin en büyük insan haklan ihlallerine imzasını atan faşist cunta, hem toplumsal muhalefeti susturdu hem de gericiliğin önünü açtı. Kendilenni geçici bir anayasa maddesiyle koruma altına alan darbeciler, yurttaşlar üzerinde terör estirdiler. Türkiye hâlâ binlerce aileyi acıya boğan, her türlü baskıcı ve yıkıcı uygulamayı hayata sokan faşist cuntanın getırdiği ruh halınden kurtulma mücadelesi veriyor. 12 Eylül 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in başkanlığında, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tûmer, Hava Kuv\ etlen Komutanı Tahsin Şahinkaya, Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun'dan oluşan "MflH GüvenJik Konseyi" yönetime el koydu!.. "Rayından çıkan demokrasiyi rayina oturtmak, kardeş katiine son vermek, ülkeyi bölücü ve yıkıcı tehlikeden korumak amacıyla" darbe yapıldığıru açıklayan 12 Eylül cuntası sosyal, sıyasal, eğitim, hukuk ve kültürel alanda tam bir karşıde\Tİm gerçekleştirdi. Kendilerlni güvenceve aldılar Arjantin ve Yunanistan'da cuntacılar ağır cezalar alırlarken onlar hâlâ değiştirilemeyen anayasanın geçici 15. maddesiyle yargılanmaktan kurtuldular. Ancak bilim adamlan, hukukçular, sanatçılar, sendikacılar. aydınlar, işçiler, memurlar, öğrenciler yıllar yılı baskı ve zulüm politikalannın çarklan arasında öğütüldüler. Aradan 24 yıl geçmesine karşın Türkiye, 12 Eylül faşist cuntasının yarattığı kaostan hâlâ kurtulabilmiş değil. Solu buldozer gibi ezip geçen, ülkücüleri sarsan cunta, şeriat yanlılannın ise önünü açtı. 12 Eylül'ün karanlık yüzüyle karşılaşmayan şeriatçı tehdit büyüyerek ve gücüne güç katarak bugünkü durumuna geldi. Pevlettekl çeteleşme 12 Eylül'den sonraki süreçte 'devlet icindeki çeteleşme' ve 'gericttik' ivme kazandı ve bugünkü koşullara geldi. Partiler kapatıldı, Adalet Partisi lideri Süleyman Demirel ve CHP Genel Başkanı BüJent Ecevit ın de aralannda bulunduğu 16 siyasetçi Zincırbozan'a gönderildi. Yazar ve yayımcı Ühan Erdost mahkemeye götürülürken araç içinde dövülerek öldürüldü. Yüz binlerce işçinin sendikal gücü DİSK, tam 11 yıl kapalı kaldı. Banş Derneği davasında yargılanan ülkenin aydınlan yıllarca cezaevlerinden çıkamadılar. 17 yaşındaki ErdalEren'in de aralannda bulunduğu 50 kişi asıldı. DGM'ler yeniden kuruldu. Yüksek Öğretim Kurumu'yla (YÖK) üniversitelerin özerkliğine son verildi. 1961 Anayasası'nı rafa kaldıran darbeciler, temel hak ve özgürlüklerle düşünce özgürlüğünü kısıtlayan, sosyal devletle ilgili yasal güvenceleri ortadan kaldıran baskıcı anayasayı getirdi. Atatürkçülüğe sığındılar 12 Eylül darbecileri uygulamalannı "Atatürkçülük" maskesi altında yaparken ortaöğretim müfredatına zorunlu din dersleri konuldu. İmam hatip okullannın sayısı arttınldı, şeriatçı hareketler giderek yoksullaşan ve umutsuzlaşan kitleler arasında destek buldu. "Kardeş kavgasını önleme iddiasındaki darbe"den 4 yıl sonra Güneydoğu'da 15 yıl süren, resmi rakamlara göre 30 bin insanın canına mal olan şiddet dönemi başladı. Karanlığın Türkiye'yeyansımaları ^ Gözaltına alınanlar: 650 bin • Fişlenenler: 1 milyon 683 bin ^ Sıkıyönetim mahkemelerinde yargılananlann sayısı: 230 bin • Yargılanan 'örgüt üyesi': 98 bin 404 i/ Hüküm giyen 'örgüt üyesi': 21 bin 764 • İşkencede ölen insan sayısı: 171 ^ Kuşkulu ölüm: 144 ^ Açlık grevinde ölenler: 14 */ Kaçarken vurulanlar: 16 */ 'Çabşmada' öldürülenler: 74 %/ Açılan işkence soruşturması veya dava sayısı: 9 bin 962 (1982- 1988 arası) */ Işkenceyle yargılanan güvenlik görevlisi: 544 • 1981 yılı Nisan-Mayıs aylannda ödüllendirilen güvenlik görevlisi: 1002 • Cezaevlerindeki gazetecilenn aldığı toplam ceza: 3 bin 315 yıl 3 ay \/ Haklannda idam istenenler: 7 bin • Ölüm cezası verilenler: 517 • Askeri Yargıtay'ın onayladığı ölüm cezası: 124 */ Dosyası Meclis'te bulunan idam hükümlüsü: 259 • Infaz edilen ölüm cezası: 50 • Vatandaşlıktan çıkarılan insan sayısı: 14 bin. Sivil toplum örgütleri Ankara'da, 'darbeciler yargılansın' mitingi yapacak Alaıılartla protesto 12 Eylül darbesi birçok çocuğu annesinden a>ırdL ANKARA/İST4NBUL (Cumhuriyet) - 12 Eylül 1980 darbesi, 24. yılında "12 Ey- lül Darbecileri YargüansuT mitıngıyle pro- testo edilecek. Ankara'daki miting için sa- at 11.00'de Tren Gan'nda toplanılacak. Katılımcılar buradan Abdi tpekçi Parkı'na yürüyecekler ve saat 14.00'te miting baş- layacak. Mitingde, 12 Eylül'de yaşamını yi- tirenlerden yaklaşık 800'ünün fotoğrafla- n taşınacak. Siyasi partiler, demokratik kitle kuruluşlan ve sivil toplum örgütleri de yaptıklan açıklamarlda "12 Eylül ürü- nü kunımlann ortadan kaldınlarak dar- becflerin vargüanmalannı" istediler. 78'lilerVakfıGirişimı, 12 Eylül 1980 as- keri darbesinin 24. yıldönümü nedeniyle Sultanahmet'te basın açıklaması yaptı. Es- ki Sultanahmet Cezaevi, şimdiki adıyla Four Seasons Hotel önünde toplanan 78'li- ler, ellerinde yasaklanan Netekim Festiva- li afışlerini taşıdılar. Grup adına konuşan 78'liler Vakfi Girişimi Sözcüsü Celakdin Can, "12 Eylül döneminde cezaevi olan bu yapı, bugün otel haline getirüdl Oysa bu- ranın yabancı ülkelerde olduğu gibi müze olmasıgerekiyor'' dedi. Sosyal Demokra- si Vakfı Başkanı Ercan Karakaş'ın da des- tek verdiği açıklamanrn ardından girişim üyelen Taksim'e giderek Tükenmez der- gisinın 12 Eylül ıçin hazırlanan özel sayı- sını dağıttı. ADD Genel Başkanı ErtuğrulKazancL 12 Eylül'ün kaybolmayan izlerinin, günü- müzde yaşanan çılelerin nedeni olduğunu söyledi. Kazancı. "Kemalistilkelerinyad- sındığı ve Türk toplumunun değer yargüa- nnın değiştirüdiği bir tarih olan 12 Eylül, yaşı yetmemiş. insanlann da idam edildiği kapkaranhk bir de\ redir" dedi. DEHAP Genel Merkezı'nden yapılan yazılı açıklamada, "12 Eylül 1980 gününün acdan unutulmayacakDr" denildi. EMEP Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Kıhn- çaslan, 12 Eylül'ün izlerinin sılinmesinin. tüm halk güçlerinin birleşik mücadelesin- den geçtiğini vurguladı. ODP Genel Baş- kanı Hayri Kozanoğlu. "Türkiye'nin top- lumsal dokusunu ve yapısını altüst eden 12 Ejlül Ue hesaplaşılmasr gerektığine dik- kât çekti. DlSK' e bağlı Sosyal-îş Sendika- sı Genel Başkanı Özcan Kesgeç, TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Soğan- a, TAYAD'h aileler ve Halkın Hukuk Bü- rosu'nca yapılan açıklamalarda da tüm halk, "süren 12 Eylül'e" karşı mücadeleye çağnldı. Devrimciler için ağıt Geri istiyoruz onlan MUZAFFERİLHAN ERDOST Yurdum, acıyla yorgun gibisin. Yurdum. düşürüknüş oğullannla, kızlannla kederlı gibısın. Özgürleşme ve devrimcileşme yolunda nice acılar çektin. Nıce kızlannın, oğullannın çarmıha gerüi çığlıgı silinmedi sesinden. Nice gencinın ip altındaki gülüşleridir gülüşün. Tanklar ezdi öğrencilerinin kitaplannı. Panzerler çiğnedı bağımsızlık türkülerini. Sevgıli ve anne, gül ve ekmek, sürüklendi senin "çağdaş" bulvarlannda. '• Ama boğdurmadık gericiliğin karanlığına seni. Faşizmın darağaçlarına yenik düşmedin. Susmadın. Çığlıkladın en gür sesinle özgürlüğü. • • • Yurdum, onlar senin bağnndan doğdular, senin bağnna düştü onlar. Bir gün alacasında '' fabrikadan çıkarken, bir sabah derse girerken, bir gece düşünü görürken özgürlüğün. Yurdum, toprak olmadı onlar, çünkü sen toprak değilsın. Sen halksın. Sen, kimi zaman dingin, kimi zaman kabaran, kimi zaman ışıl ışıl, kimi zaman bulanık, ama her zaman geleceğe akan denn ve güçlü tarihimizsin. Akıyor ve kabanyordun. Coşuyor ve koşuyordun. Toprağı karan ellerden pamuk toplayan ellere, vitesi çeviren ellerden makineleri devindiren ellere, yazan çızen ellerden dizen ellere. Tohumun fılızlenen yeşili, başaklanan sansı, kınalı buğdayı kızlanmız kadar alımlı, gelinlerimiz kadar heyecanlı. delikanlılanmız kadar coşkulu koşuyordun kentten kıra, * tarladan fabnkaya. Halkın solgun bedeniyle bedenleşıp güçlenmeye. O geldi. Kara bir karanhktan geldi. Çevirdi alanı. Kuşattı sesi, sözü, ezgiyi. I Çarpan yüreği. Doğrulttu namluyu. Vuruldun. Alanda, yürüyüşte, işkencede, ip altında. ••• Onlar öldürüldüler. Doğal ki öldü onlar. insan olmanın onurunu yüceltti onlar, özgürleşmenın yükselen bayrağı onlar şimdi. Çağdaş kölelikten özgürlüğe giden yolda, işkencelerin, cezaevi baskınlarının, öldürümlerin, darağaçlannın çetin yolunda, boyun eğmeyenlerin, ezilmeyenlerin bilincinde soluk alıyor onlar, direncinde \ yaşıyor onlar. ' Biz onlarla övünçlüyüz. Biz onlarla dirençliyiz. Biz onlarla büyüyen bir ateşiz. ••• j Geri istiyoruz onlan. Onlan istiyoruz. Geri istiyoruz onlan. Geri gelmeyecek onlar biüyoruz. Ama onlan istiyoruz. Hasrerin hasretiyle, içimizdeki yanardağlar gibi tutuşan özlemleriyle çığlıklanıyoruz: Geri istiyoruz onlan. j Geri istiyoruz onlan. Geri istiyoruz onlan. DÎSK, 24 yıl aradan sonra o karanlık ve işkenceli dönemi aydmlatmak için kampanya başlattı: 12 Eylül darbesinin zincirlerini kıralım DİSK Başkanı Sükyman Çeiebi CENGtZYILDIRIM -1- 12 Eylül 1980 darbesinden sonra kapa- tılan, yönetici ve üyeleri Da\ııtpaşa Kış- lası'nda işkenceli sorgulardan geçirilen Türkiye Devrimci Işçi Sendikalan Kon- federasyonu (DÎSK) 24 yıl sonra o karan- lık ve işkenceli dönemi aydınlatmak için harekete geçti. "12 Eylül Zincirlerini Kıraüm" adıyla kampanya başlatan DÎSK'in bir amacı da Türkiye'nin 12 Eylül darbesi ile hesaplaş- ması... 12 Eylül darbesinin en doğru ta- nımının; UğurMumcu tarafuıdan "Birst- nınn bir diğer sınıfa silah zoruyla tahak- kümüdür" sözleriyle yapıldığını düşü- nen DlSK Genel Başkanı Süleyman Çe- lebi, 12 Eylül askeri darbesinin 24. yıldö- nümü nedeniyle başlattıklan kampanya- yı, darbe günlerini, işçi hareketinin yaşa- dığı süreci gazetemize anlattı. - Saym Çeiebi, neden 24yıl sonra " 12 Ey- lül Zincirlerini Kıralım Kampanyasr baş- lattmız? ÇELEBİ: Bugün ülkemizde demokra- sınin, temel hak ve özgürlüklerin yeterin- ce gelişememesi gibi bir sorun vardır. Yıl- lardan beri birçok iktidar, demokrasiyi geliştirme adına programlar ortaya koy- muş, bir dizi iddiayla ortaya çıkmış, an- cak her seferinde küçük ve tatmın edici ol- mayan değışikliklerin dışında bir ilerleme sağlanamamıştır. Adeta gizli bir el, atıl- mak istenen adımlan engellemiştir. Dile getirilmeyen veya yeterince cesaretle or- taya konulmayan bu gizli direncin arka- sında yatan neden açıktır: 12 Eylül darbe- si ve yaratüğı hukuk" sistemL -12 Eylül'e nasü geündi? ÇELEBt: 24 yıl önce Türkiye, tarihi- nin en karanlık dönemlerinden birine sah- ne oldu.Yüz binlerce insan için kâbus do- lu günler yaşanmaya başlandı. Ne yazık kı birçok insan için bu, yaşamla ödenen bir sürece dönüştü. Acılar çekildi, aileler dağıldı, ülke bir tür açık cezaevone dö- nüştürüldü. Han edilen ana gerekçe, artan terör olaylanna son vermek, anayasal dü- zeni korumak ve kollamak olarak göste- rildi. Oysa temel sorun 1961 Anayasa- sı'nın rövanşı şeklinde gerçekleşti. 'Ana- yasayı sa\ımuyonız' diye darbe yapanlar, 1961 Anayasası'nın getirdiği özgürlük- leri yok ettiler. 12 Eylül darbesinin, uzun bir hazırhk süreci sonunda ve son derece aynntlı olarak planlandığı sonraki yıllar- da iyice görüldü. Ancak bu darbenin işa- retleri alınmıştı, o dönemde CHP Genel Başkanı BülentEcevit, Petrol-Iş Sendika- sı'nın genel kurulunda 'BirUeri düdükça- lacak maçı bitirecek, halk sahaya inmeti' demişti. FJönemin DlSK Genel Sekreteri Fehmi Işıklar bir açıklama yaparak, 'tşçi- ler sahaya çrtayor.ama hemen san kartgös- teriyorlar' diye yaşanmış olaylardan yo- la çıkarak bir anımsatma yapmıştı. So- nuçta biz CHP ile birlikte sahaya çıkma- ya karar verdik. tki örgüt birlikte "De- mokrasi Mitingleri'' planladık. Ilk miting 12 Eylül'de Trabzon'da yapılacak, Yoz- gat ve Çorlu'da devam edilecekti. Demok- rasiyi savunmak için alanlara çıkacağı- mız gün ne saha kaldı, ne demokrasi. Yarın: DİSK hedef gösterlldl