Katalog

1 EYLÜL 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DIZI Savaşın kazanılması için düşmanı gafil avlamak gerekiyordu. Bu da baskınla olacaktı Mustafa KemalKocatepe'de Batı Cephesinin komutanları B üyük taarruza girişecek Türk ordusu, 18 piyade, 5 süvari tümeni ile, takvi- yeli bir tümen gücünde Kocaeli grubu ve 6 müstakil alay veya mûfreze halin- de teşkilatlandınlmışh. Tümenler, 6 kolorduya bağlanmış ve kolordular 2 orduya taksim edilmişti. Ban Cephesi'nin kadro- sunu teşkil eden bu birüklerin kumandanlan aşa- ğıda gösterilmiştir • Batı Cephesi Kumandanı: tsmetPaşa • Kurmay başkanı: Albay Asun (merhum Otg. Asnn Gündüz) • Birinci Ordu Kumandanı: Nurettin Paşa • Kurmay Başkanı: Albay Emin (merhum korg. Emin Koral) • 1. Kolordu Kumandanı: Kurmay Albay tz- zettin (merhum Org. İzzettin Çahştar) Kurmay Bşk: Binbaşı Muharrem Mazhım (emekli Org. Mubarrem Mazhım İskorsı) • 15. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay Na- d (emekli Korg. NadTınaz) • 23. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay Ömer Halis (merhum Korg: Ö. h. Bıyıktay) • 57. Tümen Kumandanı: Kurmay Albay Re- şat (Çiğiltepe'de ıntıhar em) • 14. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay ÇaJbEthem • IV Kolordu Kumandanı: Kurmay Albay Ke- malettin Sami (merhum Korg. K&. Gökçen) Kurmay Bşk: Yarbay Ziya (emekli Tümgeneral) • 5. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay HaHt (Eski Kastamonu mebusu merhum Dadaylı BL Akmansü) • 11. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay Derviş (merhum Korg. Derviş Paşa) • 12. Tümen Kumandanı: Kurmay Albay Os- man (merhum Tümg. O. Koptagel) • 8. Tümen Kumandanı: Kurmay Albay Ka- zım (merhum Tümg. K. Sevüktekin) • V Süvari Kolordusu Kumandanı: Fahrettin Paşa (Emekli Org. Fahrettin Altay) • 1. Süvari Tümen Kumandanı: Kurmay Al- bay Mürsel (merhum tümg. M. Bakû) • 2. Süvari Tümen Kumandanı: Kurmay Yar- bay Zeki (merhum Tümg. ZeJd Soydemir) • 14. Süvari Tümen Kumandanı: Yarbay Sup- hi (emekli Tümg. S. Knb) Birinci Ordu emrindddmüstakiltümerüen • 6. Tümen Kumandanı: Albay Nazmi (mer- hum Korg. N. Solok) • 3. Süvari Tümen Kumandanı: Yarbay tbra- him (merhum Bilecik Mebusu Çobk İbrahim) • Üunci Ordu Kumandanı: YalaıpŞevki Paşa (merhum Org. Y.Ş. Subaşı) • Kurmay Başkanı: Albay Hüseyin Hüsnü (merhum Tümg. H.H. Eıidlet) • 111. Kolordu Kumandanı: Kurmay Albay Şükrü Naffi: (merhum Kurmay Org. ŞJ4. Gök- berk). • Kurmay Bşk. Yarbay Hayruiah (Merhum Tümg. H.Ftşek) • 1. Tümen Kumandanı: Yarbay Abdurraha- man Nafiz (emekli Org. AJS.Gürman) • 41. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay Alaattin (merhum Tümg. Alaattin) • 61. Tümen Kumandanı: Kurmay Yarbay Sa- Bh (Merhum Org. S. Omurtak) • VI. Kolordu Kumandanı: Kazon Paşa (mer- hum Korg. K. İnanç) Kurmay Başkanı: Yarbay Nihat (Zaferden sonra kaza kurşunu ile şehit) • 16. Tümen Kumandanı: Kurmay Albay Aşir (emekli Tümg. Aşir Ath) • 17. Tümen Kumandanı: Albay Nurettin (emekli Tümgeneral) • Mürettep süvari tümen kumandanı: Albay HacıArif. • II. Kolordu Kumandanı: Kurmay Albay AB Hikmet (merhum Korg. AJL Ayerdetn) • Kurmay Bşk: Yarbay İbrahim (merhum Tümg. 1. Begen) • 3. Tümen Kumandanı: Kurmay Albay Kazım (merhum Org. K. Orbay) • 4. Tümen Kumandanı: Albay Sabri (mer- hum Tümg. Sabri Beşe) • 7. Tümen Kumandanı: Albay Nad (merhum Tümg. N.EMeniz) • Kocaeli Grubu Kumandam: Albay Hafit (Meclis'te Kel AB taranndan vurularak öl- dürülen HaKt Paşa) PASA YÖNETECEK... Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra Yunan ordusu kumanda kadrosunda bazı önemli değişiklikler yapılmış ve Papulas'm yerine ordu kumandanlığuıa General Haa Anesti getirilmişti. Yeni ordu kumandanı, Türk taarruzu ile başlayan muharebeleri îzmir'den telsizle idare edecek ve bu yüzden kumandanlıklan azledilecekti. Yerine, kolordu kumandanlanndan General Trikopis, or- du kumandanlığuıa tayin edilecek, fakat bu talih- siz general, ordu kumandanı olduğunu ancak esir düştüğünde Türklerden öğrenecekti. Halbuki Türk ordusu başkomutanı Gazi Mustafa Kemal Paşa, taarruz başlamadan önce cepheye gelecek ve harekâtı bizzat idare edecekti. MUMDELE Başkomutan Gazi M. KemaL, Afyon Kocatepe'de Büyük Taarruz'u yönetiyor (26 Ağustos 1922). aşkumandan Mustafa Kemal Paşa, ya- nında Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa olduğu halde, Batı Cephesi Kumandan- lığı karargâhının bulunduğu Akşehır'e gelmişler ve 20 Ağustos günü Ordu ku- mandanlannın da iştiraki ile son bir toplantı yapmışlardır. Taarruz planının tatbik tarzı ve kumandanlann aldıklan tedbir- lerin görüşüldüğü bu toplantıda taarruzun gü- nü ve saati kararlaştınlmıştır. Taarruz planı, büyük kuvvetleri ile Afyon- karahisar bölgesinde bulunan Yunan ordusu- nun sağ kanadına taarruz ederek, Izmir'le irri- batını kesmek esasına dayanıyordu. Plan uy- gulanabildiği takdirde, Yunan ordusu ya bu bölgede toptan imha edilecek veya kuzeye, Bursa yönüne anlarak dağıhlıp parça parça yok edilecekti. Taarruzun başanya ulaşması için Türk kuvvetlerinin büyük kısmının, düş- manın sağ kanadında toplanması ve güney- den kuzeye doğru taarruza geçümesi karar- laştınlmıştı. Taarruz bölgesinde esaslı yol olarak yalnız Sandıklı'dan Afyon'a gıden yol vardı. Tınaztepe'nin batısından geçen bu yol- dan da faydalanmak gerektıği için 12 kilo- metrelik bir saha asıl taarruz ve yarma bölge- si olarak kabul edilmişti. Bu 12 kilometrelik bölgede yarmarun başanya ulaşması için Erk- men, Belen ve Tınaztepe'lerin süratle zapte- dihnesi gerekiyordu. Buraya iki kolordu tah- sis edilmişti. İzzettin Çahşlar ile Kemakttin Sami Paşa'nın kolordulan taarruz edecekler ve düşman ihtiyatlannın yetişmesıne fırsat bı- rakmadan cepheyi yaracaklardı. Ali Hikmet Paşa'nın kolordusu bunlann gensinde ihtiyat- ta bulunacaktı. Fahrettin Altay'ın kumanda ettiği Süvan Kolordusu düşmanın sağ kanadı açıgından düşman gerilerine taarruz edecekti. Taarruz planının başan ihtunali fazla oldu- ğu kadar, şüphesiz tehlikesi de büyüktü. Çün- kü Türk ordusu kuvvetlerinin büyük kısmını Birinci Ordu emrinde olarak Afyon bölgesin- de toplamış, fakat buna karşılık kuzeyden gü- neye uzanan ve 120 kılometreyi bulan asıl cephede mevcudu 50.000 kişiyı bulan Ikincı Ordu bırakılmıştı. Ikincı Ordu, kendisinden çok üstün olan Yunan ordusunu bu geniş cep- hede tutacaktı. Ankara yönünü kapayan îkin- cı Ordu görevinı yapamadığı takdirde. Yunan ordusunun yapacağı başanlı bır karşı taarruz, büyük Türk kuvvetlenni Göller Bölgesf ne ve Toroslar'a atabilirdı. Taarruz, işte bu şartlar altında ve bu ıhtimaller içinde başlayacaktı. Taarruzun başanya ulaşması ve düşmanı gafıl avlayabilmesi için bir baskın taarruzu şeklinde yapılması şarttı. Bu maksatla, taar- ruz hazırlıklan büyük bir gizlılik içinde yapıl- mıştı. Fakat alınan bütün gizlilık tedbirlerine rağmen, Yunan ordusu, kaçak birkaç Türk erinden Türk ordusunun taarruza geçeceğini öğrenmişti. Ancak, Afyon bölgesuıde topla- nan Türk kuvvetlerinin gerçek sayısı ve taar- ruz günü tespit edilemediğinden, Türk taarru- zu gene baskın tarzında başlayabilmiştir. Saat05.30.Yer gökinüyor Taarruzu yaşayan astsubay Hamit Ercan anlatıyor Herkes heyecan içinde. Saat 05.30'da taarruz başlayacak. Topçular atışa başladı. Top sesleri gök gürültüsü gibi geliyor. Bu gürültü, aralıksız 4 saat sürdü. Biz muhabere merkezinin bulunduğu zemindeyiz. Kocatepe'de bulunan arkadaşlara telefonla soruyoruz. Bir şey görmediklerini, düşman mevzilerinin bir toz bulutu içinde olduğunu söylüyoıiar. Çok geçmeden kolordulardan raporlar gelmeye başladı. Birtiklerimiz düşman mevzilerine girmişler. Tepelerin birer birer düştüğü bildiriliyor. Akşam üzerine doğru, Tınaztepe'nin de düştüğünü öğrendik... C ephe Kumandanhğı karargâhı, Ak- şehir'den Şuhut kasabasına nakle- dilmişti. Bugünleri, Muharebe As- subayı HamitErcan, yayımlanma- mış hatıralannda şöyle anlatmak- tadır: "Bir savaş hazırlıgı ayan be- yan gözüküyor. Akşam olduktan sonra Çay'dan geçen askerin haddi hesa- bı yok. Toplar. cephanekr, askerler, nakli- ye kollan sabahlara kadar Şuhuttstikame- tinde >ürü\orlar. Bereket me\'sim yaz, ha- \a sıcak; neredeolsa yanlabüiyor. Çaytelg- rafhanesininsalooubmiikokluğundaage- len posta neferierini burada misafir ediyo- ruz. Kıtasına teigraf çıkan posta neferi,ge- ce gündüz demeden telgrâfi alıp kuman- danına >etiştirmeyc çahşn or. KoCATEPEYE CİTME EMRİ Nihayet bizim teigrafbölüğü de Şuhut'a hareket emri akk Ben, ikinci bir emre ka- dar takımımla Çay'da kalacak, telgrafha- ne>i idare edecektim. Birkaç gün sonra ordukarargâhı daÇay'dan hareketetti. Ta- kımımla Şuhut'a hareket emri verildi. 24 Ağustos'ta Şuhut'tayc Bizim teigraf bö- lüğü Şuhut'tan Kocatepe'yekadar 14 hat- h bir muhabere tcsisan kurmuş. Demek ki Başkumandan karargâhı Kocatepe'de. Bi- ze de Kocatepe'ye gitme emri \erildi Kocatepe'deyim. Bir zenıinlikte büyük bir muhabere merkezi haarlanmış. Kolor- du karargâhlanna telefon irtibaü yapıl- mış. Garp Cephesi muhabere subayı Bin- başNazmiBey'fclarşılaştım.Benigörün- ce sevindi Muhaberenin çok sıkışacağuu bildiğinden, beni takımımla bölükten iste- diğini söviedi. Büyûk Taarruz için kadınlar mermi yaprvor (1922). 'CECE HİÇ UYUMADIK' Süvnri büiiklerinin Yunan biriikkrini takibi (Eylül 1922). 25 Ağustos 1922. Anadolu'nun bütün muhabere merkezkri Kocatepe merkezi ile muhabere edebiH)or. Çünkü arük Baş- kumandan Mustafa Kemal Paşa burada. Gece hiç uyumadık Muhaberenin ak- samaması içinetimizdengeleni yapıyoruz. Geceyansmdan sonra Başkumandan Mus- tafa Kemal Paşa, Fevzi Çakmak, Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa, Birinci Ordu Kumandanı Nurettin Paşa ve bü- tün kurmay başkanlan ile görevti karar- gâh subaylân geldüer. Sabah vakm. Tanyeriağarmak üzere. Ke- mal ettin Sami ve Izzettin (Çahşlar) bey- ler Kocatepe'deler. Son emri aüp kolordu- lanna gittiler. Herkes heyecanda. Saat 530'da taarruz başlayacak. Saat 530. Yer gök inHyor. Topçular aü- şa başladı. Top sesleri gök gürültüsü gibi geliyor. Bu gürültü. arahksız 4 saat sürdü. Biz muhabere merkezinin bulunduğu ze- mindeyiz. Kocatepe'de bulunan arkadaş- lara telefonla soruyoruz. Birşey görmedik- lerini, düşman mevzilerinin bir toz bulu- tu içinde olduğunu söylüyoıiar. Çok geç- meden kolordulardan raporlar gelmeye başladı. Birtiklerimiz düşman mevzilerine girmişler. Tepelerin birer birer düştüğü bildiriliyor. Akşam üzerine doğru, Tınaz- tepe'nin de düştüğünü öğrendik." 2 6 AĞUSTOS 1922 SABAHI Cephe Kumandanlıgı muhabere merke- zindeki görevli Hamit Ercan, 26 Ağustos sabahının heyecanlı havasını bize böyle nakletmektedir. Muharebe meydanını biz- zat görmediği için. taarruzungelişmesi hak- kında verdiği bilgiler, tam gerçeği yansıt- mamaktadır. Şimdi taarruzun nasıl geliş- tiğini askeri belgelere dayanarak ve özet halinde nakledeceğiz. 26 Ağustos 1922 günü, gün ağanrken saat 4.30'da Türk topçusu tanzim ateşine başladı. Mermilerin hedef olarak seçilen yerlere isabetini sağlamak üzere yapılan bu ateş bir saat sürdü. 5.30'da daha kesif bir şekilde tahrip ateşine geçildi. Alaca- karanlıkta ilerleyen piyadelerimiz, bu ate- şin himayesinde Yunan mevzilerine 4-5 yüz metre kadar yaklaştılar. Saat 5.30'da Dördüncü Kolordu'ya bağ- lı 5. Tümen, Dadayb Halit Be> in tümeni, Kalecik tepesının batısındakı düşman bi- rinci mevziine girmeye muvaffak oldu. Bunun solundaki Derviş Paşa'nın tümeni de düşman ileri mevzilerinin önüne gel- mişti. Bu iki tümene, düşmanın ikinci mevzilerine taarruz etme emri verildi. İLK SAATLERDE BAŞARI Naci Tuıaz'ın tümenine bağlı Yarbay İlyasBey'in kumandasındaki 38. Alay, sa- at 6.55 'te Tınaztepe'ye girmeye muvaffak oldu. Tümenin diğer alaylan hemen arka- sından Tınaztepe'ye gırdiler. Bu tepenin solundaki ÇalhEmemBej'in tümeni de Kılıçaslan tepesini zaptetti. Taarruzun bu ilk saatlerindeki başan, harikulade bir ge- lişme idi. Piyadelerimiz bu başanlan sağ- larken, Fahrettin Paşa'nın kumandasın- daki Süvari Kolordusu da görevini üstün bir şekilde yapmakta idi. Süvari Kolordusu. 25/ 26 Ağustos gece- si l. ve 14. tümenleri ile Sandıklf nınba- tısından Ahırdağı'nı aşarak düşman geri- lerine düşmek üzere harekete geçmişti. Kolordu. halktan temin edilmiş kıla\ıız- lann yardımı ile karanlıkta ilerleyerek sa- bahın ilk saatlerinde Ahırdağrnı geçmiş bulunuyordu. Kolordunun ikinci süvari tümeni de gündüz öğleye kadar Ahır- dağı'nı geçmiş ve Süvari Kolordusu, Ahır- dağı'nın kuzeyinde toplanmıştı. YARIN: İsmet Paşa ve General Trikopis görüşmesi