Katalog

SAYFA CUMHURİYET 16 AĞISTOS2OO4PAZARTESİ 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr Opera, tiyatro ve sinema dalında pek çok önemli yapıtta başrolde yer aldı. Resimde kendine özgü bir biç^m geliştirdi 'İlklerin sanatçısı: Semiha Berksoy• Türkiye'nin ilk kadın opera sanatçısı olan Semiha Berksoy, 1934 yılında rol aldığı ilk Türk operası 'Özsoy'la büyük başan kazandı. Sanatçı Atatürk'ün isteği üzerine Avrupa'ya gönderildi ve orada opera sahnesine çıkan ilk Türk sanatçı oldu. Operanın yanı sıra resim alanında da çalışmalannı sürdürdü. Berksoy son olarak 2003 yılında bir retrospektif sergi açtı. Kültür Servisi - Özgün ve üretken yapısıy- la tanıdığımız, çağdaşlaşma sürecimiz için- de sanatının izinde olmayı seçen ve hiç yo- rulmayan, ilklerle adı anılan bir sanatçırmzı, SemihaBerksoy'u (94) kaybettik. Berksoy, kal- bindeki rahatsızlık nedeniyle 19 gündür yo- ğun bakımda olduğu Memorial Hastanesi'nde dün sabah 05.00'te yaşama veda etti. Sanat- çıyı uğurlamak için, salı günü saat 11.00'de Atatürk Kültür Merkezi'nde bir tören düzen- lenecek. Berksoy törenin ardından Teşviki- ye Camii'nde kılınacak öğle namazından sonra, Çengelköy'deki aile kabristanında top- rağa verilecek. 'Türkiye'nin Qkkadın opera sanatçısı' olan Berksoy, çok yönlü bir sanatçıydı. Küçük yaşta müziğe olduğu kadar, resim ve plastik sanatlara yeteneği ve ilgisi de ortaya çıkan sa- natçı, bu alanlarda da yaşamı boyunca etkin oldu. Berksoy, son olarak 2003'te sekiz ya- şından o güne uzanan. 'ilginç kişiliği ve san- atçı kimüginin izdüşümü1 olarak nitelendiri- lecek olan bir de retrospektif sergi açmıştı. llk Türk operasında oynadı Semiha Berksoy 1910 yılında îstanbul'da dünyaya geldi. Annesi ressam Fatma Saime Haıum. babası Ziya Cenap Berksov 'dur. Kü- çük yaşta, yazı ve resme olan yeteneği ve il- gisi ortaya çıktı. tstanbul Kız Lisesi'nde or- *3 emiha Berksoy'a. 1992 yıhnda Türkiye Büyük Sliüet MecKsi'nce 'Cumhuriyet döneminin ilk kadın opera sanatçısı1 olarak Atatürk Opera Ödüfö verikti. taöğrenimini sürdürdügü sıra GüzelSanatiar Akademisi Namık tsmail Atöh/esi'nde resim eğitimi aldı. Darülbedai Tiyatro OkuhTnun ardından, 1928 yılında girdiği tstanbul Bele- dhe Konservatuvan'nda Nimet Vahit Şan" ın öğrencisi oldu. Ses Operası'nda 'prhnadon- nadır', 1932 'de Darülbedai'de çahşmaya baş- layan sanatçı, 'Güneş Batarken' ve 'Peer Gynt' gibi oyunlarda başroldeydi. Berksoy, bu dönemde, sinema oyunculuğu da yaptı. Türk sinemasının öncülerinden Muhsin Er- tuğrul'un çektiği, ilk sesli Türk fılmi olan 'ts- tanbul Sokaklannda yı (1931), 'Söz Bir AA- lah Bir'(1933) izledi. Darülbedai'de sahnelenen Türk operetlerin- de 'primadonna' olarak sahnedeydi. 'Yüksek DramatikSoprano' olarak, Nâznn Hikmet'in yazdığı "Bu Bir Rüyadır' operetinde Fatma rolunü, 'SazCaz'da Doleres Del Ranco'yu oy- nadı. 1934'te ilk Türk operası 'Ozsoy'da rol alır ve başansıyla dikkat çekti. Ankara Dev- let Konservatuvan'nm açtığı sınavı kazana- rak Bertin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümü'ne girdı. Semiha Berksoy, Özsoy'daki başansının ardından, Mustafa Kemal Atatürk'ün iste- ğiyle, Avrupa'ya gönderilecek ve orada ope- ra sahnesine çıkan ilk Türk sanatçı olacaktı. Orada Rkhard Straws'un 75. dogum yıh şen- liklerinde 'Ariadne auf Naxos' operasında başrolü oynadı (1939). Aynı yıl yurda dönen Berksoy, sanat yaşamını Berlin'de sürdürmek yerine, Ankara Devlet Operası'nın sanatçısı olmayı seçti ve ilk konserini Cemal Reşit Rey'in eşliğinde verdi. Ankara Devlet Operası'nın kurulmasında Carl Ebert ile birlikte görev alan Semiha Berksoy, 1941 yılında Carl Ebert yönetimin- de Türkiye'de gerçekleştirilen ilk profesyo- nel opera temsili "Tosca'da oynadı. Devlet Operası'nın çeşitlı gös'.erilerinde rol aldı ve yurtdışında pek çok konser verdi. 'AsiyeNa- sıl Kurtulur?' (1970), 'Madame Butterfly' (1948),'DTrovatore'(1955), Berksoy'unrol aldığı tiyatro oyunlan ve operalardan bazı- lan. 1963 yılında jübilesi yapılan Semiha Berk- soy, 1972 yılında Devlet Operası'ndan 'Yük- sek Dramatik Soprano 1 olarak emekli oldu. Berksoy, 1991 tarihli 'Ateş Üstünde Yürü- mek' ve 1993 tarihli 'Karanbk Sular' adlı filmlerde de kamera karşısına geçti. 'Do sesl verdlm/ Ölümü yendlm* Bütün bu çahşmalannın yanı sıra Semiha Berksoy resim yapmaktanvazgeçmedi. 1969 yılında Berlin'de, 1972 yılında da Paris'te sergi açtı. Türkiye'de ilk sergisini 1974 yılın- da Ankara Devlet Resim Heykel Galerisi'nde açan Semiha Berksoy, tuvallerinde genellik- le ölüm ve aşk temalannı işledi. Sahnelerde olduğu kadar, plastik sanatlar- da da başansı ve sürekliliğiyle adından söz ettirdi. Ortak düşünce, tuvallerine de saf bir sanatçı kimliğinin yansıdığı. Mimar Sinan Üniversitesi tarafından Devlet Resim Heykel Müzesi'nin süreklı koleksiyonuna dahil edi- len 'Semiha Berksoy Odası' adlı özgün yapı- tı, 2000 yılında Bonn Kunstmuseum'da ger- çekleştirilen 'Zeitwenden-2000 MUlenium Sergisi'ne tüm dünyadan seçilen eserler ara- sında yer almış ve büyük ilgi toplamıştı. 2002 tarihinde Viyana'da Richard Stra- uss'un bestelediği, OscarVVTlde'ın "SakMne" adlı eserinde sahneye çıkan Semiha Berksoy, son olarak Eylül 2003 'te Viyana Tanzquar- tier Sahnesı'nde "Satome" performansını yi- neleyerek, sahnede bu eser için özel olarak yaptığı eserleri sergilemişti. "Do sesi verdim / Ölümü yendim" demişti Berksoy. Resimlerinden söz ederken "EkoW ler var ama doğaya yaklaşınca ulaşryorsunuz gerçeğe. Herkesbağinr ama havayta,vücudu- nuzla, düşünerek bulunur müziğin gerçeğL" Evrensel değerlerin peşindeydl Usta oyuncu Semiha Berksoy 'Elekra' adh oyunda dytaimnestra rolünde. BEDRtBAYKAM: Semflıa Berksov un kaybı tabii kı önce Cumhuriyet tarihimiz açısından, sanat tarihi açısından Türki- ye'de operanın tarihçesi açısından çok büyük bir kayıp. Bütün bunlann ötesin- de benim için büyük bir kayıp. Aramız- da yaş farkı olmasına rağmen hayattaki en yakın arkadaşlanmdan birini kaybet- tim. Belki de son 'sevguisi'ydim. Semi- ha Berksoy'un Türk kadınlanna sahne sa- natlannda, opera ve tiyatroda ne kadar büyük bir alan açtığını ve nasıl bir öncü rolü oynadığını çok iyi bilıyoruz ve her geçen gün sıyası hayata bakarak bunun değerini daha iyi anlıyoruz. Kendisı gerçekten Atatürkgerçekligi- nın, cumhuriyet devrimlerinin yaşayan bir simgesiydi. Hem sanata önem veren kadınlann hayatındabüyük birdevrim ya- pan hem de Türk insanının dünya çapın- da ışler yapabileceğinı kamtlayan bir ısimdi. Mustafa Kemal Atatürk'ün mo dern ve çağdaş Turkiyesı'nde Semiha Berksoy'un doldurulamaz biryen vardı. Semiha Berksoy Türk resim sanatında da öncü bir insandı ve uzun süre yaptığı şeylerin değeri de güçlü ifade tarzı yü- zünden algılanamadı.18 yıl önce Semi- ha ile tanıştıktan sonra ve onun atöh/e- sıni gezdikten sonra inanılmaz derecede etkilendimve onunyıllardır gizli kalmış dâhi sanatını keşfetmenin büyük şaşkın- lığını ve mutluluğunu yaşamıştım. DtKMEN GURÜN: Çok yönlü ve değerli bir sanatçı olmanın ötesinde be- nim için kıymetli bir dosttu da Semiha Berksoy. Üzgünüm. KAYA ÖZSEZGtN: Semiha Berk- soy'un bütünüyle içgüdüsel olarak üret- tiği resimlerini ilk kez gördüğümde ay- analistlerin, bilinçaltı dünyasında yola çıkarak sanat ürünleri içinde 'izah' for- müllen bulduklan bir bakış yöntemiyle örtüşüyor olması, Berksoy'un resimleri- ni yorumlamakta bize bâzı ipuçlan ve- rebilir. Ancak bu resimleri özgün ve ben- zerlerinden farklı yapan, daha çok da Se- miha Berksoy'un gizli bir hüner erbabı ohnası ve bu yeteneğıni kullanıyor gö- rünmekten kaçmasıdır. Onun resminin te- melinde de çağırruz insanının şıfabulma- • Semiha Berksoy Atatürk gerçekliğinin, Cumhuriyet devrimlerinin yaşayan bir simgesiydi. Hem sanata önem veren kadınlann hayatında büyük bir devrim yapan, hem de Türk insanının dünya çapında işler yapabileceğini kamtlayan bir isimdi. nı tarza girebilecek başka çalışmalarda çok daha etkileyici olma özelliğınin ne- reden kaynaklanmış olabileceğini dü- şünmüştüm. Bir opera sanatçısıydı Berk- soy. Uzunyülar sahne tozuyutarken için- de bir yerde görsel bir hazineyı de dur- madan zenginleştirip saklamış olmasıy- dı. Ressam olmaya aniden kararverip işe koyulan birinin spontan işlerine benze- yen sıradan ve alaylı türden çalışmalar değildi bunlar. Freud'unveötekipsiko- sı dramı yatar. MELtH FERELİ:SemihaBerksoy'la Istanbul Kültür ve Sanat Vakfı'nın genel müdürü olduğum dönemde yakın çalış- ma şansını ve ayncalığını yakalayabilmiş olduğum için kendimi onurlandınlmış hissediyorum. Çok büyük ve evrensel değeri savunan bir sanatçıydı kendisi. MESUT ÎKTU: Kendısiyle çok güzel dostluğum vardı. tkimizde farklı yıllar- da Berlın Devlet Yüksek Müzik Oku- lun'dan mezun olmuştuk. Daha önemli- si çok sevdigimmeslektaşım ZefihaBerk- soy'un annesiydi. Kendisi bana göre çok üstün nitelik- lere sahip bir sanatçıydı. Opera sanatı- nın yanında ressam olarakta çok ciddi iş- ler yarattı. 9O'lı yıllarda onu sahnede Fi- deht)'da ve 'Onceki Günün Adası 1 adlı eserde izleyerek büyük heyecan duy- muştum. tlk Türk kadın opera sanatçı- sıydı. Büyük bir kayıp. Türkiye'nin ba- şı sağ olsun. VTLDIZKENTER; Önce sesıyle, oyu- nuyla, fırçasıyla, kalemıyle... Sonra, kı- lığı, kıyafetı, makyajı, davranma bıçi- miyle sahnelerde esti, tozdu, renkler, ışıklar saçarak uçtu gitti. Düşlediği gü- zelliklere uçmuş olmasını dıhyorum. ZE\"NEP ORAL: Semiha Berksoy; şancüığı, oyıınculuğu. ressamlığı... Yıl- lara meydan okuyan 'geoçMği" . Atnğı her adımı yaratıcılıkla bütünleyen kişiliği... Yalnız tüm bir yaşamı değil, yorumcu- lugu da yarancılığa dönüştürme yetene- ği... Şu sıralamaya çalışhğım tüm özel- liklerinı Semiha Berksoy aşkla, aşk için, aşk adına gerçekleşnrdi. Önemh olanaş- ka âşık olmaktı onun için. Toplumumuz en 'renkli1 sanatçılanndan birini yitirdi. HAFTANIN SANAT ÇİZELGESt GOSTGRI SÖVLC5İ Stephan Daldry'nin yönettiği, Nkole KidmanMeriy Streepve Juhanna Moore'un boşrolde oynadıklan, 'Saatfer' adh film Bevoğju Smeması'nda perşembe günü saat 1130,14.00, 1630.19.00 ve 21.30'da idenebuir. • İFSAKta perşembe günü saat 19.30'da Ali Nabi Kııaa'vn 'Deprem' adlı kısa £lmi gösterilecsk. (0 212 29: 42 01) • Beyoğlu Sinemaa'nda '9. Onat Kutlar Şeıliği' kapsanunja bugün saat 11.30.14.00,16.30,19.00 ve 21.30'da LarsVon Trier'in yönettiği Karanlıkta Dans', yarın saat 12.15, 14.30, 16.45, 19.00 ve 21.15'teWim Wenders'in yönettiği 'Buena Vista', çarşamba günü saat 12.00 ve 18.00'deQuentin Tarantinon'un yönettiği 'KillBill-r, saat 15.00 ve21.00'de'KillBill- II', persembe günü saat 11.30, 14.00,16.30,19.00 ve 21.30'da Stephen Daldry'ın yönettiği 'Saatler' adlı fılmler gösterilecek. (0 212 251 52 40) • Bahariye Caddesi'nde perşembe günü saat 19.00'da Lila Düşler Tiyatrosu'nun 'Iki Adam' adlı oyunu izlenebilir. (0212 252 47 00) • Adnan Çoker, Özdemir Altan, Koray Ariş, Tomur Atagök, Ferruh Başağa, Burhan Doğançay, Bedri Baykam, Ismet Doğan, Balkan Naci Islimyeli, Zeki Faik Izer, Nur Koçak, Ergin inan, Bahar Kocaman, Bubi, Sedat Balkır, Yusuf Taktak, Hüseyin Gezer, Ömer Uluç, Utku Varlık, Meriç Hızal, Ferit Özşen, Seyhun Topuz, Tülin Onat, Zekai Ormancı - resim, heykel - 30 Eylül'e kadar - Miele Mine Sanat Galerisi'nde. (0 216 467 26 77ı • Nuri lyem, Nedret Sekban, Temür Köran, Irfan Okan, Ahmet Umur Deniz, Mustafa Horasan, Antonio Cosentino, Murat Akagûndüz, Mustafa Pancar, Nesrin Sağlam, Turgut Mutlugöz, Serdar Tekebaşoğlu - karma resim - 4 Eylül'e kadar - Evin Sanat Galerisi'nde. (0 212 265 81 5H> • Hanefi Yeter - "Öteden Beri' - resim - 11 Eylül'e kadar - 1nin Sanat Galerisi'nde. (0 212 243 53 02) • A. Fazıl Aksoy, B.B. Gürbüz, E. Eburfetoğlu, E. Kahraman, F. Sümer, D. Paksoy, H. Taşdemir, I. Biret, K. Yaşlıçam, M. Baş, M. Durmuş, M. Özel, N. llmek, O. Yemenicioğlu, Ramo, Rtfat, S. Kaygusuz, T. Artemel, T. Erkal, Yaşar Yeniceli, Otar Sharabidze - resim, heykel - 31 Ağustos'a kadar - Girgin Piyano ve Sanat Galerisi'nde. (0 212 227 03 28) • Amiran Danibegashivili, Temuri Paipashivili, Kudret Gurban Derzili, Musa Aktaş - resim - 1 Eylül 'e kadar - GF Sanatevi"nde. (0 216 418 62 83) • Hanrfe Eroğlu, Ceyhun Konak, Antonia Marten, Göknil Gümüş, Fatih Sungurtekin, Şeref Erol, Çiğdem Öz, llhan Kaya, Semra Yetik - "Stratejiler No: 2 Mekân & Form' - 21 Eylül'e kadar - Siemens Sanat'ta. (0 212 334 13 33) • Rumeli Hisarı Yaz Kortserteri kapsamında bugün saat 21.15"te Yalm, yannsaat 21.15'te Feridun Düzağaç, çarşamba günü saat 21.15'te Demir Demirkan, perşembe günü saat 21.15'te Serdar Ortaç. cuma günü saat 21.15'te Yaşar. cumartesi günü saat 21.15'te Deniz Seki. pazar günü saat 21.15'te Mahsun Kırmızıgül konser verecek. 10 216 556 98 00) • Parkorman da çarşamba günü saat 22.0O'de Pool Night. cuma günü saat 21.00'de Elvis Night izlenebilir 10 216 556 98 00) • Çubuklu Hayal Kahvesi'nde cuma günü saat 23.59'da Vega-After Rock Party. cumanesi günü saat 23.59'da Sefarad dinleyenlerle buluşacak. 10 216 556 98 00) fflöZIR 'Rumeli Hisan Yaz Konserleri' kapsamında çarşamba günü saat 21.15te Demir Demirkan konseri dinlenebilir. (0 216 556 98 00) • Harbiye Açıkhava Tıyatrosu'nda çarşamba günü saat 20.30'da 'Hey Gidi Karadeniz'. cuma günü saat 21.00'de 'Sarkılar Sibel İçin Söylenecek" dinlenebilır. (i) 216 556 98 00) • Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nde pazar günü saat 11.00'de •Kahvaltıda Caz' dinlenebilir. (0 216 556 9H 00) • Yap Kredi Kültür Merkezi'nde çarşamba günü saat 19.00'da The Committee Müzisyenleri'nin konseri dinlenebilir. H) 212 252 47 00) • Heybeliada Su Sportan nda cuma aünü saat 20.00"de Caşmir dinlenebilir. "l0 212 252 47 00) • Büyükada Turing Küttür Evi'nde pazar günü saat 20.00'de 'Müzikaller Akşamı' dinlenebilir. (0 212 252 47 00)