Katalog

SAY=A CUMHURİYET 17 MAYIS 2004 PAZARTESİ INCELEME Sağlık hizmetleri yetersiz, cankurtaranlar geç kalıyor, hastalar yeterli ilgi görememekten şikâyetçi Acil servis lıastaııelikA cil durumlarda yaklaşık 25 /l dakika-1 saat sonra cankurtaran ./jL gönderebilen acıl sağlık hızmetlerinin yetersizliği, Türkiye'de insan yaşamına verilen önemi gözler önüne senyor. Türkiye genelinde 112 Acil Yardım semsine bağlı, 489 istasyon ve 612 cankurtaran bulunuyor. Dünya Sağlık Örgütü (WH0) 30 bin kişiye bir cankurtaran standardı getirirken, Türkiye'de yaklaşık 140 bin kişiye 1 cankurtaran düşüyor. İstanbul'da ise bu rakam 250 bine ulaşıyor. Acil yardım hizmetleri söz konusu olduğunda yurttaşlar cankurtaranlann geç gelmesinden yakınırken, çalışanlar asılsız ihbarlar, trafık sıkışıklığı ve yetersiz adres tanfleri nedeniyle hızmetlerin aksadığını savunuyor. Özellikle ana caddelere kurulan semt pazarlan da • 1994 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde pilot olarak uygulanmaya başlanan 112 Acil Yardım hizmetleri bugün 81 ilde bulunuyor. îstanbul'da ambulansm bir hastaya ulaşma süresi 25 dakika ile 1 saat arasmda değişiyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği standart ise 10 dakika. cankurtaranlann olay yerine ulaşmasına engel oluyor. WH0, cankurtaranın vakaya ulaşma standardını 10 dakika olarak belırliyor. Oysa istanbul'da vakaya ulaşma süresi 25 dakika ile 1 saat arasında değişiyor. Sağlık Bakanlığf nın açıklamalanna göre 112 Acil Yardım hizmetlerinin vakaya ulaşma süresi il merkezinde 6.5 dakika. Türkiye'de acil yardım hızmetlennın tarihi ise oldukça kısa. 1994 yılında Ankara, istanbul v e Izmir ıllennde pılot olarak uygulanmaya başlanan 112 Acil Yardım hizmetleri bugün 81 ilde bulunuyor. istanbul'da 112 hattına günde 80-100 bin acil yardım çağnsı geliyor. Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre bunlardan sadece 150-200 kadan gerçek acil yardım çağnsı çıkıyor. Istanbul'daki acil yardım birimleri, çağnda bulunanlardan sadece 3 bin kişiye yanıt verebiliyor ve günde ortalama 350 vaka taşınabiliyor. istanbul Tabip Odası 112 Komısyonu sorumlusu Dr. Veysl Ülgen, 112 Acil Servis noktalannda çalışan doktorlann özel bir eğitim almadan göreve başladıklannı belirterek "Cankurtaran hemşiresi ve sağhk memurian ise doktor olmadan hiçbir übbi müdahale yapamaz. Buna karşı 112 istasyoniaruıda çoğu zaman sadece bir hemşire ya da sağhk memuru çahşrvor" dedı. İlk sırada kalp krizl Izmir II Sağlık Müdürü Dr. Levent Kıdak, 112 Acil Sağlık Hizmetleri'ne başvuran vakalar arasında ilk sırada yüzde 26.5 ile kalp krizının geldiğini belirterek şöyle devam ettı: "Yüzde 93'ü solunum sistemi hastahğı olanlar, yüzde 10.5'i ise felç, be>in kanaması gjbi nörolojik sistem hastalığı buhınanlar. Yüzde 22.9 gibi bir yoğunluğu oluşturan travma vakalanysa düşme. darp. yaralanma ve trafık kazalanndan kaynaklandL" Travma ve Acil Yardım Derneği'nin eskı başkanı Ulkümen Rodoplu da acil yardım hizmetlerinde trafik kazalannın medikal vakalardan sonra ilk sırayı aldığını söyledı. Rodoplu, "Ekipler, 2002 yıhnda trafık kazalannda yaralanan 58 bin 580.2003 yıhnın 9 ayiık bölümünde ise 39 bin 469 kişinin yardımına koştular" diye konuşru. Acil 112 personeli küçük bir odada çalışıyor, telefonlan borcundan dolayı kapalı Onlar daçaresizkahyor Can güvenliği endişesi on derece zor şartlarda çalışan Acil 112 personelinin çahşma ortamı çok kötü durumda. Bir hekim, bir hemşire ve şoförün nöbet tuttuğu bir 112 noktası, iki kanepenin karşılıklı konduğu, bir bölümü perdeyle aynlarak çay ocağı yapılmış bir odadan ibaret. Yanı 3 kişinin hem yemek yediği, hem dinlendıği hem de herhangi bir "vaka" olmadığında vaktini geçırdiği küçük bir oda. Acil 112 noktasının telefonu ise borcundan dolayı kapalı. Biz gittiğimizde hekim ve şoför görevdeydi. Nöbet arkadaşlannın saat 10.00'da cankurtaranla yola çıktığını dıle getiren hemşire, saat 16.00 olmasına karşın henüz geri dönmediklerine dikkati çekiyor: "Biz araçlardan ve kakhğunız noktadan. merkezden geçilen anonslan dintiyoruz ve bizi nereye yönlendiririerse gidiyoruz. Hekim arkadaş da bugün merkeze hiç uğrayamadan çok sayıda farkh vakaya gftti" diyor. Bıze, "Az sonra gelecekler* dıyerek telsızden aldığı bılgiyi aktanyor. Ancak, telsızden geçen yeni bir anons. çok yakın bir yerde bir yurttaşın bayıldığını söyleyerek cankurtaranı o bölgeye yönlendiriyor. 10.00'da merkezden aynlan cankurtaran, yine ıstasyona dönemiyor. Doktor olmadan nöbet tutuyorlar Hekim ohnadan nöbet tuttuğu zamanlan anlatan hemşire "Hekim sayısı az olduğu gerekçesiyle bir dönem hekimsiz nöbet tutruk. Kalp krizi geciren bir hastayı taşımak için gitmiştim. Eve gittiğünde hasta zaten yaşamuu yitirmişti. Hasta yakınının ilk sorduğu şey " Hekim yok mu" oldu "Hayır' yanıünı ahnca, hastasuu kaybetmenin acısıyla beni yumruklamaya başladı. Elinden şoför arkadaş zor aldı" dıye konuşuyor Üst düzey yetkililer geldiği zaman kendilerine bir cankurtaran ve ekip tahsıs edilmesinden de şikâyetçi olan hemşire. "5 yıldızh otelde kalıyorlar ve biz orada 24 saat boş boş bekliyonız'* diyor Sohbet de\ am ederken hekim ve şoför geliyor. "Ne kadar çabuk gektiniz?" diye sorduğumuzda "Asdsız ihbar olduğu için geri döndük" yanıtını alıyoruz. Ancak, daha notlannı tamamlayıp oturmadan yeni bir anons geliyor ve tekrar çıkmak zorunda kalıyor. 'Bekcl kapıyı aç. acll vaka var' Taksim"deki acil ilkyardım ıstasyonuna gittiğimizde ise istasyonun metro içınde olduğunu görüyoruz. Yine hava ve ışık almayan. lavabosuz ve tuvaletsiz bir mekân çıkıyor karşımıza. Gece 00.30'da metronun girişinın kapanması nedeniyle, çalışanlar acil ilkyardım çağnsı geldiğinde önce metro görevlisini çağınp kapıyı açtırmak zorunda kalıyorlar. Kapı açtırmak için yaklaşık 5 dakika kaybeden cankurtaran görevlileri, Taksim "in göbeğindeki vakalara bile geç kalmaktan yakınıyorlar. Çalışanlann sorunlan bununla da bitmiyor. 3 hekim ve 5 hemşirenin çahştığı İstanbul'un, her an her olayın yaşanabıleceğı ilçesı Taksim'deki istasyonda 2 hemşire nöbetlerini hekim olmadan tutuyor. Metroyu ziyaret ettiğimizde görevli olan hekim, Sultanbeyli gibi yerlerde bulunan istasyonlarda tam personelle çalışıldığını anlatarak "Taksim gibi IstanbuTun gözbebeği bir semtin yeraltından idare edilen bir sistemde ve eksik personelle çalıştırüması cidden üzücü bir durum" diye konuşuyor. Hasta yakınlan tarafindan tartaklandıklannı da anlatan hemşire, "Sebep bazen geç gelme. bazen de doktorsuz vakaya gitmek olabüiyor. Oysa ki bizhn her hareketimiz merkezin kontrolüyle oluyor ve bize bildirir biktirmez istasyondan aynhp trafık dunımuna göre de olay yerine vanyoruz 1 * diyor. L rfa'da geçmiş dönemde at arabasryla getirilen hastamn fotoğrafi acil servisin durumunu gözler önüne sermişti. Saldırıya uğruyorlar / stanbul Tabip Odası'nın 112 Acil hizmetlennde yaptığı araştırmaya göre, hekimlerin yansından fazlası görev sırasında saldınya uğradığını ve iş kazası yaptığmı belirtti. tstanbul Tabip Odası'nın "Cankurtaran Hekimliği Konröyonu" 112'de çalışan hekimlere yönelik bir anket uyguladı. tstanbul'dakı 65 istasyondan, 32 hekimle görüşüldü. 14 hekim kendini yeterli hissetmediğini, 27 hekim reçete yazmadığım kaydettı. 19 hekımın cankurtaranın donanımının yeterli olmadığını bildirdiği ankette, 19 hekim de ekip arkadaşlannın yeterli olmadığını ifade etti. 32 hekimden 16'sımn kendi isteğiyle 112'de işe başladığının behrlendiğı ankette. 22 hekim ek iş yaptığını beyan ettı. Ankette 19 hekim, hizmet içı eğitim aldığını ifade ederken 13 hekim eğitimi gereksız görüyor. 28 hekimin ış esnasında can güvenlığının sağlanmadığını dile getırdiği ankette, 18 hekim göre\ de saldınya uğradığını, 17 hekim ış kazası yaptığını belirtti. Cankurtaranların derdi trafik istanbuVda bir tüdü bitirilemeyen ruylı sistem,yol rehabilitasyonu veyeniyol inşaatı çalısması tmfiği olduğu kadar acilsağlıkhizmetlerinin ulaştırılmasını da büyükölçüde etkiliyor. Kazayaparsafatum şoföre Cankurtaran kaza yapüğmda ise bir ambulans gibi değfl normal araç gibi işlem görüyor. Kazada cankurtaran şoförii hatalrysa. kazanın mahŞetini şoför karşılryor. Hasta yetiştirmeleri gerektiği için şehir içinde en hızh gitme iznine sahip araçları kullanan cankurtaran şoförleri, hastayı yetiştirme çabasuıın bedehni ya canlan ile ya da nıalları ile ödüyorlar. Kazada yaralanan ambulans personeli ve şoförierinin yanı sıra küçük kazalarda kazamn maliyeti. ne kadar olursa olsun şoforün cebinden çıkıyor. A cıl sağlık / l hizmetlerinin . / A yurttaşlara gereken zamanda ulaştınlamamasının en önemlı nedenlenni. yıllardır çözüme kavuşturulamayan "trafik sorunu" ve hemen her sokak ile mahalleye kurulan semt pazarlan oluşturuyor. Günde ortalama 1.6 milyon aracın trafiğe çıktığı istanbul'da, özellikle 07.30-09.30 saatlen ile 17.00-20.00 arasında büyük bir trafik yoğunluğu yaşanıyor. Bu saatler içınde TEM ve D-100 Karayolu ile bu yollara bağlantılı olarak kullanılan güzergâhlarda cankurtaranlann olay yerlerine ulaşması 1 saati dahi bulabiliyor. Trafiğı aştıktan sonra yoluna de\ am etmeye çalışan cankurtaranlar, bu kez de ınşaat halindekı yollar nedeniyle güzergâh değiştırmek zorunda kalıyor. İstanbul"da, devam eden \e bir türlü bitınlemeyen yaklaşık 35 km. raylı sistem, 65 km. yol rehabilitasyonu. 70 km. de yeni yol ınşaatı çalışmalan, trafiğı olduğu kadar acil sağlık hizmetlerinin ulaştinlmasını da büyük ölçüde etkılıyor. Bir başka sorunu da "dar yollar" oluşturuyor. Cankurtaranlar, özellikle "tarihi yanmada" ve Beyoğlu içinde yer alan çok sayıda sokağa trafık açık olsa bile gıremiyor. Ulaşım hizmetlerinin 17 kuruluş tarafindan yönetılmesi de sorunun büyüyerek devam etmesıne neden oluyor. Ulaşımdaki çok başlılık. berabennde otonte boşluğu ve yetkisızliğı de getınyor. Semt pazarlan İstanbul'da bir günde yaklaşık 100 semt pazan kuruluyor. "Trafiğe kapah alanda veya trafık akışını aksatmayayacak şeküde" kurulması gereken pazarlar, kimi bölgelerde ana yollara taşarak trafiği olumsuz etkiyor. Cankurtaranlar, çoğu pazarlann kurulduğu cadde ve sokaklara giremıyor. Ilçe belediyelerinin denetimindekı semt pazarlan, sabahın erken saatlerinde kuruluyor ve 19.00'a değin açık kalıyor. 'Bllmiyorsanız dokunmayın' Bilinçli ilkyardım ölümleri azaltıyor rra\Tna ve acil durumlarda bilinçli ilkyardım ölümleri yan yanya azaltabıliyor. Uzmanlar eğer ilkyardım konusunda hiç birşey bilmiyorsanız hastaya hiç dokunmamayı ve 112 Acil'i arayarak cankurtaranın gelmesini beklemenizi önenyor. Ilkyardımın yaygınlaşması, standartlann oluşması ve kalitenin korunması için çalışmalann artması gerektiğine de değinen uzmanlar, ölümlerin azaltılabilmesi için ilk anda yapılabilecekleri şu şekilde sıralıyorlar: • Yaralanmalar: Yara kapalıysa ve ıç dokular zedelenmişse. yaralı bölgeye soğuk uygulama yapılmalı ve yaralı bölge kalp sevıyesinın üzerine kaldrnlmalı, • Hayvan ısırmasi: İlkyardım yapan kişi mümkiinse eldiven giymeli ve yaralı bölge bol sabunlu sula yıkanmalı, akrep, yılan, çıyan, böcek, an ve kannca ısırmalannda yaranın çevresine buz uygulanmalı. • Kafa, omurga, göğüs ve karın yaralanmasi: Yaralının karmnda veya göğsünde yabancı cisim varsa çıkanlmamalı, eğer omurga yaralanmasından şüphelenilıyorsa yaralı sert zemine yatınlmalı. hareket ettirilmemelı. • Yamklar: İçı su dolu kabarcıklar asla patlatılmamalı, yanık deri parçalan çıkanlmamalı, yapışan giysiler çıkanlmaya çahşılmamalı, losyon. kolonya, yağ. diş macunu, yoğurt gibi maddeler sürülmemelı. Yanık haşlanma ise kaynar su ile haşlanan giysiler çıkanlmalı. • Elektrlk akımına kapilma: Kışıyle akım kesılene kadar temas edilmemelı. • Kanamalar Kanayan bölge mümkün olduğunca kalp seviyesinin üstünde tutulmah. • Kinklar: Hasta başka yere taşınmamalı ve kemikler hangi pozisyonda duruyorsa, o durumda tamponlarla destek yapılmalı. • BurkUİmalar: Yaralı hareket ettirilmemeli, burkulan bölgeye masaj yapılmamalı. soğuk uygulama yapılmalı. • Bayılmalar Kışı sırtüstü yere yatınlmalı. bacaklannın altına destek konarak havaya kaldınlmalı. • Zehirlenmeler: Kişi kesinlikle kusturulmamah, tüm zehirlenmelerde Zehir Danışma Merkezi'nin 0 800 314 79 00 numaralı ücretsiz telefonu aranmah. • Vücut boşluklarına yabancı cisim kaçmasi: Hastanın gözünü ovuşturması engellenmeli ve 1-2 dakika kapalı tutularak cismin dışan çıkrnası sağlanmalı. Kulağa ya da buruna yabancı cisim kaçarsa asla si\*ri araçlardan yararlanılmamalı. • Trafik kazalari: 112 Acil Yardım servisi aranarak cankurtaranın gelmesi beklenmeli. ilkyardım konusunda eğitimi olmayanlar yarahya kesinlikle dokunmamalı. H A Z I R L A Y A N L A R : $ U L E K Ö K T Ü R K / E V R İ M K A Y A / S E V C A N Ö Z D E M İ R / D U Y G U D E R Y A Y A L Ç I N