Katalog

£ MİSAN 2004 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ ABDÜLCANBAZ TURHAN SELÇUK AB£. Î ^MEfcCİA v MlN fit Baltık ülkesi Litvanya 'nın ulusal kahramanı Vytautas Didysis f in göl üzerindekişatosu 14. yüzyıldan kalma Şato iki adacığıa ttstüoe yap&nç. Bir ortaçağrüyasıuz tutmuş golun rengı ma\ ı-beyaz, bulut kap- lı goğun rengı gn-beya- za çalıyor Ha\ a soğuk ama uşutmuyor Orta- lıkta buyuk bır sessızhk esıyor Ha- \ aya beyaz bır sessızhk sınmış Go- lun ortasmda, kulelen \e kulelenn- de kulahlanyla bır şato yukselıyor Çevredekı beyazlığı şatonun duvar- lanndakı tuğlalann \ e kulelerın ku- lahlanndakı kıremıtlenn kırmızısı bozuyor Lıtvanya'da, başkent Vılnıus'tan otobusle yaklaşık yanm saat uzak- ta Trakaı bolgesınde, sayısız goller- den bırının ıçındekı sayısız adacık- tan bınne 14 yuzyılın sonunda Lı- to\ lann ulusal kahramanı Vytautas Didvsis'ın yaptırdığı şatodayız Herhangı bıryerde olmak ıçın ne- den Litvanya 0 Kuzev'in Balt kavml Litvanya çunku herhangı bır za- manda gıdılebılecek bır yer değıl, Baltık Denızı kıyısında kapalı bır kutu Tanh, Isa dan oncekı 3 bın yılla- nnda Balt kavmınden soz edıyor Lıvler, Estler gıbı aşıretlere aynlan yabanbırka\ım Hınstıyanlığı 14 yuzyıl sonuna doğru ancak kabul edıyorlar Lıtvanyalılar, Letonyalı- lar, Estonyalılar bu kokten gelıyor % e bunlar 1 Mayıs 2004 *te A\ rupa Bır- lığı uyesı oluyor Dıdysıs'ın şatosu gorkemlı bır ya- Pi Gol ortasmda olduğu ıçın vaktı zamanında ulaşımı zor, daha doğru- su saviınması kolay Şımdı tahta bır kopruden gıdılıyor Koprudekı ayak seslen sessızlığı bozuyor Kırmızı klremltll külahlar Kuzey ulkelen neden boyle sessız, gune\dekıler bu kadar gurultulu7 -Ia\ adan mı acaba" 1 Insanlar, soğuk- a ağızlannı fazla açmak ıstemedık- ennden olabıhr mı0 Şatonun gınş kapısının ıkı yanın- ia yukselen kulelenn kırmızı kıre- nıtlı kulahlan durup seyretmeye de- :er Ewel zaman ıçınde olsa kule- enn kuçuk delıklennden ok yağ- nuru başlayacak Anadolu'da kaleler, hısarlar var ıma şato yok Fakat Anadolu'dakı kalelenn. hı- arlann kulelennın usrunde kulah la vok Askerler, guneşın ya da ka- nn altında nobet tutmuyordu her- halde Her bır kulenın aynı zaman- da savunma> a da katkısı olacak şe- kılde kulahı \ ardı v e bunlar yıkılmış olmalı Dıdysıs'ın 1392 yılında yaptırdı- ğı şato dayı 1lara dayanamamış Şa- toyu bugune taşıyan buyuk onanm 1950'de vapılmış Şatonun kulelen de kulahlan da o zaman ortaya çık- mış Istanbul'da Rumelıhısan"nı ne- dense kımse kulahlanyla duşune- memış 1 şatonun odaları Şatonun gınşı ıç ıçe bırkaç demır kapıdan oluşuyor Ama şımdı hep- sı bırden açık \e kapının ardı genış bır a\ lu Sol taraftakı uç katlı \e dık çatısı kırmızı kıremıtlı taş bına ko- ğuşlar A\ lunun bır koşesınde du- ran. bıleklenn v e boynun vuruldu- ğu boyunduruk yenı ama yanından geçenlerı ortaçağa alıp goturuyor Koğuşlann otekı ucunda bır kule da- ha yukselıyor Sonra merdrvenleçı- kılan bır yukseltıden derebe\ının yaşam alanına geçılıyor Burası bır başka adacığın ustune kurulmuş Arada su kanalı \ar Sonra fılmler- dekı gıbı zıncırle ınen bır kapı Gı- nştekı yuvarlak kulelenn aksıne bu- rada dortgen planda \e çok daha yuksek bır kule yukselıyor Şatonun can daman burası olsa gerek Içen- de kuçuk bır a\ lu \ e uç katlı bır ver- leşım Odalar odalara açılıyor oda- lar bırbınnden bağımsız dış kondo- ra açılıyor Hem Noıruşarak odalar arasında gen çekılmek mumkun hem de odalardan bırınden dışan kaç- mak Lırvanyalıları, Almanlar Hırıstı- yanlaştırmış Polonyalılar sıkı bır Katolık yapmış Tanh boyunca ba- ğımsızlığı pek tadamamışlar Ruslar da Sovyetler Bırlığı'nın ıçıne almış Şımdılerde AMupa Bırlığı ne gınyor- lar ama henuz çarşıda pazarda lıta dışında bır para tanımıyorlar Za- ten do\ ız yasak Avrupa'nın kaçak îşçilerl Lıt\ anya'nın nurusu 4 mılyona ya- kın Başkentın nurusu 600 bın, bu- nun 400 bını kadın \\Tupa Bırlığı ne "•ozgurluk" dıye bakı\orlar Fakat duşunce ozgurluğu falan değıl Iş bulma ozgurluğu. para kazanma oz- gurluğu \e refahla gelecek gezıp eğlenme ozgurluğu 2003 yılında Ingıltere ve kaçak ışçı olarak 200 bın kışı gıtmış L yelıkle bırlıkte A\ - rupa Bırlığı nın tozunu atacaklar Ama o kadar az bır nufus kı A\ ru- pa da kımse bunun farkına % arma- yacak Lır\an\a'yı gorunce Turkı- ye'nın ^Tupa Bırlığf ne neden alın- ma>acağıdahaıyıanlaşılıyor Çun- ' ır tanm toplumu olan Lıt\ anya'nın kısa tanhı öyle güzel korunmuş kı yakında A\rupa'nm kültür merkezı olmaya aday. Trakafde ortaçağ yaşatıb>or. Derebeyinin yaşadığı bolum. ku Turkıve \vrupa ıçın bırkaç be- den buyuk 1 Paranoya dıyorlar ama kuçuk parçalar halınde belkı' Lırs an\ a nın ekonomısı tanm, hay- \ancılık\eormancıhğadayalı Top- rağabağlı bırtoplum Koylere doğ- ru voksulluk dız boyunu aşıyor Av- rupa Bırlığı ne gırıyorlar ama bır yandan da komunızm vıllannın uc- retsız konut ulaşım. haberleşme, eğıtım sağlık hızmetlennı anyor- lar ABDBaşkanıGeorgeVVBush'un seçım oncesı gelıp ıktıdan destek- lemesı boşuna değıl Turkler Lınanva'ya 14 yuzyılda gelmış Llusal kahraman Vytautas Dıdvsıs sa\ aşçı olarak bır grup Ta- tarveKaraım ı Vılnıus"açağırmış Paralı asker olarak ordusuna almış Lırvanya'da bugun 5 bın kadar Ta- tar ^e 300'den fazla Karaım Turku yaşıyor Karaim Turkleri Karaımler, Hazarlarla beraber Mu- se% ı ınancına geçen Turklerden Tatarlaruı derdı ıse bır camı yap- tırabılmek Dıd> sıs ın şatosunun her bır oda- sı muze olarak donatıhnış Odalardan bınndekı v ıtnnde pat dı- >e bır Karaım aılesının eş> alan, gıy- sılen \e fotoğrafı çıkıyorkarşınıza Sıgaralığa benzer kuçuk bır teneke kutunun uzennde a> \ e yıldız bakı- >or sıze Son yıllarda Lıt\anya"\a gelen Turklenn sayısı ıse 50 kadar Ab- dullah Poyraz da bunlardan buı, baş- kentın tanhı caddesı uzennde açtı- ğı kebapçı dukkânında Lıt\ anya sos- yetesını ağırlıyor Şatonun ıçı çocuk dolu Oğrencı- ler. odalan gezıyor. tanhlennı oğre- nıyor llk ta$ binalardan Bu topraklarda ılk taş bına 14 yuzyıl başındavapılmış Dıdysıs'ın 1392'de yaptırdığı şato da ılk taş bi- nalardan sa\ ılıyor Bu yuzden şato- ya gozlen gıbı bakıyorlar 1392 yılı Anadolu'ya bakıyo- rum Osmanlı \nadolu'dan Trak- ya ya geçmış I. Murat, Edırne'yı, Sofya"yı, Koso\a yı almış I.Bc\a- zrt. \ığbolu'da Haçlı ordusunu yen- dığı sırada, Lmanyalılarpagan ınan- cmdan \ azgeçıp Hınstıyanlığa geç- meye başlamış Znaret saatı bıttı şato kapanıyor Tanh, bakanı olunca Baltık'ta bı- le kendını gostenyor GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Yumurta Kapıya Gelirken... 24 Nısan ın Turkıye ıçın çok onemlı bır tarıh ol- duğunu soylemek sanınm yanlış olmaz Çunku bu tanhın onemı, yalnız Kuzey Kıbrıs Turk Cumhurı- yetı'nde yapılacak halkoylaması ıle sınırlı değıl Aynı gun, 24 Ekım 2003 gunu Resmı Gazete'de altı ay sonra yururluğe gırmek uzere yayımlanan Bılgı Edınme Hakkı Yasası da geçerlılık kazanacak işın ılgı çekıcı yonlennden bır başkası da hem hal- koylamasının hem de Bılgı Edınme Hakkı Yasası'nın Turkıye'nın Avrupa Bırlığı'ne gınş muzakerelennın başlangıç tarıhını belırleme konusunda etkılı olma ozellıklerı • • • 1982 Anayasası, belkı de bılerek yapılan çelış- kılerı ıçerıyor Halkın bılgılenme hakkının onunde, kavram karmaşasına yol açan tanımlar, bırbırını ız- leyen maddelerde değışık tanımlarla yer alıyor "Duşunceyı açıklama ve yayma humyetı" ust baş- lıklı 26'ncı maddedekı sınırlamalararasında, "Dev- let sırrı olarak usulunce belırtılmış bılgılenn açık- lanmaması" kuralı var "Basın Humyetı" ust başlıklı 28'ıncı maddede ıse "Devleteaıtgızlı belgelereılışkın bulunan" ya- yınların engellenecegı kuralı yer alıyor Kısaca belırtmek gerekırse "devlet sırrı" o da ol- mazsa "gızlı bılgı" kulpu takılı verılecek yayımlan- ması ıstenmeyen haberler halka ulaştırılamaya- cak Ortada bu tanımlan açıklığa kavuşturacak ya da nasıl belırleneceğını tanımlayan yasalar olmadığı ıçın yargının da elı kolu bağlanmış durumda Bır kovuşturma soz konusu olduğunda cumhu- rıyet savcıları ıle yargıçlar ılgılı yurutme organı bı- nmıne sorup oğrenmek zorundalar Bu da peşın kararlı yurutme organının yargıyı yonlendırmesı an- lamına gelıyor • • • Bılgı Edınme Hakkı Yasası'nın uygulanabılmesı ıçın yururluğe gırmesı yetmıyor Uygulama ıçın ozel yonetmelığın de yayımlanmış olması gerekıyor Bugunden sayarsak yonetmelık ıçın onumuzde 19 gunluk bır sure var Henuz ses seda çıkmadı Bız- de âdertır, "yumurta kapıya gelmeden' zamanla- masına olaganustu ıtıbar gosterırız Yurttaşların nasıl ve nereye başvuracağını, başvurulan kamu gorevlılerının de bılgı vermek ıçın neler yapmaları gerektığını oğrenmelerıne olanak sağlamayı ne- dense duşunmeyız Yanılıyor olmayı yeğlerım • • • "Bılgı Edınme Hakkı Yasası" zor, ama doğrudan gazetecılerı ılgılendıren sınırlamalar ve oldurucu- luğu daha da katmerlenen para cezalannın uygu- lanması suruyor Yururluktekı para cezalarını bır kez daha anım- satmakta yarar var Ancak ne hıkmetse yerel ga- zetelerın yıllar once arşıâlâya çıkan yakınmalarına katılanlar çoğalmaya başladı Hem de para ceza- larının olduruculuğunu gormezden gelıp "Ne ka- dar guzel bır tasarı dıye ovgu duzenler bu kez yakmmaya koyuldular örneğın bıryargılamaaşamasınıyazarken "mu- talaa bıldırme" anlamına gelebılecek başlık ya da haber cumlesı kullanmanın karşılığı, 2004 yılı ıçın 40 mılyar 863 mılyon lıra ıle 205 mılyar 471 mılyon 500 bın lıra 18 yaşından kuçuk suç mağdur ve faıllerının kımlıklennı açıklamak ya da fotoğraflannı tanın- malannı sağlayacak bıçımde yayımlamak ıse 20 mılyar 357 mılyon ıle 61 mılyar 294 mılyon 500 bın lıra sınırlarında Sayın Cumhurbaşkanı ıptal ıstemıyle başvurdu, ama Anayasa Mahkemesı henuz başvuruyu kara- ra bağlamadı Dıleyelım kı "Basın Yasası Degışıklık Taslağı"\a- sarılaşıp Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı ne sunulsun da ozellıkle yerel medyanın başında sallanıp duran oldurucu para cezaları aşağıya çekılebılsın oerinc(n cumhuriyet.com.tr üzelırazıîar Adalet Ağaoglu- Açrç Konuşması Nuray Çrftçı Tomns Uyar frof Oürsei Aytaç'ia Söytefi Kadın Olmak. Vazmak, Yavamak S«vin<; Oztaş Mehmed Raırf un "A|k Eldivenl" dtz Cıbıroğlu Kara Çarv>flı Kadın Gütmt Vucel Dunyanın lllt Kadın Şatnn« Sctatn Suheda Özbe-n. Ruhı Su Duyarlvgı • fömetft* Oonul Beitâş foruzan Tbpfak tan tarediıMar •II*»! Haifî Meltsa Gyrpnat Mehrızat Sennur Sezer İKMrm Cmşo, £rrane Eıbaş, Bednye Korfcankockmaz, MehHa Başefder» |irtef • facma Serraha Uçuk, Sâza SCutia» Aksoy Lutftye Aycfen, Nevra Bucak. Saadet OzteL Sewfe YukseCden oykutef • fatma Söfe* Gurei, Guheren £ng>n, Tinstı Bete'ran yaalan Mart - Nısan Seçkısı KİTAPÇİLARDA! Turkıye Yazarlar Sendıkası Tel/faks (0212)259 74 74 Dagıtım SAlf (O2l2t 528 i7 54 ALfA (0212) Sll S3O3 Ankara OOST f ö 3 l 2 M 3 O 4 g » Ur, KABIIE (0232)425 3158 TEIVIA VAKFI ÇELENK BACIŞ HATTI V'efat, nıkah açılış gıbı ozel gunlerde sevdıklerınız adına fıdan dıktırebılırsınız istanbul Tel: O 212 284 80 00 Izmir Tel: 0 232 464 58 68 Ankara Tel: O 312 419 73 02