Katalog

2 1 ŞtJBAT 2004 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DlZt ^MISIR Şeriatla laiklik arasmdaI pek CALISLAR-Oral CALISLAR Mısır'ın yakın tarihi, Islamcı hareketlerin şiddet eylemlerine sahne oldu. Devlet Başkanı Enver Sedat'ı öldürenler, Müslüman Kardeşler'den kopmuş bir gruptu. Yalnızca Şubat 1992 ile Ağustos 1993 arasında Islamcı hareketlerin örgütlediği eylemlerde 175 kişi yaşamını yitirmiş, Aralık 1997'de Lüksor tapınağındaki eylemde ise îslamcı terörist gruplar 58 turisti öldürmüşlerdi.... M ısır, Islamcı hareketin tarihi bakımdan en köklü olduğu ülkelerden birisi. Mı- sır'da değişik özellikte Islamcı hareket- lerbulunuyor. Bütün bunlann kökünü îslam dünyasında thvan-ı Müslümin olarak bilinen Müslüman Kardeşler oluştunır. Müslüman Kardeşler'in Mı- sır tarihinde inişlı çıkışlı bir gelişmesi olduğun- dan söz edebiliriz. Mısır'da kurulan bu örgüt, bir- çok Müslüman ülkede çok uzun yıllardan beri örgütleniyor. Suriye'den Afganistan'a, Suudi Arabistan'dan Crdün'e, hatta Çeçenistan'da Rus- ya'ya karşı eylemlere ginşen örgütlerin çoğu- nun arkasında Müslüman Kardeşler'in oldu- ğundan söz ediliyor. ŞiDDET EYLEMLERİ. Mısır'ın yakın tarihinin, Islamcı hareketlerin şiddet eylemlerinın tarihi olduğu söylenebilir. Devlet Başkanı Enver Sedat'ı öldüren, Müslü- man Kardeşler'den kopmuş bir gruptu. Örneğin resmi istatistiklere göre yalnızca Şubat 1992 ile Ağustos 1993 arasmda Islamcı hareketlerin ör- gütlediği eylemlerde 175 kişı yaşamını yitir- mişti. Aralık 1997 yılında Lüksor tapınağındaki ey- lemde ise Islamcı terörist gruplar 58 turisti öldür- müşlerdi. Yine El Ahram gazetesinin verdiği bilgi- ye göre Cihad ve Cema- ! ati Islami isimli terörist gruplann 1992 yılından bu yana neden olduklan eylemlerde ve çatışmalar- da 1200 kişi yaşamını yitir- di. Mısır'da Islamcı hareketlerin teme- li olarak kabul edı- len Müslüman Kardeşler Ör- gütü, 1928 yılında, 22 yaşın- daki bir ilkokul öğretmeni olan Hasan d-Benna tarafin- dan kuruldu. Kendi belgele- rine göre "1924 yılında Ha- Bfetiğin kaldınlması (Türki- ye Cumhuriyeti'nin halifefr- ği kaldır-masuıdan söz edi- liyor) felaketiûzerine" böy- le bir örgütün kurulmasına karar verilmiştı Müslüman Kardeşler Orgütü, Osmanh'nın yıküışını bir dönüm noktası ola- rak görüyordu. Kendilerini, "ts- lam dünyasını tehdit eden laik- Bğe karşı" bir akım olarak da gördüklerini söylüyorlardı. Has- san El Benna'ya göre Islamiyet yalnızca bir inanç değil, haya- tın tamamıdır. Müslüman Kardeşler Orgütü kuruluşundan itibaren 20 yıl boyunca Mısır'daki yönetimlere karşı şiddet eylenîlerine girişti. Hasan el Benna daha sonra Vahabizm olarak da kabul edilecek Islamcılığı yaymak amacıyla gençleri eğitip yönlendirdi. Israil'e karşı Filistin yanında saf tu- tan Müslüman Kardeşler, Mısır yöneticilerini de "Siyonizmin işbiriikçileri" olarak suçladılar. 194O'lı yıllann başında Mısır hükümeti bu ör- gütü yasakladı. Müslüman Kardeşler 28 Aralık 1948 yılında Mısır Başbakam Mahmud Fehmi Nokraşi'yi bir suikastta öldürdü. Mısır hüküme- ti de karşılık olarak Müslüman Kardeşler Örgü- tü'nün lideri Hasan El Benna'yı Şubat 1949'da Kahire'de öldürdü. ClA DESTEĞL. Mısır hükümeti, Müslüman Kardeşler örgü- tü'ne yalnızca dini bir örgüt olarak 1948 yılın- da faaliyet izni vermişti. 1952 yılında Kral Fa- nıkun devrilmesi sırasında Nasır'la işbirliği yapan Müslüman Kardeşler, Nasır'ın Sovyetler Birliği ile ilişkılerini güçlendirmesi üzerine on- dan koptu. Hatta bu dönemde Nasır'a olan mu- halefetleri sırasında CIA'nın desteğini aldılar. Müslüman Kardeşler Örgütü, Mısır'ın şeriat yasalanyla yönetilmesi yönünde propagandaya başlayınca örgüt Nasır tarafından 1954 yılında yeniden yasaklandı. Aynı yıl bir Müslüman Kar- deşler Orgütü eylemcisi olan Abdül Münim Ab- dutrauf, Mısır Devlet Başkanı Nasır'a suikast girişiminde bulununca, 5 eylemci asıldı ve bu örgütün 4000 üyesi tutuklandı. Bu arada binler- ce örgüt üyesi Suudi Arabistan, Suriye, Ürdün ve Lübnan'a kaçü. ÖRGÜTÜN ÜDERLERI ASILDI... Nasır, 1964 yılında örgüt üyelerine bir af çı- kardı. Amacı onlan ılımlı bir çizgiye çekmek- ti. Fakat bu affın ardından örgüt, Nasır'ın yaşa- mını hedef alan üç suikasta daha ginşti. Bunun üzenne 1966 yılında Müslüman Kardeşler Ör- gütü'nün liderleri asıldı ve binlercesi yeniden tu- tuklandı. Nasır'ın ölümü üzerine yönetime gelen En- ver Sedat, Müslüman Kardeşler Örgütü'ne şe- riatın bütün Mısır yasalannda temel alınacağı sö- zünü verdi ve onlan affetti. Sedat 1979 yılında tsrail'le banş anlaşması imzalayınca, Müslü- man Kardeşler ona olan güvenini yitirdi veEylül 1981 yılında Müslüman Kar- deşler'in etki alanı içindeki radikal bir örgüt olan Cemaati Islami'nin 4 üyesi Enver Sedat'ı öldürdü- ler. Resmen 1954 yılında beri yasaklı olan Müslüman Kar- deşler'in şu anda Meclis'te 17 üyesi bulunuyor. Müslüman Kardeş- ler Orgütü, tslam dün- yasında çok yaygın bir örgütlenme ağına sa- hip. Çok kanşık bir ma- li güce sahip olan Müs- lüman Kardeşler'in dünya çapında 70'in üzerindeki örgüt üze- nnde etkisi bulunu- yor. Mısır'da faali- yet gösteren Cihad ve Cemaati Islami gibi terör örgütleri- nin de kökeni Müs- lüman Kardeşler' e da- yanıyor. Hatta Müslüman Kar- deşler'in bu örgütleri hâlâ des- teklediği de iddialar arasında. CEMAATİ İSLAMİ.... Nil'de Firavun gemisinin kapısındaki görevli. "Kör tmam" olarak da bili- nen Şeyh Ömer Abdülrahman, bu örgütün tartışmasız lideri du- rumunda. Cemaati Islami Örgü- tü 1970'li yıllarda Mısır'da bir grup öğrenci ta- ranndan üniversite kampuslannda kuruldu. Ama- cını "Mısır'daki Ban güdümlü devlet düzenini yıkarak, tslami esaslara dayalı bir yönetim kur- mak" olarak açıklıyordu. Başlangıçta, öğrenci eylemleri düzenleyerek, kendi ifadelerine göre "seks partilerini ve kokteyleri" basarak ve içki satan dükkânlara saldırarak gençlik içinde güç topladı. Enver Sedat'ı da bu örgütün üyeleri öldürdü- ler. Islami Cemaat, Halk Meclisi Enformasyon Başkanı'nı da öldürdü. Islami Cemaat'in saldı- n hedeflerinden birisi de Mısır'da nüfusun yüz- de lO'ununoluşturanKıptiHıristiyanlardı. 1995 Haziran'ında Etiyopya'nın Addis Ababa kentin- de Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek'e dü- zenlenen suikastın arkasında da bu örgütün ele- manlan bulunuyordu. En etkili olduğu yerler Güney Mısır, El Mina ve Sina. Kahire, Isken- deriye ve diğer kentlerdeki işsiz üniversite öğ- rencilerince desteklendiği söyleniyor. Bu örgüt, Müslüman Kardeşler'i rejimle uz- laşmakla suçluyor. Ortünmek zorunda değlller ancak muhafazakâr bir glylm her yerde oöze çarpıyor KiKİnmı hak kavgası B ir masa başında üç erkek. Biri damat, biri kayuıpeder bıri de nikâh memu- ru. Mısır'da evlenme akdini bir kadın bir erkek yerine, üç erkek gerçekleş- tiriyor. Evlenecek kadın masaya otur- muyor. Bir başka odada bekliyor. Çünkü onu nikâhta babası tem- sil ediyor. Kız entelektüel bir aileden- se, haklannı savunmayı bilen kesünden- se, kızın babası elinde kızının evlilik sözleşmesiyle masaya oturuyor. Kı- zın istekleri babasının elindekı kâğıt- ta sıralanıyor. "Ben çahşma hakkım olsun istiyorum. Boşanma hakkım olsun isriyorum. Seyahat hakkım ol- sun istiyorum. Paramız konusunda da_.vb vb." Tabıi böyle bir sözleş- meye cesaret edenlerin sayısının sı- nırh olduğunu söylüyorlar. Bütün tö- renlerde ortak bir nokta var ki, o da \ tören sırasında okunan Kuran. Törenin \ sonunda üzerinde önceden uzlaşmaya \ vanlan başlık parası erkek ailesınce kız \ tarafina ödeniyor. \ Mısır'da Müslümanlar böyle evleniyor. N Çünkü Mısır'da sadece ceza yasalan laik esaslara göre düzenlenmış. Medenı Kanun ise şenatla düzenleniyor. Mısır Anayasası'nın ikinci maddesi, Isla- mi hukuk yasalann esas kaynağıdır, diyor. İslami yasalann geçerli olduğu ülkeler ara- suıda Tunus dışmda bütün ülkelerde çok ka- dmla evlilik hâlâ geçerli. Mısır yasalannda 1979'da yapılan bir değişiklik sonucu, poli- gami konusunda küçük bir reforma gidil- miş. Buna göre, erkek, kansına ikinci bir ka- dınla evlenmek istedığini söylüyor, yani bir tür onay istıyor. Kansı bu evliliğe karşı çı- kıyorsa, kocasını boşayabiliyor. Ancak bu re- forma bile tahammül edilememiş, altı yıl sonra yasa yeniden değışikliğe uğramış... Bu kez de kadın için, kocasının yapacağı ev- lilikten malı ve moral anlamda zarar gördü- ğünü ispatlama koşulu getirihniş. MlSIRLI KADIN VE YURTTAŞLIk 1952 yılında Mısır'da gerçekleşen Nasır devrimi kadınlara yurttaşlık vermeyi gerek- li görmemiş. Meclis'teki koltuklann yüzde 50'si "işçi ve köyhılere" verilirken, kadınla- ra tek koltuk dahi aynlmamış. Mısırh kadın- lar oy hakkım Nasır rejiminin 1956 anaya- sası ile kazanmışlar. 1962"den bu yana az sayıda olsa da kadın kabine üyesi ve parla- menterleri var.. Kızlar için resmi orta öğrenim 1900'de başlamış. Mısır üniversitesi kapılannı kızla- ra 1959'daaçmış. ORTÜ MESELESİ Kadınlar ortünmek zorunda değiller. Ama muhafazakâr bir giyim her yerde göze çar- pıyor. Göz kamaştıncı renkler, mücevher ve dudak boyası hoş karşılanmıyormuş. Son 20 yıl içinde yüz binlerce erkeğin Suudi Ara- bistan'a çahşmaya gitmesi ile örtülü kadın sayısında artış olduğu düşünülüyor. Kadın- lann giyim kuşamda geleneksel örtüleriyle dolaşmasını yoksullukla açıklayanlar da var. Denize giriyorlar mı sorusuna evet, ama özel tesettür tayafeti ile denize girerler yanıtını Mısır, kadınlara karşı aynmcılığı önleme sözleşmesine 1981 "de imza atan ilk Müslüman ülke. Anlaşmayı imzalarken anayasasında şeriata bağlılığını vurgulayan madde için ihtirazi kayıt koymayı da ihmal etmemiş: "Kadının aileye karşı göre\ i ile siyasi. kültürel. sosyal ve ekonomik alanda İslami kurallan çiğnemeden erkekle eşit rol alması için gerekeni devlet yapar." aldık. Daha önceki yıllarda Mısır'a gidenler de son yıllarda örtülü kadın sayısında artış gözlediklerini söylediler. 1970 ve 1980'li yıllarda özellikle üniver- site öğrencilen arasında Îslam yükselen de- ğer. Anneleri örtünmeyen pek çok genç kız örtünmeye başlamış. Orta sınıf Mısırh kadınlann hacca gittiği, örtündüğü, böylece statü ve prestij kazandı- ğı gözlenmiş. Kadınlar arasında dini konu- lan tarhşmak için uzmanlann çağnldığı top- lantılar moda olmuş. Mısır'da küçük kız ço- cuklannın dini eğitimi esas alan özel okul- lara gönderilmesi âdet haline gelmiş. Bu okullann üniforması ise hicab adı verilen örtü. Örtülü kadınlann çoğalması biraz da bu okullarla açıklanıyor. ÇALIŞMA YAŞAMI... Mısırh kadın dığer Arap kadınlanndan farklı olarak önemli işlerde çalışabiliyor. Bu- nun nedeni 18. yüzyıhn ekonomik sosyal koşullanyla ve Memlüklerin konumuyla açıklanıyor. MaiV'amanL edıtörlüğünüyap- tığı tt Feminism and blam" adlı kitapta dö- nemi şöyle anlatıyor: Mısır'da ikudarlan 1517 yılında YavuzSul- tan Selim tarafından yıkılan Memlükler, askeri ve ekonomik güçlerini uzun süre korudular. Memlüklerde kadınlann mülk sahibi ohnasına yol açan ilginç bir sis- tem vardı. Durmadan sa\aşan ve yaşa- mını yitirme korkusundaki erkekler mallannı mülklerini kanlannın üzeri- ne yapıyorlardı.. Kadın, elde ettıği topraklan alıp sa- tabiliyor. ticaret yapabiliyor, sahip ol- duğu varlığı kendisi yönetebiliyordu. Dönemin uleması da ticaretten yana ol- duğu için yargı alanmda kadınlara ar- kaçıkıyorlardı. Kadınlar boşanmak için mahkemeye başvurabiliyor, emirlerinde adam çahştı- rabiliyorlardı. Askeri güçleri, 1811 yılında Mehmet AB Paşa tarafından yok edilene kadar Memlük- ler varlıklannı ve kendilerine özel mülkiyet sıstemlerini sürdürdüler. 19. yüzyıl Mısırh kadma uğurlu gelmedi. tngiliz işgaliyle ku- rulan düzen, ulemanın rolünü azalttı, arka- sından kadınlann bankalardakı ortaklığına son verdi. Yeni düzen hızla yerleşti, tarlalarda ça- lışan köylü kadınlar erkeğin aldığı ücretin ya- nsını almaya başladı. Kadınlann kazanç ha- nesindeki bütün kalemler tek tek ellerinden gidiverdi. 20 yüzyıl, kadınlann yeniden hak- lannı geri almak için kavga verdikleri dönem oldu. YüZDE 42'SİNİN KİMLİĞİ YOK Etldn işgücünün yüzde 9'ukadın... (1976) Çalışan kadın oranı yüzde 6.2 Kadınlar yargıç olamıyorlar. Valilik, Be- lediye Başkanlığı, Muhtarlık'tan da gelenek ve görenek nedeniyle dışlanıyorlar. Liseye giden 76 kız, 100 erkek, ilkokulda 80 kız, 100 erkek (1990). Kadınlarda okuma yazma oranı yüzde 61. TüRBAN KAVCASI Devlet bir dönem. üniversitelerde kız öğ- rencilerin örtülü olarak okula gehnelerini yasaklamış. Öğrenci birliklerinin hep tslam- cı öğrencikrin elinde oluşu ve gelenegin ağır basması uygulamayı başansız kılmış. Mısır'da Cemaati Islami kızlann üniver- siteye ayn araçlarla getirihnesi için faaliyet göstermiş. Islamcı öğrenci dernekleri de, kız erkek ayn mekânlarda eğitim yapılması için. Mısır, kadınlara karşı aynmcılığı önleme sözleşmesine 1981 yılında imza atan ilk Müslüman ülke olmuş. Ama bu anlaşmayı imzalarken anayasasın- da şeriata bağlılığını vurgulayan madde için ihtirazi kayıt koymayı da ihmal etmemiş.. Bu madde şöyle: Madde 11: Kadının aileye karşı görevi ile siyasi, kültürel, sosyal ve ekonomik alan- da tslami kurallan çiğnemeden erkekle eşit rol alması için gerekeni devlet yapar. Yarın: Neval el Saadavl