Katalog

SAYFA 12 CUMHURİYET 26 ARALIK 2004 PAZAR r \MA\ I I JVtf J^l LJ \y LJ leyla.tavsanoglu(acumhuriyetcom.tr 'TLLIen sıfir atüması bi SPK Başkanı Cansızlar la sermayepiyasalarına gerekli düzenlemeleri getirecek yeniyasa taslağı ve AB'ye uyum yönündeki son çalışmaları ayrıntısıyla konuştuk SÖYLEŞİ LEYLATAVŞANOĞLU Geçen hafta sonu Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) Abant'ta, Abant Palace Oteli'nde düzenlediği arama konferansmdaydım. Dışarıdaki kalın kar örtiisüne karşılık içerisinin sıcak atmosferinde üst düzey katılımlı konferansın son güniinde ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Doç. Dr. Abdüllatif Şener özeUikle sermaye piyasalarında AB mevzuatına uyum sürecinde yapılmakta olan düzenlemeleri anlattı. Ev sahipliklerini SPK Başkanı Dr. Doğan Cansızlar ve Istanbul MenkulKıymetler Borsası (İMKB) Başkanı Osman Birsen 'inyaptığı iki günlük toplantı sonunda bir de deklarasyon yayımlandı. Borsaların artık günlük hisse senedialım satımıyapıldığı oyun alanlarından çtkarılması, sermaye piyasalarının karşılıklı güvene dayalı bir biçimde ve iyi denetlenerek düzenlenmesigereğinin vurgulandığı deklarasyonun ardından SPK Başkanı Cansızlar 'la oturduk ve ayrıntılı olarak sermaye piyasalarına gerekli düzenlemeleri getirecek yeniyasa taslağı ve AB'ye uyum yönündeki son çalışmaları ayrıntısıyla konuştuk. Türkiye nihayetAB üyeliği sürecine adtm atarken, bizim sermaye piyasalan AB kriterlerine ne kadar haZir ve uyumlu? CANSIZLAR Büyük ölçüde hazır. Bunu kesinlikle söylüyorum. Çünkü Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) kuruluşundan bu yana uluslararası standartlann genel esaslannı alarak göreve başlamıştır. Dolayısıyla kuruluşundan bu yana ve bundan sonra da SPK, uluslararası standartlar konusunda gerçekten üzerine düşen görevi büyük bir şevkle yerine getirmeye çalışmaktadır. Bu anlamda, genel esaslar itibanyla sermaye piyasalannın AB'ye en hazır sektörlerden birisi olduğunu söyleyebilirim. sından sonra hem şirket paylan artacaktır hem de yatınmcı sayısı buna paralel artacakrır. Çok abartmayalım AB üyeliğine hazırlanma süreci içinde Yeni Türk Lirası (YTL) gündemde. YTL sermaye piyasastna ne getirir, ne götürür? CANSIZLAR YTL'yi, liradan altı sıfır atılmasını çok abartmayalım. Bana göre bu olay çok büyütülüyor. Bizim ulus olarak değişimlere, değişikliklere çok hızlı bir biçimde uyum sağladığımız unutuluyor. Eminim ki bir iki ay içinde bu "Yeni TL, Eski TL" kavramı, yerini altı sıfın atılmış TL kavramına bırakacaktır. Dediğim gibi bunun abartılmasına gerek yok. Zaten her tür tedbir de alınmıştır. Sermaye piyasalan açısından da herhangi bir sıkıntı yoktur. Son çıkan kanun düzenlemesi de yapılmıştır. Endeks aynen kalacaktır. Bu sistem çok iyi bir biçimde oturacaktır. Borsalarda iniş çıkışlann çok sert hareketlerle, dalga boylarımn yüksek olması tabii ki arzulanan bir husus değil. Para ve sermaye piyasalannın yüzde 15 oranında stopajla vergilendirilmesi gündemde. Yüzde 15 çok yüksek bir oran değil mi? CANSIZLAR Sermaye piyasalarında 2005 vergi uygulaması aynen 2004'teki gibi muafiyetler uygulanacağı konusunda mutabakata vanlmıştır. Kanun o şekilde sevk edilmiştir. Bu sözünü ettiğiniz stopaj 2006 yılından itibaren uygulanacak bir sistemdir. Zaten onunla ilgili tartışmalar sürüyor. Her ne kadar tasanya konulmuşsa da TBMM'deki görüşmeler sırasında herhalde bunlar tekrar gündeme gelecektir. Benim şahsi kanun o ki bir verginin hangi alanda olursa olsun, özellikle de sermaye piyasalarında, çok basit ve anlaşılır olması, karmaşık olmaması lazımdır. Aynca da beyanı çok zahmetli bir biçimde yapılmaması gerekir diye düşünüyorum. Şunu da itiraf edeyim ki en modern vergilendirme yöntemi stopaj değil, beyan usulüdür. Ancak Türkiye ekonomisi çok önemli süreçlerden geçi Peki, Türkiye'de bu saate kadar neden uygulanmadı bu mortage modeli? CANSIZLARTürkiye'de yaklaşık otuz yüı aşkın zamandır aşın fıyat dalgalanmalan, aşın siyasi ve ekonomik istikrarsızlıklar epeyce yoğun bir biçimde yaşandı. Bu tür bir finansman modelinin başanlı olabilmesi için özellikle ekonomik ve siyasi istikrann sağlanmış olması gerekir. Taslar yerine oturuyor tkincisi, enflasyona paralel olarak reel faizlerde aşın dalgalanmalann olmaması lazımdır. Ben yükseklikten değil, dalgalanmalardan söz ediyorum. Enflasyonun yüzde 78 seviyelerde olduğu ülkelerde de bu sistemin çok rahat bir biçimde uygulandığını biliyoruz. En son örneğini geçenlerde gittiğimiz Mısır'da gördük. Yaklaşık iki yıldır bu sistem orada da uygulanıyor. Enflasyon da çok yüksek değil. Yüzde 67'ler civannda... Örneğin, vatandaş bir müteahhitle imar mevzuatına uygun, her türlü izinleri alınmış bitmiş bir konutun fıyatuıda anlaşacak. Diyelim ki konutun fiyatı 100 milyar lira. Vatandaş bunun dörtte birini, yani 25 milyar lirayı peşin olarak yatuacak. Geri kalan 75 milyar lirayı da ya bir bankaya, ya bir özel finans kuruluşuna ya da bu amaçla kurulmuş bir finans kuruluşuna ki ileride bunlar kurulacak başvurarak bu parayı kredi olarak alacak. Tabii burada ekspertiz değeri önemli. Değerlendirme şirketlerinin disiplin altına alınmasıyla ilgili önemli düzenlemeler yaptık. Bu konutun değerlendirilmesi çok iyi bir biçimde yapıldıktan sonra banka ya da finans kuruluşu bu 75 milyar lirayı vatandaşa, müteahhide peşin ödemek üzere verecek. Karşılığında da bu konutu ipotek edecek. ipotek senedi düzenlenecek. Vatandaş da ödenebilir taksitlerle bu parayı vadeye yayacak. Ödeme süresi banka ya da finans kuruluşuyla va P O R T R E Dr. DOĞAN CANSIZLAR 1954, Ankara/Şereflikoçhisar doğumlu. YükseköğreniminiAÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Iktisat ve Maliye Bölümü'nde yaptı. ABD'nin Boston kentinde Northeastern University'de ekonomipolitikası ve planlama konusunda master, 10 Iktisat Fakültesi'nde maliye konusunda doktora yaptı. Dil eğitimi için iki yıl Almanya'da, fınansal kiralama konusunda araştırma için bir yıl Ingiltere'de, yüksek lisans eğitimi için de ikiyılABD'de bulundu. Kamu sektöründe çeşitli kademelerde görev yaptı. Kasım 2000'den bu yana Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı. ODTÜ'de ve Gazi Üniversitesi'nde kamu maliyesi dersleri verdi. Finansal kiralama, kamu harcamalan, bütçe sistemleri konulannda yayımlanmış eserleri var. Yeni TLy Eski TL kavramı, yerini altı sıfın atılmış TL kavramma bırakacaktır. YTUyi, liradan altı sıfır atılmasını abartmayalım. Borsalarda inişler olması doğal Siz öyle diyorsunuz, ama her ciddi olayda İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) ya baş aşağı htzla düşüşe geçiyor ya da duruma göre de roketgibifırlıyor. Acaba bu durum bizim sermaye piyasasının kınlganlığından mı ileri geliyor? CANSIZLAR Bütün borsalarda inişler ve çıkışlar olması doğaldır. Fakat bu iniş çıkışlann çok sert hareketlerle, dalga boylannın yüksek olması tabii ki arzulanan bir husus değil. Borsalann böyle çok dalgalandığı aşamalarda borsalann derinliği konusu gündeme gelir. Yani borsalanmızın daha fazla derinliği olsa bu tür bazı ufak tefek gelişmelerde dalgah bir seyir endeks açısından izlenemez. Üstelik şirketlerin sayısı da çok fazla değil. Aynca şirketlerin halka açıklık seviyeleri de çok yüksek değil. Şöyle diyelim: Ufak bir havuza taş attığıruzda suyun yüzeyinde gördüğünüz halkalarla büyük bir göle taş attığınızda gördüğünüz halkalar arasında çok fazla fark vardır. Derinlikten kasıt bu. Yeni girdiğimiz bu süreç çerçevesinde bu çok farklı boyutlara taşınacaktır. Nasıl? CANSIZLAR Tam üyelik aşama Doğan Cansızlar, "VTL'yi liradan altı sıfir anlmasuu çok abartmayalım. Bana göre bu olay çok büyütülüyor" diyor. Şu anda 1 dolar bir milyon 400 bin lira civannda. Altı sıfın attıktan sonra doların kuru 1.4 lira mı olacak? CANSIZLAR Mesela 1.420 lira olacak. Kur böyle ama lira eski değerinde olacak. Türk Lirası kimliğine kavuştu Bu sanki liraya yapılan bir makyaj mı? CANSIZLARDeğil. Bıliyorsunuz uluslararası çevrelerde Türk Lirası denilince milyonlar, milyarlarla ifade edilen bir para birimi akla gelir. Şimdiyse kendi kimliğine kavuşmuş bir Türk Lirası'yla karşı karşıya kalacağız. Buna makyaj da denemez. Çünkü ekonomideki göstergeler oldukça olumlu. Bu aslında bunun devamı konusunda ileriye yönelik bir sinyaldir. O açıdan da çok önemlidir. Ben makyaj tanımlamasını şahsen kabul etmiyorum. {§ Uluslararası çevrelerde Türk Lirası denilince milyonlar, milyarlarla ifade edilen birpara birinti akla geliyor. yor. Taşlar yerlerine yeni yeni oturuyor. O bakımdan da belli bir süre stopaj yoluyla vergilendirilmesinde yarar vardır. Ama bu stopaj ın oranının çok iyi belirlenmesi lazımdır. Eğer oran yüksek tutulursa borsadaki likidite sorunu ortaya çıkabilir. O bakımdan yüzde 15 'lik bir stopajın yüksek olduğuna inanıyorum. Bunun çok aşağı seviyelerde tespit edilmesinde yarar olacaktır. Yüzde 5 gibi bir orana çekilmesi de konuşuluyor... CANSIZLAR Aslında ideal olan belli bir süre hiç alınmamasıdır. Ama ille de alınacaksa bunun düşük seviyelerde olmasında yarar vardır. Bir de Ingilizcede 'mortage' denilen ipotek usulüyle konut edindirmede yenifinansman modeli Türkiye 'ye yeniyeni tanıulıyor. Bize bunun nasıl olacağını anlatır mısınız? CANSIZLAR Bu, yeni bir sistem değil. Yeni bir icat ya da cin fikir de değil. Dünyamn pek çok ülkesinde 150200 yıldır uygulanan bir sistem, model. Bugüne kadar bu modelin Türkiye'de uygulanmayışının nedeni ekonomideki çalkantılardır. Şimdi, kriz dönemlennden sonra uygulanmakta olan ekonomik programın çok olumlu göstergelerini hep birlikte izliyonız. Taşlar yerli yerine oturuyor; reel faizlerde düşüşler var. Enflasyon da buna paralel gidiyor. Ben daha da olumlu bir gidiş olacağını düşünüyorum. Yeni model geliştlrdik Bunun çalışmalan ne zaman başladı? CANSIZLARArkadaşlarla birlikte birkaç yıldır bunun çalışmalanm yürütüyorduk. Bunlan aşağı yukan tamamladık. Yakında bunu bir kanun taslağı halinde Başbakanlık'a ileteceğiz. Bunun hepsi olduğu gibi kanunlaşacak anlamına gelmez. Ama biz ideal bir sistemin nasıl olması gerektiği konusunda teknik düzenlemeleri yapıp öyle sunacağız. Model çok basit. tandaş arasında belirlenecek. Banka ya da finans kuruluşu, para karşılığında aldığı ipotek senedini isterse kendisi menkul kıymetleştirecek, isterse bunu yeni kuracağımız bir finans şirketine devredebilecek. Peki bankalar ya da finans kuruluşlan şimdiki durumda bunun altından kalkabilecek mi? CANSIZLAR Bankalann mevduatının süresinin üç ayı bile geçmediği bu ortamda bunu yapmalanmn biraz zor olduğunu biliyoruz. Eğer yurtdışından bu amaçla kredi bulmuş bankalar varsa, ki var, bunu yapabilirler. Ama bunu yapamıyorlarsa bu riski üzerlerine almaksızın ipotek senedini tepede kurulacak finans kuruluşuna devredebilecekler. Yani bankalann herhangi bir şekilde riski, dolayısıyla nakit sıkıntısı olmayacak. Kurulacak finans şirketi, havuzda toplanan ipotek senetlerini piyasaya çıkartacak. Yani menkul kıymetleştirme yapacak. Bu, varlığa dayalı menkul kıymet şeklinde ya da kuracaklan yatınm fonlan aracüığıyla olabilir. 'SPK cezalandırıcı bir müessese değildir' SPK'ler, dünyamn her yerinde denetim mekanizntalarıdır. SPKye cezalandırıcı bir kurum gibi bakyıak doğru değiJİT) Vergi teşviki vergigelirlerini olumsuz etkilemez mi? CANSIZLAR Etkilemez. Çünkü bu yeni bir enstrüman olduğu için etkisi nötr olur. tkincisi, ABD'de olduğu gibi, Hazine, yani devlet bu finans kuruluşunun çıkaracağı menkul kıymetlerle ilgili, sembolik de olsa, bir Hazine garantisi verecektir. Dolayısıyla öncelikle yurtdışındaki fonlann yurda çekilmesi ve bunlann pazarlanabilirliği için bu söz ettiğimiz koşullar çok önemli. Bunlan bız taslağa yazdırdık ve taslağı hazırladık. Bir de yatınmcımn sorumluluğu meselesi var. Biz hep, yatınmcı korunmalı diyoruz. Ama yatınmcımn sorumluluğu nasıl tanımlanacak? CANSIZLAR SPK olarak bizim yatınmcılan koruma fonumuz var. Şu anda kişi başına yaklaşık 20 bin Euro civannda bir koruma söz konusu. Herhangi bir aracı kuruluşun zor durumda kalması nedeniyle mal varlığı yetmediği takdırde ek olarak verilecek bir rakamın bu. üst limitidir. Bu limit her yıl yeniden değerlendirme oranında artar. Fakat bunun sadece hisse senetleriyle ilgili olduğunu da söylemeliyim. Öbür sermaye piyasası araçlanyla ılgisi yok. Biz bu yapacağımız düzenlemelerde yatuımcıyı korumanın kapsamını hisse senetlerininyanı sıra "Devlet içBorçlanma Senederi" dahil olmak üzere sermaye piyasası araçlan açısından genişletmek istiyoruz. Bu kanunda onlan dikkate alacağız. SPK cezacı gibi davranıyor. Ama SPKesas olarak piyasayı derinleştirmek için ne yapıyor? CANSIZLAR Bakın, bizim görevimiz düzenleme ve denetleme. Piyasalann iyi işlemesi için gerekli her türlü önlemi almak zorundayız. Buna düzenlemeler dahil. Bunun dışında denetleme de vardır. Çünkü piyasalann düzenlenmesi dünyamn her yerinde olduğu gibi bir kamu kuruluşu olan bağımsız bir otoriteye verilmiştir. SPK da bunlardan birisidir. Yani SPK'ye cezalandrncı bir kurum olarak bakmak doğru değil. Bunun ötesinde, özellikle son yıllarda yaptığımız değişüdiklerle biz sermaye piyasalannı hemen hemen yeni baştan tasanmlıyoruz. Bakın biz beş yıldır Abant'ta bu toplantılan yapıyoruz. Bu son toplantıda da görüldüğü gibi AB mevzuatına uyum anlamında sermaye piyasalannın üç yühk perspektifuıi çizmeye çahştık. Dolayısıyla biz sermaye piyasalannı küresel dünyanın ve AB 'nin bir parçası haüne getirmek için çaba harcıyoruz. O bakımdan SPK'yi sadece cezalandıncı bir müessese olarak görmek doğnı değil. Dünyada bütün SPK'lerin işleyişleri benzeşîyor mu? CANSIZLARSPK'ler, Türkiye'de olduğu gibi dünyanın her yerinde aslında denetim mekanizmalandır. Ama denetim ağırhkh bir yapısı olmamak gerekir, diye düşünüyorum. Biz de zaten o politikayı benimsemiş bulunuyoruz. Güvenmek iyidir. Ama denetim daha iyidir. Bu iki unsuru çok göz önünde bulunduruyoruz. Piyasalanmıza hem güveniyoruz hem de denetimini yapıyoruz. Ama dediğim gibi güvenmek iyi, denetim daha iyi. Olaylara bu çerçevede bakmak lazım, diye düşünüyorum.