Katalog

SAYFA CUMHURİYET 14ARALIK2004SALI 14 JVLJLJI U l \ kultur@cumhuriyet.com.tr SAHNEDEN 9. Ankara tiyatro festivali u yıl dokuzuncusu gerçekleşen Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali, TAKSAV tarafindan düzenlendi. On iki günde kırk oyunun sergilendiği festival, her tür ve her düzeyde tiyatro yapan topluluklara kucak açıyor. Beklenen, gelecek yıllarda yabancı topluluklann daha yoğun katılımının sağlanması. AYŞEGÜL YÜKSEL YAZIODASI SELİMİLERİ Nisa Serezli'yi Hatırlamakd) Şairin Mektuplan'nı seyretmiş miydim? Adı Şairin Mektuplan mıydı? O eski Küçük Sahne'de mi oynamıştı? Nisa Serezli'yi gencecik yaşında yaşlı bir kadın rolüyle üne kavuşturan bir piyes olmalı. Şairin Mektupları diye takılıp kaldığım, o... Siyahbeyaz fotoğraflannı da görür gibiyim. Git git yiten tiyatromuzun bol fotoğraflı bir kitabı dmadığından, pek çok eser, belleğin biriktirmeye uğraştığı görüntülerde soluk almaya çalışıyor. Ama Nisa Serezli'yi unutulmaz Şahane Zügürtler'de seyrettiğimi yaşadıkça hatırlayacağım. Ayfer Feray, Erol Keskin ve Haldun Dormen'le birlikte. Ayfer Feray'ın karşısında eğıldığı sahne, seyirciyi büyülemişti. O yıllarda tanışmamıştık. Sahne sanatçılannı sadece seyirci olarak izleyebildiğim günlerdi. Nisa Serezli'ye gelince, yalnızca bir aktris değildi. Gülriz Sururi'nin yaşattığı Sokak Kızı Irma'nın çevirmeniydi aynı zamanda. Gazetelerdeki, dergilerdeki röportajlanndan öğrendiğime göre, bır dönem gazetecilik ve çevirmenlik yapmıştı. Evimize her hafta giren Hayat mecmuasında çalışmıştı. Hayat'lan tek tek tarasam, belki adına rastlanm... Tiyatro sevgisi üniversite yıllarında başlıyor. öğrenci topluluklannda, Cep Tiyatrosu'nda oynamış. Haldun Dormen'in önerisiyle büsbütün tiyatroda karar kılmış. Tatlı Kaçık'ı yeniden oynuyordu. Kim bilir kaçıncı kez. Bu oyun daha o zamanlar sönen tiyatroya yepyeni seyirciler kazandırmıştı. Bu oyun dolayısıyla tanıştık. Röportaj için gitmiştim. Taksim'de, yüksektavanlı, bir geçmiş zaman apartmanı. Dediğim gibi, Tatlı Kaçık, ilk oynanışından tam on yedi yıl sonra yeniden sahneleniyordu. Nisa Hanım, "Başka türiü de oynanabilirdi" demişti, "yazannyonımu değil benimkisi". Oyundaki yan meczup, yapayalnız genç kızın kaderini, bilge, sonsuz hoşgörülü, sevecen bir insanınkiyle birleştirerek, özdeş kılarak metne gerçekten de bambaşka bir anlam getirmişti Nisa Serezli. 1985 yılının tiyatro mevsiminde Tatlı Kaçık'ı epey seyretme fırsatım oldu. Nisa Hanım'la dosttuk artıkHep gözlerim yaşanrdı. Hele sevgıli kedisi Victor'un ölümüne bir türiü inanmadığı sahnede! Yaşlı kız, Vıctor'cuğunun ölümüne birtüıiü ınanmaz. Onun inanmak istemeyişinde, duyarlı her ınsan kendinden bır şeyler bulabilir: Yalnızsanız, alabildiğine yalnızlık... Dostlannızın, arkadaşlannızın sevgisini az buluyor, özverileriniz karşılıksız kalıyorsa... Yaşadığınız hayatın acılannı daha da keskinleştirmek istiyorsanız... Bu 'tatlı kaçık' belki de hep örtbas etmeye çalıştığımız iyicil tarafımızdı. Üstelik ne pahasına olursa olsun, iyilikten, şefkatten hiç yılmıyordu. Bunlan söylüyordum Nisa Hanım'a. Gülümsüyordu. Sahnedeki aktrisle gerçek yaşamdaki kadın birbirine çok benzerdi. Hangisi zamanla öteki olmuştu? On yedi yılı sayıp dökmeye çalışıyordum içimden. Demek 1960'lann sonuymuş. Hemalde lisede ögrenciymişim. Hayatayeni başlıyormuşum. Yazar olmak istiyormuşum. Birden Tatlı Kaçık! "Ayfer'le (Feray) birlikte kurmuştuk tiyatroyu" diyordu. "Tatlı Kaçık'ı okuduğumda, herkese hitap edebileceğimizi düşünmüştüm. Tiyatronun bin çeşidı var. Ben, daha çok, tiyatro sanatını sevdiren, iddiasız, alçakgönüllü oyunlan severim. Onlan kendime, oyunculuğuma daha yakın bulurum. Tatlı Kaçık böyle bir oyundu." Çay içiyorduk. Küçük pastalardan, tuzlulardan atıştırıyorduk. Büyük bir vazoda çiçekler duruyordu. Akşamüzeriydi. "...Sonra sonra tiyatro benim herşeyim oldu. Insanlara sevgi aşılayabildiğim bir tapınak!" Şimdi gülümsemiyordu. "Çilesi sizi yormadı mı?" "Hayır, hiç yorulmadım. Tam tersine, yalnızca sahnede ruhum dinlendi." Öneriler Oyun / Çin Kahvesi, Tiyatro Odası (Profilo) (Can Doğan'ın başanlı rejisi, Can Başak'la Aziz Sarvan'ın güçlü oyunlan için.) Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat Için Vakıf (TAKSAV) tarafindan bu yıl dokuzuncusu düzenlenen Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali 1930 Kasım tarihleri arasında yapıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çankaya Beledıyesi, Devlet Tiyatrolan, Türk Mühendis ve Mımar Odalan Birliği ve Makine Mühendisleri Odası'nın çeşıtli düzeylerdeki katkılanyla gerçekleşen festivale, bir bölümü yurtdışından gelen, profesyonel, yan amatör, amatör tiyatro topluluklan katıldı. Festival düzenleyıcileri, son birkaç yıldır, tiyatroya yoğun emeği geçen bır sanatçıya ödül veriyor. Bu yılın 'onur ödülü'nün sahibi Yıldız Kenter'di. Prof. Dr. Sevda Şener ise tiyatro dalında yetiştirdığı öğrencılerle, yapıtlanyla, konferanslanyla, radyo ve televizyon konuşmalanyla, tiyatro dünyasına, üniversitelere ve kamuoyuna 40'ı aşküı yıldır vermekte olduğu hizmet için festivalin 'emek ödülü'ne değer bulundu. Fesnvalin 'açıhş' gecesinin oyımu Italya'dan gelmişti. Assemblea Teatro'nun 1979'dan bu yana süren ye dünyanın çeşıtli ülkelerine taşınmış olan 'OzgürlükAnyorum'başlıklı 'sözsüz'göstensi, maskeli karnavallarda ve popüler geleneklerde yer alan arketipsel ilişkileri yansıtıyor ve çeşitli uzunluklardaki sopabacaklar üstünde ustaca devinen oyuncular tarafindan sunuluyordu. Büyük Tiyatro'nun büyük sahnesinin neredeyse tavaruna kadar ulaşan görsel çarpıcılık, bır kent alanında, açık havada, bınkmış kalabalıklann rahatça seyredebilmesi için amaçlanmış olmalıydı. Kapalı uzamda o kadar etkili olmadı. B 1 On Ikl günde kırk oyun Festival oyunlan başkentteki çeşitli tiyatro salonlannda, bir bölümü de aynı saatlerde sahnelendi. On iki günde kırk oyun... Bu aşın yoğunluk, seyircinin bölünmesine yol açtı. Istanbul'dan gelen özel tiyatroların çoğunlukla geçen yıldan sürdürdükleri oyunlannuı olağan turnelerden daha düşük bilet ücretleriyle sunulması Ankara seyircisini mutlu etti. Kimi Ankara turnelennde yeterince seyirci bulamadıklanndan yakınan Istanbullu özel tiyatrolann, bilet ücretleri ödenekli tıyatrolannkine yaklaştınldığında, salonlan hıncahınç doldurduklan gözlendi. Orta sınıftan ınsanlanmızın 'tiyatroya giden' kesimınin 'ödeme gücü'nün sınırlılığı böylece bir kez daha ortaya çıkmış oldu. Dostlar Tiyatrosu'nun 'Fay Hatö', Ortaoyuncular'ın 'BeniBenmiDelirttim?', Aksanat Prodüksiyon Tiyatrosu'nun 'Fernando Krapp Bana Mektup Yazmış', Tiyatro Kare'nin 'Sah Ziyaretleri', Yedıtepe Oyuncuları'nın 'Son Perde', Tiyatro Istanbul'un 'Bu Adreste BulunamadT. SüheylBehzat Uygur Tiyatrosu'nun 'Güldüren Şüphe', Sadri Alışık Tiyatrosu'nun 'Şaşkın Aşıklar', Tiyatro Kedi'nin 'Yanm BardakSu' gibi oyunları arasında özellikle ilgi çeken iki yapım, Ankara'ya ılk kez gelen Tiyatro Pera'nın sunduğu 'Seyir Defteri (Julia)' ile Oyun Atölyesi 'nin genç ekibınin 'Otheflo'suydu. Ankara Sanat Tiyatrosu da festıvale geçen yıldan süren 'Memleketimden İnsan Manzaralan' ıle katıldı. Tek kişilik gösteriler de gündemdeydi. Tiyatro Libra tek kişılık gösterilerde kıdemli bir sanatçı olan Mehmet Esen'in yazıp sunduğu 'Türk Olmak Kolay Degil' (stand up), Nejat Uygur Tiyatrosu Nejat Uygur'un sunduğu 'Meddah', Mavi Sahne Sedat Demirsov ıle Kıvanç Nalça'nın yazıp Ziver Armağan Açü'ın sunduğu 'Âkmin En Güzel Hikâyesi'ni sundu. Özgün çalışmalar Genç tiyatro topluluklannın özgün çalışmalan arasında ise Tiyatro Boğaziçi'nin yalnızca kadın seyirciler için hazırladığı 'Yedi Kadm', Canşenlıği Oyunculan'nın 'Meçhulün Faili' ve 'Tîyatro Sporu', Öteki Tiyatro' nun 'Çıkışyokland Cumhuriyeti', Tiyatro Ti'nin 'Adanun Biri'. Tiyatro Yeraltı'nm 'Meddahımürak HastaneÖykükri'. Istanbul Oda Tiyatrosu'nun 'The YerBMah Aşk', Antık Tiyatro'nun 'Buralarda KızOlmak' oyunlan yer alıyordu. Kimi genç topluluklar ise bilinen yerli ve yabancı yapıtlan sahnelemeyi yeğlemişlerdi. Bılkent Drama Atölyesi 'Orümcek Kadmın Öpücüğü', Özgür Tiyatro 'Zengin Mutfağı', Teatro JıyanaNü Kürtçe olarak Fugard'ın 'Ada' ('Gırav'), Bartın Yardımsevenler Derneğı Tiyatro Topluluğu Adenı Atar'ın 'Özgüriük Oyunu', MMO Izmır Şubesi Tiyatro Topluluğu Kentın Oyunculan Aristofanes'in 'Banş' oyunlannı sergılediler. Festivale katılan beledıye tiyatrolan da bir başka grup oluşturuyordu. Gıresun Belediyesi Şehır Tiyatrosu 'Haybeden Gerçeküstü Konuşmalar'ı. Çankaya Belediyesi Şehir Tiyatrolan 'Uzaklar'ı, IBŞT ve Eskişehir Büyükşehir Beledıye Tiyatrosu ayn yapımlarla 'Hadi Öldürsene Canikom'u. Antalya Büyükşehir Beledıye Tiyatrosu 'Sığmtüar'ı sundu. Bul garistan Rusçuk Belediyesi Tiyatrosu da Peyu Yavarov'un 'Yıldırm Düşünce" oyunuyla katıldı festivale. Rltüel. dans. koreograff Ve müzik'koreografi dans'şiir/şarkı yoluyla sahne anlahmı kotaran topluluklar. Gülüm Pekcan Dans Tiyatrosu'ndan Gülüm Pekcan'ın yazıp yönettiği 'Sahne Arkası'; Ayışığında Agora Performans'tan 'Zaman İçinde Kadın NANA'; Tiyatro Di Yorum'un thsan Bengier koreografisıyle sahnelenen 'RitüeDerie Anadotu'su ve MKM Halk Danslan Topluluğu'nun şıır ve şarkılan Kürtçe sunulan 'Memü Zin' başlıklı dansmü zik gösterisi. Semaver Kumpanya'nın sunduğu Cuma Boynukara'nın 'Mem ile Zen'ine gelince... Kaderimde bu 'Kumpanya' ile köşe kapmaca oynamak var. Tıpkı 'On Ûdnci Gece'de olduğu gıbi, 'Mem fle Zen'in oynandığı tanhte yine Istanbul'da olmak zorundaydım. Ankara Uluslararası Tiyatro Festhali zaman ıçınde daha bir oturacak ve kurumlaşacak sanıyorum. Yine de şimdiki yaklaşımındaki sereserpelık, bır başka deyışle, katilmaya ıstekli her tür topluluğa kucak açışı da hoş geliyor bana. Özlenen, adının içerdiği 'uluslararası' kavramının içını daha çok yabancı topluluğun katilımını sağlayarak doldurması... Tiyatromuzdaki edebiyat uyarlamalanna bir örnek daha: Kiralık Konak Itnparatorlıığun çöküş sancıları HAYATİASILYAZICI Türk tiyatrosunda uyarlama geleneği, Meşrutiyet tiyatrosuyla yaşıttır denebiür. Ilk Türkçe oyunlan saymazsak ya da ayn bir sınıflamaya koyarsak, Tanzimat dönemi şair ve yazarlanndan İbrahim Şinasi'nin (18261871) yazdığı "Şair Evlenmesi" (1859) ilk yerli oyundur. Tank Günersel, dört yıl önce Serveti Fünun Edebiyatı içinden Edebiyatı Cedide'nin ilk ve büyük romancısı Halit Ziya Lşaklıgil'in "AşkHMemnu" adlı romamnı tiyatroya uyarlamıştı. Bu oyun günümüze dek afişte kaldı. Yine Tank Günersel'in librettosunu yazdığı ve Selman Ada'nın bestelediği "Aşkı Memnu" operası da aynı dönemde hem Mersin Devlet Opera ve Balesi'nde, hem de Cemal Reşıt Rey Konser Salonu'nda sahnelendi. mut Yesari gibı ünlü yazarlarla birlikte 'MiIB Edebiyat' akımı içinde yer alır. 'Kiralık Konak' (1922), Karaosmanoğlu'nun dokuz romanı içinde ilkidir. IL AbdüDıamit dönemi nazırlanndan, emekli Nâim Efendi, romanda olduğu gibi, oyunda da eksen kişi; gelenek ve törelere bağlı, insancıl değerleri olan olgun bir adamdır. Yazann roman karakterlerini çizişi, betimleyişi, olaym çevresini genişletişi, içenğinin zenginliği, siyasal ve toplumsal bir nitelik kazandınşı çok başanlı. Ahlak ve kültür sorunlanna çağcıl yaklaşım başanyla yansıtüıyor. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e geçiş öncesi siyasal, toplumsal ve ahlaksal çöküşün yansıtıldığı romanda, Yakup Kadri Karaosmanoğlu. üç ayn kuşağı işler; üç kuşak arasındaki çatışma, görüş, duygu ve çelişkiler üzerinde aynntılı biçimde durur; ailenin çözülüp dağıhşını verir. Romanda, II. AbdüUıamit'in siyasal, toplumsal ahlaksal ve ekonomik çözülüşünü de görürüz. Tank Günersel de yazann anlattıklannı, aynı başanyla sahneye taşımış. Yönetmen küçük anımsatmalarla siyasal koşutluklar kuruyor. Shakespeare'in "KralLear"indeki gibi, bır ımparatorluğun çöküşünü görebüiyorsunuz. Yorumun başanlı oluşu, oyunculann karakter çizimlerine de yansıyor. Özellikle; sevecen, gelenek ve törelere bağlı, iyi ınsan tipinı "Naim Bey"de Toron Karacaoğlu olağanüstü güzellikte çiziyor, role ruh katıyor. Üstün Akmen'e dava • Kültür Servisi Tiyatro... Tiyatro... Dergisi Yayın Kurulu üyesi Üstün Akmen hakkında, 12 Temmuz tarihli Nokta dergısinde yayımlanan 'Izmit Tiyatrosu Karanhğa Gömülürken' başlıkh yazısından dolayı tzmit Büyükşehir Belediye Başkanı tbrahim Karaosmanoğlu "Kişilik haklanna yayın yoluyla hakaret ettiği" gerekçesiyle 10 milyar liralık tazminat davası açn. Karaosmanoğlu 10 milyar manevi tazminatın yayın tarihinden itibaren en yüksek banka faıziyle bırhkte kendisine ödenmesini ve gideri Üstün Akmen'den alınmak kaydıyla mahkeme karannın ya da hüküm özetinin Türkiye çapında yayın yapan tirajı yüksek üç gazeteden birinde en az iki kez yayımlanmasına karar verümesini istedi. zan yazar ve dramaturg Tank Günersel 'in Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Kiralık Konak" adlı romanından sahneye uyarladığı oyun şehir tiyatrolannda sahneleniyor. Yazann anlattıklarını, aynı başanyla sahneye taşıyan yönetmen küçük anımsatmalarla, siyasal koşutluklar kuruyor. Oyunda, Sevinç Erbulak. Tank Şerfoetçioğlu, Berna Şerbetçioğlu rol abyor. Cevdet Kudret karakterlerin ruhsal dunımlan konusunda Gustave Flaubert'in "Madame Bovary" romanıyla "Kiralık Konak" arasında karşılaştırma yaparken, benzer ruhsal çözümlemelerin başansından söz etmiştir. Sevinç Erbulak' ın oynadığı, "Nail Bey'in tonınu, Baüü anlayışla yetişmiş bir genç kız olan "Semiha"nın çizimini, Madame Bovary'deki uEnansi'"ya benzetir.(*) Sevinç Erbulak, uSemiha"yı çok başanlı bir karakter çizimiyle oynuyor. Batı hayranlığı ve aşınya kaçan züppeliği 'Nail Bey'in damadı 'ServetBey'de Tank Şerbetçioğlu, eşı "Sakme"de ise Berna Şerbetçioğlu çok iyi veriyorlar. romanından Bizet'nin "Carmen" operasına taşıdığı sevi ve özgürlük anlayışıyla 'Carmen', özgürlüğü için aşkını da feda edebıliyor. Ale\' Oraloğlu, Berrin Koper de bu çizginin içindeler... "Kirahk Konak", iyi bir yapım ve genelde oyuncular başanlı oynuyorlar. Sahne, giysı, ışık tasanmlan oyuna katkı sağlıyor. Tank Günersel'in uyarlaması ve yönetimi de birbirini tamamlıyor. (*) Cevdet Kudret: Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, C. 2, S. 130, tnkılap Kitabevi, 1998, Îstanbul. O Kelebek sergisi Üç kuşak arasındakl çatışma Ozanyazar ve dramaturg Tank Günersel şimdi de Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Kirahk Konak" adlı romanım tiyatroya uyarladı. Oyun halen îstanbul Şehir Tiyatrolan'nda oynamyor. 20. yy. yazarlanndan Yakup Kadri Karaosmanoğlu (18891974); Ömer Seyfettin, Halide Edib Adrvar, Refık Halit Karay, Ercument Ekrem Talu, Salâhattin Enis, Osman Cemal Kaygıh, Reşat Nuri Güntekin, Feyami Safa, Halikarnas Bahkçısı, Mithat Cemal Kuntay, Sermet Muhtar Alus, Abdülhak Şinasi Hisar, Mah. Karşılıksız sevller çıkmazı Romandaki karakterler, oyunda da başanyla çiziliyor. "Semiha'', Batı'da aldığı eğitim gereğı özgür yaşamayı düşler ve uygulamaya çalışır. Sevı anlayışı da Çehov oyunlan havasındadır. Karşıhksız seviler çıkmazı vardır. Semiha (Sevinç Erbulak), sevilerinde Prosper Merimee'nin (1803 1860) "Carmen" (1845) romanındaki 'Carmen' karakterini anımsaüyor; gerek sevı ve özgürlük anlayışı, gerekse davranışlanyla. Merimee'nin "Carmen" • tSTANBUL (AA) îstanbul Üniversitesi (ÎÜ) îstanbul Tıp Fakültesi Genel Dahiliye Uzmanı Dr. Oktay Onaran, 8 bin kelebekten oluşan koleksiyonunu sergüedi. Büyükçekmece Alkent 2000 Sitesi'ndeki Club House'da açılan sergi öncesinde bilgi veren doktor Onaran, 35 yıldır kelebek koleksiyonu yaptiğını belirtti. Yaklaşık 20 bin farkh türde kelebek bulunduğunu söyleyen Dr. Onaran, "Özellikle Türkiye'de yaşayan kelebeklere koleksiyonumda yer vermeye çahştım. 1984 yılında Amerika'da bulunan Amerikan Kelebek Kulübü'ne ömür boyu üyehğim kaydedildi. Kulübün Türkiye'den ilk ve tek üyesiyim" dedi. Dr. Onaran, kelebek koleksiyonuna başladıktan sonra 1972 yılında Uludağ'da tesadüfen farklı türde bir kelebek bulduğunu belirterek "Bu kelebeğin 150 milyon yıllık geçmişe sahip olduğunu ve buzul çağında yaşadığını ögrendikten sonra kelebeğin koruma altına alınması için gjrişimlere başladım. Parnasiyuss Apollo Graslinni adındaki kelebeğin koruma altına alınması için son 1 yılda önemli mesafeler kaydedildi. Bu çahşmayı, Bursa Büyükşehir Belediyesi ile ortak yapıyoruz.