Katalog

• KASIM2004CUMA CUMHURİYET SAYFA ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Euro dolara karşı 1.35 18Kaam 1.3035$ 1.30 KAOŞMNMHTAEEK 2003 2004 Köıfez Savaş» 61 roByar dolara patiadL ABD bunun 17 milyar dotonm Saudi Arabistan'a. kalaıunı da Kuveyt, Emirfikkr, Aimanya ve Japonya'ya yükkdi. 11 EylüTü gerekçe göstererek Irak'a giren ABD, savaşm 100 milyar dolara çıkacağou. ABD haznieâne 10 yüda 1 trityon doiar yüfc geteceğiru hesapUrruştı. Işgatden bu yana savaş gjderteri, tahminleri aşıp 225 mflyar dolara çıktu Bush yöncnminin bütçesi, 2004te 413 înfyar dolarhk rekor açıkverdl Doiar, rekor kuran bütçe açığı nedenhie sürekli değer kaybediyor. Euro/dolar paritesi dün tarihi zirve yapö, Avrupa borsalarmda 13035'i gördü. Euro'daki yükseüş AB ekonomisini sarsıyor. Son feryat, dünya ekonomikrine ortaktavır çağna yapan Almanya Maliye Bakanı Hans EkheTden geML ABD'nin silahı 'dünyayı' vurdu• Dolardaki düşüşü bütün dünya ekonomisi ödüyor. Dün yine tarihi bir rekor kırarak 1.3035'e kadar çıkan Euro/dolar paritesi Avrupa ekonomisini her geçen gün daha fazla zora sokuyor. Bu durumdan endişe duyan Avrupah yoneticilerin müdahale talebi artıyor. BAŞAKSEZEN Dünyarun en güçlü ekonomilerinden biri olan ABDnin özellikle 225 milyar dolara ulaşan savaş gıderlennin de et- kisiyle rekor düzeylere varan ticaret açıklanmn bedelini tüm dünya ödüyor. ABD'nin ticari açıklan nedeniyle do- larda yaşanan düşüş, etkisuıi en çok Av- rupa ekonomisinde hissettiriyor. Avru- pa'danyükselen önlem uyanlanna ltal- İMKBDE AB HESABI Ekonomi Servisi - Doiar bütün dünyadaki düşüş trendini Türkiye'de de sürdürdü. Geçen güne göre 2 bin lira düşüş kaydeden dolar, dün 1 milyon 455 bin liradan alıcı buldu. Euro ise 1 milyon 893 bin liradan işlem gördü. ÎMKB Bileşik Endeksi de AB heyecanıyla 368.69 puan artışla 23.132 puandan kapandı. Endeks, 5 Kasım'dan sonra ilk kez 23.000 puanın üstünde bır kapanış yaprruş oldu. Borsa endeksi günün tamamında 566.19 puan yükseldi. Hisse senetlerinin günlük ortalama değer kazancı yüzde 2.51 oldu. sanyı onayladı. Böylece, hükümetın borçlanma sının 8.18 trilyon dolara yükseldi. Senato'da azuıhk olan De- mokratlar ise önlem ahnmadığı takdir- de 10 yıl içinde ABD'nin borçlannın 14.5 trilyon dolara ulaşacağı uyansın- da bulunarak borçlanma sırunrun yük- seltilmesine karşı çıktı. ya Sanayı Bakan Yardımcısı AdoMbUr- sodakatıldı. "Euronundeğerienişinin alarm gerektirecek noktaya geldiğini" behrten Urso. gidişin tersıne çevrilme- si ıçın müdahale çağnsı yaptı. Asya borsalarmda dolar karşısında değer kazanan Euro, Avrupa borsalan- nında da vöikselişle açılmasma neden oldu. Euro/dolar paritesi 1.35'eyaklaştık- ça Avrupa'nm müdahale ihtimalinin güçleneceği belirtilirken. pıyasalarda bu ıhtimalin Euro alımıru dizginlediği kaydediliyor. Japon Yenı karşısında da hızla gerileyen dolar. nisan ayından iti- baren en düşük değeri olan 103 65 ye- nedüştü. Yetkililer, ABD yönetiminin, dolann değer kaybına doğrudan müdahale ye- rine, piyasa mekanızmasına bırakması- nın da dolann değer kaybında etkili ol- duğunu, aynca ABD"nin de, her ne ka- dar güçlü dolardan yana olsa da, düşük değerli dolar ıle Asya ülkelerine karşı ihracatkabiliyetinin artmasından mem- nun olduğunu vurguluyorlar Öte yandan Çin, değer kaybeden ABD Dolan'na destek olmak için do- lar cinsinden mevduat hesaplannın fa- izlerini yükselteceğini açıkladı. Çin Merkez Bankası'nın, böylece yuana olan yönelimleri azaltarak Çın'de daha çok dolar tutulmasını sağlamayı amaç- ladığı belirtiliyor. ABD Senatosu, hükümetın borçlan- ma sımnnı 800 milyar dolar arttıran ta- ABD Dolan'nm dunımu, hafta so- nunda Berlin'de yapılacak olan G-20 toplantısında da ele alınacak Sanayi- teşmiş yedi ülke grubu G-7 ile aralann- da Tiirkiye'nindebulunduğu G-20 top- lantısında. yedi aydan bu yana değer kaybeden dolann, daha da düşmesim önleyecek küresel önlemlenn tartışıla- cağıbelirtildi. Toplantıda, Çin' in, ulusal para birimi yuanın değenru yükseltmesi talebınde de bulunulacak. ESENBOÖA'DA KULLANILACAK TAV'a 178 milyon Euro kredi Ekonomi Servisi- Ha- vaalanlan işletmecisi Tepe-Akfen Ventures (TAV), Ankara Esenbo- ğa Havalimanrnrn yeni iç-dış hatlar terminal projesinin finansmanı için Alman Bayerische Hypo-Und Vereins- bank'tan 12 yıl vadeli 178 milyon Euro tutann- da kredi aldı. Kredinin imza töre- ninden önce TAV'dan yapılan yazıh açıklama- ya göre kredinin 95 mil- yon EuroTuk bölümü ti- cari ve 55 milyon Eu- ro'luk bölümü ülke kre- disi olarak düzenlendi. Kalan kısmın 20 milyon Euro'su ihtiyari yedek akçe ve sekiz milyon Euro'su ise işletme ser- mayesi kredisi olarak belirlendi. Clke kredisinin vade- si 13 yıl, geri kalan kı- sımlann vadesi ise 12 yıl olup 30 ayı geri ödeme- siz olarak belirlendi. TAV bu projeye 50 mil- yon Euro'luk bir ser- maye ile katılacağını açıkladı. Projenin top- lam yaürım bütçesi 189 milyon Euro olarak belirlenmişti. COMPEX 2004 AÇ1LDI Yeni teknoloji görücüye çıktı İSTANBUL (AA) - 29. Uluslararası Bilgisa- yar Fuan (COMPEX 2004) tstanbul'da açüdı. Rönesans Fuarcıhk tara- findan Lütfi Kırdar Fuar Merkezi'nde gerçekleşti- rilen COMPEX 2004'te, bilgisayarve iletişim sek- töründeki 2005 teknoloji- si ürünler sergileniyor. Ziyaretçilere donanım- dan yazılıma birçok yeni- likle tanışma fırsatı sunan fuarda son model masa- üstü, avuçiçi, dizüstü PC'ler, cep telefonlan ve 3. kuşak mobil cihazlar sergileniyor. Yerli ve ya- bancı 200'den fazla fir- manm katüdığı, 15 bin metrekare kapah alanda gerçekleştirilen fuar, 21 Kasım'da sona erecek. CEM UZAN: tDDlALAR GERÇEK DIŞI TMSF, Uzan için suç duyurusunda bulundu Yoksullaşma eğiliminden en çok etkilenecek kesim Türk toplumu olacak Alımııı ekonomisiuykuda• Euro'nun ABD Dolan -• karşısındaki yükselişi, petrol fiyatlanndaki artış Alman ekonomisini olumsuz etkiliyor. Iş dünyası ve sendika çevrelerine göre bu kış Almanya'da işsiz sayısı 5 milyonu bulacak. FRANKFUKT(CumhuriyetBüro- su) -Dünyanın en zenginbirkaç ülke- sinden biri olan Almanya'mn bu yıl da ekonomikbüyüme hızında istenen rakamlara ulaşamayacağı. işsızlikle bağlantılı olarak da toplumdaki yok- sullaşma eğüiminintehlikeli boyutlar aldığı saptandı. Bir profesörler kurulu tarafından hazırlanarak federal hükümete sunu- lan aynntılı yıllık raporda, bu yılki büyüme hızının yüzde 1.8,2005'teki oranın ise yüzde 1.4 olacağı bildiril- di. Özellikle Euro'nun ABD Dolan karşısındaki konumu ve petrol fiyat- lanndaki artışın Alman ekonomisini olumsuz etkilediğine işaret eden uz- manlar, işsizliğin yüzde 10.5 ile ge- nel eğilim çizgisini sürdüreceğini kaydettiler. Iş dünyasıve sendika çev- relerine göre bu kış Almanya'da işsiz sayısı 5 milyonu bulacak. "Hartz IV" başlığı altında >ılba- şmdan itibaren uygulamaya girecek sosyal güvenlik kesintılerinin ülke- deki yoksullaşma eğilimkrini daha güçlendireceği belirtildi. Bu eğilim- den en çok etkilenen kesim ise Al- manya ortalamasının iki katına çıkan işsızlik rakamlanyla 2.7 milyonluk Türktoplumu olacak. Almanya Türk- leri arasındaki işsizliğin yer yer Al- manya ortalamasının iki katını aştığı. bunun da Türk toplumu içinde yok- sullaşma eğiliminin hızlandığı anla- mına geldiği kaydedildi. TIÎRNİC İştençıkarmalann arttığı Almamu,protestogösterileri ik uzunsüregündemde.Volksvvagen'in de aralanndabulunduğupekçokfırmanın iştençıkarmaaçıklamalangrevlere nedenohnuştu. 13 kişiden 1 'iyardıma muhtaç Berlin'de yaşayan her 13 kişiden 1 'inin sosyal yardıma muhtaç olduğu, bu sürecin daha çok çocuklan olumsuz etkilediği belirlendi. Özellikle Berlınli her 5 çocuktan 1 'inin, sosyal yardım alan aılelere mensup olduğunu ortaya çıkaran Federal îstatistik Dairesi'nin açıkladığı yeni verilere göre, bir önceki yıla oranla 9 bin kişi artarak 260 bine çıkan sosyal yardımla yaşayanlann sayısı, Berlin'i Alman eyaletleri içindeki sıralamada ıkinci sıraya yükseltti Berlin'in önünde Bremen yer ahyor. Sosyal yardımla yaşayanlann en az olduğu eyalet ise Bavyera. Bir "kent-evakt" olan Berlin'de hükümette yer alan Demokratik Sosyaüzm Partisı (PDS) üyesi sosyal işlerden sorumlu senatöT Heide Knake-VVerner, Berlin'de kronik hale gelmiş işsizlik nedeniyle sosyal yardım alanlann sayısının yüksek olduğunu belirtti. Knake-Wemer sosyal yardım alanlann 1 Ocak'ta yürürlüğe girecek "Hartz IV'" reformu ile işsizlik yardunı alanlarla a\TU koşullara sahip olacaklannı ve böylelikle durumlannın bır ölçüde iyileşeceğini savundu. NOTDEFTERİ ZEKERİYA TEMİZEL TÜPkiye'nin Gündemi ve Sosyal DemokraUar Türkiye'nin gündeminde hangi sorunlar var? • Hemen yanı başımızda yaşanan insanlık vahşeti mi? Camilere sığınmış yaralı Iraklıların kafalarına kurşun sıkılarak katledilmeleri karşı- sında gösterilmesi gereken tepki mi? • ABD Dışişleri Bakanlığı'na "şahin" tutumuy- la tanınan Ulusal Güvenlik Danışmanı Condo- leezza Rice'ın atanması mı? Bu değişiklikle ABD'nin Suriye ve Iran'la ilgili, daha önce şa- hinler tarafından ortaya atılan düşüncelerinin uygulamaya konulmasının doöuracağı sonuç- lar mı? Amerika'nın Suriye ve Iran'a saldırma- sının ülkemizde yaratacağı etkiler mi? • "Ekmek" için savaşın göbeğine sürüklenen Türk şoförlerin öldürülmesine seyirci kalınması mı? Petrol savaşının göbeğine, direksiyonlan- nayapışarakdalan bu insanların korunması için hiçbir önlem alınmaması mı? Ya da bu insanla- nn, patronlannın kazancı için ölüme gönderilme- lerine seyirci kalınması mı? • Dolann uluslararası pıyasalarda değer yitir- mesi mi? Doların değer kaybı karşısında ihra- catçılann uğrayacağı zararlann nasıl giderilece- ği mi? Dolann rezerv para olma özelliğini kay- betmesinin ekonomimiz üzerindeki etkilerinin neler olacağı mı? • Boyutlan her geçen gün büyüyen kamuda- ki personel kıyımı mı? Kariyer ve liyakat sahibi kamu görevlilerinin kamu karar mekanizmala- nndan tamamen dışlanması sonucu kamu hiz- metlerinin kalitesindeki inanılmaz düşüş mü? • Kamu hizmetlerindeki taşeronlaşma mı? Kamu görevlileri tarafından görülen hizmetlerin, eşin dostun kurduğu şirketlere devredilmesi ve eş dost ekonomisi yaratılması mı? • Kamu kurumlannın kendi içlerine dönük hiz- metlerin bile apar topar kurulan ve yetenekleri- nin ne olduğu bilinmeyen şirketlere devredil- mesi mi? Kamu kurumlannın sırtından bu tür şir- ketlere avantajlar sağlanması mı? • Kamu ihalelerinin yapılış biçimleri mi? Bu ihalelerie yeni bir girişimci grubunun yaratılma- sı çabaları mı? Ülkemizde sermaye sahipliğinin değiştirilme çabalan mı? Kamuya karşı taahhüt- ler üstlenen şirketlerin inanılmaz baskılar attına alınması mı? • Tarımsal üretimin gerilemesi mi? Gelir da- ğılımının bozulması mı? İşsizliğin büyük sosyal patlamalaryaratacak boyutlaratırmanması mı? • 2005 bütçesinde tüm yükümlülüklerin dar gelirlilerin sırtınayüklenmesi mi? Kayıt dışı eko- nominin ve vergi kaçaklannın inanılmaz boyut- lara ulaşması mı? • Işçi ve işverene ait olan SSK hastanelerinin, sahiplerinin elinden alınması mı? Kamu çalışan- lannın büyük kısmının yoksulluk sınırının altın- da gelir elde etmesi mi? • • • Gündem konulannı ve sorunlan çok daha art- tırmak mümkün. önemli olan, sorunlann olması değil, sorun- lara çözümler oluşturulması, toplum yararına olmayan uygulamalara karşı ortak toplumsal murtalefet oluşturulabilmesi. Bu toplumsal muhalefeti oluşturma konusun- da en önemli görev ise sosyal demokrat parti- lere düşüyor. Peki, sosyal demokrat partiler bu sorunlar karşısında ne yapıyor? Yaptıklan muhalefetle kitleleri harekete geçir- mesi ve gündem oluşturması gereken sosyal demokrat partiler, "iç çekişmeler" ve "kutlama partileri" ile gündemde kalmaya çalışıyor. Partilerden birinin, "bir partiliyle ilgili sorun- lan çözme biçimi", sorun çözme konusundaki becerileri hakkında yeterli fikir veriyor. Diğer sosyal demokrat parti ise kadro partisi haline gelerek, toplumun gündemindeki sorun- lara çözümler üreterek ve kitlelere açılarak bü- yümek yerine "lider" partisi görüntüsü vermek için lider parlatmaya para saçıyor. Iktidar partisi de muhalefet yokluğu nedeniy- le siyasetin cennetinde yaşıyor. TMSF, Aksoy'un 4 gaypimenkulünü sattı • İSTANBUL (AA) - Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), Aksoy Grubu'na ait 4 gayrimenkulü toplam 2.1 trilyon liraya sattı. TMSF'nin satış merkezinde gerçekleştirilen ihalede, 11 Kasım 2004 tarihinde yapılan ilk ihalede alıcı bulamayan 6 gayrimenkul, ikinci kez satışa çıkanldı. thalede 4 gayrimenkul toplam 2 trilyon 123 milyar liraya satılırken Tarabya'da bulunan bitmemiş durumdaki villa ile Büyükada'daki tripleks daireye alıcı çıkmadı. MALİYE YAŞAMINDAN /MUSTAFAPAMUKOĞLU ADAPAZARI (AA) - Tasarruf Mevduatı Si- gorta Fonu (TMSF) Hu- kuk Müşaviri Ercan Duman, Pamukova'da- ki çiftliğe baskm yap- tıklan gerekçesiyle Cem Uzan ve 22 adamı hakkmda Pamukova Cumhuriyet Savcılı- ğı'na suç duyurusunda bulundu. Şikâyet gerekçelerini "hürriyeti tahdit, şirket matana zarar verme ve mülke izinsiz girme" olarak açıklayan TMSF Hukuk Müşaviri Du- man, konuyla ilgili dava açılmasını istedi. Öte yandan avukatı aracıhğı ile yazıh bir açıklama yapan Cem Uzan da hakkındaki id- dialann kamuoyunu ya- nıltıcı nitelikte ve yanlış olduğunu belirterek "ÇiftHkteki hiçbir şeye dokunmadan araziyi terkettim" dedi. Maliye Bakanlığı 89 ve 91 seri numa- ralı genel tebliğler ile birçok işlemi KDV tevkifat kapsamına almıştır. Bunlardan biri de yapım işleri ile bu işlere ilişkin mühendislik-mimarlık ve etüt-proje hiz- metleridtr. Bugün bu tevkifat sistemi ile uygulamada ortaya çıkan ve müteahhit- (erce çok sık dile getirilen sorunlan irde- lemeye çaiışacağız. 1- Tevkifat kapsamında olanyapım işleri nelerdir? Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, ha- valimanı, nhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, altya- pı, boru iletim hattı, haberleşmeve ener- ji nakil hattı, baraj, enerji santralı, rafine- ri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taş- kın koruma ve dekopaj gibi her türlü in- şaat işleri ve bu işlerie ilgili tesisat, ima- lat, ihrazat, nakliye, tamamlama (boya badanadahil) hertürtü onanm, restoras- yon, çevre düzenlemesı, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işleri. Görüldüğü gibi tüm yapı iş- leri tevkifat kapsamına alınmış olmakta- dır. Bu yapım işleri ile bıriıkte yapılan mi- marlık ve mühendislik, etüt ve proje, ha- rita ve kadastro, imar uygulama, her öl- çekte imar planı hizmetleri ve benzeri hizmetlere de tevkifat uygulanacaktır. 2- Tevkrfatı yapacak kuruluşlar Yapım İşlerinde KDV Stopajı ve Sopunlar Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareteri, belediye- ler, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kamu kurum ve kuruluşlan, ka- mu kurumu niteliğindeki meslek kuru- luşlan, vakıf üniversiteleri dışındaki üni- versiteler, kanunla kurulan veya tüzelki- şiliği olan emekli ve yardım sandıklan, bankalar ve özel finans kurumlan, ka- mu iktisadi kuruluşlan ve ikti- sadi devletteşekkülleri, özel- leştirme kapsamındaki kuru- luşlar, organize sanayi bolge- leri, menkul kıymetlerve diğer tüm borsalar, yüzde elliden fazlahissesi saydığımız bu kurum ve kuruluşlara ait kurum, kuruluş ve işletme- ler kendi aralannda yaptıklan yapım iş- leri hariçtümyaptırdıklan yapım işleri ne- deniyle hakediş oderken KDV tevkifatı yapmak zorundadırlar. Yapacaklan KDV tevkifat tutan 1/3'tür. 18 birim KDV, nin 6 biriminiyapım işıniyapanaödemeyecek, kendisı müteahhit adına vergı dairesine yatıracaktır. Aynca bu kuruluştan iş alan müteahhitler ışlerini taşeronadevretme- len halinde kendileri detaşeronaödeme yaparken KDV tevkrfatı yapacaklardır. 3- Ömekli açıklamalar Bir müteahhit bir belediyeye 10.000.000 YTL iş yapıp, fatura düzen- lediğinde, belediye 1.800.000 YTL KDV'nin 600.000 YTUsini müteahhide ödemeyecek, vergi daresine yatıracak- tır. Bu müteahhit bu yapım işi nedeniyle satm aldığı mal ve hizmetler için 8.000.000 YTL ödemiş olsun. Bu du- rumda ödenecek KDV 1.440.000 YTL olacaktır. .800.000-1.440.000=350.000 YTL müteahhidin ödemesi ge- reken KDV tutandır. Oysa bele- diye tevkifat yaparak müteahhit adına 600.000YTL ödemıştir. Bu durum- da müteahhit 600.000- 360.000=240.000 YTL vergi dairesinden iade almaya hak kazanmıştır. Burada ia- denın doğmaması için KDV'Iİ mal ve hiz- met maliyetinın 6.666.000 YTL olması gerekır; yani müteahhidin bu işten yüz- de 33.3 oranında kâr etmesi gerekir. Bu durumda ödemesi gereken KDV beledi- yece ödenmiş ve iadeçıkmamış olacak- tır Bunu formüllersek 100 birim yapım işinden en az yüzde 33 kâr edilirse mü- teahhidin KDV yükü, belediyenin ödedi- ği tevkifat kadarolmaktadır. Bunun altın- da bir kâr veya zarar dogduğunda KDV tevkifat nedeniyle iade hakkı doğmak- tadır. 4- Tevkifat uygulamasının gerekçesi Inşaat sektöründeki kayıt dışılık oranı- nınyüksekliği,yapım işlennde vergi kay- bına yol açıyor. Müteahhitler yüksek oranda SSK ve vergi yükünden kurtul- mak veyaptıklan gerçekgiderteri kapat- mak için reel olmayan fatura alabiliyor- lar. Bu durumda maliyeye ödenecek KDV azalıyor. Bu özelliknedeniyle 100 bî- nmlik biryapım işinden en azyüzde 33'e tekabül eden kısmın yaratılan katma de- ğer olması gerektiğı varsayımından ha- reketle maliye haklı olarakKDV açığını bu tevkifat sistemi (bir vergi güvenlik siste- mi) ilegidermeyeçalışıyor. İade müesse- sesini de koyduğundan daha azkâreden veyazarareden müteahhide de nıye da- ha az kâr veya zarar ettin demiyor. Sa- dece bu zarar veya yüzde 33'ten daha az kâr edişin tespitinde daha sıkı ve t'ıtiz davranıyor. ladenin mahsuben veya nak- den iadesi için banka te/ninat mektubu veyavergi inceleme elemanlannın tespi- tini istiyor. 5- Sorunlar ve çözüm önerileri - Müteahhitler iade için iade tutan ka- dar bankateminatmektubu almaktazor- lanıyoriarveyafinansman maliyeti nede- niyle almaktan imtina ediyorlar. -Vergi incelemeelemanlannın çok yo- ğun işyükü nedeniyle bu iadeierin yapıl- masıaylarcahattayıllarcasürebilir.Buda iade hakkı gerçek olan müteahhitleri fi- nansman yönünden çok zordurumadü- şürüyor. Gereksız gecikme faizi öden- mesi sonucunu yaratıyor. Bu nedenle gerçekten zarar veya da- ha az kâr eden müteahhitlerin bu tevki- fat nedeniyle mağdurolmalannı önlemek için ihracatta KDV iadesinde olduğu gi- bi banka teminat mektubu oran farktı- laştınlmasına gidilmesini ve bu müteah- hidin mali tablolannı tasdik eden, dola- yısıyla KDV hesaplannı da tasdik eden yemmli mali müşavirin raporu ile de bu ladelerin alınabilmesinin temin edilmesi- ni önermekteyiz. (Mali tablolannı tasdiV ettirdiğiniz yeminli mali müşavire bu ko nudadagüvenmekzorunluluğu eşyanıı tabiatı gereğidir.) Burada belki inşaa sektörünün özelliği nedeniyle yemin mali müşavinerin dahatitizdavranmala • n için bazı tedbirier alınabilir.