Katalog

SAYFA CUMHURfYET 25 EKİM 2004 PA2ARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER AÇI MUMTAZ SOYSAL Geçif Seçimleri GORUNURDE. bizim seçimlerden farkı yok: Bir ilkokul bınası; hersınıfta bır seçim sandığı ve san- dık kuıulu. Ama, sadece ıki kişilik; başkan ve yar- dımcısı.Adayla'vepartiler, isterlerse gözlemci bu- lundurabiliyor; galibaçoğu buna gerek duymamış. Gerisı, aşağı yu<an bizdeki gibi: Perdeyle örtülmüş bırköşe. tahta oy sandığı, seçmen listesi, seçmen kartlan, sıra bekfeyen seçmenler. önemli birfarkşu: Daha önce yerel seçim büro- suna gıdip önceki seçimde ora seçmeni değildiy- seniz. kendinizıyazdırmanız gerekiyor. Bizdeki gi- bi, nüfus sayımı yaparcasına seçmen yazımı yok. Çok daha önemli fark ise şurada: Sonuçlar ön- ceden bellı: Doğrudan halkın oylanyla yapılan cum- hurbaşkanlığı seçiminı şimdiki başkan Zeynel Abi- dîn Ben Ali'nin, milletvekili seçimini de onun par- tisi olan Demokr atık Anayasa Topluluğu'nun, yani eski adıyla Burgiba'dan devralınmış "YenıDüstur"un büyük çoğunlukla kazanacağı belli. Hatta, "büyük çoğunluk" ne demek; o parti, yasa müsaade etse, meclisteki 189 sandalyenin hepsıni birden alabilir. Ama, hayır; yasa 37 sandalyenin, bir çeşit "nispi seçim" hesabıyla, başkatüriü hıç kazanamayacak olan "muhalefet" partılerine dağıtılmasını öngörü- yor. Bu sayı, 1994 te 19 ve 1999'da 34'müş; şim- diki rakam, seçmen sayısındaki artışın sonucu. Dünkü seçimlerde, eski "Düstur"dan başka, beş "muhalefet" partisi vardı: Sosyalist Demokratlar Hareketı, Birleşmecı Demokratlar Birlığı, Halkçı Bir- lik Partisi, Sosyal Uberal Parti ve "Ettecdid", yani "Yenileştirme Hareketi" adıyla seçime katılan Ko- münist Partisi. Bır parti daha, "llerici Demokratlar" da varmış ama, Seçim Bıldırgesi sansüre takıldığı için yanştan çekılmiş o parti. İster istemez "Bu ne biçim seçim?" diyeceksiniz. Işte, bu da "o biçim" bir seçim: Aslında, tek par- tiyle ve tek liderle yönetilen, Burgiba'dan beri Müs- liiman bır toplumu, az çok Kemalist denebilecek yöntemlerle çağdaşlaştırmaya çalışan, biryandan da Atatürk'ün ikı deneyimine benzer biçimde "ül- kede muhalefet de bulunsun" isteyen bir rejimin seçımi. Elbet, şimdiki Ben Alı'nın yönetımi de ekonomik, sosyal ve kültürel açılardan başanlı olmaya devam ettiğı ve nüfusun neredeyse dörtte üçünü "halin- den memnun birorta sınıf'a dönüştürdüğü ıçin, bu "muhalefet"\n muhalefet etme fırsatı bulamayıp "dekor" yerine geçtiği rahatlıkla söylenebilir. Ger- çekten, "Sistemin muhalifi olarak bir tek Ettecdid var" diyenler çok. Ancak, kabul etmeli ki, "kökten- dinci" siyasete izin verip sonra asken darbeye sı- ğınmak zorunda kalmış bır Cezayir'e benzemek istemeyen Tunus'un "dinci" siyaseti yasaklayıp böyle bir geçiş rejimi uygulamaktan başka seçe- neği kalmamıştı. Bugün kendindeki görüntülerden hayli endişe duyan bir Türkiye'nin Tunus'unki gibi bir deneme- ye daha fazla anlayış ve sempatiyle bakması ge- rekmez mi? Hele, özellikle, kendisi de benzer dö- nemlerden geçmış ıse. Yeni Bir IMF Programma Gerek Var mı? Türkiye'nin 1998 yıhndan itibaren temel mali politika hedefi faiz dışı fazla yaratmak olmuştur. Bu hedefe ulaşmak amacıyla konsolide bütçe harcamalannda sürekli kesintiler yapılarak, reel kamu harcamalanndaki artış oranı daima reel GSYİH'nin altmda tutulmuştur. Bunun sonucunda faiz dışı reel kamu harcamalan sürekli gerileyerek 1993 yılının bile gerisine düşmüştür. Prof. Dr. OğllZ ESEN lzmir Ekonomi Üniversitesi 2 005 yılına ilişkin en önemli gelişmelerden bi- ri, hiç kuşkusuz, Türk ekonomisinı bir üç yıl daha IMF denetimine bırakacak olan yeni bir programının uy- gulanması olacaktır. Böylece 1998 Yakın Izleme Anlaşma- sı ile başlayan IMF'li yıllar kesıntisiz 10 yıla uzanmış ola- caktır. Ne var ki bu IMF tari- hinde bir rekor değildir. Örne- ğin Uganda 1977-1990 ara- sında 12 yıl, Zaire 14 yıl (1976-89 ),Togo 11 yıl (1979- 1990), Trinidad ve Tabogo 1979-1990 arasında 11 yıl, Liberya 15 yıl (1963-77), Pe- ru 18 yıl (1954- 1971)vePa- nama 20 yıl (1968-1987) ke- sintisiz IMF programları uy- gulamışlardır. Bu konuda re- kor Haiti'dedir. Yalnızca bir üç yıllık ara hariç, Haiti, tam 27 yıl IMF politikalannı uy- gulamıştır. Bu örnekler, IMF politikalanrun, yenı IMF prog- ramlannı getirmesinin istis- na değil bir kural olduğunu göstermektedir. IMF program- lannın süresi 1 -3 yıl arasında değişmekle birlikte ortalama program uygulama süresinin beş yıldan fazla olması bu tes- piti doğrular niteliktedir. Türkiye'nin son dönem IMF'li yıllan, 1998 Yakın Iz- leme Anlaşması ile başlamış- tı. Bu anlaşmayla Türkiye eko- nomisi, IMF'den herhangi bir kaynak talep etmeden, fon de- netimine açılmaktaydı. Bun- dan 18 ay sonra, Aralık 1999'da 3 yıllık bir stand-by uygulaması başlamıştı. Ka- sun 2000 krizi nedeniyle Tür- kiye, "Ek Rezerv Kolayh- ğı"ndan yararlanmış, 2001 Şu- bat krizinden sonra uygula- maya konulan "güçlü ekono- miye geçiş programı" mevcut programın bir devamı olarak uygulanmaya devam edilmiş- tir. Nihayet 2002 yılında 3 yıl- lık bir stand-by anlaşması ya- pılmıştır. Bu programlar gele- neksel makroekonomik per- formans kriterlerinin yanın- da "yapısalreform"adı altın- da rekor sayıda ve çok ayrın- tılı düzenlemeler içeriyordu. IMF politikalan uygulandığı ve yapısal reformlar yerine getirildiği takdirde makroeko- nomik istikrarın sağlanarak ekonominin sürdürülebilir bir büyüme sürecine gireceği ile- ri sürülüyordu. Bilindiği üzere ekonominin tam bir IMF denetimi altında olduğu 1998-2004 dönemin- de Türkiye, 1999, Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerine sü- reklenmiş, ekonomik ve top- lumsal maliyeti çok yüksek "yapısal reformlar" gerçek- leştırmiştir. IMF programları ne ölçüde başanlı olmuştur? Eğer sürdürülebilir bir bü- yümenin koşullan sağlanmış- sa, ekonominin üretken kapa- sitesi artıyor, işsizlik azalı- yorsa, iç ve dış borç sorunu çö- zülebiliyorsa ve çok pahah bir bankacılık reformu sonrasın- da tasarrufîar ve yatınmlar ar- tıyorsa bir başandan söz edi- lebilir. Bugün bu programın en ateşli taraflan bile IMF prog- ramlarının, işsizliği arttırıp ücretleri azalttığını kabul et- mektedirler. Nıtekim işsizlik oranı 1999 yılmda yüzde 7.1 'den sürekli artarak 2004 yılında 12.4"e ulaşmış, kentlerde yaşayan genç nüfus arasında işsizlik oranı 2004 yılmda yüzde 26.9 olmuştur. IMF programlan- nın en olumsuz etkiledıği ge- lir kategorisi ücretler olmuş- tur. Imalat sanayiindeki reel ücretler 1997 yılında 100 ile gösterildığinde, sürekli geri- leyerek 2002 ve 2003 yılla- nnda 85 olmuş. ekonominin düzeldiği söylenen 2004 yılın- da, 2001 krı'z yılındakı 89 dü- zeyini ancak yakalamıştır. Son yıllarda sağlanan büyü- me ne ölçüde sürdürülebüir bir büyümedir? Büyümenin orta vadede sür- dürülebilir olması ancak eko- nominin üretim kapasitesinı arttıran üretim araçlan sto- kundaki artışlar ve teknolo- jik gelişmeyle mümkündür. Üretken kapasıte artmadan ekonomi büyüyorsa, bu yalnız- ca mevcut kapasitelerin kul- lanıldığı, sürdürülemez bir bü- yüme sürecı anlamına gel- mektedir. Bu açıdan bakıldığında üret- ken yatırımların ya da sabit sermaye yatırımlarının IMF programlannın uygulandığı dönemde sürekli olarak geri- lediğı görülür. 1990'h yıllar- da GSMH'nin yüzde 25'ı dü- zeyinde olan sabıt sermaye yatırımlan. 2002 ve 2003 yıl- larında sırasıyla yüzde 17 ve yüzde 18 olmuştur. Özel ke- sim sabit sermaye yatırımla- n ise yüzde 20'den yüzde 14'e gerilemiştir. Özel kesım yatırımlarının önemli bır kısmı da ıhraç edı- lebilir mal ve hizmet üretımı- ne dönükrür. Bu da son yıllar- da ihracatta gözlenen artışla- nn en önemli nedenlennden biri olmuştur. Gayri safi yurtiçi hasıla ar- tışlannda yatınm harcamala- n ile rüketim harcamalannın katkısı düşük olmuş, üretim uyaran en önemli harcama un- suru ihracat olmuştur. Yurti- çi katma değeri düşük ihracat da, gayri safi yurtiçi hasılanın geri kalan kısmını uyarmada yetersiz kalmaktadır. Türkiye'nin 1998 yıhndan itibaren temel mali politika hedefi faiz dışı fazla yarat- mak olmuştur. Bu hedefe ulaş- mak amacıyla konsolide büt- çe harcamalannda sürekli ke- sintiler yapılarak. reel kamu harcamalanndaki artış oranı daima reel GSYİH'nin altın- da rurulmuşfur. Bunun sonu- cunda faiz-dışı reel kamu har- camalan sürekli gerileyerek 1993 yılırun bile gerisine düş- müştür. Kamu harcamalann- daki bu kesintilerden en büyük payı, başta altyapı harcamala- n olmak üzere sağhk, eğitim gibi sosyal kamu harcamala- n almıştır. Peki bunca tasarrufa karşın kamu kesiminin borçlanma ıhtiyacı azalmış mıdır? Bu ko- nudaki veriler kamunun borç- lanma gereğinin azalmadığı- nı göstermektedir. Konsolide bütçe borçlanma gereği, mil- li gelirin bir oranı olarak 1998 yılmda yüzde 7.3'ten 2001 yı- lmda yüzde 17.4'eyükselmiş, 2003 ve 2004 yıllarında sıra- sıyla yüzde 11.2 ve yüzde 11.1 olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda vade ve yapısı ve bileşimı daha kınlgan hale ge- len iç borç stoku 11 katrilyon TL'den 21 katrilyon TL'ye, dış borç stoku da 96 milyar dolar- dan 147 mılyar dolara çıkmış- tır. Dolayısıyla IMF politikala- nnın başansı olarak gösteri- len bazı dengeler, başka mak- roekonomik dengesizlıkler pa- hasına sağlanabilmıştır. Sonuç olarak, yeni bir IMF programının küresel finansal sermayeye güven verme ve fi- nansal piyasalann "vetogücü- nü" pekiştüme dışında Türki- ye ekonomisine herhangi bir katkı sağlamayacağı açıktır. Cumhuriyet kitap kulübü MERÎÇ VELlDEDEOĞLU Laiklikten Şeriata mı? Çağ Pazarlama A.Ş. Türkocaâı Cad. No:39'41 (34334) Cağaloğlu-fstanbu] TeH(0212) 514 01 96 VEFAT Canımız Annemiz NAİME DURSUN'U kaybettik. Acımız sonsuzdur. Meıtıume, 25 Ekim 2004 Pazartesi (bugün) Hacıbayram Camii'nde kılınacak öğle namazını müteakiben Cebeci Asri Mezarfiğı'na defnedilecektir. Oğulları: ABİT, BAHTİYAR YÜCEL, EREN DURSUN Tüftöye Gazetecıter Cemiyeti'nin yayınladığı günlük Bizim&ttfa Üfke sorunlanna ilişkin raportanyla. araştırmalanyta, köşe yazılanyia, tarafsız haberieriyte sıvıl toplumlann gazetesi. Düzenli okumak ıçin abone olun. Tel: 0.212.51108 75 Uluslararası istanbvl Fuarları www.tuyap.cofn.tr TÜRKİYE YAYINC1LAR BİRLİCİ TURKISH PUBLISHERS ASSÛCIATION Kiiltiir, Sanat ve Edebiyatta Komşuluk ihavo otona jfro .r.oraen nachbar! Dobro utro. sasede! Selamaî pagi tetangga! Pariiuvs tratsı 1 Huomenta jood mornina buurman! Shalc r! Neechaoî Günayclmkomşu'Öobn 'n! Sobh be-khair namsayeh" ' ratsi 1 M amsay ıratsi! Merhaba omsija! Nee hau ionarı san! Guten rno An y- jar! t) mnc Pse.- achbar! £> ıratJp crdlrfa! Nee hau maî Gra tonarı sanl Gutsn morgen d! Y ^ l GGood mormng * LShi îfisjede! An yong ha sfeh yoDDobrc jar! Dzien doory saşleMe! YahJ io! Hei naapuri! ZdravstvuyJ buurman! Bokeryö'v dır ou g t o a ! He -flam namsayeh! ngga! Pail i! Oobro el m! Hola $ Granne. sosed morgen nachba Anyon Dzien dobry Hei Dag îîifurman! ioker vov shahe • ! Dobro ırtre. sasede ! Selamatpar 3d morning neighbor! Nee chao! Günayd- buurman! S^İ^ 1 ^-—•——:—^ be-kiia ar! Zdraveı :nafHeilo neıgn " 'arhâb t t san giî >a!arn h tetang *<omşu! ıamsav nau ' £ııtO Hü e'A zıen ei naapu Dag buurman i ^ t x i Pare Zdrav ! Ohay ve utr r c jutrc otonari sosed! •c/srîahen.1 14. İstanbul Sanat Fuarı 28'si yurtdışından, 1 ^ 6O'ı yurtdışından, 260 sanatçı Tekno Huomenta naapu.^P " r o sosed! ıu susjede! An yong na ^,ı ,0. LJGOFO jutro, so^ el khetrya jar! Üzien dobr> ; sasiedzie! Yah, otonj ciran! Hofa vecino! Hei naapuri! Zdravstvuv, sost TÛYAP FUAfi VE KONGRE MERKEZİ'NE FUM SÜRESİNCE GEÇERLİ ÜCRETSİZ SERVİSLER SADECE HAFTA İÇİ GÜHLER İÇİN GEÇERLİ ÜCRETSİZ SERVİSLER 23-31 Ekim 2004 |(J)utlet tîfaş TÜYAP-INfTHRPROl FUARCILIK A.Ş. ATATÛKHAV4ÜMANI İÇ HATU« GHJ5 THHHMAUÖNÜ GMf :1030-1130-1230 Dâmt:16 00-18.00 ESEML£R 0TOGAR! KETHO C-4 ÇKI$ MPtSlHAVAŞ OUMâ :10 00-11.00-1200 :1500-17.X-1900 AftTURKKÛLTÛRMBHEZİ G*H) :10.00-15.30 ryukandtia saaDer arssında Haût: 14.00 -1900 'Yuöndatu saatler arasmda ler saat teşı harekel MeceMr.) !0TOBÜSlBİİSKELESİ 0TOPAHO G««j : 10.00-16 00 (Yukardak! saatler arasmda her yanm saatte t»r haratet edecsktır) Oânet:14 00-19GC (Yukanoafc saaîtef araanda hersaatbaşı hareket edecektir.) MARMWUÛMlVB<^TBİ{İRkH) tTLDC TEMİK Ü«VHKfrES( İST/W8Ut fEnAf ÖKIVERSİTESİ :1030-12.30-14 30 : 13 30 -17.00 &TAN8UL ÛMİVBİSİTESİ (toolart GeSl :1030-12.30-14 30 OMf: Î3.00 -17.00 ;10.30-13.00 :15 00 BOĞAZİÇİ ÛNİVERSmSİ (RüHifetûDj fiaüf : 10.30-13.00 Dinâ!:1500 :10JO-1300 :1500 IMUfl SINM) GÜ2EL SANATUR UNİVERSITFSI (FımtMı) Gtfe :10.00-1300 DW|:15.0O HtMtn BEYLIKDUZU - FUAR ALANIRING SCFERİ BÜYUKÇEKMECE - FUAR ALAjll RING SEFERI BEYKENT-BEK0-BIZIMKEMT-61JYÛKŞEHIR-MI6R0S- ECZANE-BUYUKÇ£KI«CE «IA UST GHÇIT-FUAfi AIAHI CABREFOÜRSA-TATILYA-BÛYUKŞEHIR-FUAR ALANI duraKtonrafen 1«.M - 1I.H duraldanndan 10.30 -19.80 saatlen arasmda sürctdi vap#naWadır saaflen arasında süreklı yapdmaktadır TÛYAP FUAR VE KONGRE MERKEZİ'HE YENİBOSNA'OAN ULAŞIM Venibosna'dan Bûyûkçefcmece - Çatalca - Silrvn Otobûslen ile Fuar Aianına ubşılabılır TÛYAP FUAR VE KONGRE MERKEZİ'NE TOPKAPI'DAN ULAŞIM îopjopı'dan Bûyûkçetanece Otobûsien ile Fuar Aiantna ulaşılatıılır www.earjtin8ns.com.tr luan ücrtöö j h ^ hntanı l * GOLDEN TUUf ERBIN TOPKAPI futt ıvtal IUII katkılırırlı T Î B " S °»' I M W ) TÛYAP FUAR VE KONGRE MERKEZİ'NE FUAR SÜRESİNCE GEÇERU İETT OTOBUSLERIHAREKET NOKTALARI VE SAATLERI DurakYeri Hıfta ıçı harefeet aatlen Kafb tona lunjtet uaBen «ostanct Ustfnstancı PeronAtanı âsttrfif Şemsipaşa PeranAlanı KjDASr tm(uk{lOOcntJ) PeronAbn TUrtşı ÛMOnû VıyadOkAA IsksieOrai O?gûrt«Meyrtanı <j,m*an*0nû fmGtHt 093(V14 30ai3St FnnGMt Q93CM430aras, ftmOHt 09 3W430arast Fwa6*fı 09 30/1&30 arast HmUtt i)93CH6.36ar& hnt* 093(V16J{araa FMIM 09 3 0 ^ 3 6 sıası Fmnün D M f nmnxaw fmtnOitm 12 0ai900aras FnriaaOMt 1200/1900»» FnnlMOMIf 120On900aras 120O1900arası FmıiuDtals 120ryi9ÜO3rası FmtaOMl 120*1900 an» 09.3(yi630 atas 12-IXV1900af5sı 09 30/15^ arası FonGtfı 093OnS.3Oarası F o n G M ı D93O15 38arası HanStllt 0930>1S.3Öansı FonGMte 093ai5 3Caraa hnHk 09.3115 30 aras rmsmt 09.3Q/1530an9 0a3Q/1536am Fnrdn DAıfiş 12.0000 00 an» FunlaıDMs 120O?00Oarası hartaıDirtı ^OO-tOOOarast FWtaDM( 12.00/20 00 aıası Fn*BDMf 12 00/20 00 an» ForiMDMf 12.0a?0.00arası FnrtMOMı 12.(XV2O.0Carası tarttıDKf 120020.00X39 MUZİK VE EV ELEKTRONİĞİ FUARI 2004 İBol Çeşit... I Cep telefonu ve aksesuarlanndan. bitgisayar ye yan ürinlerin«;| 1 müzik CD'leri ve DVDIerine kadar yûzlerce çeşit ıtûn. IBolTaksit... I Sadece TeknoOUTLETte! Etkinlik Programı için: www.istanbulkitapfuari.com ziyaret ediniz Ziyaret saatleri: HAFTA SONU VE TATİL GÜNLERİ: 23-24-28-29-30-31 Ekim 2004 (10.30-20.00) HARA İÇİ: 25-26-27 Ekim 2004 (10.30-19.00) Giriş 3.000.OOO.TL'dir. Öğrenci ve öğretim Dyeleri için giriş ücretsizdir. İETT otntıûslen, haretol noMaamdan bır saat iraytâ a^âKbto ûmtartfea oar^veandı toöaedeceUr -Anadoluyalasıntalıihafefcetnotelanndan 3amHetMyaln*Mlyaiaılaritin29}nııclMMge(efiAr -AvnsayatesndaJahareketnotctaian-ıar: 2 ü-Sı« vtya ırKHranB yoiajlaı içiı 1 ojrend Mm jeç«r(«*r tTT matuı iildlnMtalzfcı kantat »trisn n tMHtfM *H(tünw M a a ıat0Mr. Beylikdüzü Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi Beylikdüzü, Büyükçekmece İstanbul Fuar Alanı ve Merkez Ofis: Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi E5 Karayolu. Gürpınar Kavşağı 34522 Beylikdüzü, Büyükçekmece İstanbul-Tiirkiye Telefon: 90{212) 886 68 43 (70 hat) Faks: 90(212) 886 66 98 - 886 67 15 İnternet: www.tuyap.com.tr E-posta: Yurtiçi Satış: [email protected] Yurtiçi Satış: [email protected] Fuar Alanı: [email protected] Tanıtım-Halkla İlişkiler: [email protected]