Katalog

23 TEMMUZ 2003 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA J V LJ Li JL LJ M\ kuttur(5 cumhuriyet.com.tr 15 ALLECRO EVİN İLYASOĞLU Luciano Berio'nun ardındanYirminci yüzyüda yeni müziğin diline yön veren başlıca besteciler- den Luciano Berio (d. 1925)geçen mart ayında öldü. Bahar aylannın yoğun müzik trafiğinde stünlan- mızda ona yeterince yer ayırama- mıştık. Oysa onun çağımız müzi- ğindeki yerini daha derin çizgiler- le çizmemiz gerekırdi. Berio, nice dinleyicinin hâlâ itici bulduğu ye- ni müziği yepyeni tatlarla sevdiren ve bir o kadar da kendinden sonra- ki kuşaklara kapılar açan bır beste- ciydi. Ondokuzuncu yüzyıhn görkem- li senfonilen ve operalan en sonun- da belli bir doyuma erişmiş, ezgi- selliğin tüm sınırlan zorlanmış ve yeni gelen yirminci yüzyıhn yeni- liklerine göre bir dil aranmaya baş- lanmıştı. Yeni çağı başından beri yaşayan besteciler, sunduklan ön- cü yöntemlerle dikkat çektikleri kadar dinleyicisınden ayrı düşen bir müzik üretmeye başlamışlardı. Aslında birçoğunun savı, yeni ça- ğın yeni dilini konuşmak ve artık tükenen melodik akışa son ver- mekti. Üstelik mutlaka geniş kitle- nin ıslıkla çalacağı müzik değildi amaçlan. Bir yanda yeni yöntem- len icat edip uygulamak, öte yan- da yine de ahşılagelmiş dinleyici ıl- gisinden uzak kalmamak her bes- tecinin harcı olamadı. 1925yılındamüzikleilgili birai- lede dünyaya gelen Luciano Berio, küçük yaşından başlayarak bilinç- li olarak besteci olmaya yönlendi- rilmiş. 1951 yılınadekMilano'da- ki konservatuvarda eğitim görmüş, sonradan Italya ve Amerika Birle- şik Devletlen arasında bır yaşam biçimi seçmiş kendisine. Çağın en önemli öncüleriyle çahşma fırsatı bulmuş ve bütün bu birikimin so- nucunda Cage, Boulez, Stockha- usen gibi kendi söylemine kavuş- muş bir besteci. Berkshire Müzik Festivali'nde, Darmstadt'ta Müzik Okulu'nda ve Amerika'nın çeşitli üniversitelerinde öğretmenlik yap- mış. 1955 yılında Milano'da Bru- no Maderna ile birlikte îtalyan radyosunun elektronik müzik stüd- yosunu kurmuş. Modernizmin bir öncüsü olması biraz da elektronik müziği kullanarak müzik sanatın- da yeni sınırlar keşfetmesine bağ- lıdır. Son derece verimli bir beste- ci olarak nice deyim ve teknik ya- Y«irminci yüzyılda yeni müziğin diline yön veren başlıca bestecilerden Luciano Berio geçen mart ayında yaşamını yitirdi. Kendinden sonraki kuşaklara kapı açan bir besteci olan Berio, İtalyan kimliğini yitirmeksizin elektronik aygıtları, Boulez-Stockhausen biçemini; dizisel yöntemi ve raslansallığı müziğine katmıştı. ratmış, raslamsal müziğe, dizisel- liğe, elektronik müziğe, kolaj yön- temine, sahne sanatlarına büyük katkılan olmuştur. Berio, aynı zamanda edebiyat dünyasıyla sıkı bir ilişki içinde ya- şamıştır. Çalışmalan, yirminci yüz- yılda sanat dallannın bir diğerine kapılan açmasına örnekler oluştur- muştur. Örneğin Italo Calvino o- nun iki sahne yapıtının metnini yazmış; Umberto Eco ile çok ya- kın bir dostluk kurmuş; James Joyce (özellikle Ulysses) ve Samu- el Beckett gibi yazarlar ona esin kaynağı olmuştur. Yalnız çağdaşı olan yazarlar değil, Dante gibi çağ- lar öncesinin yazarlan da Be- rio'nun imge gücünü zenginleştir- miştir. En büyük desteği. ejl soprano Cathy Berberlan Berio, 1950 yılında ünlü Ameri- kalı şarkıcı Cathy Berberian (1925-1983) ile evlenmiş, ses için yaptığı araştırmalan hemen uygula- yabildiği, elinin altında bir yorum- cuya kavuşmuştur. Nice çağdaş bes- tecinin ses yapıtlan şancılar tarafın- dan "seslendirilmesi çok zor, hat- ta olanaksız" şeklinde nitelenirken, Berio, Berberian'la yaptığı deneyler sonucunda hem hâlâ modernizmin ilkelerini korumuş, hem de seslen- dirilmesi daha kolay şarkılar ortaya çıkarmıştır. Bir bakıma halk ezgıle- rine gönderme yapması da bu ko- layhğın etkenlerinden olsa gerek. Besteci 1955'ten 1960'adek "Sru- dio di Fonologia Musicale," adlı elektronik müzik merkezini yönet- miştir. 1960-70 arasında Amerika'da yaşamını sürdürmüş, sonuçta yine ana vatanı Italya'ya dönerek bu kez müzik araştırmalan için "Centro Tempo Reale"yi kurmuş. Bu ku- rumda müzikçilerle birlikte bilgısa- yar uzmanlan da yer almış ve müzi- ğin yeni sesi için araştırmalar yapıl- mış. Besteci ölümüne dek Siena'nın bir köyü olan Radıcondoli'de yaşa- mıştır. Berio'nun usmanbaş ve Arel ile dostlukları Berio'nun bizim çağdaş bestecile- rimizle de dostuluklan ilginçtir. Ör- neğin İlhan Ismanbaş ile aynı dö- nemde o da Amerika'da Tangehvo- od'daki Dallapiccola'dan dizisel yön- temi öğrenmeye gıtmiştir. Aralann- da özel bir dostluk gelişen Beno'nun Usmanbaş için özel bir yeri vardır. Usmanbaş, 1954 yılında Roma'da "Musica nel XX.Secolo" başhklı kongreye katıldığı zaman Berio 'yu Milano'daki evinde ziyaret etmiştir. Bu arada bir başka ilginç konu da Berio'nun elektronik müziğe yeni başladığı yıllarda Biilent Arel'in ona kimi elektronik olanaklann yolunu göstermiş olmasıdır. Beno, İtalyan kimliğini yitirmeksizin elektronik aygıtlan, Boulez-Stockhausen biçe- mini; dizisel yöntemi ve raslansallı- ğı müziğine katmıştır. Insan sesi üs- tüne yaptığı incelemeler ve insan se- sinin elektronikle birleşimindeki ya- ratıcılığı ile seçkinleşir. Müziğinde- ki düş benzeri ortam, çalgılarla insan sesini, çalgılann sesi ile konuşma se- sinin somut sözcüklerini birleştirir. Örneğın eşi soprano Cathy Berberi- an için yazdığı solist ve orkestra için Epifanie, ya da arpçi ve vurmalı çal- gılar yorumculanyla soprano için yazdığı 'Daireler' gibi yapıtlarda bu bireşim belirgindir. Bestecinin 1965'te Dante'nin sözlerinden kay- naklandığı 'Laborintus II' başhklı müzik kolaj ı, yeni türdeki müziksel dramatik bestelere örnek olmuştur. "Müzik Tiyatrosu" olarak anılan bu türde ses, metm ve jestler iç içe örülmektedir. Beno, 1970'tensonra biçemini de- ğiştirmiş, kolaj tekniğini geliştirmiş- tır. Aynı zamanda bu yeni yapıtlann- da konser sahnesıne dramatik teknik- ler eklemiş, solistlere tiyatro sahne- sindeki gibi devingenlik öngörmüş- tür. Bestecinin başlıca ünlü yapıtla- n, Sequenza, Daireler. Anıores, Vi- sages. Coro gibi çalışmalardır. Uma- nz önümüzdeki yıl orkestralanmız ya da festivallenmiz bu çok seçkin yirminci yüzyıl bestecisini program- lanna katarlar. evini(o boun.edu.tr UMHURİYETÎN 80. YILI Müzik adamlanna çağrı ERSİN ANTEP Dile kolay... 80 yıl... Tam 80 yıl oldu Cumhuriyet kurulalı... Acısıyla, tathsıyla bizim Cumhuriyetimizin 80. yılı... Aslolan bundan sonraki yıllarını iyi hesaplamak ve temellerini sağlamlaştırmak elbette. Hepimiz hemfikirizdir ki; en önemli adım da elbette müzik alanında yapılanıdır. Tıpkı büyük Atatürk'ün de öngördüğügibi... Geçen günlerdeki bir görüşmemizde keman sanatçımız Cihat Aşkın: 80. yıl şerefine özel herhangi bir şey tasarlayıp tasarlamadığımızı sordu. Aslında aklunızda vardı bazı projeler. Ancak hiç, bir doğum günü kadar özel düşünmediğımı fark ettim 80. yılı... Neyse; aslolan geçmişi değerlendirip geleceğe bakmak değil mi? Yazacaklanmızı geleceğe dair yönlendirelim... Bu yıl tüm salonlann. organizatörlerin, bestecilerin, yorumculann, müzik yazarlarının, müzik bilimcilennin, yanı tüm müzik adamlarının 80. yıl şerefine yapması gereken özel şeyler var... Onlardan bekledığimiz bazı özel armağanlar var. En önemlisi; Türk bestecilerinin yapıtlarının daha ağırlıkta incelenip seslendirilmesi. Sonra; yeni yapıtlann ortaya çıkanlması için bestecilerimizın ve yorumculanmızın desteklenmesi, şevk duyması. Yazarlann bu konuda hassasiyeti... Ve organizatörlerin bu konuda özel günler hazırlayıp önem vermesi. Müzik adamlarının, müzik bilimcilerinin toplantüarda, konferanslarda, çeşitli bilimsel etkinliklerde Türk sanatçılannı tamtması, anlatması ve müziğimizin geleceğini doğru biçımlendirmesi... Bizden değerlerin. yapıtlann. bıze en büyük anlamı ifade edeceğini, bizimle aynı dilı konuşacağını bilmeliyiz. Elbette 'ben yaprım oldu' mantığından çok, bıkmadan, usanmadan oluşturulan, emek sarf edilen, tarladaki dedemin akıttığı ter kadar saf ve kutsal, dişe dokunur yapıtlar ve yorumlar beklemekteyiz. Böyle yapıtlara ihtiyaç duyan, hak eden, müzikal bilinçlenmeyle donandığında doğru karar verebilecek bir toplum yapısına sahip olduğumuzu unutmadan. Bu ülke için, bu ülke insanı için yazacağımız çok yapıt, yapacağımız çok konser, konferans var... Ve elbette yazacağımız çok yazı... St. Petersburg Oda Orkestrası'nın dinletisinin solisti Giora Feidman'dı Festivale ilgi büyüktü• '17. Uluslararası Izmir Müzik Festivali' aynı zamanda kemancı olan şef Juri Gilbo yönetimindeki St. Petersburg Oda Orkestrası'nın Efes Celsus Kitaplığı'nda verdiği konserle sona erdi. Konserde orkestraya Yahudi asıllı klarnetçi Giora Feidman eşlik etti. ÖNDER KÜTAHYALI ~ tZMİR -17 "Uluslararası Izmir Mü- zik Festivali", St. Petersburg Oda Orkest- rası'nın 14 Temmuz akşamı Efes'te, Celsus Kıtaplığı'nda verdiği dinletiyle sona erdı. Aynı zamanda kemancı olan şef Juri Gil- bo, programın ilk yapıtı olan P. İ. Çaykovs- ki'nin "Yayh Çalgılar Serenadı"nı özen- le yorumladı. Gürlükler derinlikli, tını gü- zelliği coşturucu, tempolar esnek ve duy- gusaldı. Şu var ki dinletinin özünü, Arjan- tin doğumlu ve Yahudi asıllı klarnetçi Gi- ora Feidman'ın (1936) orkestra eşliğınde çaldığı yapıtlar oluşturmuştu. Feidman. festival kitabındakı yazıda "Gerçek bir fenomen. sanatçı, karşıt ve yaratıcı düşüncelerin destekçisi" olarak tanımlanıyor. Yaşamı boyunca tango, caz, "Klezmer" ve klasık yonımlanyla ün yap- mış. Gerçekten de tonu yumuşak, ama gerek- tiğinde cazın yırtıcılığına ve devingenliği- ne ulaşıyor. Çalışında Ortadoğu'ya özgü yerel etkiler de var. Benim yadırgadığım şey, folklor kavramını verebihnek ıçın no- talann sonunda yaptığı sert vurgulardı. Feidman çarpıcı bir etkl bıraktı Feidman, Gil Aldema'nın "Chassidic Mood" başhklı süıtinı çaldı. 1928'de İsra- il'de doğmuş olan Aldema, Kudüs'teki "Müzik Akademisi"nin bestecilik bölü- münden mezun oldu. Ibrani halk ezgileri üzerine kanşık koro ve başka ortamlar ıçın yaptığı düzenlemelerle ve aynı tarzdaki ya- pıtlanyla tamnmaktadır. Süitin başındaki uzun kadansta, Feid- Şef Juri Gilbo yönetimindeki St. Petersburg Oda Orkestrası. konserde Çaykovski, Gil Adema. G. Gershwin ve B. Bartok'un yapıtlarını seslendirdi. man'ın pianissimo olarak ve izleyicilerin arkasında çalması, daha sonra sesini gide- rek yükseltmesi ve sahneye doğru yürüme- si, dinleyiciler üzerinde çarpıcı bir etki bı- raktı. Süitteki bazı Ibrani ezgilerini, kimi Yahudi vatandaşlann ya da tunstlerin de mınldanması ılgınçti; ancak yapıtın yerel- likten öteye geçen bir iletisi yoktu. Festival izleylcisi bu yıl kalabalıktı G. Gershwin'ın "Porgy and Bess" operasmdan, yaylı çalgılar ve klarnet için düzenlenmiş olan fantezi, seslendirme ve tını yönlerinden bence fazla ilginç değil- di. Orkestra, B. Bartok un "Rumen Halk Dansları"nı da orta karar bir yorumla çal- dı. Böylece Izmir'de bir festıvalin daha sonu- na geldik. Devlet adamlan kültür % e sanatı kalkınmanın itici gücü olarak görmediklen zaman, bununla da yetinmeyerek sanat ku- rumlarının çalışmalannı ekonomik engel- lerle sınırladıklan dönemlerde, festivaller daha da anlamlı oluyor. Cstelik bu yıl bü- tün gösteriler 1 alabaük halk kitlelerine ses- lendi. Turistler de epey fazlaydı. Festival gösterilerinin Efes ile Izmir ara- sında paylaştınlmasını her zaman savun- muştum; ama pek haklı olarak "Efes An- tik Tiyatro" ile "Celsus Kütüphanesi", artık festivalimizin merkezi oldu. Izmir'de yeterince ilgi yok. Her zaman söylediğim gibi kentimizdeki kalabalık müzikçi kitle- si dınletilere gelmiyor. Aynca Kültürpark Açıkhava Tiyatrosu. çevredeki düğünler- den yansıyan seslerle çınlıyor ve bizi utan- dınyor. "Don Kazaklan Korosu"nun din- letisindekı durum viiz kızartıcıydı. Koro- nun şefi mikrofona eğilıp "Stop the mu- sic" diye bağırdığında yerin dibine gir- dim. "Izmir Kültür Sanat ve Eğitim Vak- fı"nın (IKSEV) düzenledıği her festival bir umut, bir ışık; Türkiye'nin aydınlık gele- ceğini muştulayan anlamlı bir ileti. Bu yıl da öyle oldu. Bız basın mensuplannın ra- hatı için Sayın Sirel Ekşi'nin gösterdiğı özen de mutluluk vencıydi. Müzik sanatı ile geçirdığimiz güzel günler için İKSEV yöneticilerine candan teşekkürler. Yeni bir festivalde buluşmak umuduyla. Bvis'in benzerleri yarışacak • Kültür Servisi - Türkiye'de ilk kez 'Elvis is in Istanbul Now Fan Kulüp'ün düzenledıği Elvis Presley benzerlen yanşması, 9-16Ağustos tarihleri "Elvis Haftası' kapsammda yapılacak. Club Academia'da gerçekleşecek yanşma, Elvis şarkılannı en iyi yorumlama ve görsel sahne şovu olmak üzere iki aşamada düzenlenecek. Yanşmacılann, Elvis'in herhangi bir dönemine ait bir kostüm giymeleri ve en fazla iki şarkı söylemeleri gerekiyor. Yanşmaya kahlacak olanlann, kısa özgeçmişlerini anlatan bir yazı, fotoğraf ve hangi kategoride yanşacaklannı anlatan bilgileri fan kulübe yanşma gününden en az 10 gün önce e-mail yoluyla ulaştırmalan gerekiyor. (elvisturkeytS;superonline. com, kemalozno\'an(dsuperonline. com, Tel:0 533 466 61 43) Allen, Venedik Festivall'ni açacak • Kültür Servisi - 60. Venedik Film Festivali, 27 Ağustos'ta Woody Allen'nın yeni filmi 'Anything Else' ile açılacak. Cnlü yönetmen, bunun kendisi için 'büyük bir onur' olduğunu söyledi. Festivalin açılışım yapacak filmin başrollerini, Jason Biggs, Christina Ricci and Jeremy Fallon paylaşıyorlar. 1993- 2001 yıllan arasmda düzenlenen her Venedik Film Festivali'nde filmleri gösterilen 67 yaşmdaki sanatçı, festivale daha önce hiç bireysel olarak kahlmamıştı. Festivalin yöneticisi Moritz de Hadeln, Allen'ın katılmıının kendileri içm gurur kaynağı olacağını belirtti. Woody Allen aynca, Amerikalı turistleri Fransa'ya çekmek için hazırlanan bir tanıtım filminde de rol aldı. 6 Eylül'de sona erecek olan festivalde aynca, geçen haziran aymda ölen Katherine Hepburn de amlacak; bu bağlamda sanatçmm Venedik'te çekilmış fimıi 'Summertime'ın özel gösterimi yapılacak. ÖdeneksizNk ve Alacahöyük • ÇORUM (AA) - Alacahöyük Kazı Başkaru ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aykut Çınaroğlu, ödenek yetersizliği yüzünden yaz mevsiminin ortasına gelinmesine rağmen hâlâ kazı sezonunu başlatamadıklannı söyledi. Çınaroğlu, Alacahöyük'te 2001 yılı kazı sezonunda, kuyumcu atölyesinin ortaya çıkanldığım, geçen yıl da 2 bin 700 yıl önce cinayete kurban gittiği sanılan bir erkek cesedine ait kemikler ile hiyeroglif yazıtlı mühür, demir hançer, kanatlı tann figürü kalıbı ve değişik kaplar bulunduğunu belirtti. Aynca, "Tarihin bilinen en eski barajı" olarak nitelenen ve MÖ 13'üncü yüzyılda 4'üncü Tuthalya döneminde yapıldığı tahmin edilen bir barajm ortaya çıkanldığmı da söyledi. Özellikle dünya gündemine girmeyi başaran Hitit Barajı'nda kazılann aksatılmasmm doğru olmadığmı, bu yıl kazı çalışmalan için sadece Türk Tarih Kurumu'ndan 600 milyon liralık katkı sağlayabildiklerini söyleyen Çınaroğlu, ören yerini otlann sardığmı eğer yatınmcı kamu kuruluşlanndan iş makineleri tahsis edilebilirse barajın bir haftada temizlenebileceği açıkladı. Özgürhik Madalyası töreni bugün • DALLAS (AFP) - ABD Başkanı George Bush, devlet tarafından verilen en büyük ödül olan 'Başkanlığın Özgürlük Madalyası'na polirika, spor, sanat ve bilim dallan içinden ünlü Hollysvood yıldızı Charlton Heston'u, eski Çek Devlet Başkanı Vaclav Havel'i ve hamburger patronu David Thomas'ı layık gördü. Aynı zamanda oyun yazan olan Havel. Çekoslovakya'nın sosyalizmden kapitalizme geçiş ve Çek-Slovak Cumhuriyetleri olarak ikiye bölünmesi sürecine liderlik etmişti. Bush'un partisine bağlı Ulusal Silah Derneği'nin bir üyesi olan Oscar ödüllü Heston'm yanı sıra Roberto Clemente Walker, Jacques Barzun, Julia Child, Van Cliburn, James Wilson, John Wooden ve Edvvard Teller'a da bugün Beyaz Saray'da yapılacak olan törende çeşitli ödüller verilecek. BUGUN • ASPENDOS'ta '10. Aspendos Uluslararası Opera ve Bale Festivali' kapsammda 21.30'da Mersin Devlet Opera ve Balesi'nden "Romeo Juliette' balesi. (0 242 243 88 27) • \ARDİS JAZZ CLUB'ta 21 30da Cem Tuncer ve Önder Focan Duonun katıldığı müzik gecesi. (0 212 244 63 27) • BEYOĞLU StNEMASI'nda 'Aüm Şerif Onaran' anısına 12.00, 15.00, 18.00 ve 21.00'de 'Kayıp Otoban' adh filmin gösterimi. (0 212 251 32 40) • ÎFSAK'ta saat 19.30'da Doğa Fotoğrafçılan Grubu'nun dialar eşliğinde söyleşi etkinliği. (0 212 292 42 01) • İSTİKLAL CADDESİ NARMANLI HAN AVLUSU'nda 'Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Sokakta' kapsammda 17.30-20.30 arasında 'Sokakta Beden ve Hareket Atölyesi'nin gösterisi. (0 212 252 47 00) Z 7