Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 MART2003SALI HABERLER DUNYADA BUGUN ALt SİRMEN Normal Anormal Oluyor Garibi Eloğlu Koruyor Rahmetli Metin Toker'in toplumun sık sık karşılaştığı sorunlar karşısında başvurduğu bir tekerlemesi vardı; o "çözümü makulde ara- mak"ten yanaydı. Pek yalın, sade, olağan görünse de bu görüş, pek de öyle değildi. Çağdaş demokrasilerde normal olanın bizde anormal, anormal olanın ise normal olduğu göz önünde bulundurulursa, çözümü makulde ara- manın kolay olmadığı kolayca anlaşılır. Dilerse- niz son duruma bakalım: 3 Kasım'daTayyip Erdoğan'ın yasaklı olma- sı dolayısiyla ortaya çıkan durum, 9 Mart'ta açıklığa kavuşturuidu ve çözüm bulundu. Artık58. Hükümet'in Başbakanı istifaedecek, yerine Erdoğan geçecek. Tezkere sorunu da parlamentonun önüne bir kez getirilerek çözülecek. Bizde normal ile anormal yer değiştirdiğinden, normalde banşta aranan istikrar savaşla sağ- lanacak. • • • Bu arada bütçe ne olacak? öyle ya, 59. Hükümet, kendisinden önceki- nin hazırladığı bütçeyi mi Meclis'ten geçirip uy- gulayacak? Aslında iki hükümet de aynı çoğunluğun yü- rütmeleri olduklanna göre, bütçede bir değişik- liğe gerek yok. Nitekim dünkü hükümet açıkla- ması daoyöndeydi. Üstelik de bütçe için asıl makam IMF'nin ona- yı da alınmıştır. Bu durumda degişikliğe ne gerek var ki? Dün, Dünya Bankası Temsilcisi Ajay Chibber'in yaptığı açıklama, işlerin pek öyle gitmediğini gösteriyor. Chibber, Türkiye ile birçok konuda anlaşmış olmalarına karşın, bütçeyi birsorun olarak gör- düklerini belirtiyor ve bu durumda 31 Mart'a kadar bir anlaşmaya vanlamaması halinde, Dün- ya Bankası'nın kalan 1 milyar 375 milyon do- larlık kredi diliminin serbest bırakılmasının teh- likeye gireceğini söylüyor. Bakın Chibber neler söylüyor: - Bu bütçenin, gerçekten oldukçayoksul kar- şıtı olduğunu düşünüyoruz. - Çiftçiye zarar veriyor, doğrudan gelir deste- ği için para ayırmıyor. Hükümet bunu bütçeden çıkardı. - Bu bütçe büyümeye de zarar verecek nite- likte, Türkiye'nin orta sınıfına zarar veriyor. Her zaman orta sınıf eziliyor. - Bu vergi ödemeyenleri destekleyen bir büt- çe, çünkü onlara vergi affı getiriyor ve vergisini ödeyen orta sınıfı da tekrar vergilendiriyor. ••• Şimdiye kadar bildiğimiz, alışılmış, normal durum, Dünya Bankası ve IMF'nin, hükümetle- rin yoksulu koruyan programlanna karşı çıkıp ma- li istikran korumalarıydı. Ama artık normal anormal oluyor ve bizim garibi eloğlu koruyor; Dünya Bankası yoksulu ezdiği, orta sınıfın hakkını gasp ettiği, kalkınma- ya karşı olduğu için AKP'nin bütçesini eleştirip, bunlar düzettilmediği takdirde desteğini çeke- ceğini söylüyor. Aslında, DB'nin en fazla takıldığı nokta, çift- çilere ödenmesi gereken doğrudan gelir des- teği için bütçeden para ayrılmamış olmasıdır. Doğrudan gelir desteği, ki geleceğinin ne ola- cağı henüz tam belli değil, Türk tarımının küre- selleşmeye eklemlenmesi konusundaki DB programının bir parçası. Doğrusu bu uygulamanın çiftçiye de tanmı- mıza da bir yarar sağlamayacağı çok yazılıp söylendi. Ama bunun çözümü, ürün bazında destekle- meyi kaldırdıktan sonra, doğrudan desteği de vermemek değil, köklü biryeniden çözüm üret- mekti. öte yandan DB'nin vergi affı ve yoksullar için orta sınıf konusunda söylediklerine katılmamak imkânsız. Türkiye'de izan sahibi nerkes aynı eleştiriyi gün- deme getirdi. Ama AKP halkın şikâyetlerinden çok, IMF ve DB'nin talimatlarına karşı duyarlıdır. Bu durumda da anormal normal oluyor, bizim garibi de elin keferesi koruyor. Yeminin hemen ardından istifa Savaş tezkeresi için ivedi takvim ANKARA(Cumhuri- yetBürosu)-AKP Genel Başkanı RecepTayyipEr- doğan'ın başbakanlığın- da yeni hükümete yol aç- mak amacıyla Başbakan AbduDab GüTün ıstıfası- nı bugün ya da yann Çan- kaya Köşkü'ne sunması bekleniyor. Erdoğan baş- kanlığındaki hükümetin ilk icraatının ABD'ye destek içeren "savaş tez- keresT olması için "ive- di takvim" işletiliyor. Yüksek Seçim Kurulu (YSK)BaşkanveküiAh- met Hamdi Ünlü, tuta- nakların bugün TBMM'ye gönderilebi- leceğine işaret ederek bundan sonra yeni millet- vekillerinin yemin edebi- leceklerini söyledi. Tu- tanaklann TBMM'ye gönderilmesi durumun- da Erdoğ_an ile millet- vekilleri Oner Güh/eşfl ve Öner Ergençin TBMM Genel Kuru- lu'nda bugün ya da ya- nn yemin etmesi tasar- lanıyor. Yemin töreni- nın ardından Abdullah Gül, istifasını sunacak. Bu durumda AKP lide- ri, iki partili Meclis'te yüzde 60 çoğunluğa sa- hip partinin başkanı ola- rak Cumhurbaşkanı Ab- metNecdetSezer'in bu- gün veya yann kendisi- ni davet ederek hükü- meti kurmakla görev- lendinnesini bekliyor. Mazbatasını, Istanbul Milletvekili HayatiYaz»- a aracıhğıyla alan Erdo- ğan, hükümeti kurma gö- revini aldığı gün Abdul- lah Gül ile bir araya ge- lerek 59. hükümetin ka- binesini oluşturacak. AKP Genel Başkanı, en geç 13 Mart Perşembe sabahı yeni kabineyi Çan- kaya Köşkü'ne sunmayı hedefliyor. îktidar nimetleri Siirt seçimlerinde özellikle köylerde 'beyaz tırnak' eylemini sonuçsuz bıraktı DEHAP tabanınıtutamadıMtYASE tLKNUR Siirt seçimleri sona erdi, AKP li- deri Tayyip Erdoğan parlamentoya girdi, ama yörede sonuçlar üzerin- deki tartışma sürüyor. Önceki gün açıklanan resmi sonuçlara bakıldı- ğında üç unsur hemen göze çarptı. DEHAP, bütün iddiasına karşın ta- banınahâkim olamadı. "Tırnakkont- rolü" de bir işe yaramadı. Zira seç- menlerin büyük bir kısmı işaret par- mağına vazelin sürerek oy kullanma- ya gitmişti. Oy kullandıktan sonra parmaktaki vazelin silindiğinde bo- yanın da çıkması nedeniyle DE- HAP'ın tırnak kontrolünden de geç- mek kolay oldu. Kırsal alandaki DE- • Siirt seçimlerinin sonuçlan yerleşik bazı yargılan yerle bir etti. Yörede güçlü aşiretlerin ağalan, arkalarında büyük oy potansiyeli olması nedeniyle siyasetçiler tarafından el üstünde tutulurdu. Ancak Siirt seçimlerinde aşiretlerin artık ağalann sözüyle hareket etmediği görüldü. Geçen seçimlerde başka partiye destek verdiği halde bu kez CHP'yi desteklediğini açıklayan ağalar aşiretlerine söz dinletemedi. HAP tabanı ise iktidann nimetleri- nin cazibesine kapıldı. Ancak köy- deki seçmene oranla daha politize olan kentli DEHAP'lüar, parti kara- nna uydular. Seçimde en büyük darbeyi ağalar yedi. Bugüne kadar arkalarında bin- lerce oy potansiyeli olduğunu söy- leyerek partilerle pazarlık masasına oturan aşiret liderlerinin bu seçim- de karizmalan çizildi. Aşiretlerin en güçlü olduğu yerler Pervari ilçesi. 3 Kasım seçimlerinde DYP'ye çalı- şan Adiyan ve Şakirhan, ilçenin ön- de gelen iki aşireti olarak biliniyor. Bu seçimde her iki aşiret de CHP'ye destek olacağını açıkladı. Ancak pa- zar günkü seçim sonuçlan ile 3 Ka- sım seçim sonuçlan karşılaşnnldı- ğında CHP'nin Pervari'de sadece 500 oy fazla elde ettiği görüldü. 3 Ka- sım'da Pervari'de 883 oy alan CHP, son Siirt seçiminde oylannı 1322'ye yükseltmiş. Adiyan aşireti lideri Dur- maz Bifcn ile Şakirhan aşiretinin li- deri Şevld Baytekin'in destek sözü- ne karşın CHP'nin önemli bir oy el- de edemeyişi aşiret üyelerinin artık ağalann sözüyle hareket etmediği- ni gösteriyor. Ağalann karizması çizik yerken Tillolu şeyhter, güçlüden yana tavır koyarak gerçek güçlerinin ortaya çıkmasına engel oldular ve siyasile- re "Biz destek verdik AKP de oyu- nukatiadı" mesajı verdiler. ŞeyhJe- rin merkezi olan Tillo'da AKP ge- çen seçimde 356 oy alırken son se- çimde bu sayı, 1493'e yükseldi. Şeyhlerin bu iddiasma karşın son seçime katıhnayan sağ partilerin oy- lannm AKP'ye yönelmesinin kaçı- nıhnaz sonucu olarak AKP patlama yaptı. Ancak yine de güçlüye des- tek veren şeyhler itibarlannı kurtar- mış oldu. tran'dan sınır ticareti yo- luyla gelen fistığın yüzde 70'ini dün- ya pazarlanna pazarlayan şeyh Muz- hiddin Aydm ile diğer şeyhlerin ik- tidann nimetlerinden nasıl yararla- nacağını göreceğiz. CHPde Baykal PM'yekatılmadı Muhaliflerden Siirt eleştirisi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - CHP Parti Mec- lisi'nin ilk kez Genel Baş- kan Deniz BaykaTın katılı- mı olmadan yaptığı toplan- ö, muhalifüyelerin sert eleş- tirilerine sahne oldu. PM üyesi ve eski CHP genel sekreteri Adnan Keskin. Si- irt'tekı seçim so- nucunu "fiyasko" diye nitelerken parti yönetiminin "oturupkara ka- radüşünmesTge- rektiğini söyledi. PM üyesi Haluk Özdalga da Bay- kal'ın geçen top- lantıda MYK için adaygösterdiği Is- tanbul Milletveki- EkremBflek li BülentTanla'nın seçileme- mesıne tepki olarak toplan- tıya katılmadığı iddialannı anımsatarak "GendBaşkan PM'yeküsemez" dedı. Top- lantıda Tanla 21 ret oyuna karşüık, 44 oyla MYK üye- liğine getirildi. Öte yandan Siirt'te yapı- lan seçimlerde 3 milletvekil- liğini de AKP'nin kazan- ması üzerine yenidenmillet- vekili seçilemeyen CHP'li Ekrem Bilek, AKP'yi "ırk- çıhğı körüklemekveJet Fa- düfleittifakvapmakia'' suç- larken, partisinin de Güney- dogu politikasını eleştirdi. AKP'lilerin''şdıla- nn elini öptükleri- ni, el pençe drvan durduklannı" an- latan Bılek, Siirt'e gitmeyen Genel Başkan Deniz Bay- kal'a ise kırgın ol- madığını vurgula- dı. Bilek, Doğu ve Güneydoğu bölge- lerindeki yurttaşla- nn demokrasi içi- ne çekilebilmesi için CHP'nin "Kiirtpolitikasmın değiştiribnesi gerektiğûıi" söyledi. Bilek, kentte "umut" olarak görülen AKP'nin ANAP, MHP ve dolandıncılıktan hapiste bu- lunan Fadıl Akgündüz ile ittifak yaptığını söyledi. İĞNELİ FIRÇA ZAFER TEMOÇtN AKP iktidannda gözler, Genel Başkan Erdoğan'ın başbakanlığı devralacağı yeni döneme çevrildi Kabine için geı^în beldeyiş ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - Çift başlı görünüm ser- gileyen AKP iktidannda göz- ler, Genel Başkan Recep Tay- yip Erdoğan'ın başbakanlığı devralacağı yeni döneme çev- rildi. 365 kişilik grupta TBMM Başkanı Büknt Arinç ile Baş- bakan Abdullah Gül ün etki alanındaki ekipler arası hassas denge, Erdoğan'ın yeni hükü- metin kuruluşu ve icraatta ata- cağı adımlarla yeniden şekille- necek. Kabine değişikliği Tayyip Erdoğan'ın, hükümet ve parti içi uyum konusunda na- sıl bir yol izleyeceğinde 59. hü- kümetin kabine oluşumu önem- li bir gösterge olacak. Bakanla- nn performansına bağlı olarak bazı değişiklikler yapılacağını söyleyen Erdoğan, bunun "çok • Recep Tayyip Erdoğan, yeni kabineyi Abdullah Gül ile anlaşarak belirleyeceklerini vurguladı. AKP liderinin hükümette kapsamlı bir değişiklik yapması durumunda, "küskünler grubu" oluşabileceği, aynca yakın danışman kadrosuna kabinede etkin rol vermesi durumunda da gruptaki rahatsız milletvekillerinin sayısında artış olabileceği belirtiliyor. ciddiboyuttaohnayacağmı", bır- kaç bakanlıkta değişimle yetine- bileceğini söyledi. Erdoğan, yeni kabineyi Ab- dullah Gül ile anlaşarak belir- leyeceklerini vurguladı. AKP liderinin hükümette kapsamlı bir değişiklik yapma- sı durumunda, "küskünler gru- bu" oluşabileceği, aynca ya- kın danışman kadrosuna kabi- nede etkin rol vermesi duru- munda da gruptaki rahatsız mil- letvekillerinin sayısında artış olabileceği belirtiliyor. AKP Genel Merkezi'nde ABD Büyükelçisi ile görüşerek başbakanlığı önceki gün fiilen devralan Erdoğan'ın toplantı- sına Başbakan Gül'ün katılma- ması dikkat çekti. Birçok bakan Siirt seçimiyle ilgili kutlama için genel merkeze gelirken, Başbakan Gül, ilk gün Erdo- ğan'ı telefonla kutlamakla ye- tindi. Teşekkür konuşmasında hü- kümet çalışmalanna değinme- yen Erdoğan'm diğer yandan "usta kaptan olduğunu, maha- retinifirtuıahdenizlerde göste- receğini" söyleyerek verdiği mesajlar, bakanlann dikkatin- den kaçmadı. Erdoğan, tele- vı:vizyonlarda "Hükümeti başa- nh buluyor musunuz?" sorula- nna ısrarla net yanıt vermek- ten kaçınarak, "hükümetin zor bir dönemde görev aldığım" belirtmekle yetindi. Erdoğan, Annç'a tepkili Erdoğan, Meclis'te tezkere oylamasında yürüttüğü "retlo- bisi" ile hükümeti sıkmtıya so- kan TBMM Başkanı Annç'uı, ABD askerlerinin sevkıyatıy- la ilgili eleştirilerine de tepki gösterdi. Erdoğan, CNN Türk'te kaüldığı programda ko- nuyla ilgili soru üzerine, Annç'ın öncelikle ilgili bakan- lardan bilgi alması ve "bu ko- nulann iç değerlendirmelerle açıklığa kavıışrurulması gerek- tiğini" söyledi. Buna karşın Annç'ın Meclis Başkanı ohna- sından kaynaklanan özerk ko- numunu da kullanarak kendi- ne özgü söyleminden ödün ver- meyeceğine işaret ediliyor. Atamalar durdu Erdoğan'ın, Siirt seçimlerin- den birkaç hafta önce verdiği talimatla atamalan durdurduğu öğrenildi. Bazı bakanlann ata- malanyla ilgili rahatsızlıklann iletilmesi üzerine Tayyip Er- doğan'ın, kendi Başbakanlık dönemine kadar atama yapılma- ması için devreye girdiği belir- tildi. 59. hükümetle birlikte, bekleyen atamalann askıdan indirilmesi bekleniyor. Dıs basın Amerika tezkere için umuüandı Dış Haberler Servisi - ABD Dışişleri Baka- m CoKn Ptnvefl, Türki- ye'de yapılan ara seçi- min ardından yeni bir hükümetin kurulmak- ta olduğunu ve "Türk- lerin, tezkere konusu- nu MechYe geri getir- mekte kararh oldukla- nnı" söyledi. AKP Ge- nel Başkanı Tayyip Er- doğan'ın Siirt seçimle- rini kazanması, özellik- le ABD basınında "Wâshington'ı ümitlen- direnbirgelişme" ola- rak yorumlandı. Amerikan NBC tele- \izyonuna konuşan Po- well, Türkiye'nin iç si- yasi sılantılanna karşın ABD'ye desteğini sun- duğunu belirtti. ABD Dışişleri Bakanı, NBC televizyonunda, Irak ko- nusunda Türkiye'nin destek derecesinin ne olduğu sorusuna şu ya- nıh verdi. "Şimdi,Türk- lerin yeni bir hükümet kurnıakta olduklaruu bfliyorum ve bu yeni hü- künıet, tezkere konusu- nu MecKs'e geri götür- mekte kararh. tç sryasi problemlerine rağmen Türkler çabanuza des- tek vermek istryor." New York Times ga- zetesi, Erdoğan'ın se- çilmesinin ABD kuv- vetlerine Türkiye'ye gi- riş izni veriknesi umut- lannı canlandırdığını yazdı. Erdoğan'ın, tez- kerenin bir kez daha de- ğerlendirilmesini iste- yebileceğini kaydeden gazete, "Erdoğan, Ame- rikan kuvvederine ihş- Idn karan geçirmekiçin çaba gösterirse bile ba- şaracağı belli değUdir" yorumunu yaptı. Fransız Le Figaro ga- zetesi, Erdoğan'ın,Was- hington'a Türkiye'ye kuvvet konuşlandırmak için "yeşil ışık" yakıl- masına yardımcı olaca- ğı yorumunu yaptı. IR NOKTASI /ORAL ÇALIŞLAR oralcalislar@mynet.com oralcalislar@yahoo.corr Kıbns sorunu, Denktaş'ın gayret- leriyle sonunda iyice içinden çıkılmaz bir hale geldi. Bu köşede çokça dile getirdim. Ne yazık ki bazılan bunu anlamak istemediler. Kıbns'ta biz sol- cularyıllardır "Kıbns'ın kaderini Kıb- ns halklan tayin etmelidir" dedik. "İki toplumun kendi iradeleriyle gerçek- leştirecekleri banşçı çözüm doğru olanıdır" dedik. Yıllarca bu görüşü savunan bazı kişiler, şimdi Denktaş'ın çözümsüzlük çizgisine destek veri- yorlar. Bizim gibi, başından itibaren ilkeli şekilde banşçı çözümü savu- nanlan ise sanki bunlar yeni duymuş gibi tepkiyle karşılıyorlar. Benim önerim, Kıbns konusunda yıllar önce kimin ne dediğinin bir göz- den geçirilmesidir. Ben kendi adıma 1974'ten bugüne banşçı bir çözümü savundum. Denktaş'ın bu çözümün önünde engel olduğunu söyledim. Yıllarca bu çizgiyi savunanlann bir kısmı ise bugün MHP ve BBP ile bir- likte miting yapacak kadar aynı safa düştüler. Kıbns çözümsüzlük çizgisi Türki- ye'nin AB ile ilişkilerini olumsuz yön- Kıbns Türkiye'yi Nereye Sürüklüyor? de etkiliyor. ABD'nin ekonomik krizi de kullanarak Türkiye'yi kendi safın- da uluslararası hukuka aykın bir sa- vaşa sokmaya zoriadığı şu günlerde, Kıbns'ın bu konuda bizi nasıl yalnız bıraktığını göreceğiz. Denktaş, Kıbns halkının tepkisin- den çekindiği için meclisi biletopla- yamadı. Türkiye'ye gelip Türkiye'de- ki destekçilerini harekete geçirdi. TBMM'de konuştu ama KKTC Mec- lisi'ni toplayıp orada konuşamadı. Bu bile artık Denktaş'ın Kıbns'ta kendi hal- kının değil, Türkiye'deki çözümsüz- lük eğiliminin temsilcisi olduğunu or- taya koyuyor. Denktaş başından beri bu planı asıl Rumların istemediğini söylüyor. De- nemesi basit, iki tarafta da referan- duma başvurulur ve kimin isteyip ki- min istemediği ortaya çıkar. Denk- taş, önerilen referandumdan kaçarak Rumlann haklılığını bir kez daha pe- kiştirip, Türkiye'yi AB ile iyice zor ça- tışmalann içine sokacak biryolu ege- men kıldı. Türkiye'yi kendi peşine taktı. Şimdi onun belirlediği bu çık- maz yol, Türkiye'nin dış politikasına da damgasını vuracak. Türkiye'nin AB ile yakınlaşmasını istemeyenlerin bunu başardığını kabul etmeliyiz. Ancak bu çizginin, Türkiye'yi ABD'ye daha fazla bağımlı hale ge- tirdiğini de unutmamak gerekiyor. Za- ten ne zaman Türkiye, demokrasi, özgürlükler ve insan hakları konu- sundaAB kriterierine uymak isteme- se ekonomik olarak, siyasi olarak zor duruma düşüyorve bunun sonucun- da IMF politikalanna daha bağımlı hale geliyor. Bu ise Türkiye'nin ABD karşısında boynu bükük olmasına yol açıyor. Türkiye'nin savaşa direnebilme- sinin sağlam yolu, AB ile ilişkileri ge- liştirmesinden, AB'nin banş ve demok- rasi isteyen büyük çoğunluğuyla bir- leşmesinden geçiyor. Ne yazık ki Tür- kiye'deki AB düşmanı lobi, Kıbns ko- nusunu da bu yolu engellemek için kullanıyor. Unutmayalım ki Türkiye'yi böyle bir yola zorlamak Türkiye'yi yalnızlaştınyor ve ABD'ye daha muh- taç hale getiriyor. Görünen o ki AKP yönetimi de sonunda statükocu güç- lere boyun eğdi ve onların dümen suyuna girdi. TBMM'de Denktaş'a verilen desteği nasıl açıklayabiliriz ki! Kendi ülkesinde meclisi toplamaya ce- saret edemeyen Denktaş'aTBMM'nin oybirliğiyle destek vermesi siyasetin garip bircilvesi mi! Yoksa Türkiye'nin Kıbns politikasının iflası mı? Kıbns'ta Denktaş politikası iflas etmiştir. Yıllardır bu iflasın acısını Tür- kiye ödedi, Kıbrıslı Türkler ödedi. Bundan sonra ödeyeceğimiz bedel- ler de cabası. En tehlikelisi ise ABD'ye teslim olmak. Şimdi o günleri yaşıyoruz. "Para için ölelim" diye bağıranlar, Kıb- ns'ın bu ülke ekonomisine maliye- tini hiç düşündüler mi? * * * Şahika Tekand uluslararası başa- nlannın ardından yeniden "Oidipus Nerede " oyunuyla karşımızda. Şahi- ka Tekand ve Stüdyo Oyunculan, ge- çen yıl 13. Uluslararası Istanbul Tiyat- ro Festivali kapsamında sergilenen oyunu bu kez 12 ve 13 Mart tarihlerin- de, saat 20.30'da Enka Oditor- yumu'nda, bir kez daha Istanbul'da tiyatroseverlere sunacaklar. Şahika Tekand ve Stüdyo Oyun- culan geçen yıl Delphi'de "Oidipus Nerede?" ile dünyanın farklı ülkelerin- den tiyatro eleştirmenlerinin ve sanat- çılannın da yer aldığı Yunanlı seyirci karşısında büyük başan kazanmış ve dakikalarca ayakta alkışlanmıştı. "Oidipus Nerede?", bu yıl haziran ayında Shizouka Bahar Festivali'ne sahnelenmek üzere davet edildi ve bu bağlamda 'Japonya'da Türkiye Yılı' programı kapsamına alındı. Antik bir oyunun yalın, güçlü ve çağ- daş bir yorumu olan "Oidipus Nerede?"y\ geçen yıl izlemiştim. Gör- meyenlere hararetle öneririm.