Katalog

8 KASIM 2003 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER Uluslararası firmalar, 110 milyar sigaranın tüketildiği Türkiye ile 14 milyar sigara üretilen Fas'a aynı fiyatı verdi Yabancı sermayeninTEKEL oyunu• Yüzde 80'i özelleştirmeye çıkanlan Fas'ın tütün tekeli Regie des Tabacs Marocains'm, 2 Haziran'da Fransız-İspanyol fınnası Altadis'e 1.3 milyar Euro'ya. satılması, Türkiye'yi bekleyen uluslararası güçleri umutlandırdı. Türkiye'de TEKEL'e, yüda sadece 14 milyar adet sigara üretimi olan Fas tütün tekeliyle yaklaşık aynı değerin biçilmesi dikkat çekti. SERDARKIZÎK tZMİR- Özelleştirme yağmasında çokuluslu yabancı sermayenin ellerini ovuşturarak hazırlandığı TEKEL'e beklenenin de altında fiyat verilmesi, Türkiye'nın uluslararası pazarlarda ne denli köşeye sıkıştınldığını gösterdi. TEKEL'in özelleştirilmesi ve uluslararası sefmayeye peşkeş çekılmesiyle ilgili IMF ve Dünya Bankası'nın buyruklan doğrultusunda dünden bugüne hüİcümetlerin uygulamalan, kirlı oyunu bir kez daha gözler önüne serdi. Türkıye'ye dayatılan özelleştirme programında verimliliğin arttınlması ve kamu giderlennin azaltılması, ana unsur olarak gösterildi. Ancak yaşanan süreç, özelleştirme savunuculanm haksız kıldı. TEKEL, ülkemiz bütçesine çok önemli katkılar sağlayan kuruluşlann önünde geliyor. 2002 yılında 1 katrilyon 215 trilyon 645 milyar lira net satış gerçekleştiren TEKEL, 318 trilyon 632 milyar lira net kâr elde etti. 2003 yılının Ocak ayında net satış rakamı 146 trilyon 364 milyar lira. Aynı dönemde net kâr, 22 trilyon 606 milyar lira. 120 trilyon lirası ödenmiş olmak üzere 300 trilyon lira sermayeye sahip. Toplam 29 bin 353 personel çahşıyor. Alkollü içkilerde (rakı, cin, votka) yüzde 95, sigarada yüzde 61.4, şarapta yüzde 20, tuzda yüzde 100, birada ise yüzde 1 pazar payına sahip. Tütün mamulleri, alkollü içki ve tuz sektörlerinde 71 markanın üretimini, 190 markanın satışını yapıyor. Avrupa'nın 30. büyük alkollü-alkolsüz içki, 5. büyük sigara üreticisi fırma konumunda. IMF buvrukları TEKEL'in, yerli üreticinin korunması amacıyla yaptığı desteklemeler, IMF ve Dünya Bankası talimatlan doğrultusunda çıkanlan yeni Tütün Yasası'yla 2001 yılından itibaren ortadan kaldınldı. Yıllık yaklaşık 5.5 milyar dolarlık gelır sağlayan ve bunun yüzde 70'ini devlete kaynak olarak aktaran sektördeki TEKEL ve Türk tütün üreticisi, bir avuç dolara satılmak ıçin hazırhk yapıldı. 1986 yılında Tütün Yasası'nda yapılan bir değişiklikle başlayan süreç sonunda Ocak 2002 tarihinde 4733 sayılı Tütün Yasası devreye sokuldu. 7 Haziran 2003 tarihı itibanyla da her türlü yasal zemini ve kamuoyu oluşturulma çabalanyla TEKEL sigara, içki ve pazarlama ünitelerinin satış ilanı yayunlandı. Gelinen bu noktada yapılanlar, sektörün çalışanlanyla, üreticileriyle, kapitülasyon benzeri dayatmalan ile cumhuriyet öncesi reji döneminin 21. yüzyıl versiyonuna dönüştü. Tütün Platformu, yeni Tütün Yasası'yla birlikte ilk 1.5 yıllık süreçte, TEKEL'in sigara sanayısindeki pazar payının yüzde 701erden yüzde 61'lere düştüğünü açıkladı. Platform dünya sigara sanayiinin, rekabetçi bir yapıya sahip olmadığının altının çizerken bu piyasadaki tekellerin egemenliğine dikkat çekip şu değerlendirmeyi yapmıştı: "Bir ülkede ya devlet tekeö ya da çokuluslu tekeller piy-asanın hâknni durumundadır. Gerçekte monopol özelliğnıi 1986 yıhnda yitiren TEKEL, çokuluslulann sigara ve tütün pazanmızdaki egemenligini engelleyen tek unsurdur. IMFnin dayatüğı 4733 sayıh Tütün Yasası'mn gerçek amacı burada ortaya çıkmaktadır. TEKEL, yıüardır izlenen potitikalarla bitinçli olarak sigara ve tütün pazannda pasifize edümesine karşın halen günde yaklaşık 1 trilyon lira kâr eden, ülkemizin en güçlü kuruluşlarmın başında getaıektedir." Tütünde plvasa' vok edlldl Globalleşmecilerin. küreselleşmecilerin "serbest piyasa" diye diye savunduklan kendi düzenlen bile TEKEL örneğinde ortaya çıktığı gibi işletilmedi. Tütünde "piyasa"nın nasıl yok edildiğinin özeti şöyle: Tütün Yasası, Cumhurbaşkanı AhmetNecdet Sezer'in vetosuna karşın IMF ve Dünya Bankası'nın istedigi şekilde 9 Ocak 2001 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Piyasa koşullan kaldınlarak destekleme alımlanna son verildi ve sözleşmeli üretime geçildi. Bu yeni sisteme göre köylü, istedigi miktarda tütün üretemeyecekti. Öncelikle tütününü satacak bir alıcı bulması gerekiyordu. Ortaya çokuluslu sigara üreticisi tekeller ve onlar adına tütün alımı yapan tüccarlar çıktı. Tütün üreticisiyle ahcılar arasında üretim sözleşmesi imzalandı. Alıcı kiminle sözleşme imzalarsa, sadece o üretimi yapabildi. Aynca bir üretıci sadece bir ahcıyla sözleşme imzalayabildi. Bu durumda piyasa ekonomisinin temel ilkesi olan rekabet ortadan kalktı.TEKEL'in sigara bölümünün özelleştirilmesinde, satış fıyatının yaklaşık 1.5 milyar dolar olacağı, danışman firma Salomon Smith Barney'in raporunda yer almıştı. Yüzde 80'i özelleştirmeye çıkanlan Fas'ın tütün tekeli Regie des Tabacs Marocains'm, 2 Haziran'da Fransız-İspanyol fırması Altadis'e 1.3 milyar Euro'ya satılması, Türkiye'yi bekleyen uluslararası güçleri umutlandırdı. 110 milyar adet sigaranın tüketildiği dünyanın 7. büyük pazan olan Türkiye'de TEKEL'e, yılda sadece 14 milyar adet sigara üretimi olan Fas tütün tekeliyle yaklaşık aynı değerin biçilmesi, dikkat çeldciydi... MORGAN STANLEY'İN RAPORUNA GÖRE TEKEUÎN DEĞERİ 1.7 MÎLYAR İLE 2.8 MÎLYAR ARASINDA DEĞİŞÎYOR Satın alan beş yılda kâra geçebüir • Morgan Stanley tarafından hazırlanan 11 Eylül 2003 tarihli "Tütün: Türkiye'yi konuşalım" adlı hisse senedi raporunda, TEKEL'in kânnın kayda değer biçimde arttınlabileceği ifade edildi. TekePin değeri 2.2 ile 7.3 milyar dolar arasında olmalı Firma Sigara satışı (m/tyar adet) Fıyat (milyar dolar) Korean Tobacco Ispanyol Tabacatera Fransız Seita Tekei 70.6 2.3 39.6 4.2 33.6 6&3 £2-7.3 0 Kaynak: Tekel ın özelleştirme danışmanı Cıtıgroup-lş Yatınm raponı (1) Yûzöe 51.4 u 2.1 mıtyar dolara satıldı "' (2) Diğerffyaöaragöre olması gereken değer MURATKIŞLALI AMKARA - Çokuluslu finans kurulu- şu Morgan Stanley, TEKEL'in değerinin "muhafazakâr bir tahminle" 1.7 ila 2.8 milyar dolar arasında olması gerekriğini bildırdı. TEKEL'in 2003 yılındaki 194 mılyon dolarlık kânnın "kaydadeğer bi- çimde arttınlabileceği"ni belirten Mor- gan Stanley, değerlemede kullamlan "iç- sel faiz oranının" her bir puanlık düşüşün- de, kurumun değerinin yüzde 10-11 civa- nnda artacagını kaydetti. Yüksek Denet- leme Kurulu'nun TEKEL raporunda yer alan rakamlar ise kurumun 184 trilyon li- ralık görülen 2001 kânnın, yapılacak iyi- leştirmelerle 300 trilyon lira artarak 484 trilyon liraya yükseltilebileceğini ortaya koydu. Morgan Stanley tarafından hazırlanan 11 Eylül 2003 tarihli "Tütün: Türkiye'yi konuşalım" adlı hisse senedi raporunda, TEKEL'in değerinin 1.7 milyar dolar ile 2.8 milyar dolar arasında olması gerekti- ğı belırtilerek şu ifadelere yer verildi: "TEKEL'in mevort kârthkdurumunun kayda değer biçimde iyileştirilebUeeeğini düşünüyoruz. Muhtemel ahcılar, şirketin değerini mevcut kâriardan çok potansiyel kâriara göre değerlendirecektir. Türld- ye'de sigara içiciliği oranı yüksek, TE- KEL'in pazar payı yüzde 61 'dir. (OzeUeş- tirme sonraa) sigara fiyatlannnı hızla art- masııu. daha pahah olan uluslararası mar- kalann pazar oranlannuı yükselmesini beküyoruz''. Türkiye'nin Çin hanç dün- yanın en büyük 7. pazan olduğu vurgu- lanan Morgan Stanley'in raporunda TE- KEL'i alacak özel sektörgrubunun, fiyat artışlan ve yeniden yapılanma ile kuru- mun kârhlığım kayda değer biçimde art- tıracağımn öngörüldüğü belirtildi. Ra- porda TEKEL'i alacak olan grubun yerli markalardaki artışı daha hızlı gerçekleş- tirecekleri de vurgulanarak yapılacak iyi- leşrirmelerle 2008 yılı itibanyla 50-100 milyon dolarlık kâr artışı sağlanabilece- ği belirtildi. Morgan Stanley raporundaki TEKEL değerlendirmesinde 1.7-2.8 milyar do- larlık fıyat aralığına yüzde 12'lik bir iç- sel faız oranı ile ulaşıldığı belirtildi. Mor- gan Stanley raporunda değişik içsel faiz oranlanna göre TEKEL'in değerinin ne ka- dar olması gerektiğini gösteren bir tablo da yer alıyor. Bu tabloya göre, TEKEL de- ğerlemesinde yüzde lO'luk içsel faiz ora- nı ve yüzde 2lik büyüme hızıyla kurumun değeri 2.3 milyar dolar ile 3.7 milyar do- lar arasında çıkryor. TEKEL'in 'bedavaya' satılmak istenmesine meslek örgütlerinden tepki 'Peşkeş çekilmesin'Haber Merkezi - TEKEL'in özelleştirilmesı ihalesinde Ja- pon JTI fırması tarafından ve- rilen fiyatın çok düşük olduğu savunularak satışm derhal dur- durulması istendi. Türkiye Bak- kallar ve Bayiler Federasyonu Genel Başkanı Bendevi Palan- döken,TEKEL'in bedavaya ka- patılmaya çalışıldığım belirte- rek "Yıllık 3 milyar dolar ciro- su ile her yıl 2 milyar dolar ÖTV kazancnran, 2 milyar dolan aş- km mal >•arhgı oJanTEKEL'İ be- davaya satmak akıl işi değildir" dedi. Palandöken, TEKEL'in özel- leştirilmesi için açılan ihalenin acilen iptal edilmesini isteye- rek hükümetin, 32 bin çalışan, 285 bin dagıtıcı ve 50 bm tütün üreticisinin, hukuki düzenle- meleri yapmadan özel sektöre devrini eleştirdi. Palandöken şunlan söyledı: a YıQanhrihmal edflen her türlü sryasi baskı ile çabşmazhalegetirflen TEKEL'e yatmm yapılması gerekiyor. Es- Id ve ihnıal edilmiş, teknolojiye karşın devlete büyük gelir sağ- layan TEKEL'İ bu fryatiara sat- mak alakı değildir." Izmir'de Tütün Platformu adı- na yapılan açıklamada, TE- KEL'in önemini yalnızca fiyat ile ölçmenin yeterli olmayaca- ğı vurgulanarak "Verilen fiyat önerilenin birkaç kaü olsa bile bu özefleştirflnie yapdmamabdır. Bagımsi7hgımpin semboUerin- den biri, Cumhuriyetin 80. yıb- nı kuüadığnnız şu günlerin gün- demiolmamahydı" denildi.Tek Gıda-Iş Genel Yönetim Kuru- lu'nca yapılan yazılı açıklama- da ise TEKEL'İ almak isteyen şirketlerin kurumun fabrikala- nnı ayakta tutmak, yarattığı eko- nomık ve sosyal faydayı sür- dürmek gibi bir amaçlannm bu- lunmadığı, ihale sürecinde ve- Işbirlikçiler Talancuar IEKEL den f ¥:-:.x f TEKEl İsımirdir Ekmeg TÎKEL fîio TBCEIOA-İŞ ENEWIS««n VMi'' SEM o TEKELİ rilen tekliflerin de bu görüşü doğurladığını sa\Tindu. Açık- lamada şöyle denildi:"TEKEL, gerek üretim kadrosu ve gerek- se teknolojik olarak yıpraola- rak pazar payı aşındırıldı. Ço- kulustuşirketfcr veyerli işbirîik- çileri kurumu değersizleştire- rekyutmava hazırlanryor. Siga- ra ve alkollü içkfler sektöründe teküfedilen bedeDer yerli ve ya- bancı ancıbrm TEKEL'in pa- zar payını ele geçirmeyi, ulusal kajnaklara el koymayı amaçla- dıklannı göstermektedir." TEKEL'in özelleştirilmesıyle il- gili gelen diğer tepkiler ise şöy- le Alaattin Hacımüezzin (Zira- at Mühendisleri Odası tzmir Şube Başkanı): Özelleştirme kapsamına alınmadan önce Tür- kiye toplam sigara satış pazan- nın yüzde 70'ini elinde tutan kurumun pazar payı bugün yüz- de 61.5'lere geriledi. Pazarda- Iılhk3 milyar dolar cirosu ile her >ıl2mihar "dolar ÖTV kazandıran, 2 mihar dolan aşkinmal varhğıolan TEKEL'e verilen düşük fiyat shil tophun örgütlerini harekete geçirirken TEKEL'in özeDeştirilmesi karanbirçok tepkiye neden olmuş, çeşhü eylemlerle protesto edilnüşti. kı her yüzde birük pay kaybı, ku- ruma 70 trilyona malohnakta- dır. Adeta alhn yumurtlayan ta- vuk yemsiz bırakılarak, hasta ve zayıf şekilde pazara sunul- maktadır. VakıfMercimek (Tütün Eks- perleri Derneği Başkanı): Elin- deki pazar payı, gayrimenkul- leri ve markalan hesaba katıl- dığında TEKEL'in toplam değeri 5 milyar dolann üzerin- de. Dün toplanmayan İhale Komisyonu 'nun kararı gelecekhaftaya kaldı Eğflim iptal yönünde ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın aşın istekli oldu- ğunu belli eden "Devietin elinde saüiamayacak bir şe\ >t>k, babalar gibi satanz,bizim için önem- li olan tiko para r şeklındekı değerlendırmele- rinin etkisiyle düşük teklif geldiği ileri sürü- len TEKEL özelleştirmesinde, Dıale Komisyo- nu'nun karan haftaya kaldı. Komisyonun, de- ğerinin altında teklif alan sigara işletmesinde ihalenin iptali, alkollü içkilerde ise ihalenin onayı eğiliminde olduğu öğrenildi. Unakıtan'ın, Özelleştirme Idaresi Başkam Metin Kiki'nin "thale iptal edümeB" açıklamasının içeriğin- den çok. komisyon karanna etki edebilecek niteliğinden rahatsız olduğu belirtiliyor. Maliye Bakanı Kemal Unakrtan ile Özelleş- tirme Idaresi Başkanı Metin Kilci'nin farkh açık- lamalanna sahne olan TEKEL özelleştirmesin- de, karar mercii ihale Komisyonu'nun cuma gü- nü toplanmadıgı ifade edildi. Çarşamba günü teknik olarak sonuçlanan TEKEL özelleştirme ihalesinde. TEKEL'in si- gara işletmesine Japon Tobacco Industries (JTI) 1 milyar 150 milyon dolar, alkollü içkiler iş- letmesine de Limak-Nurol-Özaltın-Tütsab gi- rişim ortaklığı 292 milyon dolar teklif etmiş- ti. thale sonrası bir açıklama yapan ÖtB Baş- kanı Kilci, JTI'nin verdiği teklifın kurumun De- ğer Tespit Komisyonu'nca belirlenen değeri- nin "çok" altında olduğunu behrterek "thale- nin iptal edilnıesi laznn. Ben komisyonunyerin- de oîsam ihaleyi iptal ederdim'" diye konuştu. Başkan Kilcı'run bu "duygusal" çıkışı, TE- KEL özelleştirmesindeki gelir beklentisinin hayal kınklığına ve özellikle son dönemde ku- rumuna yöneltilen eleştirilere bir tepkı olarak yorumlandı. TEKEL'e verilen düşük teklif, hü- kümetin sene başında 2003 için tespit ettiği 4 milyar dolarlık özelleştirme hedefinin gerçek- leşmeyeceğini ortaya çıkardı. Maliye Bakanı Unakıtan ise perşembe günü yaptığı açıklamada, teklifın beklentilerin altın- da kaldığını kabul etti, buna karşın ihale süre- cinin devam ettiğini belirtti. Bakan Unakıtan'ın Kilci'nin sözlerine, içeriğinden çok, Öıale Ko- misyonu'nun karanm etki altında bırakabile- ceği düşüncesiyle "mesafdi'' durduğu behrti- liyor. Buna karşın uzmanlar, komisyonun, tespit edi- len değerinin çok altında fiyat verilen bu çap- taki bir ihaleye onay veremeyeceğinı belirtiyor- lar. Özelleştirme Yasası'na göre ihale sonuç- landıktan sonra Değer Tespit Komisyonu tara- fından belirlenen kurum değerinin kamuoyu- na açıklanması gerekiyor. Ancak ÖlB, önceki özelleştirmelerde bu açıklamayı yapmaktan sürekli kaçındı. Petrol-İş'in raporu Özdleştirmede suç dosyası kabarık EkonomiServisi- Petrol- tş Sendikası, "18yılhk özelleştirme serüveninden örneklere" yer verdiği "Suç Dosyası 2" yi hazırladı. Petrol-İş'in saptamalanna göre ozelleştirmede alıcılann borcunun ertelenmesi nedenıyle de kamu çok büyük zarara uğratıldı. Buna göre 1985-2003 Ağustos tarihleri arasında 8.6 milyar dolarlık satış yapıldı. Ancak 7.2 milyar dolar tahsil edilebıldi. Özelleştirme Idaresi, bu dönemde 10 milyar dolarlık kaynak sağladı ve buna karşılık 9.7 milyar dolar harcadı. 1995-2003 tarihleri arasındakı uygulamalan kapsayan "Suç Dosyası 2"de yer alan bazı "suçlar, tammlan ve aktörieri" şöyle: METAŞ: Bir özel sektör kuruluşu iken zarar eden METAŞ, 1992'de devlet tarafından alınarak iflastan kurtanldı. 2 yılda kâra geçirilen şirket en büyük 500 sanayi kuruluşu sualamasında 45.'liğe yükseldi. 6 aylık kân 120 milyon dolara yükselmesine rağmen şirket 57.9 milyon dolara özel sektöre devredildi. Şirketi alan Uzanlar, tekrar zarara soktu ve vergi ödemedi. Türkiye Otomotiv Endüstrisi (TOE): Nisan 1993te 50 milyon dolar değerindeki TOE, Rumeli Holding'e 8 milyon dolara satıldı. Uzanlar MATta çalışan 447 işçiyi tazminatlan bile ödenmeden işten attı. Üretim durdu. POAŞ: Kamuya ait POAŞ kendi kân ile satın alındı. POAŞ'ın yüzde 51 'lik kamu payı blok olarak 1.260 milyon dolar bedelle Iş-Doğan Yatınmlan AŞ'ye devredildi. Bu özelleştirme topluma, "Çağm en büyük peşin saoşı" olarak sunuldu. Ancak, 500 milyon dolan bu yatınm grubu tarafından, kalan 760 milyon dolan ise Vakıfbank'ın da içinde bulunduğu 9 bankanın oluşturduğu konsorsiyumdan alınan kredi ile ödendi. 15 Nisan 2002'de ÖYK, ÖlB'nin bile görüşünü ahnadan resen aldığı kararla, 5 yıl beklemeden 2. yılda devlete ait altın hisseyi kaldırdı. 22.11.2002'de küçük yatınmcılann hisseleri, bu grup tarafından ucuz fıyatla ele geçirildi. ÇtNKUR (Çinko ve Kurşun tşletmesi): Türkiye'nin tek çınko üreticisi ÇtNKUR, franlı, Kanadah ve Ekin Madencilik firmalanndan oluşan Kayseri Metal Madencilik fırmasına 14 milyon dolar bedelle satıldı. Dünyanın en büyük çinko üreticisi Glencore firması, 1999'da alacağına karşılık bu tesislere rehin koydu, üretimi durdurdu. SEKA Bankesir fşleönesi: Satılmadan 1.8 milyon dolarlık yatınm yapılan ve 51.2 milyon dolar değerindeki işletme, 1.1 milyon dolara Albayrak AŞ'ye satıldı. 289 işçi kapıya konuldu. Yargı, satışı kamu yaranna aykın bularak durdurdu. IMF bile kabul etti 'Ucuza satmayın' WASHINGTON (AA) - LTuslararası Para Fonu (IMF) yetkilileri, Türkiye'deki özelleştirme gelişmelerini değerlendirirken piyasalann güçlü tepki vermediği özelleştirme durumlarında, eldeki kuruluşlarm çok ucuza satıhnasma gerek olmadığını belirttiler. IMF yetkilisi, TEKEL'in özelleştirilmesine yönelik süreçte özellikle tütün bölümü için olası ahcılarca verilen fiyatlann, beklentilerin çok altında kaldığının hatırlatıhnası üzerine, "Piy'asanm güçlü tepki vermediği özelleştirmelerde kuruluşlarm çok düşük fiyata saülmasına gerek yok"dedı. Yetkili, bu durumun, TEKEL'in yanı sıra Türkiye'nin özelleştirmeyi planladığı diğer kuruluşlan için de geçerli olduğunu kaydetti. Aynı yetkili, buna karşılık hükümetin özelleştirme çabalannı sürdürmesinin gereğine de işaret etti.