Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
SAYFA CUMHURİYET 21 EYLÜL 2002 CUMARTESİ
HABERLER
Ecevft Denidi'ye
giıfyop
• ANKARA (AA)-
Başbakan Bülent Bülent
Ecevit, yann Denizli'ye
gidecek. Ecevit,
Ankara'dan uçakla Çardak
Havaalanı'na giderek
karayoluyla Denizli'ye
geçecek. Burada
düzenlenecek mitingde
vatandaşlara seslenecek
olan Ecevit, aynı gün
akşam saatlerinde
havayoluyla Ankara'ya
dönecek.
Mffi, YÖK'ten
değişKüc tstedi
• ANKARA
(Cumhuriyet Bürosu) -
Milli Eğitim Bakanlığı
(MEB), ÖSYM'nın
yaptığı son düzenlemede,
mesleki ve teknik lise
mezunlannın lisans
programlanna
yerleşmelerinin daha da
zorlaştınldığı gerekçesiyle,
ÖSS'deyeniden
düzenleme yapılmasını
istiyor. MEB'de
oluşturulan kurul
tarafindan hazırlanan
raporun, Bakan Necdet
Tekin'in onayıran ardından
YÖK'e sunulacağı
bildırildi. Yetkililer
değişiklikte, lisede
okuduğu alanla ilgili bir
yükseköğretim programını
tercih edecek adayın,
ağırlıklı ortaöğretim başan
puanı 0.5 yerine 0.8
katsayı ile çarpılacağını,
ancak mesleki eğıtim
fakülteleri dışında lisans
programına girmek isteyen
meslek lisesi mezunlan
için 0.3 katsayısının
kullanılacağını işaret
ettiler.
Dtomoöilsiz
KentGünü'
• ANKARA
(Cumhuriyet Bürosu) - Her
yıl birçok ülkede
düzenlenen 'Otomobilsiz
Kent Günü' etkinlikleri,
Türkiye'de de
gerçekleştirilecek. Türk
Mühendis ve Mimar
Odalan Birlıği (TMMOB)
Şehir Plancılan Odası,
'Otomobilsiz Kent Günü"
kapsamında yann tüm
Ankaralılan otomobil
kullanmamaya çağırdı.
Dünyada kadın
partamenterler
• CENEVRE(AA)-
Parlamentolararası Birlik
(UIP). dünyadaki
parlamenterlerin yüzde
14.7'sinin kadnı olduğunu
açıkladı. 180ulusal
parlamentodan elde edilen
bilgiler ışığında ortaya
çıkan son istatistikleri
açıklayan birlik, oranın
ülkelere göre farklılıklar
gösterdiğine ve Kuzey
Avrupa ülkelerindeki
ulusal parlamentolarda
kadın milletveküi oranının
yükseldiğine dikkati
çekiyor. Kuzey ülkeleri
arasında, geçen pazar günü
yapılan seçimlerin
ardından yüzde 45.3
oranıyla tsveç, en çok
kadın parlamentere sahip
ülke olarak kayıtlara
geçerken kıtalarbazında
yüzde 16.9 kadın vekil
oranıyla Rusya dahil
Avrupa, Kuzey ülkeleri
sayesinde ilk sıraya
yerleşiyor.
NazmiyeEce'nm
pesim sergtsi
• Haber Merkezi -
Ressam Nazmiye Ece'nin
"1. kişisel resim sergisi"
24 Eylül akşamı açılacak.
Kadûcöy Belediyesi Sanat
Galerisi'nde düzenlenecek
kokteylin ardından
açılacak sergi 3 Ekim'e
kadar ziyaret edilebilir.
Olağanüstü toplantı başvurusu için ANAP yönetiminin karan beklenecek
Küskünler utnutlandı• Baştarafi 1. Sayfada
YSK'nin, AKP lideri Erdo-
ğan'ın milletvekilliği yolunu
kapatması küskünleri umut-
landırdı. YTP'nın öncülügün-
de başlayan, ancak Cumhur-
başkanı Ahmet Necdet Se-
zer'in, seçimin ertelenmesi-
ne karşı tavır koyması ile ge-
rileyen küskünler dün akşam
saatlerinde yeniden hareketlen-
di. "Seçimlerin erteknmesi"
söylemini kullanmamaya özen
gösteren YTP, ANAP ve SP
yöneticileri, "Seçimlerdeülke
barajmm yüzde 5'e düşürül-
mesi, terdhH oy sistemi geti-
rürnesivesryasiyasaklaruıkal-
dmlmasmr içeren SP'li Meh-
metBekaroğhı'nun yasaöne-
risinin çıkanlması için
TBMM'nin olağanüstü top-
lantıya çağnlmasını istiyor.
• YTP, ANAP ve SP yöneticileri, "Seçimlerde ülke barajının
yüzde 5'e düşürülmesi, tercihli oy sistemi getirilmesi ve siyasi
yasaklann kaldırılmasını" içeren SP'li Mehmet Bekaroğlu'nun yasa
önerisinin çıkanlması için TBMM'nin olağanüstü toplantıya
çağnlmasını istiyor. Partiler "Seçimlerin ertelenmesi" söylemini
kullanmamaya özen gösteriyor.
Şimdiye kadar bu girişime
destek vermekten kaçınan
ANAP da dün akşam saatle-
rinde tavır değiştirdi.
ANAP Imza topluyor
ANAP Grup Başkanvekili
Yaşar Dedeiek, Genel Başkan
Yardımcısı Cengiz Arankaya,
SP Genel Başkan Yardımcısı
Mehmet Bekaroğlu ile YTP
Grup Başkanvekili Gafiar Ya-
km da TBMM'de bir toplantı
yaptılar.
ANAP millervekillen, bu
toplantılann ardından Yaşar
Dedeiek'in odasına çagnlma-
ya başlandı. Dedeiek, millet-
vekillerinden, TBMM'nin ola-
ğanüstü toplanması için imza
vermelerini istedı. tlk aşama-
da 17 dolayında milletvekili-
nin imza verdiği öğrenildi.
Ancak ANAP yöneticileri-
nin, "kurumsal destek" gö-
rüntüsü vermekten kaçınma-
ya çalışması dikkat çekti.
Yaşar Dedeiek gazetecile-
rin sorulan üzerine, ANAP
olarak olağanüstü toplantı gi-
rişimi içinde olmadıklannı sa-
vundu. Dedeiek, "Arkadaşla-
rmuzm siyasiyasaJdarve seçim
konusundaki görüşlerini al-
dık. Pazartesi günü başkanhk
divaıunda bu görüşleri değer-
lendireceğiz'' dedi.
Altınkaya: Takvlme
bağlı kalmayalım
ANAP Genel Başkan Yar-
dımcısı Cengiz Altınkaya ise
Türkiye'nin siyasi yasaklar ve
seçime ilişldn bazı düzenleme-
leri, takvime bağlı kalmaksı-
zın yapması gerektiğini söy-
ledi. Gazetecilerın "Niye mil-
lervekillerinden imza toplu-
yorsunuz" sorusu üzerine de
Altınkaya, "Ben kimseden im-
za almadım. Arkadaşlar gö-
rüşlerini betirttilerveo dogrul-
ruda da imzalannı koydular"
dedı.
Pazartesi beklenlyor
YTP ve SP'liler, Meclis'in
olağanüstü toplanması için
ANAP'ın tavnnı netleştirece-
ği pazartesi gününe kadar bek-
lemeyi kararlaştırdı. YTP
Grup Başkanvekili Yakın da,
"tmzalan belki pazartesi gü-
nü TBMM Başkanhgı'na ve-
rebflecekkrini" söyledi.
MHP
Aday
listesinde
20eski
sanık
EMİNEKAPLAN
ANKARA -Bahçev-
lievler katliamı sanığı
İbrahim Çiftçi üe Abdi
tpekçi suikastı hüküm-
lüsü YavuzCeylan'ı lis-
te dışı bırakan MHP li-
deri Devlet Bahçeli,
MHP davasından yar-
gılanan 20 ismi listeye
aldı. Iki kişinin öldürül-
mesi olayına kanşan Fa-
tih MehmetZorbaAda
na'dan, Balgat katliamı
sanığı MustafaPehfiva-
noğhı'napara yardımın-
da bulunan Yaşar Yıl-
dınm Ankara'dan, ce-
zaevlerinden ülkücü mi-
litanlan kaçırmakve de-
lilleri karartmak suçun-
dan yargılanan Erdem
Şenocak Samsun'dan
aday gösterildi.
MHP ve ülkücü kuru-
luşlar davasında yargı-
lanan 20 kişi, MHP'nin
aday listesinde yer al-
dı. MHP davasında
yargılanan milletvekili
adaylan şunlar:
YaşarOkuyan (Yak>-
va l.sraVNamıkKemal
Zeybek(Eskişehirl.sı-
raXYılmaDurak(Erzu-
rum 4. sıra), Ömer Ha-
luk Pirimoğlu (Erzu-
nun 2. sıra), Hakkı Du-
ran (Çankın 2. sıra),
Necmettin Karakuş
(Adana 10. sıra). Meh-
met Biçer (Hatay 6. sı-
ra), YaşarYıkhnm (An-
kara 2. böJge4. sıra), Er-
dem Şenocak (Samsun
4.sıra),Muzaffer Yıkuz
(İstanbull. bölge 18. sı-
ra), İbrahim Uçar (ts-
tanbul 1. böige 14. sıra),
Necmettin Gökkaya
(Antaiya 1 sıra), Ahmet
San (Kayseri 3. sıra),
Murat Yalçın (tzmir 1.
bölge 12. sıra), Mehmet
Ağar (Bahkesir S. sıra).
Sıtla Şeremedi (Bahke-
sir 3. sıra), Ahmet Ka-
mfl Gönenti (Bahkesir
4. sıra).
Vural Savas:
Ulusal
güçler
DSP'de
birleşecek
tZMtR (Cumhuriyet
Ege Bürosu) - DSP' nin tz-
mir 2. bölge milletvekili
adaylan arasında yer alan
eski Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcısı Vural Savaş,
"Türkiyehmımevcutduru-
munda DSP'desiyasetyap-
makbüyükmuthıhık
n
de-
di. Savaş, DSP" nin ulusal
güçleri bir araya getirecek
unsur olduğunu söyleye-
rek "Bu oluşuma destek
vermekiçin mServekDiada-
yıoldunrdedi.
Kemal Derviş'i eleşti-
ren Savaş, "Deniş DSP'ye
gelse\di ben kesinBkk bu-
rada ohnazdnn'' dedi. Der-
viş'in sadece Türkiye'nin
değil tüm dünyanın gör-
düğü en kötü ekonomi yö-
netmeni olduğunu ileri sü-
ren Vural Savaş, "Ekono-
nıinizidışgüçjerindme tes-
lim ederseniz yok olursu-
nuz. Dervişbu ovıınun par-
çasrydı" diye konuştu.
CHP, seçim bildirgesinde bölgeyi geliştirmek için 'köye dönüş' projesini öneriyor
YTP lideri tsmail Cem, partisinin Kınkkale tl örgürünün açıhşını yapü. (Fotoğraf: AA)
Cem, yabancı holdinglerin seçim anketi yaptırmasına kızdı:
Sömürge muamelesi yapılıyor
KIRIKKALE (AA)-YTP Ge-
nel Başkanı tsmail Cem, yaban-
cı holdinglerin Türkiye'de yap-
tığı kamuoyu yoklamalanna tep-
, ki göstererek bunu "halkın aâh-
: nini bulandırmak ve o\nna mü-
dahale olarak" değerlendirdi.
I Cem, partisinin Kınkkale 11
i Örgütü'nün açıhşında yaptığı
konuşmada halktan zihınlerini
bulandıracak çabalara kulak as-
mamasını istedi. Cem şunlan
söyledi:
"Seçim Türkrv'e'de yapıhyor.
Ov kuOanacakolan da Türk hal-
kıdır.AmaşJmdiyabanaüIkeler-
den holdingler halkımızm dü-
şüncesini merakedip sürekh'an-
ket \apün>t)rlar. Bunun başka ül-
kelerde örneği yok. Fransız hol-
dingi gidip Alnıanya'da, İngilte-
re'de anket nıi yapıjor? Hayır.
Ama geMp Türkiye'de yapryor.
Bu anketterin sonuçlan ile haİkm
ahni bulandunlryor, oyuna mü-
dahale edifi>or. Hiçbirzaman sö-
mürgeotmamış Türkiye'yi bazt-
lan sömürge nıuamelesine tabi
tutmak istiyor olabiUr. Türkiye,
kimsenin sömürgesideğildir. Ye-
ni Türkiye olarak bu yaklaşımı
tasvipetmiyoruz. îktidârolduğu-
muzda gereğini yapanz."
yabrmı 8ÖzüANK\RA-CHP seçim bildir-
gesinde, "köye dönüş" projesine
yer \ererek, terörden etkılenenle-
rin zararlaruun karşılanacağı va-
adinde bulunacak. Köye dönme-
yi kabul etmeyenlerin bölgedeki
arsalannın kamulaştınlarak be-
delini sahiplerine ödemeyi plan-
layan CHP, Doğu ve Güneydo-
ğu'nun kalkınması için de "Eko-
nomik Kalkınma Kurumu" mo-
delini önerecek. CHP, bildirge-
sinde 500 bin kişiye de istihdam
sözü verecek.
CHP'nin gelecek hafta açıkla-
ması beklenen seçim bildirgesi-
nin girişinde, Genel Başkan De-
niz Baykal' ın. "Ekonomi \e siya-
set anlayışımıznı odağında insan
vanhr. HalkımiTİa birtikte devle-
ti sosyaL siyaseti demokrat, eko-
nomiyiyanşmacıve üretken hale
getireceğiz'' sözü yer alacak.
CHP, uzım yıllar olağanüstü hal
kapsamında olan Doğu ve Gü-
neydoğu'da "köyedönüşü" teşvik
dunlabilmesi için de Ekonomik
Kalkınma Kurumu'nu getirmeyi
planlıyor. Buna göre, merkezi Di-
yarbakır'da olacak Ekonomik Kal-
kınma Kurumu, bölgeye yönelik
olarak istihdam da içinde olmak
• CHP'nin seçim bildirgesinde,
Doğu ve Güneydoğu'da terörden
zarar görenlerin zararlannm
karşılanacağı vurgulanacak.
edecek. Bildirgede, terörden za-
rar görenlerin zararlannın karşı-
lanacağı ve köye dönmeyi kabul
etmeyenlerin de bölgedeki arsa-
lannın kamulaştınlarak bedeli-
nin ödeneceği vurgulanacak. CHP
Doğu ve Güneydogu'nun kalkın-
üzere çeşitli projeleri yaşama ge-
çirecek.
Kırsal kesimlere yönelik geçi-
ci istihdam projeleri uygulamayı
planlayan CHP, bildirgesinde ye-
ni iş alanlan yarahlarak 500 bin
kişiye istihdam olanağı sağlana-
cağını \Tirgulayacak.
Bildirgede, ortaokuldan sonra
öğrencilerin birbölümünün mes-
leki-teknik eğitime yönlendiril-
mesi ve dış borçlanma yerine iç
kaynaklara yönelme gibi unsur-
lar da yer alacak.
internet sltes» yenllendi
CHP, internet sitesini tamamıy-
la yeniledi. Yeni sitenin sol üst
köşesinde Atarürk'ün, sağ üst kö-
şesinde de CHP lideri Baykal 'ın
fotoğrafi yer aldı. Daha önce es-
ki devlet bakanı, yeni CHP'li Ke-
mal Derviş'i hedef alan haberle-
rin yer aldığı "Gün-Dem" adlı
bültemn ise internet sitesinden
kaldınlması dikkat çekti.
Ciller'e ülkücü karsılama
Türkeş: MHP
şaşkın ördek
SERTAÇEŞ
KAYSERİ-Seçim-
lereATPveDTPileit-
tifak yaparak gjrecek
olan DYP lideri Tan-
su Çiller, Kayseri
adaylannı seçmene ta-
nıttı. Çiller, Tıığrul
Türkeş, Mehmet AB
Ba\arve Yıknnm Ak-
buhıt'u kente girişle-
rinde ülkücü ağırhklı
konvoykarşıladı. Ko-
nuşmasmda MHP'yi
eleştiren Türkeş, "tfo-
deierinde erkek, icra-
aüannda ürkek, ikö-
darda şaşkın ördek
obmardan daha güç-
lü bir yönerim kura-
cağız" diye konuştu.
Çiller, merkez sağın
partisinde birleştiğini
belirterek Kayserili-
lerden oy istedi.
AKP'yi maceracı-
lıkla suçlayan Çiller,
"Türkiye'ye macera
değD, çare gerek. Ra-
kiplerimizi demokra-
simeydanbnnda mağ-
lup etmeyi tercih ede-
riz" diye konuştu.
DURMUŞ İMZALAMIYOR
Hükümette
ÖTVkrizi
3 Kasım startı veriiiyor
ANAP'ın seçim
şarkısı Erener'in
ANK\R4 (Cumhuri-
yet Bürosu) - IMF nin 4.
gözden geçirme çalışma-
lannın önkoşulu olan özel
tüketün vergisine (ÖTV)
ih'şkin kararname Bakan-
lar Kurulu'nda sıkıntı ya-
rattı. MHP'li Sağlık Ba-
kanı OsmanDurmuş, ka-
raraameyi imzalamaya-
cağını açıkladı.
Ankarada bir hastane-
nin açıhşına katılan Dur-
muş, ÖTV kararnamesi-
ni imzalayıp imzalama-
dığuıı soran gazetecilere
sert tepki gösterdı.
"OTV'yi imzalanıadım.
nnzalamayacağım. Sizbe-
nim imzalamayacağmı
kararnameleri mi takip
ediyorsunuz?" diyen
Durmuş, kararnamenin
IMF'nin önkoşullanndan
bin olduğunun anımsatıl-
ması üzerine ise, "Siz
IMF'nin avukathğını mı
yapryorsunuz?'' yanınnı
verdı. Durmuş, 3.5 yıl-
hk bakanlık döneminde
Fethiye Devlet Hastane-
si'ne 14 trilyon lira ver-
diğini, ancak hastanenin
hâlâ açılmadığını belirtri.
ANK\RA (Cum-
huriyet Bürosu) -
ANÂP, 3 Kasım mil-
letvekili genel seçimi-
nin startını yann ve-
recek.
ASKİ Spor Salo-
nu'ndayann düzenle-
necek törende ANAP,
milletvekili adaylan-
nı tanıtacak. Törende,
Genel Başkan Mesut
Yümaz'ın yanı sıra
Ahmet Mete Işıkara,
SanüSelçukve Ahmet
Ozal birer konuşma
yapacak.ANAP'ın se-
çimde kullanacagı şar-
kılar da törende parti-
lilere dinletilecek. Bu
şarkılardan biri pop
müzik şarbcısı Ser-
tab Erener'in "Yeni
Yıl" adh parçasr ola-
cak. Erener'in şarkı-
sının nakarat kısmı
"Herkeseiş/Herkese
aş/Dahaçok özgürlük
lazun" biçiminde de-
ğiştirildi. ASKÎSpor
Salonu'nda yapılacak
törene yaklaşık 20 bin
kişinin kaülımı bekle-
niyor.
CUMARTESİ
YAZILARI
ATAOL BEHRAMOĞLU
Yazap ve Difi Üzerine
Geçen haftakı yazımın konusu, özetle, "Türk" kö-
kenli olmayan (özellikle de Islam dininden olma-
yan) Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarına karşı ülke-
mizdeki ikircimli, daha da öte kaypak tutumdu...
Edebiyat alanından örneklerle düşüncelerimi açık-
lamaya çalışmıştım. Herhangı bir farklı etnik kö-
kenden bir yazanmızın Türkçe yapıtının her şey-
den önce dili nedeniyle Türkiye edebiyatının ürü-
nü olduğunu, yazarının da etnik kökeni ne olursa
olsun (gerektiğinde bu etnik köken belirtilerek)
"Türk yazarı" nitelemesiyle anılması gerektiğini
beiirtmiştim. Bundatartışılacakbiryan olmasa ge-
rek. Tartışılabilecek konu, farklı dildeyazan birya-
zanmızı (örneğın Mehmet Uzun'u) nasıl adlandır-
mamız gerektıği sorusuydu... Bu örnekte önerim,
"Kürt kökenli Türkiyeli yazar"ü\... ("Türk"\ıe "Tür-
kiyeli" kavramlan üzenne sürup gıden birtartışma
var ve görebildiğimce henüz sonuca ulaşmış de-
ğil. "Türk" sözcüğünü etnik değil ulusal aidiyet
anlamında kullanıyorsak kulağa yadırgatıcı gelen
"Türkiyeli"y\ kullanmaya gerek olmaz. Dediğim gi-
bi, bu konuda kavramsal bir netliğe henüz ulaşa-
bilmiş değilız.)
• • •
Mehmet Uzun örneği üzerinde düşünmeyi sür-
dürmek istiyorum. Sanıyorum ki "Kürt kökenli"
yerine "Kürtçeyazan "tanımı dahadoğru olacak...
Çünkü söz konusu örnekte belirleyici etken (olduk-
ça tartışmalı bir olgu olan) "etnik köken" değil,
"dı/'dir... Bu durumda Mehmet Uzun'u belki de şöy-
le nitelememiz gerekıyor: "Kürtçe yazan Türkiye-
li yazar, ya da Türk yazarı..." Tam bu noktada, çö-
zümleyici-irdeleyicı düşünceden çok, kestirme-
den yanıta, pratik çözüme eğilimli insanımıza ka-
nşık ve sıkıntılı gelebilecek olsa da ortaya bir so-
ru atmak istiyorum: Yazınsal yapıtın ulusal (halk-
sal vb.) aidiyetinde, söz konusu yapıtın dili tek ve
tartışılmaz bir belirleyici etken midir? Dünya ede-
biyatından verılebilecek örnekler bunun hiç de
böyle olmadığını gösteriyor...
• * •
Benim liseli yıllarımın en sevgili yazariannın ba-
şında Panait Istrati gelır... Romanyalı (Rumen)
Panait Istrati, Fransız yazar Romain Rolland ta-
rafindan keşfedilince. yapıtlarını Fransa'da, lo-
nesco'nun evinde Fransızca yazmış... Babası Ru-
men annesi Fransız olan lonesco, Larousse Ede-
biyat Sözlüğü'nde, Fransız yazan olarak niteleni-
yor. Aynntıya baktığımızda, Romanya doğumlu ol-
makla birtikte lonesco'nun 13 yaşına kadar eğiti-
mini Fransa'da aldığını, daha sonra Romanya'ya
giderek eğitimini orada tamamlayıp Fransızca öğ-
retmeni olduğunu, 1938'den sonra ise yaşamını
Fransa'da sürdürdüğünü öğreniyoruz. Modern ti-
yatronun başyapıtlan arasındaki oyunları ise bilin-
diği gibi Fransızca yazılmıştır. lonesco örneğinde
Fransızca'nın (ve Fransız kültürünün) temel belir-
leyici olduğunu görüyoruz. Bu nedenle, etnik kö-
keni ne olursa olsun "Fransız yazan" olarak nite-
lenmesi doğaldır. Istrati örneğinde ise dil ikincil
önem taşıyor... Denebilirse bu dıl, yapıtının Batılı
okura daha dolaysız ulaşmasında bir araç duru-
mundadır... Aynı edebiyat sözlüğünde Istrati şöy-
le niteleniyor: "Fransızca yazan Rumen yazan"
{ecrivain roumain d'expression française)... Istra-
ti, lonesco gibi Fransız yurttaşı oldu mu, bilgım yok,
ama sanmıyorum... Fransız yurttaşı olsa Fransız
yazarı mı sayılacaktı, tartışma konusu...
• • •
Başka örneklerle sürdürelim... Kırgız yazan Cen-
giz Aytmatov bazı yapıtlannı Rusça yazmıştır,
ama Rus yazan değildir... Azerbaycanlı Cengiz
Hüseyinov ya da Maksut-Rüstem Ibrahimbe-
kov kardeşler için de sanınm aynı şeyi söyleyebi-
liriz. Yapıtlannı Rusça yazıyor olmakla birtikte te-
matikleri, sorunsalları, ait oldukları, kişiliklerinin
oluştuğutoplumsal ortamla ilişkilidir... (Burada "ait
olunan, kişiliğin oluştuğu toplumsal ortam" kav-
ramını kullanmış ve onun bu örneklerde, ya da Ist-
rati örneğinde gorüldüğü gibi, yazan ya da yapıtı-
nı nitelemede "d//"den daha belirleyici biretken ola-
bildiğini ileri sürmüş oluyorum...)
• • •
Jozsef Conrad Polonya kökenli Ingiliz yazan ola-
rak niteleniyor. 19 yaşında Ingiliz yurttaşı olmuş ve
yapıtlannı Ingilizce yazmış. Vladimir Nabokov'un
tanımı ise biraz daha aynntılı: "Ingilizce ve Rusça
yazan Rus kökenli Amerikan yazarı..." 1899 do-
ğumlu Nabokov Ekim Devrimi sonrasında (demek
ki yirmili yaşlarında) Rusya'dan aynlmış, 1940'la-
ra kadar çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşamış, daha
sonra Amerika'ya yerleşmiş, yaşamını Isviçre'de
tamamlamış... Nabokov'un yapıtlan ne ölçüde Rus
edebiyatına, ne ölçüde Amerikan edebiyatına ait-
tir? Bir inceleme ve tartışma konusu... Nobel ödül-
lü I.B. Singer (ve yazar kardeşi I.J. Singer) Po-
lonya'da doğmuşlar ve otuzlu yaşlarından sonra
Amerika'ya göçüp bu ülkenin yurttaşı olmuşlar...
Yapıtlarının yazıldığı dil, "Yiddiş"çe (eş anlamıyla,
Yahudi Almancası) ... Edebiyat sözlüğündeki ta-
nımlan şöyle: "Yiddişçe yazan Amerikalı yazar..."
Bu örnekte, etnik köken, yapıtın dili, kişiliğin oluş-
tuğu toplumsal ortam vb. etkenler değil, "ulusal
/c;mMc"(nasyonalite) öne çıkarılmış... Gorüldüğü
gibi, çok yönlü, çok etkenli, karmaşık bir konu...
• • •
Makedonya, ya da Bulgaristan'da Türkçe yazan
Türk kökenli yazarlanmızın ürünleri Türkçe edebi-
yatın bir parçası olsa da Türkiye edebiyatının de-
ğil, ait oldukları ülke edebiyatlannın farklı dilde
ürünleridir... Bunun gibi, Almanya vb. Batı ülkele-
rinde ikınci, üçüncü ve belki dördüncü kuşaklar-
dan olup yapıtlannı o ülkelerin dilinde yazan "Türk"
kökenli yazarları da Türkiye ya da Türk yazan sa-
yamayız... Bu olgulan böylece irdeleyip değerlen-
dirdiğimizde, "ait olunan, kişiliğin oluştuğu top-
lumsal ortam" kavramının "etnik köken"den ve
kimi durumlarda "d//"den de daha belirleyici oldu-
ğu kavrandığında, ulus, ulusallık, ulusal kimlik, ulu-
sal kültür vb. kavramlara daha doğru, daha ger-
çekçi, daha bilimsel ve evrensel bir görüş açısıy-
la bakabiliriz...
ataol b@cumhuriyet.com.tr.
Faks:(0212)51385 95
KORSANKlTAP. ÜLKE KÜLTÜRÜNÜN
KARA LEKESlDtR.
Bilitn ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği
(BESAM)