Katalog

SAYFA 4- CUMHURİYET 24 ŞUBAT 2002 PAZAR 14 KULTUR kulturfacumhuriyet.com.tr Orhan Kahyaoğlu 'Bülent Ortaçgil - Ayn Düşmüşüz Yanyana' kitabıyla müzisyenin tarihine ışık tutuyor Fikrhn şarkılanmdırMURAT BEŞER Bülent OrtaçgUve Orhan Kahyaoğlu ikı mütevazı insan. Bırı son otuz yılın en mü- him şarkı sözü yazan ve müzisyenlerinden bi- ri, diğeri yıllannı canı gibi sevdiği müziğin sa- natçılarını anlatmaya adamış biri. Kader ikisi- nin yollannı bir kitapta kesiştirdi ve Orhan Kah- yaoğlu'nun beş yıldır ka- Ieme aldığı "BükntOrtaç- gö-Ayn Düşmüşüz Yanya- na'' adlı kitap yayımlandı. Ayru kitap bu seferde, Orhan ve Bülent ile bizım yollanmı- zı kesiştirdi, Çivi Yazılan ya- yınevinin bürosunda sohbet ettik bu minval ûzere. - Bir müasyen gözüyte (hele hek kendisi üzerinde odakla- nan) nasıl bir çaüşma "Bülent OrtaçgU-Ayn Düş- müşüz Yanyana?" ORTAÇGtL - Kitabı okumaya birkaç kez teşeb- büs ettim, ama olcuyamadım açıkçası. Hem kah- ramanınm kendim oluşu, hem de "ben neymişim abi" sendromu nedeniyle; başıma ılk kez böyle bir şey geliyordu. (Gülüyor) Dolayısıyla benim açım- dan işin keyfi. gururu bir yana, söz konusu kişi- nin ben oluşu beraberinde bir huzursuzluğu geti- riyordu, ama hem Orhan'ın uzun yıllardır böyle bir şey kurguladığını biliyorum hem de maddi bir hata (isim, yer, tarih gibi informatif birbilgi ha- tası) olmasın diye redakte etmeye söz vermiştim. Bütün bunlann bana sıkıntı vermesine rağmen bu işi bir görev bilinciyle yaptım. Bir iş olması bir yana, hepsinin dışında kendimi bir yazann gör- düğü şekliyle böyle görmem mümkün değil, bu nedenle de bu iş bana sıkıntı vermiştir. Yaşadığımız coğrafyanın müzlfll - Şarlalannızda her zaman bir and-kahramanm duygulannı sezmişimdir. SöylediJderinize benzer nedenlerie, ben de Amerikan (Hollywood) sine- masuu ve kahramanlannı sevmem. Hissettikleri- niz böyle şeyler mi? ORTAÇGtL - Evet. Orhan dan başkası özel bir tarafimı yazmaya kalkarsa, bıraz daha alışmış ola- rak bakabilirim. Böyle şeyler insanın başına sık sık gekniyor. însanlar her zaman sizi baz alarak kitap yazmıyorlar, siz de zaten kendinizi değer- lendirirken o kadar önemli bir yere koymuyorsu- nuz. Kendi açımdan böyle hıssedıyorum. Ne yap- tığımın farkındayım. ama kendimi yüceltmek gi- bi bir özelliğim olmadı hiçbir zaman. Tam aksi- ne kendimi sıradan göstermeye ve herkes gibi ol- maya özen gösterdim. Bu duygusal açıdan bana ters bir şey. - Benzerieri arasında farklı bir yerde bu kitap. çok özel bir çahşma. Taşıdığı biyografik tat, son el- li yıhn Türk pop tarihinin içine yedirilmiş. Bu iki- si nasıl yan yana geldi? KAHYAOĞLU - Bazı istısna adlar dışında 1985lere kadar Türk popu ile ilgılenen bıri de- ğıldim. Ağırlık rockta ve cazda idi, fakat yazı yaz- maya başlamamla beraber yaşadığım coğrafyada- ki süreci de düşünme ve yazma ihtiyacı hıssettim. Bıraz yoğunlaşınca bunun çok özel bir tanh oldu- ğunu fark ederek araştırmaya başladım. Son altı yıl okul (Akademi Istanbul) vesile oldu ve ben yüz elli yılın popüler kültürünü inceledim. Sonra da- ha epistomolojik bir sorun çıktı; bu müziğe yu- kardan aşağı elitist bir yaklaşım vardı, fakat bu- na rağmen toplumdaki insanların günlük halet-i ruhiyesine en çok yaklaşan, onlann nabzını tutan bu müzikti. Bu anlamda popüler müzik tarihi yaz- mak benim halen gerçekleşmemiş düşüm, bunun için çalışıyorum. Bülent Ortaçgil benim için çok özeldi ve onu popüler müzik geleneğine bağlaya- mıyordum. Bu fikri eşeleyince. ikisinin birbirle- ri karşısındaki konumlan itibanyla bu fikir oluş- tu. Müziğlnin köklerlne bağlı bir müzis- yen... - Kitabuı alt başhğı 'Ayn Düşmüşüz Yanyana'. Bu Ortaçgil şarküanndaki ana temanın yabancı- laşma olduğunu mu ifade ediyor, yoksa çaİışmamn biyografik olmadığını nu? KAHYAOĞLU - Şiirle uğraştığımdan benim için birçok anlamı, sayısız çağnşımı var. Bu ifa- de öncelikle Ortaçgil'in şarkı sözü yazarlığında- ki programatiğini özetliyor. Tüm şarkılarmda bu ifadenin yansıttığı ikilem, çatışkı, dolaylı toplum- sal eleştiri ve espri var. Devamlı ben ve sen ara- sında geçen. gayet hoş bir ironi ve humor ile ger- çekleştirilen bu eleştiri benim için şiirsel bir di- ze. Bu alt başhğı çok düşündüm; önceleri Türk po- pundaki yeri ya da onun gibi bir şey planlıyordum, vasat geldi. Asluıda halen alt başlık anlamında bir huzursuzluğum var. - Pop ve pop kültürüne karşı alışıhnışm dışında bir yaidaşım dikkati çekiyor; o bir tüketinı kultü- riidür, fakat yanı sıra taıihe mal olacak bazı kül- türel değerleri de vardır. Son eJK yıhn pop tarihi an- laütarken Ortaçgil'in örnek figür olarak seçihne- si. onun şarkıJannda kahcı kültürel değerlerin var- lığına mı işaret ediyor? KAHYAOĞLU - Bir yanıyla öyle, bir yanıyla değil, kaba hatlanyla çizilen pop geleneğine bağ- lanmıyor Ortaçgil. 0, tıpkı Leonard Cohen, Bob Dylan ya da Lou Reed gibi müziğınin köklerine bağlıdır, ancak iş şarkı sözü yazımına geldiğinde, her şey değişiyor. Makro anlamda olmasa da bir gelenek yıkıcılığı söz konusudur burada; bu yıkı- cılık o ana kadarki şarkı sözü formunun alaşağı edilmesidir, tıpkı 'Kediler' adlı şarkıda olduğu üzere. 0 ana kadar "Benimle Oynar mısın?" ka- dar bütünlüğu olan bir albüm yoktur. Ben bunu ge- lenek yıkıcılığı olarak görüyorum. - 'Gelenek yıkıcılığı' denen şeyin bir kopuş oldu- ğunu kabuJ etmiyorum; âşık geleneğinden kent ozanhğına giden bir yolculuk bu. Kaldı ki Ortaç- gil şartalannm bir bütün olduğunu hatta sadece bir şarkıyı yazdığuu iddia ediyorsun. KAHYAOGLl - Çok iddıalı olmaktan kaçını- yorum, ama bunun bir yolculuk olduğu kesin. Or- taçgil şarkılarımn içinde çok basit duygulan ifa- de eden yalın olanlan var. Böyle olanlan bile dik- katlıce dinlediğinizde aslında içindeki problema- tığin hiç değişmediğini görürsün. Örneğın daha bir sistem eleştirisi gözlemlenen 'Adam Sen de' adlı daha psişik ve politik bir şarkı bile, öz açısın- dan aynı hamurdandır. "Light" albümünün gün- delik politik üçkâğıtlanna gönderme yapan şar- kısı 'normal', doğrudan politik birparça değildir, Ortaçgil'in konseptinın olağan bir parçasıdır. Or- taçgil'in sanatındaki bütünlük benim sanatçıya karşı yaklaşımımın ana fikrini oluşturur, bunun ter- sini iddia edenleri memnuniyetle karşılanm. - Sizin tercihiniz hep Piccatura, Ada gibi minör şirketlerden yana oldu; büyük isim olduğunuz hal- de neden aynksı olana iltifat eden şirketleri tercih ettiniz? ORTAÇGİL - Tüm müzikal deneyimımde şu- nu gördüm. Benim albümlerim, gerek tanıtımı, ge- rekse de satışı ve ulaştığı insanlan açısından Un- kapanı'nın çalışma mekanizmasına uygun şeyler değil. albümlerim klıpsiz olarak çıktığından. her- hangi bir satış rakamına ondan daha uzun bir sü- rede ulaşıyor. Sürece yayılmış bir satış, genel ola- rak büyük şirketlerin burun kıvırttığı ve üzerine düşmeyeceği bir şeydir. Onlar bunu tican açıdan üzerinde konuşulmayacak bir şey olarak görebi- lirler, ama tican açıdan mühim olmamak benim için önemlidir. Benim gibi düşunen her sanatçı için minör şirket esastır. Farklı kalabalıklardan olumlu re- akslyonlar - Bundan elli yıl sonra da dinleneceksiniz. Belki daha da fazlası şarküannızia yorumlanacaksuuz. Yorumlaruuzdan oluşan albünıü nasıl buldunuz? ORTAÇGtL - Itirafetmeden geçemeyeceğim ki, şarkılanmın yorumlanması benı hoşnut etti. Te- levızyonda her gün boy gösterenler gibi değilim. ama en azından müzisyenlenn onayını aldığımı his- settım. Farklı kalabalıklardan olumlu reaksiyon- 'Benim işim şarkı yazmak9 -Bu kitapta yaşadığınız yıDann mü- zikal seriivenine ve kariyeriniz üzeri- ne Uginç iddialar var. Kitabuı yazıima sürecinde konuşurken bunlara hiç ka- tümadığuuz oldu mu? ORTAÇGtL - Kitabı okuyamadım, Orhan'ın iddialaruun neler olduğunu ancak tahmin edebiliyorum. Bu işin doğal seyrine uygun bir durum, çün- kü bir şey yaparken bu tür muhake- meleri göz önüne almıyorum. Şarkı- larunı sağda solda duyduğum şarkı- iarla kıyaslayarak yazmıyorum, öy- le olduğum için o şarkıyı yazıyorum. Yazmadan önce ise tüm tartışmalan- mı kendi içinde yapıyorum tabıi, ama hiçbirini tepki şarkısı olsun diye yaz- mıyorum. Benim için o şarkıyı yaz- mak, değerlendirmek, bir yere İcoy- mak ya da çağdaşlanyla karşılaştır- mak değil. Bu nedenle Orhan'ın yaz- dıklarını yorumlamak da benim işim değil; o şarkılan yazarken aşağı yu- kan popüler müziğin içinde nereye oturtulabileceğini tahmin ediyorum. Orhan'ın yazdıklan kendi sorumlu- luğu altındadır, ben fikrimi söyleye- mem. Benim fikrim şarkılanmdır. Var oluşçuluk esintileri - Ortaçgil şarküannm var ohışçukök- lerini nereden hareketie tespit ettin? KAHYAOĞLU - Ortaçgil'in şarkı sözlerinden hareketie onun bir var oluş- çu olduğu hükmüne varmıyorum. Ger- çekten de şiir olma özelliklerini de ta- şıyan şaria sözlerini incelediğimizde, var oluşçu edebiyat ve felsefeden dolaylı esintiler taşıdığuu söylüyorum. Yoksa kitabm taşıdığı tezlerden biri değil... Ortaçgil'in doğup büyüdüğü dönemde var oluşçuluk, küçük burjuva orta sını- fuı ilgilendiği yoğunlaştığı atamlardan biri Okuduğu isimlerlistesi Kafka'dan Dostoyevski'ye kadar uzandığı düşünü- lecek olursa, böyle bir etki alanının için- de olması çok doğal. Ortaçgil'in şarkı- larımn böyle bir mantığa dayanarak or- taya çıktığını iddia edecek türden indir- gemeciliğe karşıyım. Var oluşçuluk, onun şekillenmesinde ve şarkılannın ortaya çıkmasmdaki esin kaynaklann- dan birisidir; bu söz konusu sanatçının o sıfat ile anılmasını gerektiren bir kün- lik değildir. Aynı şekilde başka yönün- den ele alındığında, yabancılaşmayı ve değişimi dile getiren diyalektik bir ya- nı da vardır bu şarkıların. Bu karmaşık epik yapı daha çok ilk dönemi için ge- çerlidir, doksanlardan sonra ise şarkı- lannın yapısından bir rafmeleşme göz- lemlenir. - Kirkegaard'ın 'kaygı'sı, Nietzsc- he'ninYazgı'sıkavTamlânnındayeryer ı şarkılarda buhınduğu tespiti var. Kita- buı kurgusunun 'Oyun' imgesi üzerine kuruhnaa buradan türetibniş olabih'r mi? KAHYAOĞLU - Denilebilir. Dün- yada sadece buna yoğunlaşmış Huizin- ga gibi teorisyenler var; benim kullan- dığım kavram bu bağlamda değil, ben sadece ana hatlanyla bu teorinin ne ol- duğunu özetledikten sonra, uzantısı ola- rak Ortaçgil'e yöneliyorum. Onun 'Oyun'u tamamen kendisine özgü; ken- dine özgü bir ironi ve yabancılaşmayı taşıyan bireysel bir hesaplaşma. Bu he- saplaşmanın göbeğinde de 'Oyun' var. Benim bu konudaki iddialanm kişisel ve uçlan açık şeyler, son karan okura bırakan ve haddini aşamayan alçakgö- nüllü paylaşımlar. lar görmek gurur verici. Bunun keyfi öylesine güçlü ki, artık öylesine şu yorum iyidir bu yorum kötüdür diye düşünmüyorsunuz. lcra edilmeden önce fikrim alınsın ya da alınmasın, şarkılanmm yorumlannın tamamından eşit uzaklıkta durdum, çiinkü şarkılanmm yorumlannın tamamını bana yapılmış birjest olarak kabul ettim. Bambaşka ekol- den birilerinin o şarblan söylemesi bazılanna acı vermiş olabilir. Oysa ben farklı alışkanlıklan ve kültürü olan kuşaktan birilerinin şarkılanmı söy- lemesinden gurur duydum. Bundan öte hangisi- nin iyi ya da kötü söylediğinin hiçbir önemi kal- mıyor. - Son olarak... ORTAÇGtL- Kendimi hiçbir sıfatın altında ta- nımlamadığım ve özellikle bundan kaçındığım doğru, ama düşünsel olarak pek çok şeyden etki- lenmediğim anlamına gelmez bu. Okuduğum pek çok şeyin şarkılanmda izlerinin görülmesi doğal; 1968 ve sonrasından kendimi soyutlayamadığım için, politik akımlara teğet geçmiş olmamı inkâr edemem. Hiçbir yere angaje olmadığım doğru, angaje olmak istemediğim daha da doğru. Bu- nunla beraber kendimi tamamen ayaklan yere bas- mayan ürkütücü bir yerde de hissetmiyorum açık- çası. Politik bir akımın sözcüsü değilim, ama apo- litık de değilim. Her pazar lahana Sarma' • Kültür Servisi - Tem Yapım ürünü olan 'Lahana Sarma' adlı gölge ve kukla oyunu her pazar saat 13.00'te Ortaköy Afife Jale Sahnesi'nde izleyicisiyle buluşuyor. Ayşe Selen ve Şehsuvar Aktaş'ın sunduğu, kukla, illüzyon, ortaoyunu ve gölge oyoınu gibi geleneksel türlerden oluşan o>r un, her yaş grubuna sesleniyor. Oyunda, Herşeyiyer Hanım'ın uşağı Tavtavi ile Boliştah Hanım'ın uşağı Dümteka'nın mutfakta yemek yaparlarken her ikisinin eksık olan malzemelerinı aramak üzere yola çıkmalan anlatılıyor. Oynatıcı-oynatıcı. oynatıcı-kukla, kukla-kukla, kukla-tasvir çatışması ya da çakışması ise öykünün arka planını oluşturuyor. (212 260 09 İJyokundu Bir üuyarlılık' projesi: Perperik • Kültür Servisi - Türkıye'de ılk kez, oyuncu kadrosu gazeteci, yazar, şair, müzisyen ve politikacılardan oluşan bir sinema filmi çekiliyor. Bir 'duyarlılık projesi' olarak hayata geçirilmeye çalışılan 'Perperik' adlı filmın oyuncu kadrosu, projenin 'duyarlılık' perspektifıne uygun olarak değişık politik kimliğe sahip kişilerden oluşacak. Senaryosu, '90Tı yıllarda Tunceli ve Istanbul'da yaşanan gerçek olaylardan hareketie yazılan Perperik, ülkemizde yaşayan 'ötekilerin' acılannı işlemeyi amaçlıyor. Umur Hozatlı'nın yazıp yöneteceği, Ahmet Soner'in damşmanlığını üstlendiğı Perperik, yaşlı bir adamın kırmızı bir takım elbise alma çabasını merkezine alarak farklı bölgelerden ıki insanın kurduğu dostluğu konu alıyor. Latlfe Tekin artık Everesfte • Kültür Servisi-Ilk romanı 'Sevgili Arsız Ölüm'le edebiyat dünyasında ciddi tartışmalar yaratan, değişik üslubu ve yaklaşımıyla genç kuşak edebiyatçılann önde gelen isimlerinden olan Latife Tekin'in tüm yapıtlan artık Everest Yayınlan'ndan çıkacak. 'Berci Kristin Çöp Masallan', 'Gece Dersleri', 'Buzdan Kılıçlar" ve Aşk tşaretleri' adlı romanlara imza atan Tekin'in yapıtlan, tngilizce. Almanca, Fransızca, ttalyanca, Hollandaca, Ispanyolca ve Farsçaya çe\Tİldi. BUGUN • YUNUS EMRE KULTUR MERKEZt'nde saat 10.00'da 'Masal' adlı çocuk oyunu ve saat 15.30'da 'tvan tvanoviç Var Mıydı, Yok Muydu?' adlı oyun. (212 661 19 41) • ALTAN ERBULAK SAHNESt'nde saat 11 .OO'de 'Dağ Dağa Ka\ııştu' çocuk oyunu ve saat 15.30'da 'Odada Savaş' adh oyun. (212 543 73 28) • tSTANBUL AKM SİNEMA SALONU'nda saat 13.00, 15.30 ve 19.00'da Lars Von Trier'in 'Karanhkta Dans" adlı fihninin gösterimi. (212 251 56 00) • NÂZEVf KÜLTÜREyî'nde saat 17.30'da M. Antonioninin yönettiği 'Çığhk' fihninin gösterimi. (212 245 04 81) • BEKSAV'da Samira Makhmalbaf ın saat 17.3 0 da 'Elma' ve saat 19.30'da 'Karatahta' filmlennin gösterimi. (212 349 91 55) • ÇUBUKLU HAYAL KAITVTSt'nde Nescafe 3ül Arada Konserleri kapsamında saat 14.00'te Koraj'ın konseri. (212 275 49 49) • TRABZON KÜLTÜRi& SANATEVt'ndesaat 13. OO'te Alaattin Bahçekapüı'nın söyleşisı ve imza günü. (0542 437 22 07)