Katalog

11 ŞUAT 2002 PAZARTESİ + CUMHURİYET SAYFA IX \ J | j | U J \ kultur(S cumhuriyet.com.tr Be çikalı sanatçı Martin R. Baeyens, çeşitli yıllan kapsayan işleriyle Karşı Sanat Çalışmalan'nda Gelenekten moderne exlibrisÖZLE*lALTUNOK Belçkalı özgûn baskı sanat- çısı v< tasanmcısı Martin R. Baeyesın exlibris ve serigrafi baskıln 26 Şubafa kadar Kar- şı Sana Çalışmalarfnda sergi- leniyo: Uluslararası yanşma- larda txçok ödül alan sanatçı- mn çeştli yıllan kapsayan 117 sxlibri ve 37 adet serigrafik Daskısıbu sergide yer alacak. Kitatın kartviziti ya da tapu- su olarJc tanımlayabileceğimiz sxlibri^ kitabm ıç kapağına ya- pıştınlaı ve üzerinde kitap sa- hibininadının ve farklı resimle- rin yer ddığı küçük boyutlu gra- fîk çalşmalan. Sözcük olarak ...'nın titabı, ...'nın lataplıgına ait anlamına gelen exlibris, ön- celeri 5İr gereksinim olarak doğsa ca estetik kaygilarla bu- güne tajınmış. Günümüzde sa- natseve-ler ve koleksiyonerler arasındi da ilgı çekiyor. Martn Baeyens, exlibris yap- maya atademi yıUannda hoca- lannm :eşvildyle başlamış. O dönemkrde pek popüler olma- sa da siparişlerle günden güne çoğalan bir ilginin ve merakın etkisiyle bugün dünyanın sayı- lı exlibris ustalanndan bıri ol- muş. 33yıldırBelçikaGent Ro- yal Güzel Sanatlar Akademi- si'nde çalışan Baeyens, çağnl- dığı Teksas, Lizbon, Barcelona, Krakowgibi kentlerdeki akade- milerde ders verip atölye çalış- malan yapıyor. Istanbul'daki sergisinde ağırlıkh olarak doğa konulu exlibris ve serigrafik baskılan yer alacak. Sergi kap- samında 7-12 Şubat tarihleri arasında Yıldız Teknik Üniver- sitesi Meslek Yüksek Oku- lu'nda, Martin Baeyens eşliğin- de yapılan atölye çahşması, Türkiye'de exlibris üzerine ça- lışan sayılı isimlerden Hasip çika St. Nicolaus Exlibris Mer- kezi Yanşmasrna katılacak. Exlibrisin ilk olarak 15. yy'da Güney Almanya'da kullaraldığı biliniyor. 16. yy'da kıtaplann çoğalmasıyla yaygınlaşan ex- librisler yüzyıllardır süren yol- culuğunda artık günümüz sana- tekniği ve malzemeyi sürekli yenileyerek modern bir dil kul- lanmaya çalışıyor. Gelenekselle moderni ilişki- lendirmek gibi bir kaygı taşı- masa da exlibris için geçerli ola- nın, üzerinde exlibris ibaresi, sahibinin adı ile birlikte yeryüzünde vazgeçemediğimiz iki şey, doğa ve teknoloji arasın- daki uyum da kilıtleniyor. Özel- likle transparan renkJer kulla- narak baskıdan çok resme yak- laşmak ısteyen Baeyens. taslak- tan baskı aşamasına kadar süre- cin bütününde bulunarak oluş- M artin Baeyens ifadesini, tekniği ve malzemeyi sürekli yenileyerek modern bir dil kullanmaya çalışıyor. Gelenekselle moderni ilişkilendirmek gibi bir kaygı taşımasa da exlibris için geçerli olanın, üzerinde exlibris ibaresi, sahibinin adı ile birlikte bütünde bir uyum yakalamak olduğunu düşünüyor. Işlerinin ana teması ise yeryüzünde vazgeçemediğimiz iki şey; doğa ve teknoloji arasındaki uyum da kilitleniyor. Pektaş ve Martin Baeyens'in katılacağı söyleşı ise gerçek- leştirilen diğer yan etkinlikler. YTU'dekı atölye çalışmasında yapılan exlibrisler daha sonra Ankara Exlibris Dernegi'nin düzenledıği, 2003 1. Uluslara- rası Exlibris Yanşması ve Bel- tı içinde de önemlı bir konuma sahip. Hem geleneksel kuralla- n hem de o dönemin kültürünü ve tarihini yansıtan exlibrisler bugünün külrüründen ve sana- tından da etkilenerek yolculu- ğunu sürdürüyor. Martin Baeyens de ifadesini, bütünde bir uyum yakalamak olduğunu düşünüyor. Teknik olarak kullanılmış devre plaka- lan ya da haritalann üzerine ex- libris yapan sanatçı, farklı mal- zemeler kullanarak kendi tanı- mıyla 'evrimleşme'gerçekleşti- riyor. tşlerinin ana teması ise turuyor exlibnsleri. Yapım aşamasmda exlibrisi isteyen kişinüı isteklerini kendi tarzını da içine alacak şekilde aktarabilmek önemli Baeyens için. Baeyens, "Dönüştürmesü- recinde sanatsal kaygılanmı yansıtamadığım bir siparişi za- ten kabul etmem" diyor. Exlibrisler kişiye özel sem- bol, ımge ve göndermelerle ço- ğalan bir zenginliğe sahip. Ki- şinin yaptığı iş, tarzı, yaşamı ile bütünleşen bir uyum bu. Örne- ğin, Baeyens'in bir doktor için yaptığı exlibris, hem kitap hem de cilt dokusu görünümünde. Ya da Tony adlı biri için yapılan exlibris ise St. Antonius'a uza- nan bu- yolculuktan izler taşı- yor. Baeyens, exlibrisle ilgile- nen insanlan ikiye ayınyor: Exlibrisi gerçekten kullanan, seven insanlar ve koleksiyon yapanlar. Her iki durumda da artık dünyada piyasası oluşmuş olan exlibrisler, konulanna, sa- natçılanna ve tekniklerine göre değerlendirilerek meraklılan ta- rafından toplanıyor; yapıldığı döneme ait kültürel ve tarihsel izler taşıyan hem önemli bir de- ğiş tokuş objesi ve iletişim ara- cı hem de kişiye özel bir göster- ge ve mülkiyet işareti olarak. Çığlık çığlık martılar..• însanoğlunun bugünkü 'modern' varoluşunda doğanın yeri ne? Kendisini doğanın ve gezegenin mutlak hâkimi görmesi arasında hiçbir ilişki yok mu? AYŞE EMEL MESCÎ Gerek çağdaşımız olan ılkel kabile- lerde yapılan araştırmalar. gerekse ar- kaik toplum incelemeleri tüm dünya- daki avcı toplumlannda bir YABANIL HAYVANLAR TANRISI < TANRI- ÇASI bulunduğunu gösteriyor. Bu ka- bilelerin avcılan asla ihtiyaçlanndan fazlasını öldürmüyorlar, yoksa söz ko- nusu tannnın/tannçanın hışmına uğra- maktan korkuyorlar. Üstelik beslen- mek için öldürdükleri hayvanın ruhu- nu konıyabilmek uğruna ritüeller ya- pıyor, hayvanın kemiklerini (yeniden ete kana bürüneceği inancıyla) eksik- siz olarak gömüyor veya yakıyorlar. Bu işlevsel ritüeller, insanoğlunun kendisini -tıpkı hayvanlar gibi- tek ve aynı bütünün bir parçası olarak hisset- riği bir varoluş tarzına işaret ediyor. Modern insan ve doğa Peki insanoğlunun bugünkü "mo- dern" varoluşunda doğanın yeri ne9 însanın toplumsal yapılar içinde tür- deşlerini sınıflandırma ve hiyerarşiler içine sokma eğilimiyle, kendisini do- ğanın dediği dedik hâkimi görmesi. mutlak insan merkezci bir doğa ve ge- zegen bakışı geliştirmesi arasında hiç- bir ilişki yok mu? Konya'da birkaç kişi kürklerini sa- tabilmek amacıyla yüzlerce tilkiyi öl- dürmüş. Gazetelerde fotoğraflar: Po- tansiyel kürk olarak görülen yüzlerce hayvancık yere dizılmiş, sıra sıra, ar- kada objektife suçlu suçlu bakan adamlar... Bu canlar niye alınmış? Deriler yü- zülüp kürk yapılacak, hanım mantola- nnın yakalannı süsleyecek, ölümden süse uzanan bu uğursuz süreçte birile- ri, para kazanacak. Para... Hepsi bu... Türkiye yıllardır ürettiğinden çok daha fazlasını tükettiği için ekonomi- miz batma noktasma geldi, deniyor. Peki dünyadaki bir avuç zengin (eko- nomisi sağlam) ülkenin enerji, doğal kaynak, su, toprak vb. tüketiminin bu yaşlı gezegenin üretim kapasitesini aşıp aşmadığmı kaç kişi merak edi- yor? Onlann ekonomileri sağlam, pe- ki ya bu gezegenin geleceğı.' "Uçsuz bucaksız rahmi, sayısız me- meleriyle bereket saçan, her yarangı besleyen toprak; (_.) o doğurdukça do- ğuran cömert rahminde nankör insa- noğluna yer verme arük." (1) Provadan çıkıyorum, sisin içinde yü- rüyorum. On metre ileriyi görmek mümkün değil. "Ne boğucu hava.-" Bu bilinmezlik; içinde yeni umutlar banndınyor mu, kim bilir... Sis zama- na parantez açıyor, geçmişle şimdiki zaman, hayalle gerçek iç içe geçiyor. Evlerden birinin çatı katında zincire vurulmuş bir köpek uluyor, eyvah! "Köpek bürün gece uluyacak gene." Bir dişçi muayenehanesindeyim. Duvarda boydan boya büyük bir ak- varyum, içinde cinsini bilmediğim rengârenk balıklar, yazı masasının ar- kasında asılı duran çeşitli avcı şapka- lan, tüfekler, kamalar. "Avcı mısınız?" diye soruyorum. "Evet, ama bıraktnn" diyor. Sonra açıklıyor: "Bir meskktaşım var, o da avcu. Geçen sabah yem serpip pusuya vatmt$. Bir vabankazı inmiş yere, ka- nadından \nrabilmiş hayvanı. Bir ku- şun caıu en çok kanadından yaralanuı- ca yanar. Ama kaz vurutanasuıa hiç sA- dınnamış, kmk kanadını > anında sü- rükleyerek yemleri yutmaya de>anı et- miş. O denü açmış-. Arkadaşım hayva- nı öldürememiş, öyiece bırakıp gitmiş." Peki neden iyileştirmeyi düşünmemiş, sorusu geçiyor akhmdan, ama tutuyo- rum kendimi. Büyük kentlerin cangı- la dönmüş sokaklannda "kanadından vurup" da bıraktıklanmızın. görmez- den geldiklerimizin. görmek zorunda kahrsak annma ritüelleri gibi düzen- lediğimiz açıkoturumlarda konu edip vicdanlanmızı onardıktan sonra unut- tuklanmızın sayısı az mı? Sisin içinde yürüyorum, karşıdan gelen arabanın farlanndan çıkan ışık zerrecikleri su damlacıklanna yapışıp yayılıyor gri dumanın içinde. Ne tuhaf, sisin içinde ışık da aydınlatmıyor önü- nü insanın, ikinci bir perde çekiyor sanki... îstanbul gecelerinde "sırçasa- raylar''ın tepesinden göğe ağan ışık- larda martılar süzülür, apak ışık topla- n gibi çığlık çığlık... Doldurulmuş martılar Nina Zareçnaya göl kıyısına kurul- mus. derme çatma sahnede, baştan ba- şa beyazlar giyinmiş olarak bir kaya- nın üstüne oturur. Meşhur yazar Iri- gorin, Nina'ya kur yaparken göl kayı- sında bir martıya benzetir onu. Treplev vurduğu martıyı Nina'nın ayaklan dibine bırakır. Trigorin kâh- yaya o martıyı doldurmasını söyler. İki yıl sonra kimi hayatlar dağılmış, yaşam umutlan kınlmış, martı doldu- rulmuştur. Meşhur yazar martı\ı hatır- lamaz. Nina, "Ben bir marüyım, hayn- değü, bir artistim ben" (2) der, "yapa- yabuzım, beni ısıtacak tek sevgi yok, bir yeralü bodrumunda donuyorum sanki' 1 diyen Treplev kendisini vurur. îstanbul gecelerinde çığlık çığlığa martılar uçar, kanadı kınlmış bir ya- bankazı yemlerin başından aynlmaz. Konya'da Zafer Caddesi'nde bir evin balkonuna bağlı köpek sabaha dek u- lur, doldurulmuş martılar süsler evle- rin duvarlannı, odalannı, ruhlan... Sis... Perde... (1) Mlliam Shakespeare, "Atinalı Tı- mon ", Çev: Sabahattin Eyuboğlu. (2) Anton Çehov, "Martı", Çev: Beh- çet Necatigil. OĞLAK VE HAYAT YAYINLARI'NDAN Yeni çıkan bilimsel kitaplar Kültür Servisi - Oğlak Bilimsel Kitaplar dan çıkan David Bodanis ın 'E = mc2', P. W. Atkinsm 'Kimyasal Elementlerin Dünyası', Hayat Yayınlan'ndan Nejat Sezik'in 'Beyin Gücü' yeni çıkan bilimsel kitaplar. David Bodanis, 'E = mc2 ' adlı kitabında kahramanlan Faraday, Davy, Lavoisier, Roemer, MaxweM, Du Chatelet, Rutherford, Meitner, Einstein, Oppenheimer, Payne, Hoyle ve Chandrasekhar olan denklemin öyküsünü anlatıyor. P. W. Atkins, 'Kimyasal Elementlerin Dünyası' adlı kitabında, Mendeleyev'in icat etriği ve kimya biliminin en önemli kavramı olan periyodik tabloyu, evTendeki tüm maddeyi oluşruran elementlerin ülkesi olarak ele alıyor ve içinde yaşadığımız dünyanın sadece bir yansıması olan bu hayali ülkenin tarihini, coğrafyasını, yönetim organlarını anlatıyor. Nejat Sezik'in 'Beyin Gücü' adlı kitabında, beyinle ilgili birçok sorunun cevabı ve bu konuda şimdiye kadar ortaya konulan teoriler yer alıyor. Genç kalemler Cumhuriyet'te... YÜREĞİM'E... MİLAT Kanama yüreğim Akmasın toprağa kanın Sen bil ki Kanı hiç akıtmadan Annmayı bilmektedir Işığı Karanlığının Ve sessiz ol yüreğim Duyurma çığlığını Bırak aksın içindeki dehlize Sen bil ki Duyurulmayan çığlıklardadır Olacak Bütün Mucize... K.ERKANEROL Vadesi doldu çoktan korkunun Tüketmek gerekti geçmişi Olsa olsa açlıktandır, deyınce Ve. değince Geçmişe allahaısmarladık Geleceğe güle güle, Dayayıp sırtırnı keyifle Isa'nın doğum tarihine, Bekledim. Tadın şimdi korkuysa eğer ölüm sessizliğinde, Gülümsedim. Oysa hep çok konuşurdum ellerinle Nice "oysalan" çok severdi sesim Vadesi çoktan doldu korkunun bilirim Ama, tükendi hevesim. ZEYNEPSARAY •NAZEVI Hikmet'in 1979 \ihnda galasına 6 saat kala gösterimden kaldınlan 'Ferhad ile Şirin' balesinde rol alan ve eserin tekrar sahnelenmesi için mücadeie veren bale sanatçısı Yasemin Erkan Alboklar, şimdi onun anısma 'Nâznn'Ia Dans' adh bir bale eseri hazırladı. Nisan sonu itibanyla sahnelenecek olan eser, Nâzım Hikmet'in 10 şürinin sahneye uyarlanmasmdan oluşuyor. • MICHEL del Castillo'nun 'Utanç Gömleği' adlı kitabı Can Yayınlan'ndan çıktı. Aykut Derman'm Türkçeleşrirdiği kitabında, Castillo, engizisyon yargıcı Manriqe Gaspar del Rio'yla derin bir söyleşiye dalıyor ve insanoğlunun ruhunu biçimlendiren kötülükle iyiliği birleştirip bir ayna oyununa dönüştürüyor. • LATtFE Tekin, Armada 14 Şubat Sevgililer Günü programının onur konnğu olacak ve 'aşk'ı 'doğa' metaforları ile ustaca işlediği 'Ormanda Ölüm Yokmuş' adb son kitabını sevgililer için imzalayacak. Program, Armada Sera ve Ahırkapı Lokantasf nda akşam yemeği, Radio Bar'da '70'lerin Müziği ve Dans' olarak üç ayrı mekân ve seçenekle devam edecek. •RIFKI Kaymaz'ın 'Bakır Üzerine Tuğra, Hat, Süsleme' adlı 19. kişisel sergisı bugün açılıyor. Bayrampaşa Belediyesi Sergi Salonu'nda yer alan sergi 25 Şubat tarihine dek sürecek. Geleneksel motiflerimizin yanı sıra sanatçının özgün hat çalışmalan ve desenlerinden oluşan 100'ü aşkın yapıtı sanatseverlerle bulujturuyor.f 0 212 544 27 37) •GULSUM Cengiz'in şiirleri Erem Melike Roman tarafından Romenceye çevrildi ve 'Femeia' adlı dergide yayımlandı. 1868 yılında yayımlanmaya başlaRan Romanya'nın en eski kadın dergisi için kaleme aldığı tanıtım yazısında, Roman, Cengiz'in yapıtlan ve edebiyatçı kişiliği üzerine bilgi veriyor. • OKAY Temiz ve Ritim Atölyesi, Isveçli saksofoncu Lennard Aberg, darbuka ve davul sanatçısı Rüstem Çembelli ve Senegal'in tanınmış usta 'konuşan da\^ul' sanatçısı Yamar Thiam, bugün saat 19.00'da CRR'de birlikte sahne alacaklar. Bu konserde, müzikseverler, Türk ve Afrika ritimleriyle caz tınılannın buluşmasma tanık olacaklar.rO 212 339 83 83) • HALDUN Dormen, bugün saat 12.00-14.30 arasında Levent İŞ Bankası Kuleleri D&R Mağazasf nda 'tldnci Perde' adlı kitabını imzalayarak okuyucularla buluşuyor. •KADIRGA Kültür Merkezi'nde 11-16 Şubat tarihleri arasında her gün bir fılmin gösterildiği 'Tatil Haftası Çocuk Sinema Günleri' gerçekleştirilecek. Eminönü Belediyesi Kültür ve Sosyal Işler Müdürlüğü'nce düzenlenen sinema günlerinde gösterimler ücretsiz olacak ve her gün saat •' * 11.00 'de başlayacak. (0212 517 34 99) • ALAIN Quella - VıDeger, 'Pierre-Loti: Gezegen Seyyahı' adlı kitabm yazan, 15 Şubat günü 1830'da Yapı Kredi Kültür Merkezi Sermet Çifter Kütüphanesi Sergi Salonu'nda 'Edebiyat - Tarih Buluşması: Yaşamı ve Eserlerh le Pierre Loti' adb bir konferans verecek. • DlRENEN Mızıkacılar, bugün 'Nescafe 3'ü 1 Arada' parrileri kapsamında Çubuklu Hayal Kahvesi'nde sahne alıyor. 18 yaşın altındakilerin kahlabileceği partiler, saat 14.00- 18.00 arasmda gerçekleştiriliyor. (0216 413 6880)